Trong lịch sử Hoa Kỳ, đã có hai Tổng thống bị luận tội là Andrew Johnson và Bill Clinton. Liệu ông Trump có là người kế tiếp?

Đảng Dân chủ vừa quyết định mở cuộc điều tra để xem Tổng thống Donald Trump có nên bị luận tội do liên hệ của ông với Ukraine về cựu phó tổng thống Joe Biden.

Trong suốt cuộc điều tra kéo dài nhiều năm về sự dính líu của Nga vào bầu cử tổng thống Mỹ 2016, nhiều người đã kêu gọi luận tội ông Trump, nhưng lần này, Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi đã đi xa hơn, và thành lập một ủy ban để xem xét vấn đề này.

Giới học giả pháp lý cho rằng, các vị tổng thống không thể bị truy tố khi còn tại chức, vì vậy cách duy nhất để bãi nhiệm họ là luận tội.

Nhưng việc luận tội một tổng thống phải qua những tiến trình nào? Và chính xác ai đã bị luận tội trong quá khứ? Câu trả lời có thế làm bạn ngạc nhiên…

Luận tội là gì?

Trong bối cảnh này, “luận tội” có nghĩa là buộc tội tổng thống trước Quốc hội, điều này sẽ tạo cơ sở cho một phiên tòa.

Hiến pháp Hoa Kỳ quy định là một tổng thống “sẽ bị bãi nhiệm khi bị luận tội và kết án các tội phản quốc, hối lộ, hoặc các trọng tội hay tội nhẹ khác”.

Tiến trình luận tội khởi đầu tại Hạ viện. Bất cứ thành viên nào của viện cũng có thể đưa ra đề nghị luận tội nếu họ nghi ngờ là tổng thống phạm tội phản quốc, hối lộ, hoặc các trọng tội hay tội nhẹ khác.Hạ viện sẽ xét những cáo buộc được đưa ra. Sau đó sẽ có cuộc bỏ phiếu. Nếu đa số đơn giản (51%) ủng hộ việc luận tội, tiến trình luận tội sẽ được đưa lên Thượng viện.

Một phiên tòa luận tội sẽ diễn ra tại Thượng viện.

Thượng viện đòi hỏi phải có 2/3 số phiếu ủng hộ thì tổng thống mới bị bãi nhiệm. Và cột mốc này chưa bao giờ đạt được trong lịch sử nước Mỹ.

Ai đã thực sự bị luận tội?

Mặc dù nhiều tổng thống phải trải qua tiến trình này, nhưng chỉ có hai tổng thống thực sự đã bị luận tội.

Gần đây nhất, Bill Clinton – tổng thống thứ 42 của Hoa Kỳ – bị luận tội với lý do khai man trước một bồi thẩm đoàn và cản trở công lý, sau khi ông nói dối về bản chất mối quan hệ của mình với Monica Lewinsky, và sau đó bị cáo buộc là đã yêu cầu Lewinsky nói dối về quan hệ đó.

AFP Hạ viện bỏ phiếu luận tội Tổng thống Bill Clinton năm 1998

Hạ viện bỏ phiếu 228 thuận 206 phiếu chống ủng hộ luận tội Tổng thống Clinton cho cáo buộc thứ nhất, và 221 phiếu thuận 212 phiếu chống cho cáo buộc thứ hai.

Cần lưu ý rằng, tại thời điểm tháng 12 năm 1998, tỷ lệ tán thành của ông Clinton với tư cách tổng thống là 72%.

Tuy nhiên, khi phiên tòa đến Thượng viện năm 1999, nó đã thất bại trong việc đạt được số phiếu hai phần ba cần thiết để bãi nhiệm tổng thống.

Một bài phân tích BBC đưa ra vào thời điểm đó ghi nhận “trong sự háo hức muốn hạ bệ tổng thống, họ không bao giờ dừng lại để nghĩ xem liệu những cáo buộc đó có thể được chứng minh vượt quá sự nghi ngờ hợp lý hay không”.

Vị tổng thống thứ hai bị luận tội là ai? (Không phải Richard Nixon).

AFP Không giống ông Trump, tỷ lệ tín nhiệm ông Clinton rất cao. Trong ảnh: Ông Clinton, vợ Hillary và lãnh đạo khối thiểu số tại Hạ Viện, ông Leader Dick Gephardt phát biểu sau khi ông bị luận tội.

Trên thực tế, vị tổng thống thứ hai bị luận tội là Andrew Johnson, người đã phục vụ bốn năm kể từ năm 1865. Ông là tổng thống thứ 17 của Mỹ.

Ông bị Hạ viện bỏ phiếu luận tội năm 1868. Cuộc bỏ phiếu diễn ra chỉ 11 ngày sau khi ông sa thải Edwin Stanton, Bộ trưởng Quốc phòng – một người không đồng ý với chính sách của ông.

Sự tương đồng giữa việc ông Edwin Stanton bị sa thải và việc giám đốc FBI James Comey – một người không đồng ý với ông Trump bị sa thải – đã được báo chí Mỹ lưu ý.

Tuy nhiên, không giống như ông Clinton, tổng thống Andrew Johnson thoát bãi nhiệm trong gang tấc: con số 2/3 phiếu thuận thiếu một phiếu duy nhất, nhờ một số đảng viên Cộng hòa.

Sau đó, thượng nghị sĩ tiểu bang Iowa James Grimes giải thích: “Tôi không thể đồng ý với việc phá hủy chuyển động hài hòa của Hiến pháp với mục đích loại bỏ một tổng thống không thể chấp nhận được”.

Ông Trump có thể bị luận tội không?

Phân tích của Anthony Zurcher, BBC News, Washington

Trong nhiều tháng nay, các nhà lãnh đạo Dân chủ tại Hạ viện đã chơi một trò chơi ngữ nghĩa. Họ muốn cả giới ủng hộ và phản đối một cuộc điều tra luận tội Tổng thống Donald Trump cùng nghĩ rằng họ đang được những gì mình muốn.

Chiến lược này cho thấy quan ngại của Nancy Pelosi và một số người khác rằng việc chọn con đường luận tội sẽ khiến các thành viên đảng Dân chủ ôn hòa có nguy cơ phải đối mặt với cuộc chiến tái tranh cử khó khăn năm 2020.

Tính toán đó dường như đã thay đổi, sau những hồi trống dồn dập của tiết lộ mới về liên hệ của ông Trump với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Bây giờ ngay cả các chính trị gia trước đó đang lưỡng lự cũng lên tiếng ủng hộ thủ tục luận tội.

Con đập đã vỡ. Thần đèn đã thoát ra ngoài. Bạn chọn ẩn dụ nào cũng được. Thực tế đơn giản là bà Pelosi – một thẩm phán sắc sảo về tâm trạng chính trị trong tập thể của mình – đã chuyển quyết định từ chống lại việc luận tội sang – ít nhất là – cởi mở với việc này.

Con đường phía trước không biết sẽ ra sao.

Chính quyền Trump có thể không hỗ trợ và chỉ cung cấp cho Quốc hội một số thông tin mà họ yêu cầu. Các cuộc trưng cầu dân ý có thể cho thấy diễn biến chính trị mới nhất đang gây thiệt hại cho bên này hay bên kia, khiến những quyết tâm chính trị sụp đổ. Hoặc, cả hai bên có thể đào sâu vào một trận chiến dài, mệt mỏi có thể kéo vào những ngày đen tối nhất của mùa Đông.

GETTY IMAGES Phiên tòa luận tội Tổng thống Andrew Johnson

Giả sử bị luận tội, liệu Trump có bị cách chức?

Đảng Cộng hòa kiểm soát Thượng viện, do đó, ông Trump sẽ không bị cách chức trừ khi các thành viên của chính đảng ông phản ông.

Đại đa số những người Cộng hòa vẫn trung thành với Trump.

Tất nhiên, có những trường hợp ngoại lệ đáng chú ý, như Thượng nghị sĩ Mitt Romney, người có tiếng nói đơn độc trong số các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa kêu gọi sự minh bạch của Nhà Trắng liên quan đến các liên hệ của ông Trump với Ukraine.

Nhưng có vẻ như ông Trump sẽ ở lại Nhà Trắng, nhờ sự hậu thuẫn mạnh mẽ trong đảng Cộng hòa.

Trong vòng công chúng rộng hơn, tổng thống vẫn không được ưa chuộng lắm nhưng tỷ số mong muốn luận tội là thấp.

Một cuộc thăm dò của Đại học Monmouth được thực hiện trong tháng này – trước khi câu chuyện Ukraine xảy ra – cho thấy, 35% người Mỹ cảm thấy ông Trump nên bị luận tội.

Cuối cùng – tổng thống Nixon đã làm gì để tránh bị luận tội?

Ông đã làm những gì mà mọi người hiểu biết làm khi họ biết ‘thủy triều’ đã chống lại họ. Ông từ chức.

BBC