Mục lục
Phi Luật Tân, Trung cộng cam kết tìm tiếng nói chung về Biển Đông
Hình ảnh trích xuất từ video do Lực lượng đặc nhiệm quốc gia Biển Tây Phi Luật Tân cung cấp cho thấy một tàu tuần duyên Trung cộng (trái) đang phun vòi rồng vào một tàu của Phi Luật Tân gần một bãi cạn tranh chấp ở Biển Đông hôm 4/12/2024.
Phi Luật Tân và Trung cộng đã nhất trí tìm tiếng nói chung cũng như tìm cách hợp tác bất chấp những bất đồng của họ ở Biển Đông, bộ ngoại giao hai nước cho biết hôm 16/1, trong khi các cuộc tranh cãi gay gắt vẫn tiếp diễn về các tàu thuyền được triển khai xung quanh các thực thể tranh chấp.
Hai nước hôm 16/1 đã tổ chức vòng đàm phán thứ 10 theo cơ chế tham vấn song phương được thiết lập để giải quyết các vấn đề ở Biển Đông, nơi các tranh chấp thường xuyên và căng thẳng, với mối quan hệ đang ở mức thấp nhất trong nhiều năm.
Cả hai nước đều cho biết họ đã nhất trí thúc đẩy hợp tác khoa học hàng hải và hải cảnh cũng như cam kết giải quyết các vấn đề một cách hòa bình.
Theo tuyên bố được đưa ra, Thứ trưởng Ngoại giao Phi Luật Tân Theresa Lazaro nói trong bài phát biểu khai mạc rằng “Chúng tôi tin tưởng chắc chắn rằng bất chấp những thách thức và bất đồng chưa được giải quyết, vẫn có không gian thực sự cho sự hợp tác ngoại giao và thực tế trong việc giải quyết các vấn đề của chúng tôi ở Biển Đông.”
Trung cộng cho biết họ kêu gọi Phi Luật Tân tiếp tục cam kết giải quyết các bất đồng thông qua đối thoại và tham vấn.
Cả hai đều nhất trí tăng cường giao tiếp và đối thoại sâu sắc hơn, nhưng cũng chỉ trích lẫn nhau về các cuộc đối đầu gần đây.
Phi Luật Tân, một đồng minh của Mỹ, cho biết họ đã bày tỏ mối quan ngại nghiêm trọng về hành vi của lực lượng hải cảnh Trung cộng, bao gồm cả sự hiện diện liên tục của lực lượng này trong vùng đặc quyền kinh tế của Manila.
Về phần mình, Trung cộng cho biết họ đã gửi các công hàm phản đối về “những hành vi xâm phạm và khiêu khích trên biển” gần đây cũng như về việc “thổi phồng” các tranh chấp hàng hải.
Các yêu sách lãnh thổ rộng lớn của Trung cộng trên tuyến đường thương mại hàng hải quan trọng chồng lấn với các vùng đặc quyền kinh tế của Brunei, Nam Dương, Mã Lai, Phi Luật Tân và Việt Nam.
Một phán quyết năm 2016 của một tòa án trọng tài quốc tế cho biết các yêu sách của Bắc Kinh, dựa trên các bản đồ lịch sử của nước này, không có cơ sở theo luật pháp quốc tế. Trung cộng không công nhận phán quyết này.
VOA (16.01.2025)
Biển Đông : Ngoại trưởng Nhật phản đối mọi nỗ lực đơn phương « thay đổi nguyên trạng »
Hôm nay, 15/01/2025, ngoại trưởng Nhật Bản Takeshi Iwaya, trong chuyến công du Phi Luật Tân hai ngày, bày tỏ quan ngại về các hành động đơn phương « nhằm thay đổi nguyên trạng » ở Biển Đông. Tuyên bố được đưa ra vào lúc Trung cộng điều tàu tuần duyên lớn nhất trở lại vùng đặc quyền kinh tế của Phi Luật Tân, Manila cảnh báo Bắc Kinh đang đẩy Phi Luật Tân « vào chân tường ».
Ngoại trưởng Nhật Bản Takeshi Iwaya (T) và đồng nhiệm Phi Luật Tân Enrique Manalo, trong buổi họp báo chung tại Manila, Phi Luật Tân, ngày 15/01/2025. REUTERS – Lisa Marie David
Hãng tin Reuters dẫn lời ngoại trưởng Nhật Bản, đưa ra trong cuộc họp báo với đồng nhiệm Phi Luật Tân tại Manila : « Nhật Bản phản đối mạnh mẽ mọi nỗ lực đơn phương thay đổi nguyên trạng bằng vũ lực hoặc làm gia tăng căng thẳng trong khu vực ». Theo ngoại trưởng Nhật, Tokyo sẽ tiếp tục cung cấp cho Manila viện trợ phát triển và hỗ trợ an ninh hàng hải, và cơ chế hợp tác an ninh ba bên Nhật – Mỹ – Phi Luật Tân sẽ tiếp tục được tăng cường sau khi tổng thống Donald Trump nhậm chức vào tuần tới.
Theo AFP, cũng hôm nay, phủ tổng thống Phi Luật Tân ra thông cáo cho biết, trong cuộc điện đàm với phó tổng thống mãn nhiệm Mỹ Kamala Harris, tổng thống Ferdinand Marcos Jr. đã bày tỏ tin tưởng là « hai nước sẽ tiếp tục duy trì quan hệ mật thiết và năng động », đặc biệt về kinh tế, quốc phòng và an ninh.
AP cho hay, sau cuộc họp với ngoại trưởng Nhật Bản, lãnh đạo bộ Ngoại Giao Phi Luật Tân Enrique Manalo cho báo giới biết Manila và Bắc Kinh có cuộc họp cấp thứ trưởng vào ngày mai tại thành phố Hạ Môn (Xiamen), miền nam Trung cộng.
Cuộc họp diễn ra sau khi Philippnes phản đối các hành động « bất hợp pháp » của tàu thuyền và máy bay Trung cộng tại các khu vực ở Biển Đông nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Phi Luật Tân. Manila yêu cầu Bắc Kinh rút ngay tàu tuần duyên trọng tải 12.000 tấn, dài 165 mét, có biệt danh là « Quái vật », bị phát hiện tại một khu vực cách bờ biển của Phi Luật Tân 77 hải lý (143km).
Trong cuộc họp báo hôm qua, ông Jonathan Malaya, trợ lý tổng giám đốc Hội đồng An ninh Quốc gia Phi Luật Tân, cho biết Trung cộng đang « đẩy chúng ta vào chân tường » với các hành vi hung hãn gia tăng ở Biển Đông và cảnh báo Manila đang « cân nhắc » nhiều khả năng đối phó, bao gồm tiến hành một vụ kiện quốc tế mới.
RFI (15.01.2025)
Nhật Bản nói ‘rất lo ngại’ về căng thẳng leo thang ở Biển Đông
Ngoại trưởng Nhật Bản Takeshi Iwaya tham dự cuộc họp báo chung với Ngoại trưởng Phi Luật Tân Enrique Manalo tại thành phố Taguig, Phi Luật Tân, vào ngày 15 tháng 1 năm 2025.
Nhật Bản rất lo ngại về các hành động ở Biển Đông đang làm gia tăng căng thẳng và phản đối mạnh mẽ bất kỳ nỗ lực đơn phương nào nhằm thay đổi nguyên trạng, bộ trưởng ngoại giao của nước này nói hôm thứ Tư (15/1).
Phát biểu trong chuyến thăm Phi Luật Tân, Ngoại trưởng Takeshi Iwaya cũng cho biết Nhật Bản sẽ tiếp tục cung cấp hỗ trợ phát triển và an ninh cho Manila và hỗ trợ an ninh hàng hải của nước này, đồng thời nói thêm rằng cơ chế ba bên bao gồm cả Hoa Kỳ sẽ được tăng cường khi chính quyền mới tiếp quản tại Washington.
Chuyến thăm của ông Iwaya diễn ra sau cuộc gọi trực tuyến giữa Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba, Tổng thống Phi Luật Tân Ferdinand Marcos Jr. và Tổng thống Hoa Kỳ sắp mãn nhiệm Joe Biden, trong đó ba nhà lãnh đạo khẳng định “thỏa thuận ba bên” của họ trong việc tăng cường hợp tác kinh tế, an ninh và công nghệ trước tình hình căng thẳng gia tăng trong khu vực.
Việc chuyển giao quyền lực sang chính quyền của Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump vào ngày 20/1 khiến ông Marcos trở thành nhà lãnh đạo ban đầu duy nhất trong số những người thành lập sáng kiến ba bên vào năm 2024.
Dưới thời ông Marcos, các hoạt động an ninh giữa Phi Luật Tân và Nhật Bản, hai trong số những đồng minh châu Á thân cận nhất của Hoa Kỳ, đã sâu sắc hơn đáng kể khi cả hai quốc gia giải quyết các mối quan ngại chung về hàng hải liên quan đến các hành động ngày càng quyết đoán của Trung cộng trong khu vực.
“Nhật Bản phản đối mạnh mẽ mọi nỗ lực đơn phương thay đổi nguyên trạng bằng vũ lực hoặc gây căng thẳng trong khu vực. Chúng tôi mạnh mẽ yêu cầu giảm bớt căng thẳng”, ông Iwaya phát biểu tại một cuộc họp báo chung với người đồng cấp Phi Luật Tân tại Manila, nhưng không nêu đích danh Trung cộng.
Trung cộng tuyên bố chủ quyền đối với phần lớn Biển Đông, một tuyến đường vận chuyển phần lớn hoạt động thương mại của Đông Bắc Á với phần còn lại của thế giới. Brunei, Mã Lai, Phi Luật Tân, Đài Loan và Việt Nam cũng có tuyên bố chủ quyền đối với tuyến đường thủy này.
Đại sứ quán Trung cộng tại Manila không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận của Reuters về phát biểu của ông Iwaya.
Nhật Bản, quốc gia tuyên bố sẽ tăng cường quân sự lớn nhất kể từ Thế chiến thứ hai vào năm 2023 trong một bước đi tránh xa chủ nghĩa hòa bình sau chiến tranh, không có bất kỳ yêu sách nào đối với tuyến đường thủy bận rộn này. Nhưng nước này có một tranh chấp hàng hải riêng với Trung cộng ở Biển Hoa Đông, nơi hai nước láng giềng đã nhiều lần đối đầu.
Năm ngoái, Nhật Bản đã ký một hiệp ước quân sự mang tính bước ngoặt với Phi Luật Tân, cho phép triển khai lực lượng trên lãnh thổ của nhau. Manila cũng trở thành một trong những quốc gia đầu tiên nhận được hỗ trợ an ninh chính thức của Tokyo, một chương trình nhằm giúp tăng cường khả năng răn đe của các quốc gia đối tác.
Phi Luật Tân đã vướng vào các cuộc tranh chấp trên biển với Trung cộng trong hai năm qua khi hai nước thường xuyên đối đầu xung quanh các thực thể tranh chấp ở Biển Đông nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Manila.
Cả hai nước đều cáo buộc nhau xâm phạm, trong khi Phi Luật Tân lên án Bắc Kinh về sự hiện diện và hành vi của hạm đội tuần duyên của nước này.
“Tôi vô cùng lo ngại rằng các hành động làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông sẽ tiếp diễn. Vấn đề về Biển Đông là mối quan tâm chính đáng của cộng đồng quốc tế”, ông Iwaya nói.
Bộ trưởng Ngoại giao Phi Luật Tân Enrique Manalo cho biết mối quan hệ của nước ông với Tokyo là một trong những mối quan hệ bền vững và năng động nhất trong khu vực.
Ông cho biết hai bộ trưởng đã thảo luận về tình hình an ninh ở Biển Hoa Đông và Biển Đông cũng như công việc chung của họ trong bối cảnh bối cảnh địa chính trị đang thay đổi, đồng thời nói thêm rằng cả hai vẫn cam kết theo đuổi một trật tự khu vực dựa trên luật lệ.
VOA (15.01.2025)
Phi Luật Tân trong tình trạng « báo động » do tầu Trung cộng tiến gần đến bờ biển
Chính quyền Manila hôm nay, 14/01/2025, báo động về việc đội tầu hải cảnh Trung cộng ngày càng tiến đến gần các vùng bờ biển của Phi Luật Tân, đặc biệt với sự hiện diện của tầu tuần duyên « quái vật » của Trung cộng.
Tàu tuần duyên Trung cộng 5901 hoạt động trong vùng đặc quyền kinh tế Phi Luật Tân, Biển Đông. Ảnh chụp ngày 13/01/2025 do tuần duyên Phi Luật Tân công bố. AP
Ông Jonathan Malaya, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia, cho báo giới biết, « tầu tuần tra của Trung cộng ngày càng tiến gần đến các vùng biển của Phi Luật Tân và điều này là đáng báo động ». Cũng theo quan chức này, sự hiện diện của « tầu quái vật » dài 165 mét cách 143 km bờ tây của tỉnh Zambales (tây bắc Phi Luật Tân) cho thấy rõ « hành động hung hăng ngày càng lớn » của Bắc Kinh tại những vùng biển Phi Luật Tân. Một « chiến thuật hăm dọa » mà Manila khẳng định « sẽ không bao giờ chấp nhận, không dao động và sẽ không lùi bước ».
Còn theo ông Jay Tarriela, phát ngôn viên đội tuần duyên Phi Luật Tân, tầu hải cảnh khổng lồ của Trung cộng, mang số hiệu CCG5901, « tuy chưa thực hiện những hành động hung hăng nào nhưng sự hiện diện của chiếc tầu này đã là đáng lo ngại ». Lực lượng tuần duyên Phi Luật Tân đã điều nhiều tầu chiến đến khu vực bờ tây tỉnh Zambales nhằm gây áp lực buộc tầu Trung cộng « tránh xa vùng biển Zambales ».
AFP dẫn lời phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung cộng, Quách Gia Côn (Guo Jiakun) hôm nay khẳng định rằng tuần duyên Trung cộng hoạt động « tuân theo luật » và kêu gọi Manila « ngừng mọi hành động có thể làm tổn hại cho hòa bình và sự bình yên » tại Biển Đông.
RFI (14.01.2025)
Biển Đông: Nam Dương tăng cường các quan hệ đối tác quốc phòng và an ninh hàng hải
Bộ trưởng Ngoại giao mới được bổ nhiệm của Nam Dương Sugiono (phải) trò chuyện với Bộ trưởng Nội vụ Tito Karnavian trước khi bắt đầu lễ tuyên thệ nhậm chức của các bộ trưởng nội các mới tại dinh tổng thống ở Jakarta, Nam Dương, 21/10/2024.
Nam Dương sẽ mở rộng các quan hệ đối tác quốc phòng hiện có và tăng cường giải quyết các vấn đề chiến lược ảnh hưởng đến chủ quyền của mình, bao gồm an ninh hàng hải, an toàn lưu thông trên biển và ngành thủy sản, Ngoại trưởng Sugiono tuyên bố ngày 10/1.
Ông Sugiono cho biết Nam Dương sẽ tiếp tục ủng hộ việc hoàn thiện Bộ Quy tắc Ứng xử giữa khối ASEAN và Trung cộng về vấn đề Biển Đông, đồng thời ưu tiên vai trò trung tâm của ASEAN.
Nam Dương không là một bên trong các tranh chấp ở Biển Đông, một tuyến đường thủy quan trọng đối với thương mại toàn cầu, nhưng gần đây nước này đối mặt với những thách thức từ các hoạt động của lực lượng hải cảnh Trung cộng trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của mình.
Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ Biển Đông, dẫn đến mâu thuẫn với Mã Lai, Việt Nam và Phi Luật Tân. Các tranh chấp thường xuyên xảy ra liên quan đến hoạt động của đội tàu hải cảnh khổng lồ của Trung cộng trong các vùng EEZ của các nước. Trung cộng khẳng định rằng họ hoạt động hợp pháp trong lãnh thổ của mình.
“Về mặt địa chiến lược, Nam Dương gần với một nguồn xung đột khu vực, đó là Biển Đông. Lập trường của Nam Dương vẫn là ưu tiên giải quyết xung đột một cách hòa bình,” Ngoại trưởng Nam Dương cho biết, đồng thời nhấn mạnh Nam Dương sẽ tiếp tục thúc đẩy đối thoại mang tính xây dựng về một Bộ Quy tắc Ứng xử.
Các cam kết của khu vực về việc xây dựng một bộ quy tắc đã được đưa ra lần đầu vào năm 2002, nhưng các cuộc đàm phán để tiến tới việc hoàn thiện chỉ bắt đầu từ năm 2017 và tiến triển vẫn còn hạn chế, với nhiều năm dành cho việc thảo luận khuôn khổ đàm phán và ký kết nhiều thỏa thuận nhằm thúc đẩy quá trình này.
Các vấn đề gai góc bao gồm việc liệu Bộ Quy tắc này có mang tính ràng buộc pháp lý, có thể thực thi và dựa trên luật hàng hải quốc tế hay không. Chiếu theo luật hàng hải quốc tế, một hội đồng trọng tài quốc tế năm 2016 đã ra phán quyết rằng các tuyên bố lãnh thổ rộng lớn của Bắc Kinh không có cơ sở pháp lý.
Trung cộng không công nhận phán quyết đó.
Trong một bài phát biểu toàn diện trình bày chính sách đối ngoại của Nam Dương, có sự tham dự của cộng đồng ngoại giao, ông Sugiono cũng cho biết thêm rằng Nam Dương sẽ ưu tiên hoàn tất các cuộc đàm phán về các hiệp định thương mại tự do và mở rộng thương mại quốc tế, bao gồm cả với các đối tác phi truyền thống tại châu Phi và khu vực Thái Bình Dương.
Ông cho biết việc Nam Dương gia nhập nhóm BRICS (bao gồm Nga, Trung cộng, Brazil, Ấn Độ, Iran, Ai Cập và Nam Phi) không phải là sự lệch hướng khỏi vị thế quốc tế của Nam Dương, mà là sự nhấn mạnh chính sách đối ngoại tự do và chủ động của đất nước.
Ông cũng khẳng định rằng Nam Dương sẽ không bao giờ từ bỏ sự ủng hộ đối với sự nghiệp của Palestine, kêu gọi một lệnh ngừng bắn và yêu cầu Israel phải chịu trách nhiệm về vai trò của họ trong cuộc xung đột tại Gaza.
Ông Sugiono được bổ nhiệm vào tháng 10 khi tân Tổng thống Prabowo Subianto nhậm chức.
VOA (11.01.2025)
Biển Đông: 5 vấn đề cần theo dõi trong năm 2025
Một tiền đồn của Việt Nam ở Trường Sa. Ảnh chụp tháng 5/2024 RFA
Biển Đông đã trở thành một trong những điểm nóng địa chính trị nhiều rủi ro nhất trên thế giới trong những năm gần đây khi Trung cộng tăng cường củng cố những tuyên bố chủ quyền rộng lớn của nước này đồng thời có sự gia tăng can dự của các quốc gia bên ngoài khu vực.
Dưới đây là năm khu vực và vấn đề cần theo dõi trong năm 2025:
Eo biển Đài Loan
Tình hình ở Eo biển Đài Loan đã trở nên căng thẳng hơn một cách đáng kể với gần 3.000 cuộc xâm nhập [của Trung cộng] vào khu vực nhận diện phòng không (DIZ) của Đài Loan trong khoảng thời gian từ tháng 1/2024 đến tháng 11/2024. Trung cộng cũng tổ chức hai cuộc tập trận quân sự lớn – Liên hợp Lợi kiếm A và Liên hiệp Lợi kiếm B – diễn ra trùng hợp với các sự kiện chính trị lớn trên hòn đảo tự trị.
Nhà lãnh đạo Trung cộng Tập Cận Bình nhắc lại trong Thông điệp Năm mới của mình rằng việc thống nhất Đài Loan là “không thể tránh khỏi”.
“Trung cộng sẽ tiếp tục các cuộc tập trận trong năm 2025 nếu các quan chức cấp cao Đài Loan đi thăm Mỹ hoặc các quan chức hàng đầu của Mỹ đến thăm Đài Loan” – ông Shen Ming-Shih (Thẩm Minh Thất), nghiên cứu viên thuộc Viện Nghiên cứu An ninh Quốc phòng (INDSR) – một viện nghiên cứu, tư vấn chính sách hàng đầu của Chính phủ Đài Loan – nhận định.
Các cuộc tập trận quân sự của Trung cộng, ví dụ như tấn công hỏa lực phối hợp, phong tỏa phối hợp và phối hợp chống tiếp cận và chống xâm nhập (joint anti-access and area denial – A2/AD) vẫn tiếp tục nhưng sẽ ít hiệu quả hơn khi Đài Loan xây dựng được các biện pháp đối phó hiệu quả – ông Shen nói.
Một nghiên cứu viên khác ở INDSR, ông Ou Si-Fu, Trưởng phòng Chính trị, Quân sự và Chiến lược Tác chiến của Trung cộng, nói với Đài Á Châu Tự Do (RFA) rằng Trung cộng chưa sẵn sàng cho một cuộc chiến tranh toàn diện với Đài Loan.
“Ông Tập không tự tin về quân đội của mình”- ông Ou nói, viện dẫn các cuộc sa thải gần đây ở các cấp lãnh đạo cao nhất của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung cộng (PLA).
“Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung cộng đã không tham gia một cuộc chiến thực sự nào trong một thời gian dài vì thế một cuộc xâm lược đối với Đài Loan nhiều khả năng sẽ không sớm xảy ra” – nhà phân tích này viết. “Họ có thể đang chuẩn bị lực lượng nhưng chúng tôi cũng đang chuẩn bị”.
Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức tham dự lễ treo cờ ở Đài Bắc trong ngày 1/1/2025.Nguồn ảnh: Văn phòng Tổng thống Đài Loan/AP
Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức nói trong thông điệp Năm mới của mình rằng chính phủ của ông sẽ tăng ngân sách quốc phòng và tăng cường sức mạnh quân sự.
Bãi cạn Scarborough
Những diễn biến mới nhất tại chuỗi rạn san hô nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Phi Luật Tân nhưng thực tế do Trung cộng kiểm soát là đáng lo ngại. Ngay trước thềm năm mới, Bộ Tư lệnh Chiến khu miền Nam của PLA đã tiến hành các cuộc diễn tập sẵn sàng chiến đấu quy mô lớn tại bãi cạn này với sự tham gia của cả lực lượng hải quân và không quân.
Lực lượng hải cảnh cũng như dân quân biển Trung cộng vẫn đang duy trì sự hiện diện mạnh mẽ tại khu vực này.
Một tháng trước đó, Bắc Kinh đã công bố một loạt đường cơ sở xung quanh Bãi cạn Scarborough để xác định lãnh hải và không phận của mình – một bước đi bị nhiều bên coi là bất hợp pháp nhưng được Trung cộng sử dụng để biện minh cho các hành động của họ chống lại Phi Luật Tân và Mỹ – đồng minh của Phi Luật Tân.
Đầu tháng 12 vừa qua, lực lượng hải cảnh Trung cộng đã phun vòi rồng vào một tàu của Cục Thủy sản Phi Luật Tân đang chở hàng tiếp tế cho ngư dân ở khu vực bãi cạn và nói rằng tàu này đã “tiếp cận nguy hiểm” lãnh hải của Bắc Kinh.
“Anh không thể vẽ đường cơ sở nếu không sở hữu các thực thể này” – cựu thẩm phán Tòa án Tối cao Phi Luật Tân Antonio Carpio nhận định đồng thời gợi ý rằng Phi Luật Tân nên kiện Trung cộng ra một tòa án quốc tế về tuyên bố về các đường cơ sở này.
Bãi cạn Scarborough hiện không có người ở và cũng không có công trình nào trên đó nhưng với sự hung hăng, quyết đoán của Trung cộng, điều này có thể thay đổi trong năm 2025. Các lực lượng của Phi Luật Tân đã gỡ bỏ các rào chắn nổi của Trung cộng xung quanh Scarborough nhưng tiếp cận của ngư dân Phi Luật Tân đối với ngư trường truyền thống này vẫn còn hạn chế.
Phi Luật Tân được cho là đang cân nhắc khởi xướng một vụ kiện mới đối với Trung cộng do nước này vi phạm Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển. Tuy nhiên vốn đã từ chối tham gia và bác bỏ phán quyết của Tòa trọng tài Liên Hợp Quốc năm 2016, rất ít khả năng Bắc Kinh sẽ tham gia vụ kiện mới này.
Đại úy Lee Omaweng, chỉ huy tàu tuần duyên BRP Sindangan phục vụ tại cả Bãi cạn Scarborough và Bãi Cỏ Mây của Phi Luật Tân, trong một cuộc trao đổi với các phóng viên có mặt trên tàu của ông vào ngày 8/12/2024. Nguồn ảnh: RFA
Bãi Cỏ Mây
Trong suốt năm 2024, Trung cộng và Phi Luật Tân đã có nhiều cuộc đối đầu tại Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal) – một thực thể cũng nằm trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Phi Luật Tân. Đây cũng là nơi Manila cố tình làm mắc cạn một chiếc tàu chiến cũ của mình vào năm 1999 để làm tiền đồn.
Trong mấy năm gần đây, lực lượng hải cảnh Trung cộng đã chặn và cản trở các hoạt động tiếp tế của Phi Luật Tân cho con tàu này (tàu BRP Sierra Madre) và binh lính đóng tại đây.
Vào ngày 17/6/2024, trong một cuộc đối đầu chưa từng có, nhân sự hải cảnh Trung cộng trang bị giáo mác và mã tấu, đã đâm thủng các thuyền của Phi Luật Tân và tịch thu vũ khí khi các thuyền này đang tiến hành một chuyến tiếp tế và luân chuyển quân nhân cho tàu BRP Sierra Madre, khiến một thủy thủ Phi Luật Tân bị thương.
Cả hai bên sau đó đều kêu gọi làm dịu tình hình căng thẳng. Vào ngày 12/12/2024, Trung cộng tuyên bố đã cho phép Phi Luật Tân cung cấp tiếp tế cho chiếc tàu chiến “mắc cạn bất hợp pháp” tại Bãi Cỏ Mây vì lý do nhân đạo.
Tuy nhiên, vụ việc ngày 17/6 cho thấy tình hình tại đây có thể dễ dàng leo thang thành xung đột, đặc biệt khi Bãi Cỏ Mây nằm gần một căn cứ hải quân của Trung cộng trên Đá Vành Khăn (Mischief Reef) – một đảo nhân tạo mà Trung cộng đã xây dựng và quân sự hóa hoàn toàn.
Theo Hiệp ước Phòng thủ Chung ký vào năm 1951 giữa Manila và Washington, hai nước có nghĩa vụ hỗ trợ nhau trong trường hợp bị tấn công quân sự. Trong tháng 11/2024, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin tiết lộ rằng quân đội Mỹ đã thành lập “Lực lượng Đặc nhiệm Ayungin” với Ayungin là tên gọi của Bãi Cỏ Mây trong tiếng Phi Luật Tân.
Tham mưu trưởng Lực lượng vũ trang Phi Luật Tân, Đại tướng Romeo Brawner Jr., nói với phóng viên của RFA tại Manila rằng Phi Luật Tân đang theo đuổi chiến lược ba mũi nhọn trong phòng thủ biển, đó là: Thiết lập hiện diện hiệu quả; tạo sự răn đe hiệu quả kết hợp hiện đại hóa trang thiết bị quân sự; và tận dụng các liên minh và quan hệ đối tác với các quốc gia có cùng chí hướng.
Tuy nhiên, nhiều khả năng Bắc Kinh sẽ không từ bỏ yêu cầu Manila phải di dời tàu BRP Sierra Madre và rời khỏi bãi Bãi Cỏ Mây đang tranh chấp.Về phía mình, Phi Luật Tân quyết tâm bảo vệ bãi cạn này.
“Chúng tôi sẽ không bao giờ từ bỏ lãnh thổ của mình tại Ayungin” – Đại tá Xerxes Trinidad, phát ngôn viên của Lực lượng vũ trang Phi Luật Tân, khẳng định.
Hoạt động xây dựng đảo của Việt Nam
Theo một nghiên cứu của tổ chức Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á (AMTI) có trụ sở tại Washington, hoạt động xây dựng đảo của Việt Nam ở Biển Đông đã gia tăng tới mức kỷ lục với diện tích tạo mới trong sáu tháng đầu năm 2024 nhiều bằng tổng diện tích của cả hai năm 2022 và 2023 cộng lại.
Từ tháng 11/2023 đến tháng 6/2024, Hà Nội đã tạo mới 280 ha đất (692 mẫu Anh) trên tổng số 10 thực thể ở quần đảo Trường Sa. Tổng diện tích nạo vét và bồi đắp của Việt Nam là khoảng 955 ha (2.360 mẫu Anh), bằng khoảng một nửa so với con số 1.881,7 ha (4.650 mẫu Anh) của Trung cộng.
“Đã ba năm kể từ khi bắt đầu, Việt Nam vẫn đang gây ngạc nhiên cho các nhà quan sát về quy mô nạo vét và bồi đắp không ngừng gia tăng ở quần đảo Trường Sa” – AMTI nhận định.
Trong năm qua, Việt Nam đã tiến hành các công trình cải tạo đảo quy mô lớn tại một số thực thể trong tổng số 27 thực thể nước này hiện chiếm giữ.
Ảnh chụp tại Bãi Thuyền Chài (Barque Canada Reef) ngày 11/5/ 2024. Nguồn ảnh: AMTI/Maxar Technologies
Một đường băng mới dài 3km gần như đã hoàn thành trên Bãi Thuyền Chài (Barque Canada Reef) – nơi tính đến tháng 10/2024, tổng diện tích bồi đắp đã tăng hơn gấp đôi trong vòng một năm, đạt gần 2,5 km² (617,7 mẫu Anh).
Việt Nam hiện chỉ có một đường băng dài 1.300 mét trên đảo Trường Sa, nhưng theo AMTI, ngoài Bãi Thuyền Chài, “sẽ không ngạc nhiên” nếu Hà Nội cũng tính đến việc xây dựng đường băng trên các đảo Phan Vinh (Pearson) và Đá Lát (Ladd).
Các căn cứ và đường băng mới “sẽ mang lại cho Việt Nam một vị thế [chiến lược] đối trọng với ‘Ba đảo lớn’ của Trung cộng” – ông Tom Shugart, nghiên cứu viên cao cấp của Trung tâm An ninh Mỹ Mới, nhận định.
Ông đang đề cập đến các Đá Chữ Thập (Fiery Cross), Subi và Vành Khăn do Trung cộng xây dựng đồng thời là những đảo nhân tạo lớn nhất trên Biển Đông. Bốn đảo nhân tạo lớn tiếp theo đều là các rạn san hô mới được mở rộng của Việt Nam.
“Tiến độ trong 5 tháng qua cho thấy Hà Nội quyết tâm tối đa hóa tiềm năng chiến lược của những thực thể mà họ đang chiếm giữ” – AMTI nhận định, đồng thời cho biết: “Khó để nói rằng khi việc mở rộng đảo sẽ kết thúc và Việt Nam sẽ có thêm những sức mạnh [quân sự] mới nào khi việc này hoàn thành”.
Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông
Mã Lai tiếp nhận vai trò chủ tịch Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) từ Lào trong tháng này, và mỗi lần ghế chủ tịch ASEAN thay đổi chủ thì câu hỏi về việc có được một bộ quy tắc ứng xử (COC) mang tính ràng buộc pháp lý cho tất cả các bên tranh chấp ở Biển Đông lại được đặt ra.
Trung cộng và các nước ASEAN đã và đang đàm phán về bộ quy tắc ứng xử này kể từ khi đạt được Tuyên bố về Ứng xử (DOC) của các bên ở Biển Đông vào năm 2002.
Hơn hai thập kỷ sau, rất nhiều trở ngại dường như vẫn còn đó mặc dù Bắc Kinh liên tục khẳng định rằng quá trình tham vấn đang tiến triển tốt và việc đạt được một thỏa thuận đang cận kề.
Thủ tướng Lý Cường của Trung cộng đã nói tại một hội nghị thượng đỉnh ASEAN vào tháng 10/2024 rằng Trung cộng và khối này đang “nỗ lực để sớm hoàn tất” bộ quy tắc ứng xử.
Trung cộng và năm bên khác, trong đó có bốn quốc gia ASEAN là Brunei, Mã Lai, Phi Luật Tân và Việt Nam có các tuyên bố chủ quyền mang tính mâu thuẫn đối với một số khu vực ở Biển Đông. Đáng chú ý, Trung cộng có yêu sách chủ quyền rộng lớn nhất, chiếm gần 90% diện tích của vùng biển này.
Trung cộng kiên quyết phản đối những gì họ coi là “việc chính trị hóa” bộ quy tắc ứng xử (COC) cũng như bất kỳ “sự can thiệp từ bên ngoài” nào vào vấn đề này. Tuy nhiên, sự hung hăng, quyết đoán của Trung cộng đã khiến một số quốc gia trong khu vực tìm kiếm những đối trọng từ bên ngoài ASEAN.
“Các cuộc đàm phán về Bộ quy tắc ứng xử đang tiếp tục với tốc độ sên bò” – cựu Ngoại trưởng Thái Lan Kantathi Suphamongkhon nhận định khi trao đổi với hãng thông tấn Reuters trong tháng 10 vừa qua.
“Có vẻ như việc đạt được một thỏa thuận là không thể” – ông Antonio Carpio, chuyên gia pháp lý, cựu thẩm phán Tòa án Tối cao Phi Luật Tân nhận định. “Trung cộng sẽ không bao giờ đồng ý một số điều khoản, Việt Nam cũng không đồng ý một số điều khoản khác và cứ như vậy”.
Do đó, mục tiêu hoàn tất bộ quy tắc ứng xử trước hoặc trong năm 2026 là “không thực tế” – chuyên gia này nhìn nhận.
Một trong những trở ngại cơ bản tiềm ẩn bên trong là sự chia rẽ và yếu kém của chính khối ASEAN.
“ASEAN có thể tăng cường sức mạnh đàm phán tập thể bằng cách sắp xếp, thống nhất lợi ích giữa các quốc gia thành viên và có được một tiếng nói thống nhất trong các cuộc đàm phán với các cường quốc bên ngoài như Trung cộng” – Giáo sư chính sách công Isha Gharti tại Đại học Chiang Mai, Thái Lan, nhận định.
Vẫn còn phải chờ xem Mã Lai, nước chủ tịch mới của ASEAN, sẽ tìm cách cải thiện tiếng nói tập thể của khối này như thế nào.
Edited by RFA Staff
RFA (10.01.2025)