Nguồn: Viet Cong attack U.S. Embassy, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1968, trong một phần của chiến dịch Tết Mậu Thân, một nhóm quân du kích Việt Cộng đã tấn công Đại sứ quán Mỹ ở Sài Gòn. Những người lính này đã bao vây Đại sứ quán trong suốt sáu giờ đồng hồ, cho đến khi lực lượng lính dù của Mỹ hạ cánh bằng trực thăng trên mái của tòa nhà sứ quán và đánh trả Việt Cộng.

Tết Mậu Thân đã được lên kế hoạch là một cuộc tấn công đồng loạt vào các thành phố và thị xã lớn ở miền Nam Việt Nam. Chiến dịch được dự kiến diễn ra trong dịp Tết, là thời điểm hạn chế giao tranh theo thông lệ mừng năm mới âm lịch của người Việt. Tháng 12/1967, theo sau cuộc tấn công vào căn cứ Mỹ tại Khe Sanh, 50.000 lính Mỹ đã được gửi đến để bảo vệ khu vực này, do đó làm suy yếu lực lượng tại những nơi khác. Phản ứng này của Mỹ đã nằm trong chiến lược của Việt Cộng, nhằm dọn đường cho đợt tấn công bất ngờ vào Tết Mậu Thân, khi phe Cộng sản tấn công Sài Gòn, cố đô Huế và hơn 100 khu đô thị khác.

Thời gian và cường độ của các cuộc tấn công đã khiến quân đội Nam Việt và lực lượng Mỹ mất cảnh giác, mặc dù họ cũng nhanh chóng quay trở lại khu vực bị chiếm đóng. Về mặt quân sự, Tết Mậu Thân là một thảm họa cho những người Cộng sản vì họ đã phải chịu thiệt hại nặng nề. Tuy nhiên, dù thất bại nặng nề về quân sự, những người Cộng sản đã giành chiến thắng tâm lý rất lớn, điều cuối cùng giúp họ giành chiến thắng chung cuộc. Hình ảnh lính Mỹ thương vong trong cuộc tấn công đã giúp thúc đẩy tình cảm chống chiến tranh của người dân Mỹ, những người đã quá mệt mỏi với cuộc xung đột dài đằng đẵng (lính Mỹ đã có mặt tại Việt Nam từ năm 1965; còn các cố vấn quân sự thì đã có mặt từ năm 1961). Công chúng đã vỡ mộng trước những báo cáo quá lạc quan về tiến triển của cuộc chiến và thất vọng với cách mà Tổng thống Lyndon Johnson giải quyết nó.

Johnson, bất lực vì không thể đạt được một giải pháp ở Việt Nam, đã công bố vào ngày 31/03/1968, rằng ông sẽ không tìm kiếm và cũng không chấp nhận sự đề cử của đảng mình cho việc tái tranh cử chức tổng thống. Tướng William Westmoreland, Tư lệnh các lực lượng Hoa Kỳ tại Việt Nam, đã yêu cầu thêm 206.000 quân để tấn công lực lượng địch đang suy yếu. Nhưng Johnson đã từ chối đề nghị của Westmoreland và thay thế ông này bằng Tướng Creighton Abrams. Tháng 05/1968, đại diện của Mỹ và chính quyền miền Bắc đã bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình ở Paris, và đạt được thỏa thuận chính thức vào tháng 01/1973. Chiến tranh giữa hai miền Nam, Bắc vẫn tiếp tục cho tới ngày 30/04/1975, khi Sài Gòn rơi vào tay Cộng sản và những người Mỹ cuối cùng cũng rời khỏi Việt Nam.

(Nghiên Cứu Quốc Tế)

 

 

Việt Lê

13-8-2019

Bao nhiêu biệt động còn sống?

 

Muốn tìm hiểu về trận đánh này cần đọc ít nhất 2 cuốn sách: 1. Tet của Don Oberdorfer; và 2. Cuốn sách của Robert J. O’Brien (tựa dài, có thể Google từ tên tác giả). Cuốn sách thứ 1 của Oberdorfer được viết sau sự kiện vài ba năm. Cuốn của O’Brien đầy đủ và cập nhật hơn, ra mắt năm 2009. Vì sao năm 2009? Vì đây là năm mà một số tư liệu về trận Đại sứ quán Tết Mậu Thân được Mỹ giải mật. Trong đó quan trọng nhất là các báo cáo hỏi cung 3 Việt Cộng bị bắt trong trận này.

Về 3 VC sống sót, phía Mỹ vì lý do gì đó không tiết lộ, và nó là một bí mật cho đến tận gần đây. Đương nhiên người ta biết ít nhất có 1 VC còn sống và bị bắt, đó là Ba Đen, chỉ huy của toàn bộ nhóm biệt động. Hình ảnh ông này bị bắt sống và được lính Mỹ áp giải bên ngoài Tòa Đại sứ đã được đăng tải khắp thế giới vào thời điểm đó. Oberdorfer trong Tet cho biết có ít nhất 2 VC còn sống, nhưng không biết tung tích.

Theo O’Brien, 3 tù binh VC là Ngo Van Giang, Nguyen Van Sau ( tự “Chuc”), và Dang Van Son. Những người này bị Trung tâm Tình báo Quân đội Tổng hợp (CMIC của Mỹ) hỏi cung, và báo cáo hỏi cung về 3 VC này hiện đang nằm trong trung tâm lưu trữ quốc gia ở Maryland. Rất tiếc, mình rất muốn đọc hết cả 3 báo cáo nhưng chỉ tìm được của tù binh Nguyen Van Sau, có hình chụp từ báo cáo đăng bên dưới.

Sau trận đánh, 3 tù binh được Mỹ bàn giao cho cảnh sát VNCH. Như vậy, ngoài hỏi cung của Mỹ, chắc chắn phía VNCH có phần hỏi cung tù binh của riêng họ. Và những tư liệu tiếng Việt này có lẽ vẫn còn nằm đâu đó trong kho lưu trữ ở VN?

Ngo Van Giang chắc chắn là tên mà Ba Đen, được biết đến trên báo chí VN là Ngô Thành Vân, khai với CMIC. Có vẻ như trong 3 tù binh chỉ có mỗi Ba Đen sống sót trong tù của VNCH cho đến sau năm 1975. Ông này cũng là một bí ẩn khác của biệt động Sài Gòn, vì với vai trò quan trọng, chứng nhân của trận đánh lịch sử như vậy, nhưng Ba Đen chẳng bao giờ được xuất hiện đình đám như những ông Tư Chu, Mười Hương, v..v.. Thử tìm thì không thấy bài báo nào phỏng vấn trực tiếp ông này, hoặc có thể có nhưng đã từ rất lâu.

Tù binh thứ 2 là Nguyen Van Sau, ông này bị thương từ sớm và nửa bất tỉnh cho đến khi bị bắt. Đọc lời khai của Nguyen Van Sau khá hay ho. Ông này khai bị VC vào làng bắt lính, trói tay lại dẫn đi, chứ không phải tình nguyện. Rồi sau đó do đồng đội chung quanh cũng toàn người làng bị bắt lính, cùng độ tuổi, thấy ai cũng muốn chiến đấu, thế là “giác ngộ” luôn.

Tù binh thứ 3 là Dang Van Son, bị thương ở đầu, bất tỉnh rồi bị bắt. Ông này nằm viện cho đến mấy tháng sau đó. Dang Van Son khai là đầu bếp của đơn vị bị huy động đi chiến đấu.

Ngo Van Giang cho biết tài xế của Đại sứ quán tên là Ba đã tham gia vào trận đánh. Điều này phù hợp với xác nhận của lính Mỹ cho biết có ít nhất 2 VC mặc áo sơ mi trắng, và có thẻ nhân viên Đại sứ quán chết trong trận đánh. Như vậy qua lời khai của tù binh, tư liệu Mỹ xác nhận có ít nhất 2 lái xe nhân viên Đại sứ quán Mỹ là VC nằm vùng. Ngoài ông Ba, còn một người nữa mà lính Mỹ gọi là “Soc Mau” là tài xế. Những chi tiết này mình chưa thấy tư liệu hoặc báo chí của bên thắng cuộc nhắc tới.

Qua lời khai của Nguyen Van Sau, và có thể của cả Ngo Van Giang, phía Mỹ khám xét garage của bà Nguyễn Thị Phê ở 59 Phan Thanh Giản (Điện Biên Phủ ngày nay) và một ngôi nhà khác của gia đình bà này gần đó. Đây là điểm tập kết của đội biệt động trước trận đánh. Hơn 10 người trong 2 nhà này bị bắt, trong đó có 1 cảnh sát và 1 sĩ quan quân đội VNCH. Những người này không rõ số phận ra sao sau đó, và hình như cũng ít được bên thắng cuộc nhắc đến hay ghi công gì.

Trong một điện tín của Bộ Ngoại giao Mỹ gửi ngày 27 tháng 2 năm 68 được giải mật năm 2009, Đại sứ và nhân viên xác nhận tài xế của Đại sứ quán tham gia vào trận đánh. Bức điện này cho biết một báo cáo chi tiết về việc Nguyen Van De tham gia trận đánh sẽ được gửi sau khi tù binh Ngo Van Giang bị khai thác hết. Tuy nhiên, báo cáo này có lẽ chưa được giải mật. Nhưng quan trọng hơn, ta biết được tên của một trong hai lái xe VC nằm vùng là Nguyen Van De.

 

Diễn biến chính

 

Diễn biến trận đánh theo tư liệu từ phía VN cho thấy sự khác biệt lớn với nguồn của Mỹ. Nguồn phía VN được tham khảo là sách Biệt động Sài Gòn của ông Tư Chu và một cuốn sách gần đây ra đời kỷ niệm 50 năm Mậu Thân của Hà Minh Hồng – Trần Nam Tiến.

Theo đó, khác biệt lớn nhất là ở 2 điểm sau. Theo nguồn VN:

1. Đội biệt động chiếm được tòa nhà chính, ít nhất là tầng trệt và lầu 1.

Dễ thấy các thông tin đó là trung thành với một câu chuyện gốc được đăng đi đăng lại từ rất lâu ở VN. Rất tiếc là thông tin về diễn biến trận đánh ngày nay đã dễ dàng kiểm chứng được, chứ không như cách đây hai hay ba chục năm trước.

Trong thực tế, đội biệt động do Ba Đen chỉ huy đã nổ bộc phá đột nhập vào bên trong hàng rào của Đại sứ quán Mỹ. Nhưng đây chỉ là khuôn viên. Trong suốt trận đánh, họ hoàn toàn không vào được tòa nhà chính mà Mỹ gọi là Chancery. Nếu biết số lính Mỹ thực sự bảo vệ ĐSQ Mỹ bên trong hàng rào, có lẽ ta sẽ khá bất ngờ.

Cần biết trước Tết Mỹ đã đồng ý nhường lại trách nhiệm phòng thủ Sài Gòn cho VNCH. Chỉ một ít lính Mỹ đóng quanh các tòa nhà, trụ sở của Mỹ. Cụ thể Tòa Đại sứ Mỹ lúc đó vừa dời từ Hàm Nghi về khu nhà mới xây ngay góc Mạc Đĩnh Chi và Thống Nhất (Lê Duẩn hiện nay). Trách nhiệm phòng thủ phía ngoài ĐSQ là của cảnh sát quốc gia VNCH đóng ở 3-4 bót chung quanh. Bên trong hàng rào, có 2 quân cảnh thuộc tiểu đoàn 716 Quân Cảnh Mỹ đóng ở bót gác cạnh cửa hông bên phía đường MĐC. Bên trong tòa nhà Chancery có 2 thủy quân lục chiến chốt ngay sau cửa chính. Trên sân thượng có thêm 1 thủy quân lục chiến. Số đông thủy quân lục chiến bảo vệ TĐS đóng ở một tòa nhà gọi là Marine House cách đó một vài khu phố. Như vậy, toàn bộ lực lượng bảo vệ của Mỹ đóng trong ĐSQ chỉ là 5 người. Đương nhiên có một số nhân viên ĐSQ cả Mỹ lẫn Việt còn ở trong tòa nhà Chancery vào đêm đó, nhưng họ là dân sự.

Nguồn VN ( sách HMH – TNT) cho biết có 17 biệt động bao gồm Ba Đen, trong khi theo O’Brien có thể có đến 19 biệt động, bao gồm một số lái xe của ĐSQ nằm vùng. Với nhân sự vượt trội, đội biệt động của Ba Đen đáng lẽ ra đã dễ dàng chiếm được toàn bộ tòa nhà Chancery.

Điểm quyết định trận chiến xảy ra sau khi bộc phá nổ tung một lỗ hàng rào gần góc TN – MĐC. 2 biệt động chui vào đầu tiên đã bị 2 quân cảnh ở bót gần cửa hông bắn hạ. 2 quân cảnh ngay sau đó bị bắn từ phía sau bởi một lái xe nằm vùng của ĐSQ (vừa lái xe vào trước đó). Trong một phút vài phút đầu tiên, có 4 người từ cả 2 phía bị loại ra khỏi vòng chiến. Và thật không may cho đội biệt động vì 2 người bị bắn hạ chính là 2 chỉ huy (ngoài Ba Đen). Chính vì lý do này, những biệt động còn lại thiếu lãnh đạo, tự phát chiến đấu. Tất cả diễn biến trong vài phút đầu tiên mang tính quyết định này đã được tư liệu Mỹ kiểm chứng qua hỏi cung 3 tù binh biệt động bị bắt sau đó.

Ngay sau khi nghe tiếng nổ, một thủy quân lục chiến đã khóa chốt cánh cửa chính tòa nhà Chancery từ bên trong. Một số biệt động dùng B-40 bắn vào nhưng không suy suyển. Nếu dùng chất nổ phá cửa, có thể họ đã vào được tòa nhà, nhưng không hiểu sao người chỉ huy còn lại lúc đó đã không dùng phương án này.

Ngay trong những phút đầu tiên, lính thủy quân lục chiến ở trên nóc tòa nhà Chancery dùng shotgun bắn xuống, nhưng kẹt đạn và sau đó tiếp tục dùng súng lục. Cần biết rằng cho đến thời điểm đó, toàn bộ thủy quân lục chiến bảo vệ bên trong ĐSQ vì lý do gì đó vẫn không được trang bị súng M-16.

Một thời gian ngắn sau, nhận được tín hiệu kêu cứu trên băng tần của Quân cảnh, 2 quân cảnh đang tuần tra gần đó chạy xe đến. Khi họ vừa xuống xe phía bên ngoài ĐSQ thì bị hỏa lực từ bên trong hàng rào bắn hạ.

Không lâu sau, nhận tin kêu cứu, đội thủy quân lục chiến từ Marine House chia 2 hướng tiến về ĐSQ. Một đội chiếm cứ các tòa nhà đối diện, dọc theo đường MĐC để bắn xuống khuôn viên ĐSQ, nơi những biệt động VC đang núp sau các bồn hoa. Họ không vào được tòa nhà chính nên bị kẹt giữa khuôn viên, và sau đó dần dần bị thủy quân lục chiến bắn tỉa từng người một từ các lầu cao chung quanh.

Trận chiến kết thúc vào tầm 9h sáng. Toàn bộ phía Mỹ có 5 lính chết : 4 quân cảnh kể trên và thêm 1 thủy quân lục chiến trúng đạn ở ngoài ĐSQ. Ngoài ra không có ai chết ở quân y viện, khác xa các con số thổi phồng của nguồn VN. Toàn bộ đội biệt động bỏ mạng tại trận, trừ 3 người còn sống sót và sau đó bị bắt, hỏi cung như bài trước đã cho biết. Con số chính xác của đội biệt động tham gia vẫn không xác định được. Vì trong số xác người Việt tìm thấy ở ĐSQ hôm đó, có nhiều người mặc sơ mi trắng, đồng phục nhân viên ĐSQ. Có thể những người này là VC nằm vùng, hoặc bị lạc đan. Tuy nhiên, từ các nguồn, quân số đội biệt động có thể từ 17-20 người.

Người đọc bình thường sẽ nêu lên câu hỏi: Có thể phía Mỹ tạo hiện trường giả cho thấy VC không vào được bên trong tòa nhà Chancery?

Cần biết, vì lý do nào đó mà một nhân viên ĐSQ đã đánh tin cho cánh nhà báo biết về trận chiến từ rất sớm. Do đó, báo giới quốc tế đã có mặt trước ĐSQ từ khi trận chiến chưa kết thúc. Chính ở đây, một đài khá có tiếng của Mỹ hỏi một thủy quân lục chiến đang hoảng loạn bên ngoài tòa nhà. Anh này cho biết bị bắn từ trên các tầng cao của tòa nhà Chancery. Từ đó, đài này kết luận và loan tin VC đã chiếm được tòa nhà chính Chancery. Thực tế, một số phóng viên đã kiểm chứng tại hiện trường và thấy cánh cửa chính vẫn còn khóa nguyên. Không có dấu hiệu chứng minh VC đã vào được bên trong tòa nhà chính.

Như vậy, khi so thông tin giữa 2 phía, ta thấy: Biệt động không vào được tòa nhà chính ĐSQ Mỹ; và số thương vong của Mỹ chỉ là 5 người chết. Đội biệt động của Ba Đen chỉ chiếm được bãi cỏ. Tuy vậy, cũng nên đọc lại các bài báo kể về diễn biến trận này từ phía VN để nghiên cứu thêm về tính hư cấu của lịch sử.

 

Chết sau những bồn hoa

 

 Tháng Năm 24, 2012 by Phan Ba