La Croix cho rằng, khi hàng ngàn người biểu tình hôm Chủ nhật 24/05/2020 chống lại luật an ninh quốc gia do Bắc Kinh áp đặt, người dân Hồng Kông muốn gởi đi cùng lúc hai thông điệp : « Sẽ chiến đấu đến cùng » và « Chúng tôi cần có sự ủng hộ của mọi người ».

« Hồng Kông độc lập », « Hãy chiến đấu cho tự do », « Quang phục Hồng Kông », « Các vị không thể giết hết tất cả chúng tôi, người Hồng Kông sẽ không bao giờ bỏ cuộc »…đó là những khẩu hiệu được các báo Pháp ghi nhận. Trong đám đông có cả trẻ em, những cặp vợ chồng trẻ và người cao niên, họ bày tỏ sự phẫn nộ trước đạo luật được coi là cây đinh mới đóng vào cỗ quan tài Hồng Kông, ngày càng ít tự do hơn.

Một nữ sinh viên nói với Libération : « Trung Quốc bắt các khuôn mặt dân chủ để gây tác động đến chúng tôi, nhưng họ không chịu hiểu rằng phong trào không có người cầm đầu và giới trẻ căm ghét chế độ Bắc Kinh ». Một người khác nói thêm : « Chúng tôi không làm gì được trước chế độ cộng sản, nhưng ít nhất cũng phải nắm lấy cơ hội cuối cùng này để bảo vệ quyền tự do biểu lộ ý kiến trên đường phố ».

• Đọc thêm: Hồng Kông và những « ông già đi chiến đấu »

Le Figaro dẫn lời của lãnh tụ sinh viên Hồng Kông Hoàng Chi Phong : « Đây là khởi đầu của hồi kết. Chúng tôi không còn bao nhiêu thời gian, thế nên chúng tôi có mặt ở đây dù đang trong mùa dịch ». Trả lời La Croix, Hoàng Chi Phong cho rằng luật an ninh quốc gia là sự trả thù của Bắc Kinh đối với phong trào dân chủ Hồng Kông, và anh là đích nhắm đầu tiên. « Cách đây vài ngày, kênh truyền hình nhà nước CCTV trực tiếp cáo buộc tôi là người tổ chức biểu tình, cho dù tất cả mọi người đều biết rằng phong trào phản kháng không có lãnh đạo. Hồng Kông sẽ không ngã xuống mà không chiến đấu ».

Công an, thẩm phán từ Hoa lục : Bản án tử cho Hồng Kông

Libération nhận thấy số người biểu tình ít hơn nhiều so với trước đại dịch, họ bị nhấn chìm trong hơi cay. Một ngày trước đó, cảnh sát đã lục soát hệ thống métro và các tuyến đường giao thông chiến lược dẫn đến đảo Hồng Kông và Đồng La Loan (Causeway Bay), bị nghi là điểm tập trung của người biểu tình. Việc tập họp từ 8 người trở lên bị cấm do con virus từ Vũ Hán, thế nên Mặt trận Nhân dân về Nhân quyền không kêu gọi xuống đường.

Chỉ những người kiên quyết nhất mới đi biểu tình, với chiếc khẩu trang mong manh. Đối diện với họ là cảnh sát trang bị nón sắt, mặt nạ chống hơi độc. Hơi cay, vòi rồng tung ra trấn áp. Bài hát cách mạng vang lên, nhưng tương quan lực lượng quá chênh lệch. Đến 16 giờ 30, cảnh sát đã câu lưu 120 người và đến tối, còn lùng soát những điểm kháng cự cuối cùng.

• Đọc thêm: Hồng Kông hiện đại chiến đấu bằng vũ khí thời Trung Cổ

Đối với luật sư Lương Doãn Tín (Wilson Leung), từ một năm qua nhận biện hộ cho những nạn nhân bạo lực cảnh sát, « đó là hồi kết của sự khác biệt giữa Hoa lục và Hồng Kông. Trung Quốc muốn ký bản án tử cho thành phố chúng tôi ». Luật an ninh sẽ giúp công an Trung Quốc được điều tra ở Hồng Kông đồng thời lập ra các tòa án đặc biệt với các thẩm phán từ Hoa lục. Bà Vương Tùng Liên (Maya Wang), phụ trách về Trung Quốc của Human Rights Watch tố cáo « Bắc Kinh lại vi phạm nhân quyền, hôm nay là Hồng Kông, ngày mai sẽ là toàn thế giới ».

Cộng đồng quốc tế có cứu được Hồng Kông ?

Trước cỗ máy đàn áp của Trung Quốc, người Hồng Kông hiểu rằng chỉ có cộng đồng quốc tế mới cứu được họ, dù không mấy ảo tưởng. Nhật báo đối lập Apple Daily đăng trọn một trang lời kêu cứu với tổng thống Mỹ Donald Trump « Hãy đến cứu chúng tôi ! ». Ông chủ báo huyền thoại Lê Trí Anh (Jimmy Lai), 73 tuổi, người Công giáo và là nhà đấu tranh dân chủ từ sau vụ thảm sát Thiên An Môn 1989, hôm 22/05 còn mở một tài khoản Twitter « để tố cáo và huy động chống lại sự đàn áp của đảng Cộng Sản Trung Quốc. Tôi chiến đấu đến cùng và sẽ không bao giờ rời Hồng Kông ».

Cộng đồng quốc tế đang bận rộn đối phó với đại dịch virus corona, nên phản ứng còn yếu ớt. Thống đốc cuối cùng của Hồng Kông, ông Chris Patten dù vậy cũng thành công trong việc tung ra lời kêu gọi thế giới ủng hộ : « Trung Quốc đã phản bội người Hồng Kông, và phương Tây cần phải ngưng cúi đầu trước Bắc Kinh ». Trên 200 chính khách từ 23 quốc gia gồm dân biểu, thượng nghị sĩ, cựu bộ trưởng…(nhưng không có người Pháp nào) đã ký vào lời kêu gọi Trung Quốc tôn trọng hiệp ước Anh-Trung năm 1984.

Hoa Kỳ đe dọa xét lại ưu đãi thương mại dành cho đặc khu Hồng Kông, còn Liên Hiệp Châu Âu ra thông cáo rất ngoại giao cho biết « quan tâm đến diễn tiến tình hình ở Hồng Kông ». Anh quốc khá im lặng, dù có lời đồn là thủ tướng Boris Johnson có thể cho một số người Hồng Kông tị nạn. Một bài xã luận của tờ Times thẳng thắn kêu gọi « Hãy cho người Hồng Kông quyền định cư và làm việc tại Anh quốc ».

Trước các cuộc biểu tình mới, hôm Chủ nhật ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tuyên bố sẽ nhanh chóng áp dụng luật an ninh quốc gia. Về mặt kinh tế, loan báo của Bắc Kinh khiến các nhà đầu tư lo lắng cho tương lai Hồng Kông : Les Echos ghi nhận thị trường chứng khoán Hồng Kông đã sụt mất 5,6%.

Tập Cận Bình trong ngõ cụt

Trong bài xã luận mang tựa đề « Hồng Kông, nạn nhân của cuộc đối đầu Mỹ-Trung », Le Monde nhận định Bắc Kinh muốn siết chặt Hồng Kông bất chấp quy tắc « Một đất nước, hai chế độ ». Thái độ quyết liệt của tổng thống Mỹ Donald Trump đã không khiến Trung Quốc trở nên ôn hòa.

Chế độ « nhất quốc, lưỡng chế » có từ năm 1997 đang sống những giờ phút cuối cùng. Quốc Hội Trung Quốc ngày thứ Năm 28/05 tới sẽ thông qua một dự luật « an ninh quốc gia » áp đặt cho Hồng Kông. Điều khoản 23 của Hiến Pháp Hồng Kông dự kiến cấm mọi hành động phản quốc, ly khai, nổi dậy chống Trung Quốc, nhưng chưa bao giờ được áp dụng do người Hồng Kông chống đối kịch liệt.

Một năm sau những cuộc biểu tình khổng lồ chống dự luật dẫn độ, sáu tháng sau cuộc bầu cử ngập trong đợt thủy triều dân chủ, các nhà lãnh đạo Trung Quốc quyết định bất chấp tất cả, áp đặt cho Hồng Kông một luật mà người dân quyết liệt chống. Thông điệp rất đơn giản : Hồng Kông là Trung Quốc.

Tập Cận Bình chứng tỏ ông ta đang trong ngõ cụt. Từ một năm qua, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã liên tiếp phạm những sai lầm về Hồng Kông, biến một phong trào từ một nguyên nhân nhỏ ban đầu trở thành một cuộc nổi dậy chống chế độ cộng sản. Hàng ngàn thanh niên bị câu lưu, một số bị tống giam, và tuổi trẻ Hồng Kông không còn gì để mất. Họ không biểu tình để có một cuộc sống tốt đẹp hơn, mà để chống một tương lai tồi tệ. Áp đặt luật an ninh quốc gia tất nhiên sẽ không mang lại sự yên bình.

Hồng Kông cho thấy phương Tây khó thể hòa hợp với chế độ Bắc Kinh

Liệu Bắc Kinh còn có thể đi xa đến đâu nữa ? Chế độ lại trở nên cứng rắn với chính sách quy chụp mọi hành động phản kháng là « nổi dậy », coi việc đối thoại là chứng tỏ sự yếu kém. Về phía phương Tây có vẻ không tìm thấy giải pháp.

Theo Le Monde, khi liên tục khiêu khích Trung Quốc  trên đủ mọi lãnh vực trong những tháng gần đây, Washington đã gây phản tác dụng. Nhà Trắng càng tỏ vẻ bênh vực dân chủ Hồng Kông, thì người dân Hoa lục càng ủng hộ chính quyền Bắc Kinh. Hành động cứng rắn mới của Bắc Kinh vừa là lời đáp của quyền lực Trung Quốc – đã trở thành dân tộc chủ nghĩa – vừa nhằm mang lại yên tĩnh ở Hồng Kông.

Hôm thứ Sáu 22/05, ông Josep Borrell, cao ủy phụ trách đối ngoại của Liên hiệp châu Âu đã nhắc lại « sự gắn bó » của Liên Hiệp với nguyên tắc « Một đất nước, hai chế độ » đã giúp Hồng Kông có được quyền tự trị rộng rãi. Ông nhấn mạnh « tầm quan trọng của việc duy trì tranh luận dân chủ » và tôn trọng nhân quyền. Tuy nhiên châu Âu khó có khả năng khuyên giải Bắc Kinh.

Khi Anh trao trả Hồng Kông cho Trung Quốc ngày 01/07/1997, thế giới tương đối lạc quan, tin rằng Trung Quốc và phương Tây sẽ tiến gần với nhau, và Hồng Kông sẽ là một trong những phương tiện cho mục tiêu này. Tiếc thay, một phần tư thế kỷ sau, sự thể diễn ra ngược lại. Hồng Kông đã trở thành biểu tượng cho thấy khó thể chung sống hòa bình giữa hai hệ thống ngày càng trái ngược.

RFI

Mỹ : Thế lực bên ngoài bị Bắc Kinh nhắm đến

Mặt khác, dự luật cũng kêu gọi “cứng rắn chống lại mọi hình thức can thiệp của các thế lực nước ngoài” và “đưa ra những biện pháp đáp trả cần thiết”. Một trong những “thế lực nước ngoài” mà Bắc Kinh nhắm đến chính là Washington. Cuộc đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc vốn đã căng thẳng, giờ lại thêm Hồng Kông, có thể “đẩy Bắc Kinh đến bờ một cuộc chiến tranh lạnh mới” với Hoa Kỳ, theo cảnh báo của ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị trong buổi họp báo ngày 24/05.

Quy chế tự trị của Hồng Kông từng được tổng thống Mỹ Donald Trump cứng rắn cảnh báo trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc vào tháng 09/2019. Không chỉ bảo vệ lợi ích thương mại, tài chính của hơn 1.300 doanh nghiệp Mỹ với khoảng 85.000 công dân Mỹ thường trú ở đặc khu hành chính, Washington còn muốn sử dụng Hồng Kông làm phương tiện gây sức ép trong cuộc chiến thương mại chưa hồi kết giữa hai đại cường thế giới.

Ngoài ra, Quốc Hội Mỹ cũng thông qua nhiều dự luật quan trọng về Hồng Kông vào cuối năm 2019, trong đó phải kể đến Đạo Luật Nhân Quyền và Dân Chủ Hồng Kông năm 2019 (Hong Kong Human Rights and Democracy Act of 2019, HKHRDA). Đích thân Hoàng Chi Phong (Joshua Wong) và một số nhà hoạt động dân chủ Hồng Kông khác đã đến tận Mỹ điều trần trước một ủy ban lưỡng đảng vào ngày 17/09 để vận động Quốc Hội Mỹ thông qua đạo luật trên.

Hồng Kông : Mặt trận mới giữa Mỹ và Trung Quốc

Đạo Luật Nhân Quyền và Dân Chủ Hồng Kông năm 2019 quy định về việc ban hành biện pháp ngoại giao và trừng phạt kinh tế trong một số kịch bản. Chính vì vậy, ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo thường xuyên phải xác nhận trước Quốc Hội Mỹ liệu Trung Quốc có tôn trọng “mức độ tự chủ cao” được trao cho Hồng Kông từ năm 1997 hay không để tiếp tục hoặc đình chỉ quy chế thương mại đặc biệt áp dụng với Hồng Kông.

Thứ Sáu 22/05, ngay khi dự luật an ninh Hồng Kông được trình lên Quốc Hội Trung Quốc, ngoại trưởng Mỹ đã dọa không cấp chứng nhận trên. Ngoài ra, các nghị sĩ Mỹ dự kiến đề xuất vào ngày 27/05 một dự thảo luật nhằm trừng phạt mọi quan chức Trung Quốc chịu trách nhiệm về việc vi phạm quyền tự chủ của Hồng Kông.

Nếu được thông qua, những biện pháp trừng phạt mới của Mỹ sẽ khiến nền kinh tế Trung Quốc thêm lao đao, nhưng cũng “có nguy cơ làm hại tất cả mọi người và khiến quá trình tái thiết Hồng Kông thêm khó khăn hơn”, theo đánh giá của ông Quách Vinh Khanh (Dennis Kwok), một nghị sĩ Hồng Kông ủng hộ dân chủ.

Chưa bao giờ kể từ năm 1970, mối quan hệ song phương giữa Mỹ và Trung Quốc lại xấu và nguy hiểm như hiện nay và cả “hai nước đều có nguy cơ thua cuộc” nếu “không có tầm nhìn chiến lược và kế hoạch để hạn chế xung đột”, theo nhận định của ông Richard Haass, chủ tịch Hội Đồng Quan Hệ Đối ngoại (Council on Foreign Relations).

RFI

Trong bài xã luận « Thành lũy », Libération nhắc lại hồi năm 1997, khi Anh Quốc trao trả Hồng Kông cho Trung Quốc, ai cũng biết Bắc Kinh sẽ không ngừng ngầm phá hoại « thành lũy chống chế độ độc tài ». Sau 23 năm, Trung Quốc dường như đang tiến gần đến đích. Với đạo luật về an ninh quốc gia, Bắc Kinh đang có quyết tâm gần như tuyệt đối, nhất là khi căng thẳng với Washington đang ở đỉnh điểm và Bắc Kinh đang cần ghi điểm để chứng tỏ Trung Quốc có quyền năng tối thượng.

Đúng là hình ảnh của Trung Quốc đã bị xấu đi do cách quản lý khủng hoảng khi dịch bệnh mới nổ ra, nhưng theo Libération, Bắc Kinh có thể hy vọng sẽ tận dụng cơ hội không dễ sớm có lại được : Toàn thế giới đang phải đối phó với virus corona, nước Mỹ thì đang trong chiến dịch tranh cử tổng thống. Bị suy yếu do thảm họa y tế mà ông quản lý kém cỏi, Donald Trump không thể để mình đi nhầm nước cờ. Khi chỉ còn 6 tháng nữa là đến ngày bầu cử mang tính quyết định, nước Mỹ lại đang bị virus corona tàn phá, giả thuyết Washington ra tay cứu nền dân chủ Hồng Kông rất ít khả năng xảy ra.

Tuy nhiên, Libération lưu ý đây là một thử thách không chỉ đối với Hồng Kông. Tinh thần chinh phục của Trung Quốc đang cao hơn bao giờ hết, không chỉ đơn giản là nhắm vào vùng đất nhỏ xíu mà là nhắm vào quyền tự do và nền dân chủ. Và nếu quyền tự do và dân chủ sụp đổ ở Hồng Kông thì điều này cũng có thể sẽ xảy ra ở những nơi khác.

Cuộc chiến giành ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc diễn ra trong nhiều lĩnh vực, từ lãnh thổ tới chính trị và kinh tế. Libération điểm lại những vấn đề gây mâu thuẫn giữa Bắc Kinh và Washington, mà tờ báo chơi chữ gọi là những « hồ sơ nóng của cuộc chiến tranh lạnh mới » : Cuộc đọ sức về Hồng Kông, cuộc chiến thương mại, Đài Loan, Biển Đông, Tổ Chức Y Tế Thế Giới và các trại tập trung giam hãm người Hồi Giáo thiểu số Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.

Bắc Kinh đang chơi một trò chơi vô cùng nguy hiểm 

Libération cũng giới thiệu bài phỏng vấn nhà nghiên cứu Nadège Rolland, chuyên gia về chính trị và an ninh châu Á, thuộc Văn phòng quốc gia về nghiên cứu châu Á, có trụ sở tại Seattle và Washington. Nadège Rolland nhìn lại quá trình kéo dài nhiều thập kỷ mà Trung Quốc vươn lên thành cường quốc. Nhà nghiên cứu nhận định « Bắc Kinh đang chơi một trò chơi vô cùng nguy hiểm » và việc chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từ bỏ chính sách tiến từng bước nhỏ vào năm 2017 đã đột ngột chấm dứt những thập niên mù quáng ở phương Tây.

Tại sao Bắc Kinh muốn áp đạo luật bảo vệ an ninh quốc gia tại Hồng Kông ?

Le Monde hôm nay cũng dành sự chú ý cho Hồng Kông, nơi người dân đang đấu tranh chống sự áp đặt của chính quyền Bắc Kinh. Le Monde đặt câu hỏi « Bắc Kinh muốn áp đặt đạo luật như thế nào ở Hồng Kông ? » và dành hai bài viết cho chủ đề Hồng Kông : « Tại sao Bắc Kinh muốn đảm bảo an ninh ở Hồng Kông ? » và « Những người phản đối đang cố huy động lại lực lượng để đối phó với chế độ chuyên chế Trung Quốc ».

Đối với Bắc Kinh, tình hình hiện nay là do chính quyền Hồng Kông chưa từng thực thi điều 23 Luật Cơ Bản, tương đương Hiến Pháp của đặc khu hành chính, để thông qua đạo luật cho phép chính quyền thành phố cấm « mọi hành vi phản quốc, ly khai, dụ dỗ và lật đổ ». Chính quyền đặc khu đã từng nỗ lực để làm điều đó hồi năm 2003 nhưng phải từ bỏ ý định do vấp phải sự phản kháng mạnh mẽ của dân chúng. Khi đó, Bắc Kinh cảm thấy bị người dân Hồng Kông phản bội. Và cũng kể từ đó, mọi nỗ lực cải cách chính trị lớn ở Hồng Kông đều bị « đóng băng ». Điều 23 cho đến nay vẫn chưa từng được ban bố, thế nhưng người dân Hồng Kông cũng không được bầu lãnh đạo đặc khu như Hiến Pháp quy định.

Bài xã luận của China Daily hôm 23-24/05 nhấn mạnh là đối với Bắc Kinh, bảo vệ an ninh quốc gia là « một trách nhiệm lập hiến của đặc khu chứ không phải một sự lựa chọn theo ý muốn ». Theo chính phủ Trung Quốc, chính sự rối loạn ở Hồng Kông từ mùa hè năm 2019, chứ không phải sự đàn áp, đang gây bất ổn cho nền kinh tế đặc khu. Tuy nhiên, đối với Bắc Kinh, phe đối lập có được sức mạnh là nhờ có được sự hỗ trợ từ phương Tây. Và theo quan điểm của Bắc Kinh, cái gọi là những giá trị phổ quát của phương Tây chỉ gây ra những xung đột và làm rối loạn thế giới.

Chế độ chuyên chế không hợp với tự do cá nhân của người Hồng Kông

Thông tín viên báo Le Monde tại Hồng Kông, Florence de Changy, nhấn mạnh đến nỗi lo sợ của người dân Hồng Kông, nhất là vì hiện giờ không ai biết hệ lụy thực sự của luật an ninh quốc gia mới sẽ là gì. Bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga (Carrie Lam), lãnh đạo Hồng Kông, người « hoàn toàn ủng hộ » quyết định của Bắc Kinh, phát biểu hôm 23/05 là chính bà cũng không nắm được thông tin chi tiết. Rất nhiều câu hỏi được đặt ra. Liệu các tòa án Hồng Kông vẫn có thẩm quyền ? Làm thế nào để đạo luật mới, dường như sẽ tiêu diệt quyền tự do, có thể cùng tồn tại với luật hiện hành ở Hồng Kông và bảo đảm các quyền tự do cá nhân được ghi trong Hiến Pháp Hồng Kông ? Biểu lộ sự phản đối đối với chính phủ có bị coi là một hành động lật đổ hay không ?

Trong bối cảnh đó, thông tín viên báo Le Monde ghi nhận nhiều thanh niên Hồng Kông rất quyết tâm để Hồng Kông được độc lập. Nhiều người hô hào « Hãy kháng cự », « Chúng ta sẽ không bao giờ đầu hàng » hay hô khẩu hiệu trấn an « Họ không thể giết hết chúng ta ! » và khẳng định « Độc lập của Hồng Kông là lối thoát duy nhất ». Đối với giới trẻ, tính chuyên chế của chính quyền Bắc Kinh không thích hợp với tự do cá nhân của người dân Hồng Kông. 

RFI