Vũ Ngọc Chi
Dịch từ The Tip of the Iceberg: Virologist David Ho (BS ’74) Speaks About COVID-19
20.03.2020
Tính đến ngày 20 tháng 3, hơn 8.700 người trên toàn thế giới đã chết vì COVID-19, căn bệnh gây ra bởi hội chứng hô hấp cấp tính nặng coronavirus 2 (SARS-CoV-2). Uỷ viên quản trị của Caltech David Ho (BS ’74) thuộc Trung tâm nghiên cứu AIDS Aaron Diamond, Đại học Columbia, nói rằng đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Ho, một chuyên gia về dịch bệnh do virus, đã dành hàng thập kỷ để nghiên cứu về HIV / AIDS, bắt đầu sự nghiệp ở Los Angeles, khởi điểm của đợt bùng phát đầu tiên, vào đầu những năm 1980. Vào ngày 18 tháng 3, Ho ngồi lại với các thành viên của cộng đồng Caltech để thảo luận về coronavirus mới và tương lai của xã hội chúng ta trong bối cảnh đại dịch toàn cầu này.
Hãy cùng chúng tôi xem xét sự lây lan của virus ở Hoa Kỳ. Hiện tại đất nước thì như thế nào?
Hãy để tôi chỉ cho bạn một bức tranh về những gì tôi thấy ở New York. Khoảng hai tuần trước, chúng tôi đã có trường hợp ban đầu, và bây giờ tại thành phố New York, các ca được xác nhận đang tăng gấp ba lần cứ sau hai ngày. Trong Bệnh viện Giáo hội Trưởng lão ở New York của chúng tôi, khoảng 25 phần trăm mẫu bệnh được gửi đi xét nghiệm là dương tính. Trong các cộng đồng ngoại ô bên ngoài New York, khoảng 10 phần trăm mẫu thử nghiệm được gửi là dương tính. Như vậy, virus ở khắp mọi nơi. Và ở New York, chúng ta biết rằng đại dịch đang trong giai đoạn tăng trưởng theo cấp số nhân .
Nhìn lại những gì đã xảy ra trên khắp thế giới, chúng ta đã thấy làn sóng đầu tiên tấn công Trung Quốc; làn sóng thứ hai tấn công Hàn Quốc, Ý và Iran; và sau đó, kéo dài chỉ khoảng một tuần, Pháp, Đức, Tây Ban Nha và Hoa Kỳ. Chúng ta đều biết rằng Trung Quốc đã trải qua thời kỳ tàn phá lớn. Đã có hơn 80.000 trường hợp. Ý đang nhanh chóng bắt kịp, với hơn 31.000 trường hợp. Chúng tôi nghi ngờ rằng ở Hoa Kỳ virus này sẽ nhanh chóng càn quét từ các khu vực ven biển và nó sẽ tấn công vào các vùng ở giữa nước Mỹ. Nó đã ở đó, nhưng chúng ta sẽ thấy sự tăng trưởng theo cấp số nhân rất, rất sớm. Tất nhiên, tất cả chúng ta đều lo lắng về những gì sẽ xảy ra khi dịch bệnh này tấn công những nơi như Châu Phi và Ấn Độ nơi hệ thống chăm sóc sức khỏe kém phát triển.
Bạn có thể cho chúng tôi biết về bệnh lý của bệnh này?
COVID-19 thường gây sốt và ho khan. Người ta có thể bị đau nhức trong cơ thể – cơ bắp – và nếu nó đủ nghiêm trọng, sẽ bị khó thở do viêm phổi.
Các triệu chứng tiêu hóa có thể xảy ra và là một dấu hiệu của bệnh bị nặng hơn. Nó không rất phổ biến việc bị sổ mũi hoặc sụt sịt, và đau họng cũng không phổ biến.
Thời gian ủ bệnh từ khi tiếp xúc đến khi xuất hiện các triệu chứng là từ bốn đến sáu ngày; và nếu ta tính cả 95-98 phần trăm các trường hợp thì trong khoảng từ ba đến 10 ngày. Thật hiếm khi có một thời gian ủ bệnh ngoài phạm vi đó.
Điều gì đặc biệt làm cho virus này rất nguy hiểm?
Điều đáng lo ngại là sự phát tán virus, như được phát hiện trong miệng hoặc mũi, là rất, rất phổ biến và có thể ở đó trước khi xuất hiện các triệu chứng. Đó là lý do tại sao lây truyền có thể xảy ra từ các cá nhân không có triệu chứng. Và sự phát tán virus có thể tiếp tục trong vài ngày cho đến ba tuần sau khi một người hồi phục. Điều đó cực kỳ đáng lo ngại cho sự lây lan của virus này. Hơn nữa, sự vững bền của virus này cũng đáng lo ngại. Nếu bạn đặt nó ở dạng các giọt chất lỏng và giữ nó trong không khí, thời gian bán hủy là vài giờ; nếu bạn thả nó lên trên bề mặt của chất đồng hoặc bìa cứng, nó có thể tồn tại khoảng một ngày. Nhưng nếu ở trên bề mặt thép hoặc nhựa, bạn vẫn có thể phát hiện vi-rút truyền nhiễm sau 72 giờ, mặc dù khả năng lây nhiễm giảm dần theo thời gian.
Chúng ta biết gì về sinh học của virus?
Virus này có liên quan cao đến một loại coronavirus khác gọi là SARS coronavirus. Đó là một vụ dịch khác xảy ra trên toàn thế giới 17-18 năm trước, và phần lớn ở Trung Quốc và Châu Á.
Hai loại virus này giống nhau khoảng 80%. Chúng tôi biết nguồn gốc của SARS là từ một con dơi thông qua một động vật trung gian được gọi là mèo cầy.
Một loại virus khác có tên là Virus hô hấp Trung Đông, MERS, cũng có nguồn gốc từ dơi và lạc đà bị nhiễm bệnh, và lạc đà truyền sang người. Đối với COVID-19, chúng tôi tin rằng vật chủ ban đầu phải là một loài dơi, bởi vì con vật đó mang virus tương tự 97 phần trăm với những gì chúng ta đang thấy hiện nay.
Do sự bùng phát SARS và sự bùng phát MERS, và nghiên cứu được thực hiện trên hai mầm bệnh đó, chúng tôi thực sự biết khá nhiều về coronavirus.
Vụ dịch bắt đầu ở Trung Quốc; họ đã đối phó với virus này như thế nào?
Dịch bệnh này lần đầu tiên được xác định trong một vài trường hợp bị viêm phổi vào tháng 12 năm 2019. Nhìn lại, đã có những trường hợp rải rác vào tháng 11 theo các quan chức Trung Quốc. Tôi cho là ban đầu có những bước đi sai lầm và thiếu minh bạch đã góp phần vào sự bùng nổ ở thành phố Vũ Hán thuộc tỉnh miền trung Hồ Bắc. Dịch bệnh đó ở miền trung Trung Quốc chiếm 85% các trường hợp được xác nhận tại Trung Quốc. Nó khiến các quan chức Bắc Kinh phải cách ly toàn bộ tỉnh 50 triệu dân. Dịch lên đến đỉnh điểm vào đầu tháng 2 với 4.000 trường hợp mới được chẩn đoán mỗi ngày. Nhưng kể từ khi giới nghiêm và các biện pháp hà khắc khác nhau được áp dụng, số ca mắc bệnh mới mỗi ngày đã giảm đi một nửa mỗi tuần, và đáng chú ý là bây giờ giảm xuống còn khoảng 20 mỗi ngày. Phần còn lại ở các tỉnh khác của Trung Quốc cũng áp dụng các biện pháp rất khắc nghiệt và họ thực sự đã làm phẳng thành công đường cong bên ngoài tỉnh Hồ Bắc.
Chúng tôi biết những gì họ đã làm là không bền vững và câu hỏi là: Trung Quốc sẽ làm gì bây giờ nếu họ giảm các biện pháp kiểm soát nhiễm trùng? Một số bệnh nhân đã hồi phục vẫn đang phát tán virus và hiện Trung Quốc đang bị bao quanh bởi những nước lân cận có bệnh. Chắc chắn nếu họ mở biên giới của họ, nhiễm trùng sẽ đến giống như cách nó đã đến Hoa Kỳ. Thế giới đang chờ xem Trung Quốc sẽ làm gì.
Bây giờ xét về Hoa Kỳ, rõ ràng chúng ta đang trải qua sự tăng trưởng theo cấp số nhân. 10.400 trường hợp được xác nhận là một đánh giá thấp lớn. Việc xét nghiệm thiếu thốn là đáng xấu hổ. Đó là một thất bại hoàn toàn trong việc lãnh đạo.
Các xét nghiệm nào chúng ta cần để phát hiện nhiễm bệnh coronavirus?
Mọi người đang nói về xét nghiệm và thực ra đề cập đến xét nghiệm PCR [phản ứng chuỗi polymerase], tìm kiếm RNA virus để xác định xem một người có bị nhiễm bệnh hay không. Nhưng vẫn chưa có cuộc thảo luận nào về xét nghiệm kháng thể để xác định người nào đã mắc bệnh và miễn dịch, và đó là một công cụ quan trọng khác mà chúng ta cần để chống lại dịch bệnh này. Nhiều phòng thí nghiệm nghiên cứu trong cả nước – tôi chắc chắn tại Caltech cũng vậy – có thể đang tiến hành xét nghiệm kháng thể ngay bây giờ để khảo sát dân số và cho chúng tôi biết sự xâm nhập thực sự của mầm bệnh này trong cộng đồng của chúng ta. Chúng tôi, trên cơ sở nghiên cứu, bắt tay vào đó để hiểu mức độ lây nhiễm ở thành phố New York và bên ngoài thành phố New York.
Còn bao lâu nữa thì Hoa Kỳ có khả năng thử nghiệm sẵn sàng tương tự như những gì Hàn Quốc đã thực hiện?
Thử nghiệm PCR, một trong những thử nghiệm đã được phê duyệt, hiện đang tăng tốc rất nhanh trong các phòng thí nghiệm của tiểu bang và địa phương cũng như trong các trung tâm y tế học thuật và trong lĩnh vực thương mại. Số lượng sản xuất của họ sẽ phát triển rất mạnh. Roche có một máy sẽ chạy 1.000 mẫu cùng một lúc. Nếu bạn đến một phòng thí nghiệm thương mại, họ lấy một miếng gạc, họ gói nó, họ thường gửi nó đến một cơ sở khác ở một nơi khác. Thời gian quay vòng thường là 72 giờ. Trong thời kỳ đó, rất khó để quản lý bệnh nhân và những người có liên lạc với họ. Đó là một cơn ác mộng đối với nhân viên chăm sóc sức khỏe.
Chúng tôi cần xét nghiệm ngay tại chỗ chăm sóc. Những loại xét nghiệm này có sẵn cho HIV và cho nhiều bệnh khác; bạn sử dụng một ngón tay, thả máu trên một thiết bị nhỏ và đọc trong 15 phút. Những xét nghiệm này đo lường phản ứng kháng thể với virus và cực kỳ hữu ích. Tuy nhiên, chúng tôi không có một thử nghiệm nào hết được cấp phép tại Hoa Kỳ. Ở Trung Quốc, ở Hàn Quốc và ở Châu Âu, những thử nghiệm đó được sử dụng. Nhà sản xuất cho thử nghiệm nhanh này đang sản xuất một triệu cái mỗi ngày. Chúng đã có rồi. Nhưng nhân danh việc bảo vệ công chúng, FDA đã làm việc rất, rất chậm. Sự chậm trễ đó, theo quan điểm của tôi, đã gây ra nhiều tác hại hơn là tốt.
Bạn có thể giải thích về thử nghiệm địa điểm chăm sóc?
Nó gần giống như thử có thai tại nhà hoặc xét nghiệm HIV tại nhà. Những xét nghiệm này đã có từ lâu. Xét nghiệm mà tôi đặc biệt đề cập đến, đến từ Trung Quốc, Hàn Quốc và được phê duyệt ở châu Âu, là xét nghiệm kháng thể. Bạn đặt một giọt máu lên một phiến nhựa, thêm một giọt đệm đi kèm với cuộc thử nghiệm, và bạn để yên nó trong 15 phút. Sau đó, bạn nhìn vào các dãi. Bạn âm tính nếu bạn chỉ có một dãi hoặc bạn dương tính nếu bạn có nhiều dãi. Xét nghiệm cũng cho bạn biết loại kháng thể. Có một loại kháng thể gọi là IgG [immunoglobulin G] và một loại khác gọi là IgM [immunoglobulin M]. Thông thường, khi một người bị nhiễm bệnh, phản ứng IgM sớm hơn và phản ứng IgG muộn hơn. Hai dải chỉ ra quá trình nhiễm trùng.
Loại xét nghiệm này có sẵn trên toàn thế giới cho bệnh HIV. Công nghệ đã có, các thử nghiệm cũng đã có. Nhưng họ không được FDA chấp thuận. Trong khi tôi nghĩ rằng chúng khá gần được chấp thuận, chúng ta đã để vài tuần trôi qua và với tôi đó là thảm kịch.
Liệu coronavirus này là theo mùa?
Mọi người đang hỏi liệu virus này có tiếp tục tồn tại không. Ban đầu, chỉ dựa trên những gì Trung Quốc đã làm với SARS từ lâu, có hy vọng rằng thời tiết ấm hơn và nhiều ánh sáng mặt trời sẽ giúp tiêu diệt virus trong môi trường của chúng ta và do đó làm giảm khả năng lây truyền.
Nhưng bây giờ virus này đã có được chỗ đứng vững chắc như vậy trong dân số loài người. Nó đã phát triển nhiều hơn SARS 25 lần và nó đã được đưa vào Nam bán cầu. Nếu bạn nhìn vào Úc, Nam Phi, Argentina, Brazil, đã có những trường hợp ở đó và sự lây truyền cộng đồng đang xảy ra. Khi thời tiết thay đổi, có lẽ Bắc bán cầu sẽ giành được lợi thế. Nhưng dịch bệnh ở Nam bán cầu sẽ tăng tốc.
Kết quả lâu dài có thể giống với bệnh cúm do đó chúng ta có những cơn dịch theo mùa, với vi rút nảy qua lại giữa Bắc và Nam bán cầu. Tất nhiên đây chỉ là suy đoán, nhưng đó là những gì chúng ta thấy với bệnh cúm.
Tại sao COVID-19 ít ảnh hưởng đến trẻ em và tác động nhiều hơn đến người già?
Vâng, phần sau là dễ dàng. Người già thường không phản ứng tốt lắm với tất cả các loại bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, bao gồm cả cúm và SARS. Vì vậy, đó chỉ là kịch bản điển hình mà chúng ta thấy. Những đứa trẻ, tuy nhiên, là một bí ẩn. Như bạn biết, trẻ em thường bị cúm hoặc các loại virus đường hô hấp khác rất nhanh và mang chúng về nhà để lây nhiễm cho cha mẹ. Nhưng trong trường hợp cụ thể này, số trẻ em bị nhiễm bệnh ở Trung Quốc, sau các nghiên cứu sâu rộng, dường như không chỉ ra rằng đây là trường hợp của coronavirus này.
Một số người dường như cho thấy các triệu chứng nhẹ trong khi những người khác có trải nghiệm nghiêm trọng hơn. Virus đã bị đột biến chưa?
Tất cả các virus RNA sao chép với độ trung thực thấp. Đột biến xảy ra với tốc độ khá giống nhau và những virus này thường không có chức năng đọc lại. Ngược lại, chúng ta sao chép DNA của chúng ta với độ trung thực cao và chúng ta có chức năng hiệu đính để sửa lỗi. Vì vậy, mỗi khi chúng sao chép, có một tỷ lệ đột biến cố định. Virus này đang biến đổi nhưng cho đến nay nó đã biến đổi rất ít. Có sự khác biệt nhưng có lẽ chúng không quan trọng về mặt chức năng, vì vậy đó không phải là lời giải thích cho lý do tại sao bạn thấy các đợt điều trị bệnh khác nhau giữa những người bị nhiễm bệnh.
Bệnh HIV cũng vậy: 10 người có thể bị nhiễm cùng một chủng nhưng bạn có kết quả rất khác nhau. Với HIV, di truyền và các yếu tố môi trường đóng một vai trò. Một số di truyền hữu hiệu; chúng tôi biết rằng có một số loại mô sẽ bảo vệ và những loại khác sẽ gây hại. Tôi nghi là coronavirus cũng giống như vậy.
Một khi bạn bị nhiễm virus, bạn có thể bị nhiễm lại không?
Có một vài giai thoại từ Trung Quốc về việc tái nhiễm bệnh, nhưng nếu bạn xem xét các báo cáo đó một cách cẩn thận, chúng không được ghi chép đầy đủ. Nó có thể là những người chỉ tiếp tục phát tán virus từ nhiễm trùng ban đầu. Chỉ có một nghiên cứu được chính thức thực hiện và nó không phải là nghiên cứu về con người. Đó là một nghiên cứu với khỉ macaca. Họ đã cho macaca nhiễm với virus này, sau đó đợi cho đến khi những con khỉ phục hồi và cố gắng lây nhiễm chúng lại. Họ không thể. Điều này chỉ được thực hiện trong vài ngày qua. Đó là tín hiệu tốt cho khả năng miễn dịch của con người.
Bây giờ chúng tôi đã xem xét rất nhiều huyết thanh từ những người hồi phục và những mẫu huyết thanh đó có kháng thể chống lại cái gọi là protein gai của virus. Đó là protein nằm trên bề mặt của hạt virus. Bằng cách liên kết chặt chẽ, kháng thể có thể vô hiệu hóa virus. Một khi người nhiễm bệnh phát triển kháng thể, cần có miễn dịch bảo vệ trong một thời gian. Đó là lý do tại sao chúng ta cần kéo dài thời gian để miễn dịch phát triển trong dân chúng.
Sau khi một người khỏi virus, họ vẫn còn truyền nhiễm trong bao lâu?
Đó là một câu hỏi rất quan trọng. Chúng tôi không chắc chắn; một cá nhân ở Trung Quốc đã phát tán virus dai dẳng trong hơn một tháng. Nhưng thông thường, chúng tôi cho là nó kéo dài khoảng thời gian ba tuần kể từ khi xuất hiện triệu chứng.
Chúng ta nên làm gì để hạn chế sự lây lan của dịch này?
Các chiến lược xa cách xã hội và vệ sinh đã được áp dụng thành công, ví dụ ở Hàn Quốc, để làm giảm dịch bệnh của họ. Họ là quốc gia duy nhất đã làm phẳng đường cong – làm chậm số ca nhiễm mới để không áp đảo hệ thống chăm sóc sức khỏe – và dần dần kiểm soát được dịch bệnh này. Có nhiều nơi đã thực hiện một công việc khá tốt là không cho phép dịch bệnh bùng phát, như Đài Loan và Hồng Kông. Đây là những nơi có khá nhiều kinh nghiệm trong việc chống lại SARS, 17 năm trước
Bạn có lạc quan rằng những biện pháp này kết hợp với nghiên cứu sẽ đủ để chống lại coronavirus?
Cá nhân tôi tin rằng chúng ta sẽ làm yếu nguy hại của dịch bệnh này, nhưng tôi nghĩ rằng chúng ta đã lãng phí bốn đến sáu tuần vì phần lớn là thiếu thử nghiệm và thiếu chuẩn bị nhất định. Nhưng tôi nghĩ chúng ta vẫn có thể tạo ra sự khác biệt và khống chế nó bằng các biện pháp rất khắc nghiệt.
Nhưng một lần nữa, những biện pháp này có hậu, có bền vững? Chúng ta mong đợi các doanh nghiệp phải mở cửa trở lại và các trường học phải dạy lại. Cho dù đó là du lịch hay thể thao hay giải trí trực tiếp, chúng ta sẽ phải quay trở lại một số vấn đề bình thường. Nhưng các biện pháp có hiệu quả và bền vững là gì? Đó là một câu hỏi mà xã hội chúng ta phải giải quyết. Chúng ta cần trì hoãn thời gian để dần dần dân số sẽ có một mức độ miễn dịch.
Quan trọng nhất, chúng ta cần kéo dài thời gian để cho phép khoa học đưa ra giải pháp. Chúng ta sẽ phải phát triển thuốc, kháng thể và vắc-xin. Tôi nghĩ rằng sự huy động của cộng đồng khoa học, từ quan điểm của tôi, là tuyệt vời. Vì vậy, nhiều người đã huy động và nhảy vào việc này và đang đóng góp, từ việc phát hiện ra các loại thuốc phân tử nhỏ có thể ngăn chặn các loại enzyme khác nhau của virus này để đưa ra các kháng thể có thể vô hiệu hóa virus. Các nhà nghiên cứu đã đưa ra một số hóa chất đầy hứa hẹn có thể là một khởi đầu tốt để phát triển thuốc. Hiện đã có một vài kháng thể trung hòa được phân lập từ các cá nhân bị nhiễm bệnh; nhóm của tôi đang tiến hành làm tất cả điều đó.
Và, tất nhiên, mọi người đang làm việc về vắc-xin. Rất nhiều công ty đang làm việc về vắc-xin và những vắc-xin này đang ở các giai đoạn khác nhau. Một cặp vợ chồng tham dự thử nghiệm ở người được vài tuần và điều đó khá là đáng chú ý. Tuy nhiên, có một điều về vắc-xin: Một số thí nghiệm được thực hiện trước đây về SARS cho thấy rằng khi động vật phát triển kháng thể và sau đó được tiêm virut, chúng bị tổn thương phổi nhiều hơn do sự hiện diện của kháng thể. Cộng đồng khoa học sẽ phải giải quyết vấn đề đó một cách nhanh chóng và cách giải quyết của nó sẽ làm ngưng lại các phương pháp hiện tại hoặc giải phóng chúng để di chuyển hết tốc độ về phía trước. Chúng tôi chắc chắn sẽ tham gia vào việc đó. Tôi nghĩ, chúng ta có vấn đề thực sự rằng COVID-19 có thể trở thành một thực tế của cuộc sống cho đến khi khoa học vượt qua như nó đã làm đối với các dịch bệnh trong quá khứ.
Điều này sẽ mất một thời gian. Nhưng tôi rất tin tưởng rằng khoa học sẽ vươn lên thực hiện nhiệm vụ và đưa ra một giải pháp. Nhưng nó sẽ không phải là trong một vài tháng như tổng thống của chúng ta gợi ý. Nó sẽ dài hơn thế nhiều. Tôi cho là 18 tháng, hoặc 24 tháng. Tôi nghĩ rằng tất cả chúng ta đang đối mặt với những thách thức khó khăn ở đằng trước.