Cùng với sự tăng trưởng về sức mạnh kinh tế và quân sự, ảnh hưởng của Trung cộng lên phần còn lại của thế giới cũng tăng theo, và nước này đang ngày càng chú trọng đến việc sử dụng truyền thông để gieo rắc, tuyên truyền nhằm củng cố ảnh hưởng cũng như chống lại những gì mà Trung cộng cho là bất lợi.
Trường Sơn
Hình minh hoạ: Một người ủng hộ chính phủ Trung cộng phát báo trước là cờ Trung cộng ở Hong Kong hôm 1/7/2020. AFP
Hiệu quả của nỗ lực Trung cộng thao túng truyền thông ở Việt Nam ra sao?
Việt Nam nằm sát cạnh Trung cộng và có hệ thống chính trị tương đồng, song song đó có những tranh chấp gay gắt về mặt chủ quyền, và đang kẹt ở giữa cuộc tranh giành ảnh hưởng của các siêu cường. Do đó, Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức độc nhất trước sự gia tăng ảnh hưởng của Trung cộng, kể cả trong lĩnh vực truyền thông.
Ngày 23 tháng 7, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS) có trụ sở ở Singapore tổ chức cuộc hội đàm về nỗ lực của Trung cộng trong việc tạo ra ảnh hưởng đến lĩnh vực truyền thông ở Việt Nam.
Cuộc toạ đàm được thực hiện bởi hai diễn giả, bao gồm ông Drew Thompson từ trường Chính sách công Lý Quang Diệu, và ông Lương Nguyễn An Điền từ Viện Nghiên cứu Đông Nam Á.
Chính quyền Trung cộng, theo ông Drew Thompson, đã chi hàng tỉ đô la Mỹ trong những năm vừa qua cho chiến lược tuyên truyền ở nước ngoài của họ.
Cụ thể, nước này thành lập hàng loạt các hãng thông tấn và đài phát thanh, trong số đó phải kể đến Tân Hoa Xã (Xinhua) và Đài phát thanh Quốc tế Tiếng Trung (China International Radio). Những cơ quan truyền thông này được nhà nước rót kinh phí để mở hàng loạt trụ sở ở nước ngoài, và hoạt động dưới sự chỉ đạo của cơ quan tuyên giáo Trung cộng, với mục đích đảm bảo lợi ích của nước này ở quảng bá chính sách cũng như hình ảnh cá nhân của Tập Cập Bình.
Ngoài truyền thông dòng chính, Trung cộng cũng đầu tư mạnh mẽ vào nỗ lực tạo ảnh hưởng trên truyền thông mạng xã hội, các trang tin như Hoàn cầu Thời báo (Global Time) hay Trung Hoa Nhật báo (China Daily) là những trang tin của chính phủ Trung cộng hoạt động tích cực trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook hay Twitter, dù cho các mạng xã hội này bị cấm ở Trung cộng.
Trung cộng cũng tích cực đầu tư vào các dự án làm phim ở Hollywood, thông qua đó quảng bá các thông điệp mà chính phủ nước này muốn đến toàn thế giới.
Khi nói đến ảnh hưởng của Trung cộng lên môi trường thông tin ở Việt Nam, ông Drew Thompson nhấn mạnh, là trước tiên cần phải hiểu bản chất của môi trường truyền thông ở Việt Nam.
“Internet bị kiểm duyệt, truyền thông thì bị kiểm soát ngặt nghèo, và giới hạn việc sở hữu, đã ngăn chặn những luồng tư tưởng mà Đảng Cộng Sản Việt Nam coi là mối hoạ”. Ông Drew Thompson nói.
Việt Nam vốn được biết là quốc gia có môi trường báo chí bị kiểm soát ngặt nghèo bởi Nhà nước, hầu như tất cả các cơ quan truyền thông ở trong nước đều thuộc sự chi phối của các cơ quan Đảng và Chính phủ, như Ban tuyên giáo Trung ương và Bộ Thông tin và Truyền thông. Về cơ bản thì giữa Việt Nam và Trung cộng có sự tương đồng rất lớn về cách quản lý báo chí và truyền thông.
Hình minh hoạ: Một sạp báo trên đường phố Hà Nội. Hình: Reuters
Chính vì môi trường báo chí bị kiểm duyệt ngặt nghèo, nên ông Drew Thompson cho rằng các nỗ lực của Trung cộng trong việc tạo ảnh hưởng lên hệ thống truyền thông ở Việt Nam là rất hạn chế, bởi Nhà nước Việt Nam không cho phép bất cứ sự đầu tư hay can thiệp nào từ nước ngoài vào hệ sinh thái truyền thông ở Việt Nam.
Ngoài nguyên do cơ chế, Trung cộng còn gặp phải một lực cản khác khi cố gắng thao túng truyền thông ở Việt Nam, và theo ông Lương Nguyễn An Điền thì đó chính là tâm lý chống Trung cộng của người dân Việt Nam.
Quả vậy, xã hội Việt Nam từ trước đến nay vẫn duy trì thái độ dè dặt, thậm chí là bài bác gay gắt những gì liên quan đến Trung cộng. Điều này, ông Lương Nguyễn An Điền nói, đã tạo ra sự kháng cự trước những ảnh hưởng của Trung cộng ở trong nội bộ đội ngũ báo chí ở Việt Nam, và đóng vai trò răn đe đối với bất cứ nỗ lực tuyên truyền có lợi nào cho nước láng giềng phía Bắc, bởi điều đó chắc chắn sẽ đón nhận làn sóng phẫn nộ của dân chúng.
Gặp trở trại trong việc tác động đến truyền thông dòng chính ở Việt Nam, chính quyền Trung cộng, thông qua cơ quan ngoại giao của mình, đã chuyển hướng và nhắm vào các công cụ mạng xã hội để thực hiện các chiến dịch tuyên truyền.
Theo đánh giá của ông Drew Thompson thì chính vì Việt Nam và Trung cộng có hệ thống chính trị tương đồng nhau, đều là các quốc gia Cộng Sản, nên giữa hai quốc gia có sự liên hệ không giống so với các nước khác, ở đây là sự liên hệ giữa hai đảng Cộng Sản. Chính quyền Trung cộng rất nỗ lực trong việc tạo ảnh hưởng thông qua gây áp lực lên các cơ quan Đảng và chính quyền ở Việt Nam. Do vậy, chiến lược tuyên truyền của họ trên mạng xã hội ở Việt Nam, có mục đích rất riêng.
Theo quan sát của ông Lương Nguyễn An Điền, thì các nỗ lực tuyên truyền của Trung cộng ở Việt Nam chủ yếu là thông qua cơ quan ngoại giao của nước này, trong đó có tòa Đại sứ của họ tại Hà Nội, và tòa lãnh sự ở Sài Gòn. Cả hai cơ quan ngoại giao này của Trung cộng đều xuất hiện trên Facebook, mạng xã hội được hầu hết người Việt Nam sử dụng. Và thông điệp mà họ tích cực truyền đi nhất, đó là các luận điệu chống Mỹ.
“Nội dung trên trang Facebook của cơ quan ngoại giao Trung cộng hàm chứa thông điệp đả kích nhằm phục vụ hai mục đích, một là để bảo vệ chính sách của Trung cộng, và hai là để chỉ trích Hoa Kỳ”. Ông Lương Nguyễn An Điền phát biểu.
Hình minh hoạ. So sánh hai trang Fanpage của Tòa Đại sứ Trung cộng ở Hà Nội và Tổng Lãnh sự Trung cộng ở Sài Gòn vào 8 giờ tối giờ Việt Nam (ngày 24/11/2020)
Việt Nam đang ở trong tình huống bị kẹt ở giữa cuộc cạnh tranh ảnh hưởng giữa Trung cộng và Hoa Kỳ, rõ ràng Trung cộng không muốn Việt Nam ngả theo Mỹ, nhưng nước này cũng ý thức được là người dân Việt Nam bài bác họ. Thế nên các thông điệp mà các cơ quan ngoại giao của Trung cộng đưa ra hầu hết tập trung vào việc chỉ trích Hoa Kỳ và tránh động đến các vấn đề nhạy cảm như tranh chấp chủ quyền với Việt Nam.
Dù vậy, theo đánh giá của ông Lương Nguyễn An Điền thì Trung cộng hầu như không gặt hái được thành công nào trong việc tạo ảnh hưởng đến truyền thông và người dân Việt Nam thông qua mạng xã hội. Thậm chí, trong nhiều trường hợp, những nỗ lực của cơ quan ngoại giao Trung cộng đã tạo ra làn sóng phản đối của người dân Việt Nam. Đơn cử như hồi tháng 7 năm 2020, nhân dịp kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam, trang Facebook của tòa đại sứ Trung cộng tại Việt Nam đăng tải bài báo được viết bởi Tổng biên tập Hoàn cầu Thời báo, trong đó cảnh báo Việt Nam không không được ngả theo Mỹ. Bài đăng này sau đó đã nhận phải làn sóng công kích của dân mạng ở Việt Nam.
Kể từ đó, theo quan sát của ông Điền thì các cơ quan ngoại giao của Trung cộng ở Việt Nam đã hạn chế đăng tải phát ngôn trên mạng xã hội. Bằng chứng là hồi tháng 6 năm 2021, tòa đại sứ Trung cộng đã đăng tuyên bố phản đối việc phân bổ vắc-xin do Trung cộng tặng của chính quyền Việt Nam trên mạng xã hội Weibo, vốn chỉ được người Trung cộng sử dụng, chứ không đăng tải trên Facebook.
Theo kết luận của hai chuyên gia, Drew Thompson và Lương Nguyễn An Điền, thì dù cố gắng nhưng cho đến nay các nỗ lực của Trung cộng trong việc gây ảnh hưởng lên truyền thông và mạng xã hội ở Việt Nam được cho là đã gặp phải thất bại.
RFA (27.07.2021)