Đối đầu giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc
Làm thế nào để quản lý sự cạnh tranh ngày càng gia tăng giữa Hoa Kỳ và một Trung Quốc đang trỗi dậy
16.5.2019
Chiến đấu về thương mại không phải là một nửa của cuộc cạnh tranh. Hoa Kỳ và Trung Quốc đang thi đua với nhau trong mọi lĩnh vực, từ chất bán dẫn đến tàu ngầm và từ các bộ phim bom tấn đến thám hiểm mặt trăng. Hai siêu cường đã từng tìm kiếm một thế giới mà đôi bên cùng có lợi. Ngày nay, chiến thắng dường như liên quan đến việc đối thủ bại trận, một sự sụp đổ khiến Trung Quốc phải vĩnh viễn tuân theo trật tự của Mỹ; hoặc một nước Mỹ khiêm tốn rút lui khỏi phía tây Thái Bình Dương. Đó là một loại chiến tranh lạnh mới có thể không để lại cho một phe nào chiến thắng cả.
Như bài tường thuật đặc biệt của chúng tôi trong số báo tuần này giải thích, các mối quan hệ siêu cường đã trở nên tồi tệ. Mỹ phàn nàn rằng Trung Quốc đang gian lận trên con đường làm bá chủ bằng cách đánh cắp công nghệ, và bằng cách biểu dương lực lượng đe dọa ở Biển Đông và bắt nạt các chế độ dân chủ như Canada và Thụy Điển, nó đang trở thành mối đe dọa cho nền hòa bình toàn cầu. Trung Quốc bị vướng mắc giữa giấc mơ giành lại vị trí xứng đáng ở châu Á và nỗi lo sợ rằng một nước Mỹ mệt mỏi, ghen tị sẽ ngăn chặn sự trỗi dậy của nó bởi vì nước này không thể chấp nhận sự suy yếu của chính mình.
Tiềm năng cho thảm họa hiện ra lờ mờ. Dưới thời Hoàng đế Wilhelm II, Đức lôi kéo thế giới vào một cuộc chiến tranh; Mỹ và Liên Xô đùa giỡn với thảm họa chiến tranh hạt nhân. Ngay cả khi Trung Quốc và Hoa Kỳ ngưng kịp thời cuộc xung đột, thế giới sẽ phải chịu phí tổn khi tăng trưởng chậm lại và các vấn đề hư hại còn tồn tại do thiếu hợp tác.
Cả hai bên cần phải cảm thấy an toàn hơn, nhưng cũng phải học cách sống chung trong một thế giới có độ tin cậy thấp. Không ai nên nghĩ rằng đạt được điều này sẽ dễ dàng hoặc nhanh chóng.
Có sự cám dỗ là loại trừ Trung Quốc, vì Mỹ đã thành công cho Liên Xô ra ngoài rìa – không chỉ Hoa Vi, hãng cung cấp các công cụ viễn thông 5G, tuần này đã bị ngăn chặn bởi 2 sắc luật, nhưng gần như tất cả công nghệ Trung Quốc. Tuy nhiên, với Trung Quốc, những rủi ro mang lại rất nhiều hủy hoại mà các nhà hoạch định chính sách đang tìm cách tránh. Chuỗi cung ứng toàn cầu có thể được thực hiện mà không cần Trung Quốc, nhưng chỉ với phí tổn rất lớn. Trên giá trị danh nghĩa, thương mại Mỹ-Xô vào cuối những năm 1980 là 2 tỷ đô la một năm; thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc hiện là 2 tỷ đô la một ngày. Đối với các công nghệ quan trọng như sản xuất chip và 5G, thật khó để nói nơi nào thương mại kết thúc và an ninh quốc gia bắt đầu. Nền kinh tế của các đồng minh Mỹ ở Châu Á và Châu Âu phụ thuộc vào việc thương mại với Trung Quốc. Chỉ có một mối đe dọa rõ ràng có thể thuyết phục họ cắt liên kết của họ với nước này.
Thiệt là không khôn ngoan khi Mỹ chỉ ngồi chờ. Không có định luật vật lý nào nói rằng điện toán lượng tử, trí tuệ nhân tạo và các công nghệ khác phải được các nhà khoa học có quyền tự do bỏ phiếu giải mã. Ngay cả khi các chế độ độc tài có xu hướng dễ đỗ vỡ hơn các nền dân chủ, Chủ tịch Tập Cận Bình đã tái khẳng định sự kiểm soát của đảng và bắt đầu khuếch trương sức mạnh của Trung Quốc ra khắp thế giới. Một phần vì điều này, một trong số rất ít niềm tin đoàn kết Đảng Cộng hòa và Dân chủ là Mỹ phải hành động chống lại Trung Quốc. Nhưng bằng cách nào?
Để bắt đầu, Mỹ cần ngừng làm suy yếu sức mạnh của chính mình và thay vào đó hãy dựa vào chúng. Trong khi người di cư rất quan trọng đối với sự đổi mới, những rào cản của chính quyền Trump đối với nhập cư hợp pháp là tự đánh bại mình. Việc họ chê bai thường xuyên đối với bất kỳ khoa học nào không phù hợp với chương trình nghị sự của họ và những nỗ lực cắt giảm tài trợ khoa học (may mắn là bị Quốc hội đảo ngược) là một thí dụ khác.
Một trong những thế mạnh khác là các liên minh của Mỹ và các tổ chức và chuẩn mực mà nó thiết lập sau chiến tranh thế giới thứ hai. Nhóm của Trump có ý kiến xấu về các quy tắc thay vì hỗ trợ các tổ chức và tấn công Liên minh châu Âu và Nhật Bản về thương mại thay vì làm việc với họ để thúc ép Trung Quốc thay đổi. Quyền lực cứng của Mỹ ở châu Á trấn an các đồng minh của mình, nhưng Tổng thống Donald Trump có xu hướng phớt lờ cách thức quyền lực mềm cũng làm vững chắc các liên minh. Thay vì nghi ngờ về luật pháp trong nước và mặc cả về việc dẫn độ một giám đốc điều hành Hoa Vi từ Canada, ông nên chỉ ra rằng Trung Quốc đã dựng lên một nhà nước giám sát chống lại thiểu số người Duy Ngô Nhĩ ở tỉnh Tân Cương phía tây.
Cũng để tập trung vào sức mạnh của mình, Mỹ cần tăng cường quốc phòng. Điều này liên quan đến quyền lực cứng khi Trung Quốc gia tăng vũ trang, kể cả trong các lĩnh vực mới như không gian và không gian mạng. Nhưng nó cũng có nghĩa là tạo sự cân bằng giữa bảo vệ sở hữu trí tuệ và duy trì dòng chảy ý tưởng, con người, vốn và hàng hóa. Khi các trường đại học và Thung lũng Silicon chế giễu những giới hạn về an ninh quốc gia, họ đang ngây thơ hoặc thiếu tôn trọng. Nhưng khi những người diều hâu quá khích kêu gọi loại trừ các công dân và đầu tư của Trung Quốc, họ quên rằng sự đổi mới của Mỹ phụ thuộc vào một mạng lưới toàn cầu.
Mỹ và các đồng minh có quyền hạn rộng lớn để đánh giá ai sẽ mua cái gì. Tuy nhiên, phương Tây biết quá ít về các nhà đầu tư và các đối tác Trung Quốc của các doanh nghiệp liên doanh và các liên kết của họ với nhà nước. Suy nghĩ sâu hơn về những gì các ngành công nghiệp coi là nhạy cảm sẽ tránh được sự bốc đồng để cấm mọi thứ.
Đối phó với Trung Quốc cũng có nghĩa là tìm cách tạo niềm tin. Những hành động mà Mỹ dự định là để phòng thủ có thể xuất hiện dưới mắt Trung Quốc như là một sự gây hấn được thiết kế để ngăn chặn nó. Nếu Trung Quốc cảm thấy phải chống trả, một vụ va chạm hải quân ở Biển Đông có thể leo thang. Hoặc chiến tranh có thể theo sau một Trung Quốc giận dữ, có tinh thần quốc gia quá lố xâm lược Đài Loan.
Do đó, một quốc phòng mạnh mẽ hơn cần một chương trình nghị sự thúc đẩy thói quen làm việc cùng nhau, như khi Mỹ và Liên Xô bàn về việc giảm vũ khí thay vì đe dọa hủy diệt lẫn nhau. Trung Quốc và Mỹ không phải đồng ý khi nhận định rằng việc họ sống theo các quy tắc là vì lợi ích của họ. Không thiếu gì các dự án để cùng nhau thực hiện, bao gồm Triều Tiên, các quy tắc về không gian và chiến tranh mạng và, nếu ông Trump đối mặt với nó, biến đổi khí hậu.
Một chương trình nghị sự như vậy đòi hỏi nghệ thuật lãnh đạo một đất nước cao và có tầm nhìn. Ngay bây giờ những thứ này đang thiếu. Ông Trump chế nhạo lợi ích toàn cầu, và những người ủng hộ ông đã mệt mỏi với việc Mỹ đóng vai trò là cảnh sát viên thế giới. Trong khi đó, Trung Quốc có một vị tổng thống muốn khai thác giấc mơ về sự vĩ đại của quốc gia như một cách để biện minh cho sự kiểm soát toàn diện của Đảng Cộng sản. Ông ngồi trên đỉnh của một hệ thống đã xem cam kết của cựu tổng thống Mỹ, Barack Obama, như một thứ để lợi dụng. Các nhà lãnh đạo tương lai có thể cởi mở hơn với sự hợp tác giác ngộ, nhưng không có gì đảm bảo cho nó cả.
Ba thập kỷ sau khi Liên Xô sụp đổ, thời điểm đơn cực đã kết thúc. Tại Trung Quốc, Mỹ phải đối mặt với một đối thủ lớn tự tin khao khát trở thành số một. Quan hệ kinh doanh và lợi nhuận, được sử dụng để củng cố mối quan hệ, đã trở thành một vấn đề nữa để đấu tranh. Trung Quốc và Mỹ hơn bao giờ hết cần tạo ra các quy tắc để giúp quản lý thời đại phát triển nhanh chóng của sự cạnh tranh siêu cường. Ngay bây giờ, cả hai đều xem các quy tắc là những thứ để phá vỡ.
Nguồn: The Economist
VNC dịch