“Mặc dù quyền lực có bị sứt mẻ, tính chính danh bị lung lay, lòng tin của dân chúng đã giảm sút, nhưng CSVN vẫn nắm quyền lực, vẫn có trách nhiệm nặng nề về sự hưng thịnh của đất nước. Thành phần tiến bộ của đảng nên thấy lợi thế và cơ hội của đảng cầm quyền để thay đổi VN theo ý của họ.”
Trần Nam Chí
(Góp ý với ông Nguyễn Khắc Mai: “30 – 04.: Cột mốc lịch sử của Cộng sản Việt Nam”, Tiếng Dân 30–04-20) .
Ðức phải đợi 45 năm sau chiến tranh mới thống nhất đất nước một cách tuyệt vời. Bắc Hàn – Nam Hàn hiện vẫn còn bị chia đôi.
Riêng VN, trong thế kỷ 20, ngày 30.04.1975 đánh dấu một chặng đường lịch sử, sau đó đi đến thống nhất đất nước mặc dù dân tộc ta phải trả một giá vô cùng đắt cho sự thống nhất.
Từ đó đến nay, VN vẫn còn trong tiến trình cởi trói, thoát dần những hậu quả của cuộc chiến tranh giành độc lập và chiến tranh Nam Bắc.
Như sự nhận xét của ông Nguyễn Khắc Mai, CSVN cởi trói không phải vì tự nhận thức nhưng vì thực tế kinh tế xã hội. Không phải vì ý chí mà vì tình thế. Nhưng thay đổi vẫn là thay đổi. Họ đã gây ra bao nhiêu đoạn trường, bao nhiều tổn thương, đã bỏ phí quá nhiều thời gian, nhưng có còn hơn không.
Vì mâu thuẫn cốt lõi này mà 45 năm sau khi chiến tranh chấm dứt, người Việt vẫn chưa có độc lập thực sự, chưa nhất trí về thể chế hiện tại. Không còn chiến tranh nữa, nhưng Nhà nước đương quyền vẫn thấy còn kẻ thù. Kẻ thù đó là thành phần xã hội muốn có tự do. Không ít những người này từ chối hẳn thể chế toàn trị. Nhà nước xem họ là “thế lực thù địch” và bỏ rất nhiều công sức để ngăn chận, áp bức, quấy nhiễu, trừng phạt những người đòi tự do dân chủ.
Tóm lại, VN chưa thống nhất về mục tiêu chung cho đất nước, chưa thống nhất trong lòng người. Chưa có sự nhất trí giữa nhà nước và người dân, cả nước chưa có một lòng, một dạ với nhau.
Nhà nước nghiễm nhiên không thấy cần thiết có một cuộc thảo luận và không cho phép thảo luận.
Vấn đề ở đây là CSVN hôm nay có đủ thế và lực để tiếp tục theo đường lối này mãi hay không, sau khi “đổi mới” năm 1986?
Mọi người mong mỏi ÐH đảng lần thứ 13 phải có câu trả lời. Nhưng ông Nguyễn Ðình Cống nhận xét các văn kiện chuẩn bị không thỏa đáng với nhu cầu của đất nước. Ông cũng không đồng ý với cách chuẩn bị nhân sự. Khả năng của hệ thống và phẩm chất cán bộ sẽ không thay đổi. Ảnh hưởng xấu của kinh tế và tài chánh sẽ tăng chứ không giảm. Chiến dịch bài trừ tham nhũng của ông Nguyễn Phú Trọng và chính phủ xây dựng của ông Nguyễn Xuân Phúc không đạt kết quả như ý nguyện. Trong các thập niên sắp tới, vì nhu cầu phát triển VN buộc phải hội nhập càng sâu và xa vào thị trường thế giới. Đường lối này chẳng những chỉ mang lợi cho nền kinh tế VN, nhưng cũng sẽ đòi hỏi khả năng thích ứng ăn nhịp từ phía VN. Nhu cầu cần chuyên viên kinh tế, chuyên viên các ngành thông hiểu luật chơi thế giới càng lên cao.
Hãy thử góp ý với ông Nguyễn Phú Trọng và Nguyễn Xuân Phúc về các ưu tư của 2 ông. Chưa hãy nói đến thể chế mà nói về nhân lực, nhân sự. Ðể có nhân sự có khả năng, nhà nước chỉ cần tổ chức thi cử và thủ tục chọn người có sự công bằng. Ðể có người chọn lựa liêm chính, nên cho người ngoài đảng đảm nhận các chức vụ quan trọng hơn. Chế độ hiện nay thường cổ súy học tập, rèn luyện đạo đức cán bộ và phát động các phong trào thi đua. Nhà nước thường lập đi lại phương hướng này, có nghĩa cách tuyển chọn chưa đem lại kết quả mong muốn. Nước ta có hơn 90 triệu dân. Nếu giới trẻ VN nhận thấy được, sự tập luyện để có khả năng cao chẳng những đem lại lợi ích cho bản thân mà còn giúp ích cho xã hội nữa. Thế là, bao nhiêu triệu khối óc, bao nhiêu bàn tay siêng năng chắc chắn sẽ ra sức làm việc. Biện pháp này không tốn tiền nhiều, nhưng lợi ích xã hội vô cùng lớn.
VN đang phát triển. Ðất nước thanh bình. Người dân có nhiều điều kiện, nhiều phương tiện học hỏi thường trực, không như trong giai đoạn chiến tranh. Chỉ cần bỏ chính sách “phân biệt đối xử”, tài năng khắp nước sẽ thi nhau nở rộ. Qua đó có được sự ganh đua rất tự nhiên, nhân sự của đảng cũng có trình độ và trách nhiệm hơn.
Chưa phải có tự do báo chí. Nhưng nếu nhà nước cởi trói cho 600 báo lề đảng thì những vụ tham nhũng nhỏ, các vụ cuỡng chiếm đất của dân, nhũng nhiễu ở các địa phương, hiện tượng “xưng hùng xưng bá” của cán bộ địa phương, ở các tỉnh thành có thể được giảm bớt.
Tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng cũng mang lại nhiều lợi ích. Các giáo hội không được hoạt động, dân chúng không được theo tín ngưỡng, hành đạo của mình. Một thành phần dân chúng không nhỏ đâm ra mê tín dị đoan. Nếu dân chúng được phép hành đạo thật sự, tệ nạn xã hội sẽ giảm đi, đời sống bình an hơn. Ðỡ có cảnh sát canh giữ, đỡ phài phòng chống xã hội đen. Chưa kể đến các hoạt động xã hội quý báo của các giáo hội mà một nhà nước, bất kể thuộc thể chế nào, cũng không làm tốt hơn được.
Thể chế chỉ là một mô thức tổ chức xã hội thích hợp nhằm phục vụ cho nhân dân và quyền lợi quốc gia đó, trong một giai đoạn lịch sử nhất định. Thể chế có thể được sửa chữa hay thay đổi khi hoàn cảnh xã hội thay đổi để thích ứng với những thách thức mới. Thể chế do con người làm ra. Làm ra thể chế phục vụ cho con người, cho đất nước đó. Con người là nhân tố quan trọng, có vai trò chính. Lại càng quan trọng hơn khi đất nước đó chưa có truyền thống dân chủ, chưa có văn hóa nhường nhịn. Văn hóa thỏa thuận và phong cách tôn trọng lẫn nhau chưa được thấm nhuần – cho lợi ích quốc gia.
Theo nhà xã hội học Ðức Max Weber, một người làm chính trị cần có đủ 3 đặc tính: Thứ nhất là có tinh thần trách nhiệm. Thứ hai là khả năng nhận định sự việc đúng đắn, hợp lý. Thứ ba là sự đam mê với công việc chung. Các tiêu chuẩn này có thể được dùng để chọn cán bộ chiến lược. Thứ nhất, phải có tinh thần trách nhiệm trong công việc. Cần rõ trách nhiệm gì và trách nhiệm vơí ai. Thứ hai, có khả năng nhận định công việc cho đúng, không cần biết nhiều, biết tất cả. Người cán bộ có cộng sự trợ lý, góp ý đúng với công việc để đạt kết quả tốt nhất và không gây tai hại. Thứ ba, chọn người cán bộ ham thích công việc, hoạt động hăng say, phục vụ cho cộng đồng và đất nước.
Chúng ta có thể chế XHCN của Miền Bắc và 45 năm cho cả nước. Chúng ta đã có thể chế VNCH ở Miền Nam. Miền Nam cần phải vượt qua những đau buồn, tủi nhục của bên thua trận. Miền Bắc cũng đã ứng dụng một số kinh nghiệm của VNCH. Nếu thành tâm vì quyền lợi của đất nước, chính quyền hiện nay có thể phối hợp ưu điểm của cả hai Miền, các chỗ mạnh và những gì đem lại kết quả tốt. Bằng cách này nhà nước có thể huy động mau chóng các tài nguyên có sẵn của đất nước. Thêm vào đó, VN có thể học hỏi kinh nghiệm thành công của các nước Á châu khác, của thế giới. Tiến trình này không tránh được sự dọ dẫm, thất bại. Nhưng quốc gia nào cũng phải trải qua sự thử thách này cả.
Sau dịch cúm Corona kinh tế xã hội VN sẽ đi về đâu? Trung cộng đang theo đuổi quốc sách ”Vành đai, một con đường”. Họ bất kể chủ quyền của VN để làm chủ Biển Ðông và bành trướng sang Ấn Ðộ Dương. CSVN có cách đối phó nào, ngắn hạn và trung hạn? “Chính sách ngoại giao 3 không” không còn hợp thời nữa.
VN lấy sức từ dâu để bảo vệ quyền lợi dân tộc? Ðoàn kết dân tộc là yếu tố tối cần để sống còn của quốc gia. Khi đất nước có vấn đề thì khả năng và phẩm chất của sự đoàn kết quốc gia càng cần thiết hơn nữa. Vì vậy, tiến trình „Phi Cộng sản“ theo ông Nguyễn Khắc Mai càng phải đi mạnh hơn để nội dung đoàn kết có ý nghĩa cụ thể, tỏa ra được sức sáng tạo, sức mạnh. Nhà nước CS phải tiếp tục cởi trói xã hội. Các tổ chức XHDS dân chủ nên tích cực phát triển, hoạt động lớn mạnh, có hiệu năng hơn nữa..
Mặc dù quyền lực có bị sứt mẻ, tính chính danh bị lung lay, lòng tin của dân chúng đã giảm sút, nhưng CSVN vẫn nắm quyền lực, vẫn có trách nhiệm nặng nề về sự hưng thịnh của đất nước. Thành phần tiến bộ của đảng nên thấy lợi thế và cơ hội của đảng cầm quyền để thay đổi VN theo ý của họ.
Chúng ta muốn một VN lớn mạnh. Ðể chuẩn bị sẵn sàng cho những thập niên sắp tới, các lực lượng XHDS và thành phần vận động phong trào dân chủ VN cần nhận ra các chỗ yếu của xã hội toàn trị, vạch ra phương cách và mục tiêu phát triển cho VN. Cần xây dựng tư tưởng, nghiên cứu cơ cấu tổ chức tiến bộ hầu đáp ứng nhu cầu đất nước và tình hình phát triển ở Á châu cũng như trên thế giới.
Trần Nam Chí (01.05.2020)