Maria Stöhr và Anna-Sophie Schneider
27.12.2019
Năm 2019 là một năm ồn ào. Khắp mọi nơi trên thế giới,người ta xuống đường nhiều hơn bao giờ hết. Họ tức giận, thất vọng và tuyệt vọng – và họ tố cáo những khuyết điểm chính trị và xã hội ở nước họ. Thông thường, như ở Hồng Kông, các cuộc biểu tình của họ không chỉ lớn tiếng mà còn không may bị đánh dấu bằng bạo lực.
Những gì mọi người đã đòi hỏi và vẫn một phần vẫn còn đòi hỏi thì hoàn toàn khác nhau. Các cuộc biểu tình xảy ra để đấu tranh cho quyền tự chủ hoặc bảo vệ khí hậu nhiều hơn, chống lại những kẻ thống trị tham nhũng hoặc giá xăng dầu tăng cao. Nhưng chúng đều có những điểm chung: Các phong trào không có cấu trúc phân cấp hoặc nhà lãnh đạo – và trong hầu hết các trường hợp, có một người trở thành một nhân vật tiêu biểu, biểu tượng cho cuộc nổi dậy chống lại các tình trạng hiện thời.
Chẳng hạn, có cuộc biểu tình của hàng ngàn thiếu niên di chuyển qua các trung tâm thành phố trên khắp thế giới thay vì ngồi yên ở trường – được thúc đẩy bởi một cô gái đến từ Thụy Điển, người đã bắt đầu cuộc biểu tình “Thứ sáu cho tương lai”: Greta Thunberg.
Ngoài ra còn có một cô sinh viên 22 tuổi Alaa Salah đến từ Sudan, trèo lên nóc xe ở Khartoum, chùm một tấm vải trắng và từ chỗ đó cổ vũ những tiếng hô vang: Kêu gọi cách mạng và tự do. Vào tháng Tư, nhà độc tài lâu năm Omar al-Bashir đã bị lật đổ.
Có một bà già ở Algeria đã phản đối những chỉ thị của lực lượng an ninh, một bức tranh đã lan đi khắp thế giới. Sau này Nissa Imad nói: “Tôi là một bà già. Tôi ở đây vì giới trẻ, vì con cái chúng tôi.”
Và có những khuôn mặt hề nhăn nhó của nhân vật truyện tranh và phim Joker, đột nhiên xuất hiện trên đường phố, khuôn mặt trắng bệch và cái miệng lấm lem đỏ. Người dân ở Iraq và Lebanon, ở Chile, Hồng Kông, ở mọi nơi họ cảm nhận mình như là nhân vật bị xáo trộn tâm lý từ bộ phim “Joker” với Joaquin Phoenix – một người đối với nhiều người đã trở thành biểu tượng cho hốthẳm phân cách giới tinh hoa và người dân thường.
Alaa Salah
Cô sinh viên 22 tuổi đã trở thành một biểu tượng của sự phản kháng ở Sudan. Các cuộc biểu tình đầu tiên đã nổ ra ở quốc gia châu Phi vào tháng 12 năm 2018. Từ đó nó trở thành một phong trào quần chúng kéo dài trong nhiều tháng. Những người biểu tình tập trung trước Dinh Tổng thống và Trụ sở Quân đội ở thủ đô Khartoum. Phụ nữ đóng vai trò chính trong các cuộc biểu tình. Ước tính có hơn hai phần ba số người biểu tình là phụ nữ. Một trong số họ là Salah. Cô sinh viên kiến trúc đã trở thành một biểu tượng khi cô tiến hành hô vang từ nóc xe trong chiếc áo choàng trắng truyền thống. Những hình ảnh được tạo ra đã được chia sẻ hàng trăm ngàn lần trên mạng xã hội; họ cho thấy Salah được bao quanh bởi một đám đông trả lời cô bằng những lời kêu gọi mang tính cách mạng.
Trong các mạng xã hội, Salah được đặt biệt danh “Kandaka”: “Nữ hoàng Nubian”. Phụ nữ bị áp bức ở Sudan từ nhiều thập kỷ. Họ bị đánh đập nếu ăn mặc quần áo không phù hợp. Salah nhanh chóng trở thành một biểu tượng chống lại sự áp bức. Hình ảnh của cô trong chiếc áo choàng trắng và với đôi bông tai bằng vàng giờ đã tô điểm cho các bức tường của các ngôi nhà. “Tự do không còn là một bức tượng, nó sống bằng xương bằng thịt”, đứng bên cạnh bức tranh tường này của Salah. Vào tháng Tư, nhà cai trị Omar al-Bashir đã bị lật đổ sau 30 năm thống trị. Một hội đồng chuyển tiếp bị chi phối bởi thường dân với sự tham gia của quân đội hiện đang cầm quyền ở Sudan. Bầu cử tự do đã được công bố. Vẫn chưa rõ khi nào những điều này nên diễn ra. Các quy định nghiêm ngặt cho phụ nữ gần đây cũng đã được nới lỏng.
Nissa Imad
Các cuộc biểu tình lớn cũng đã nổ ra ở Algeria vào đầu năm nay. Một nửa dân số ở quốc gia Bắc Phi này từ 28 tuổi trở xuống. Thế hệ này đặc biệt đứng sau các cuộc biểu tình buộc nhà cai trị lâu năm Abdelaziz Bouteflika phải từ chức vào tháng Tư. Nhưng đằng sau giới trẻ cũng có nhiều đại diện của thế hệ lớn tuổi. Một trong số họ là Nissa Imad. Người phụ nữ lớn tuổi có năm người con, giống như nhiều người trẻ ở nước họ đang thất nghiệp. Imad nhận được sự chú ý của truyền thông khi lực lượng an ninh cố gắng ngăn chặn bà không cho tham dự vào cuộc biểu tình. Thay vì bỏ đi, bà đối đầu với cảnh sát. Bà sau đó nói với đài BBC, “Tôi là một bà già. Tôi có mặt ở đây để ủng hộ giới trẻ, vì con cái chúng tôi.” Và họ không hài lòng với sự từ chức của Bouteflika. Họ muốn thay đổi hệ thống và vẫn xuống đường.
Greta Thunberg
Vào ngày 20 tháng 8 năm 2018, Greta Thunberg lần đầu tiên bãi học vì khí hậu. Cô học sinh ngồi một mình với tấm biển phản đối trước quốc hội của Thụy Điển – thay vì ở trường. Trong vòng vài tháng, có những người bắt chước cô. Trên toàn thế giới, học sinh theo gương của cô. Điều này đã dẫn đến phong trào “Thứ sáu cho tương lai”, cũng thúc đẩy các học sinh ở Đức tham gia bãi học vì khí hậu. Bây giờ, Thunberg đã trở thành gương mặt của một phong trào khí hậu quốc tế mới. Cô gái 16 tuổi thường xuyên nói chuyện với những người đầy quyền lực trên thế giới, nhưng cũng bị chỉ trích – ví dụ, cô có thể đã làm tổn hại khí hậu nhiều hơn khi đi thuyền vượt qua Đại Tây Dương thay vì đi bằng máy bay . Tuy nhiên, cuộc tranh luận về biến đổi khí hậu đã tăng lên đáng kể nhờ Thunberg vào năm 2019.
Joshua Wong
Chàng trai 23 tuổi này là gương mặt của các lực lượng dân chủ ở Hồng Kông kể từ “Phong trào ô dù 2014”. Các cuộc biểu tình lớn đã nổ ra một lần nữa tại Đặc khu hành chính Trung Quốc trong năm nay. Những người biểu tình đã chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc đối với Hồng Kông trong nhiều tháng. Wong đã đóng một vai trò nhỏ cho đến nay, nhưng sử dụng danh tiếng quốc tế của mình để thu hút sự chú ý. Anh cũng yêu cầu Thủ tướng Carrie Lam từ chức. Đối với các phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát ở Trung Quốc đại lục, anh ta là một kẻ phản bội và ly khai. Anh là người duy nhất trong số hơn 1.100 ứng cử viên bị loại khỏi cuộc bầu cử cấp quận vào tháng 11. Các lực lượng dân chủ tuy nhiên có thể ghi nhận thắng lợi mạnh mẽ trong cuộc bỏ phiếu. Cuộc bỏ phiếu chủ yếu mang tính biểu tượng – các hội đồng quận của Hồng Kông không thực sự có quyền lực chính trị.
The Joker
Nhân vật gian tà truyện tranh và phim đang ngày càng trở thành một biểu tượng của các cuộc biểu tình – trên toàn thế giới. Khuôn mặt chú hề sơn trắng với cái miệng lấm lem rộng cũng hiện diện tại các cuộc biểu tình ở Trung Đông như ở Hồng Kông hay Mỹ Latinh. Ở đây, một người biểu tình ở Bagdad đeo mặt nạ pha trò. Hàng trăm người đã thiệt mạng trong các cuộc biểu tình ở Iraq năm nay. Sự tức giận của họ nhắm vào giới tinh hoa chính trị, quản lý sai lầm, tham nhũng và thất nghiệp. The joker đóng vai trò là biểu tượng cho cuộc đấu tranh quyền lực giữa giới thượng lưu và người dân thường. Tuy nhiên, đây không phải là cách giải thích duy nhất cho nhân vật rất mơ hồ.
Tại Chile, những người biểu tình nói với đài CNN rằng trang điểm chú hề là biểu tượng cho biết xã hội bệnh hoạn như thế nào. Tên tội phạm, bị xáo trộn tâm lý “Joker” bị hiểu lầm, dễ bị tổn thương và tự phải lo lấy. Nhiều người Chile không nằm trong số các lớp đặc quyền sẽ chia sẻ cảm giác này. Cuộc biểu tình ở Chile đã xảy ra bởi sự gia tăng giá vé tàu điện ngầm và hiện đang chống lại sự bất bình đẳng xã hội ở nước này. Tổng thống Sebastian Piñera hiện đã đình chỉ việc tăng giá trong vận tải địa phương và thay thế một phần nội các của ông. Tuy nhiên, những người biểu tình tiếp tục yêu cầu ông từ chức.
Malak Alaywe Herz
Trong nhiều tuần đã có những cuộc biểu tình phản đối giới lãnh đạo chính trị ở Lebanon. Những người biểu tình phàn nàn về sự quản lý sai lầm và tham nhũng tràn lan trong nước. Vào ngày 17 tháng 10, Malak Alaywe đã dũng cảm hành động chống lại một lực lượng an ninh của Bộ trưởng Akram Chehayeb như một nữ anh hùng. Để hù dọa một nhóm nhỏ người biểu tình ở Beirut, các vệ sĩ đã bắn một phát súng lên không trung. Alaywe đáp trả kịp thời bằng những cú đá. Cảnh tượng lan truyền trên mạng xã hội, khiến nó trở thành biểu tượng của phong trào phản kháng. Vài ngày sau, cô tạo nên bức ảnh mang tính biểu tượng tiếp theo: cô lấy chồng – và sau khi nói đồng ý, hòa lẫn với với chồng vào những người biểu tình. Bởi vì tất cả bắt đầu từ đó, cặp vợ chồng mới cưới cho biết. Alaywe và chồng Mouhamad Herz đã gặp nhau vào năm 2015 trong các cuộc biểu tình chống lại cuộc khủng hoảng rác thải của đất nước.
Carola Rackete
Phụ nữ người Đức 31 tuổi lại trở thành tâm điểm của sự quan tâm vì sự khốn khổ của người tị nạn ở Địa Trung Hải vào mùa hè. Vào cuối tháng 6, cô thuyền trưởng của tổ chức cứu trợ Đức Sea-Watch đã vào lãnh hải và cảng Lampedusa với hàng chục người di cư trên tàu mà không có sự cho phép của chính phủ Ý. Trong khi vào cô đã chạm vào một con tàu thuộc cảnh sát tài chính, một bộ phận của lực lượng vũ trang Ý. Rackete đã bị bắt và bị quản thúc tại gia.
Vụ này gây ra sự chú ý quốc tế. Ở Đức, hàng trăm ngàn euro đã được quyên góp cho hội giải cứu trên biển chỉ trong vài ngày – việc này cũng sẽ được dùng để chi trả các chi phí pháp lý cho Rackete. “Free Rackete” trở thành khẩu hiệu của những người cứu hộ tị nạn. Bây giờ thì cô thuyền trưởng được phép rời khỏi Ý, phần pháp lý tiếp theo thì vẫn tiếp tục. Với cam kết của mình đối với người tị nạn, Rackete đã trở thành một biểu tượng của nhân bản và sự phản kháng đối với Bộ trưởng Nội vụ Ý lúc đó, Matteo Salvini. Chính trị gia cánh hữu coi người giải cứu người tị nạn Đức là kẻ thù lý tưởng. Trên mạng xã hội, anh ta đã nhiều lần chống lại Rackete. Cuối cùng cô ta đã kiện ông ta vì kích động tội phạm – vẫn chưa có bản án tư pháp ở đây. Rackete hiện đang tham gia vào phong trào khí hậu.
Cá mòi
Ở Ý bây giờ có sự kháng cự từ phía khác. Cá mòi có thể trở thành một biểu tượng phản kháng khác vào cuối năm nay. Nó là biểu tượng của một phong trào dân sự mới chống lại người đứng đầu của Lega cánh hữu, Matteo Salvini. Ông ta muốn chinh phục vùng Emilia Romagna của Ý trong cuộc bầu cử vào tháng 1 tới và đã vận động ở đó trong nhiều tuần. Tại một trong những cuộc tập trung lực lượng đầu tiên của ông, các cuộc tụ tập phản đối đã được kêu gọi – hàng ngàn người đã làm theo dõi lời kêu gọi. Họ tự gọi mình là cá mòi vì một trong những con cá này thì không đáng kể, nhưng cả một đàn có thể tạo ra sự khác biệt. Đàn này đã tăng trưởng khá đông trong những tuần gần đây. Ngay cả ở New York, những người Mỹ gốc Italo đầu tiên nghe nói là đã cam kết với phong trào cá mòi.