Ngôi sao mới nổi Suboi chơi hết mức giới hạn được cho phép là một trong số ít nữ rapper ở xã hội bảo thủ Việt Nam.
Sài Gòn – “Cuộc sống hạnh phúc, vậy thì sao?” nghệ sĩ Việt Nam Suboi hát như vậy trong bản hit mới N-sao.
Bài hát đã gây được tiếng vang với giới trẻ Việt Nam bất mãn và thường được nghe qua điện thoại thông minh và loa máy tính xách tay từ Thành phố Hồ Chí Minh đến thủ đô Hà Nội.
“Tại sao ngày nay vẫn phải xấu hổ khi sống độc thân? Tại sao chúng ta luôn phải trả tiền khi bị ngoắc vào lề?” Suboi, 28 tuổi, rap như vậy, nhắm vào văn hóa truyền thống Việt Nam và tham nhũng vặt của cảnh sát giao thông.
Video của nghệ sĩ Sài Gòn đã đạt được hơn 1,7 triệu lượt xem trong ba tháng qua. Không tệ cho một bài hát bằng tiếng Việt với lời bài hát có thể bị coi là nổi loạn trong một môi trường trực tuyến ngày càng hạn chế.
Sinh ra với cái tên Hàng Lâm Trang Anh, tên Suboi phản ánh hoàn cảnh lớn lên của cô. “Su” là biệt danh của cô ấy và “Boi” xuất phát từ việc được gắn mác tomboy khi còn nhỏ.
Giống như tất cả các rapper, Suboi đại diện cho thành phố của cô, vẫn được gọi thông tục là Sài Gòn.
“N-sao quá nhanh. Giống hệt như như thành phố này. Tôi đi đâu đó và hai tháng sau khi tôi quay lại đã có những tòa nhà mới,” cô nói. “Tôi không chỉ viết bài hát này cho người Sài Gòn. Nhưng cũng dành cho những người đã đến Sài Gòn, và có thể thấy nó đã thay đổi như thế nào.”
Video nhạc có phụ đề tiếng Anh, nhưng ngay cả người Việt Nam cũng phải cố gắng lắm mới hiểu được khi Suboi thốt ra những câu nhạc một cách nhanh lẹ – một sự thay đổi từ phong cách vần điệu thông thường mà cô nhờ đó nổi tiếng.
“Cuộc sống của tôi đã thay đổi đáng kể. Tôi đã cố gắng dồn hết cảm xúc vào việc viết những bài hát mới cho album mới này”, cô ta nói. “Và vì vậy N-sao là bài hát đầu tiên trong một chương mới của cuộc đời tôi.”
Được Obama khuyến khích
Suboi đã trở nên nổi tiếng quốc tế vào năm 2016 khi cô ấy rap cho Tổng thống Mỹ lúc đó là Barack Obama trong một cuộc nói chuyện tại tòa thị chính trong chuyến thăm thành phố Hồ Chí Minh.
Obama thậm chí còn cung cấp nhịp để khuyến khích cô ấy biểu diễn – và tiếp theo đó với một câu trả lời về tầm quan trọng của tự do ngôn luận.
Suboi thừa nhận đã khóc khi nghe những lời phát biểu của Obama.
“Đó là lần đầu tiên tôi hiểu tòa thị chính là gì. Đối với người Việt Nam chúng tôi, chúng tôi không được nói chuyện với chính quyền hay bất cứ ai nắm quyền lực”, cô nói.
“Có rất nhiều điều chúng tôi không biết. Nhưng chúng tôi biết chắc chắn rằng Việt Nam hiện nhận ra tiếng nói của chính mình.”
Suboi trở về sau hai năm gián đoạn để phát hành N-sao. Cô đã dành thời gian tập trung vào định hướng sáng tạo của mình, và tham dự ngắn hạn tại Hội nghị thượng đỉnh Quỹ Obama 2017.
“Tôi cảm thấy như mình là cầu nối giữa Việt Nam và thế giới”, cô nói thêm. “Thông qua tôi, mọi người có thể biết rằng Việt Nam không chỉ là bất kỳ khuôn mẫu nào họ từng nghe về nó.”
Nghệ thuật và đàn áp
Việt Nam chứng kiến sự tăng trưởng nhanh chóng kể từ khi chính quyền cộng sản mở cửa thị trường vào năm 1986 để ngăn chặn sự sụp đổ kinh tế. Kể từ đó, nước độc đảng này được tràn ngập những ý tưởng, văn hóa và dĩ nhiên là âm nhạc phương Tây.
Nhưng không có thay đổi chính trị nào diễn ra bên trong Việt Nam kể từ khi thống nhất năm 1975. Sự thiếu tiến bộ này đã được thể hiện thông qua tất cả các hình thức nghệ thuật.
“Tôi nghĩ Suboi đang gây ồn ào trên toàn thế giới cho rap Việt Nam”, Vietmax, một trong những người biểu diễn hip-hop đầu tiên của đất nước nói.
“Chúng tôi không có nhiều nữ rapper. Tất cả các rapper nói về bản thân họ, cách họ đấu tranh và cách họ sống. Cô ấy đang làm rất tốt. Cô ấy có một số bài hát nói về Việt Nam.”
Mặc dù với hơn một thập kỷ trong ngành công nghiệp âm nhạc, Suboi khó mà có thể tự gọi mình là một nghệ sĩ chính thống. Học viện Ngôi sao tại Sài Gòn đã tổ chức một sự kiện trong tháng này để thảo luận về văn hóa rap ngầm ở Việt Nam.
Khi Suboi vào phòng, đám đông đã nổ ra những tràng pháo tay và reo hò khi cô được giới thiệu là một diễn giả khách mời. Cô là nghệ sĩ nữ duy nhất trong ban điều khiển.
Nhiều người tham dự là những cô gái trẻ – những người hâm mộ cuồng nhiệt nhất của Suboi.
“Trong đám đông tôi thấy rất nhiều cô gái. Đó là một sự thay đổi lớn. Bạn biết, thật là tuyệt vời khi thấy sự thay đổi ở Việt Nam”, cô nói. “Chúng tôi được dạy phải im lặng, xinh đẹp và cư xử đứng đắn và tất cả những thứ vớ vẩn đó. Đối với tôi quan trọng là sự biểu hiện. Hãy thể hiện mình là một cô gái và là một nghệ sĩ.”
Đi tới giới hạn
Kiểm duyệt âm nhạc và thể hiện nghệ thuật ở Việt Nam không dễ như trước đây. Việc phát sóng có thể khó khăn vì hầu hết truyền hình và đài phát thanh vẫn do nhà nước kiểm soát, nhưng việc phân phối âm nhạc hiện được thực hiện độc lập trực tuyến.
Chính phủ Việt Nam đã thông qua luật an ninh mạng mới có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2019. Nó sẽ yêu cầu tất cả các công ty công nghệ phải bàn giao dữ liệu người dùng hoặc xóa nội dung khi nhà chức trách yêu cầu.
Facebook và Google được cho thời hạn một năm để tuân thủ luật này.
Ảnh hưởng của Suboi trong giới trẻ Việt Nam đã khiến nhiều người trong và ngoài nước phải chú ý.
“Tôi nghĩ âm nhạc của cô ấy xuất hiện lần đầu tiên vào thời điểm Việt Nam đang thay đổi nhanh chóng. Âm nhạc hip-hop bắt đầu có sức thu hút trong xã hội và cô ấy là một trong những phụ nữ đầu tiên được chú ý”, Vi Tran, đồng giám đốc của Sáng kiến pháp luật cho Việt Nam.
“Cô ấy đã sử dụng âm nhạc của mình để thực sự đi tới giới hạn được cho phép ở Việt Nam.”
Suboi dự định sẽ phát hành một đĩa đơn và video âm nhạc mới vào tháng 12. Cô hy vọng album mới dự định của mình sẽ hoàn tất vào giữa năm 2019.
Ngôi sao nhạc rap không thấy các bài hát hoặc video âm nhạc của mình bị ảnh hưởng bởi các chính sách kiểm soát trực tuyến mới của Việt Nam sẽ bắt đầu vào năm tới.
“Tôi không cố gắng để trở thành một chính trị gia”, Suboi nói. “Tôi không quan tâm đến tất cả những điều đó. Đối với tôi, đó là về những gì tôi đã học được cho đến nay và những gì tôi muốn học bởi vì tôi cảm thấy rằng tôi không biết nhiều. Tôi vẫn đang học mỗi ngày.”
VNChi dịch
Adam Bemma AL JAZEERA NEWS
20.11.2018