„Lần này, trong khi Trung cộng lên tiếng bày tỏ sự mất bình tĩnh về cuộc xung đột, thì sự ủng hộ của họ đối với lập trường chống NATO của Nga vẫn không hề bị lung lay.“
Christian Shepherd, Lily Kuo (Washington Post)
Lê Quang Thành dịch
Tại Hồng Kông, màn hình TV phát tin quân đội Nga mở cuộc tấn công vào Ukraine vào ngày 24 tháng 2 năm 2022. (Vincent Yu / AP)
Trong một cuộc trao đổi gần đây giữa các chuyên gia Hoa Kỳ và Trung cộng, phía Trung cộng, viện dẫn những thay đổi nhỏ trong ngôn ngữ, khẳng định rằng Bắc Kinh đang giữ khoảng cách với cuộc chiến của Vladimir Putin.
Đối với những người Mỹ dự thảo luận, theo Jude Blanchette của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, người có mặt ở đó, câu trả lời không thể tin được là: “Ồ, thật sao?”
“Lập luận của họ là ngôn ngữ đã chuyển đổi, một cách tinh vi, để thể hiện sự không hài lòng với Nga,” Blanchette nói về cuộc thảo luận trong cuộc trao đổi phi chính phủ “theo dõi hai bên”. “Điều đó đánh giá chúng tôi khá yếu kém.”
Ba tuần sau cuộc đụng độ quân sự lớn nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai, nỗ lực của Trung cộng nhằm đừng làm mất lòng cả Nga lẫn liên minh quốc tế đang áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với ông Putin đang ngày càng trở nên bất khả thi.
Sự mất kết nối ngày càng gia tăng giữa hình ảnh trung lập mà Bắc Kinh muốn hướng tới và chiến lược dài hạn của Chủ tịch Tập Cận Bình trong việc thúc đẩy mối quan hệ với Nga như một đối tác quan trọng trong cuộc đối đầu với Hoa Kỳ và các đồng minh.
Áp lực từ các chính phủ phương Tây – và từ giới học giả và công luận tại Trung cộng – đang thúc đẩy giới lãnh đạo Trung cộng sử dụng quan hệ kinh tế với Nga để buộc ngừng bắn. Nhưng làm như vậy là một rủi ro cho giới lãnh đạo Trung cộng, những người ít kinh nghiệm đối phó với các cuộc khủng hoảng địa chính trị ở cách xa họ.
“Phần lớn cộng đồng quốc tế rất không hài lòng với quan điểm của Trung cộng, và kết quả là hình ảnh quốc tế của Trung cộng không tốt hơn được”, Tong Zhao, một thành viên của Bắc Kinh tại Carnegie Endowment for International Peace, cho biết. “Có vẻ như Trung cộng không giỏi chơi các trò chơi địa chính trị quốc tế”.
Ông nói, bất chấp một số nỗ lực để tách mình ra khỏi Nga, cách tiếp cận của Bắc Kinh về cơ bản vẫn vậy và “rất chung chung, bởi vì tôi không nghĩ rằng Trung cộng biết những thay đổi chính sách lớn nào mà họ nên áp dụng vào lúc này”.
Tổng thống Nga Vladimir Putin, bên phải, phát biểu khi ngồi cùng Chủ tịch Trung cộng Tập Cận Bình trong Ngày thứ 2 của Diễn đàn Kinh tế Phương Đông ở Vladivostok, Nga, vào tháng 9 năm 2018. (Andrey Rudakov / Bloomberg News)
Một trong những thay đổi về dung từ là quyết định của ông Tập gọi cuộc xâm lược là “cuộc chiến” lần đầu tiên khi nói chuyện với những người đồng cấp Đức và Pháp vào tuần trước – một sự khác biệt so với nhiều tuần trước đó các quan chức mô tả cuộc chiến là một “hoạt động quân sự đặc biệt” hoặc một “tình huống . ”
Đại sứ Trung cộng tại Ukraine, Fan Xianrong, hôm thứ Hai đã gặp người đứng đầu chính quyền khu vực Lviv và hứa rằng Trung cộng sẽ là “một lực lượng tốt cho Ukraine cả về kinh tế và chính trị”.
Những điều chỉnh này trong thông điệp ngoại giao và công khai đối với Ukraine đã được coi là tín hiệu tích cực vì những người ở châu Âu đang mong muốn Trung cộng sử dụng đòn bẩy của mình đối với Nga để thúc đẩy một thỏa thuận thương lượng.
Nhưng hy vọng của họ có lẽ là không có cơ sở, theo Andrew Small, một thành viên cao cấp xuyên Đại Tây Dương tại Quỹ Marshall của Đức. Ông nói: “Có một số định vị chiến thuật nhỏ để đối phó với sự thất bại trong hậu thuẫn mà họ đã mở rộng cho Nga, nhưng không có gì sai lệch so với các nguyên tắc cơ bản của sự ủng hộ [dành cho Putin],” ông nói.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung cộng Vương Nghị đã gợi ý rằng đất nước của ông sẵn sàng làm trung gian hòa giải, nhưng Trung cộng có ít kinh nghiệm trong việc đóng vai nhà hòa bình trong các tranh chấp quốc tế. Trong nhiều năm ở Trung cộng, chính sách đối ngoại là sự mở rộng các ưu tiên chính trị trong nước, trong đó ưu tiên hàng đầu là duy trì an ninh của chế độ.
Một số ít lần Trung cộng trực tiếp tham gia vào các cuộc đàm phán có liên quan đến các vấn đề trong phạm vi ảnh hưởng trực tiếp của nước này, chẳng hạn như tổ chức các cuộc đàm phán 6 bên nhằm làm chậm chương trình phát triển tên lửa và hạt nhân của Triều Tiên, hoặc dàn xếp các cuộc đàm phán giữa các nhóm nổi dậy và quân đội ở Myanmar. để tránh một cuộc khủng hoảng người tị nạn ở biên giới Trung cộng-Myanmar.
Small nói, điều tốt nhất mà Trung cộng có thể làm là tổ chức các cuộc họp hoặc thông điệp qua lại giữa các bên, nhưng các viên chức lại thiếu hiểu biết hoặc kích động để gây sức ép với các bên nhằm đạt được một giải pháp lâu dài. Ông nói: “Họ sẽ không chạy quanh để đưa ra các đề xuất mới cho các dàn xếp an ninh ở châu Âu, bởi vì điều đó có thể khiến họ phải hứng chịu.
Những nỗ lực của Trung cộng nhằm biến mình thành một bên trung lập càng bị suy yếu khi Bộ Ngoại giao nước này tuần trước ủng hộ các thuyết âm mưu của Nga về các chương trình vũ khí sinh học của Mỹ hậu thuẫn ở Ukraine.
“Điều này báo hiệu không chỉ cho mối quan hệ của Trung cộng với Hoa Kỳ mà còn cho mối quan hệ của nước này với châu Âu”, các nhà phân tích tại Liên minh Bảo đảm Dân chủ đã viết trong một nghiên cứu gần đây về thông tin phối hợp giữa Trung cộng và Nga. “Phản ứng của Trung cộng đối với cuộc xâm lược của Nga được coi như một phép thử nồng độ pH – và Bắc Kinh đang thất bại.”
Có những lập luận bên trong Trung cộng rằng Bắc Kinh đang mắc sai lầm chiến thuật khi gắn bó với Moscow và đả kích phương Tây. Một bài luận thẳng thắn bất thường của một học giả cấp cao Trung cộng được xuất bản vào cuối tuần cho rằng nỗ lực chia rẽ sự khác biệt giữa Nga và phương Tây có thể khiến phần lớn thế giới xa lánh và khiến Trung cộng trở nên tồi tệ hơn.
Để bảo vệ lợi ích của Trung cộng, Bắc Kinh nên chọn “càng cái ít tệ hơn và trút bỏ gánh nặng của Nga càng sớm càng tốt”, Hu Wei, Phó chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Công thuộc Văn phòng Tham tán của Quốc vụ viện, Trung cộng, viết. “Hiện tại, người ta ước tính rằng vẫn còn khoảng thời gian từ một hoặc hai tuần nữa trước khi Trung cộng mất phòng ngự. Trung cộng phải hành động một cách dứt khoát ”.
Nhóm lãnh đạo Trung cộng tỏ ra không hề lay chuyển trước những lời kêu gọi như vậy. Bài báo của Hu đã bị kiểm duyệt ngay sau khi nó được xuất bản.
Thay vào đó, các quan chức Trung cộng đề cao “nguyên tắc an ninh không thể chia cắt” của Nga và cho rằng những lo ngại về an ninh của Putin là chính đáng và gây ra bởi sự mở rộng của NATO và sự ủng hộ của phương Tây đối với “các cuộc cách mạng màu” và cải cách dân chủ. Mặc dù các quan chức Trung cộng khẳng định rằng Trung cộng ủng hộ hòa bình và kết thúc chiến tranh càng sớm càng tốt, các phương tiện truyền thông nhà nước ủng hộ Nga một cách áp đảo trong việc đưa tin và các bài bình luận cũng như phản đối chiến tranh đã bị im lặng.
Đến kỳ mà ông Tập được đoán là sẽ hủy bỏ truyền thống và đảm nhận nhiệm kỳ thứ ba gây tranh cãi và kéo dài thời gian cai trị đất nước vô thời hạn, một cuộc khủng hoảng Ukraine lật ngược lại là điều không tưởng.
Yun Sun, giám đốc chương trình Trung cộng tại Trung tâm Stimson, cho biết: “Một sự thay đổi đáng kể đối với Nga sẽ đặt ra câu hỏi về khả năng lãnh đạo của ông ấy“.
Nhiều lo ngại của Nga về quyền bá chủ ý thức hệ của Mỹ và các khối an ninh phương Tây là một trong những mối quan tâm mà Trung cộng chia sẻ. Quan sát cách các nước phương Tây gây áp lực với Nga có thể củng cố quan điểm rằng việc sửa chữa quan hệ với phương Tây là một nguyên nhân mất mát.
Zhao nói: “Điều này chỉ góp phần cho người Trung cộng thấy rằng mục tiêu chiến lược tiếp theo của phương Tây là Trung cộng, và sẽ có một cuộc đọ sức giữa Trung cộng và phương Tây“.
Có thể thấy sự thay đổi cơ bản trong quan điểm của Trung cộng đối với Nga khi so sánh phản ứng của nước này với Ukraine chống lại việc Putin sáp nhập Crimea vào năm 2014. Sau đó, Bắc Kinh áp dụng một lập trường thận trọng hơn, không bao giờ công nhận yêu sách của Nga và chỉ rõ ràng là ủng hộ Moscow yêu cầu NATO quay trở lại trạng thái nhỏ hơn, như trước năm 1997.
Lần này, trong khi Trung cộng lên tiếng bày tỏ sự mất bình tĩnh về cuộc xung đột, thì sự ủng hộ của họ đối với lập trường chống NATO của Nga vẫn không hề bị lung lay.
Small, thành viên Quỹ Marshall của Đức, cho biết: “Đây là một cuộc đánh cược dài hạn mà Tập Cận Bình đã đặt ra. Có rất nhiều mối quan hệ mà Trung cộng sẵn sàng xóa bỏ, nhưng cũng có quan điểm cho rằng bạn gắn bó với một số quốc gia nhất định và Nga là một trong những mối quan hệ mà bạn sẽ phải lùi lại”.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và Bộ trưởng Quốc phòng Trung cộng Wei Fenghe xem cuộc tập trận chung ở Tây Bắc Trung cộng vào ngày 13 tháng 8 năm 2021. (Savitskiy Vadim / AP)
Christian Shepherd và Lily Kuo
Nguồn: The Washington Post, 17.03.2022