Câu trả lời là khó có khả năng cựu tổng thống Mỹ bị chính thức kết tội.

Ngay sau khi vụ tấn công vào Điện Capitol nổ ra, nhiều thượng nghị sĩ đảng Cộng Hòa đã chỉ trích gay gắt ông Trump về những lời kích động những người ủng hộ ông tiến về tòa nhà Quốc Hội Mỹ. Thế nhưng giờ đây giọng điệu của họ đã dịu đi hẳn.

Sự thay đổi thái độ đã được thấy rõ trong một cuộc bỏ phiếu ngày 26 tháng Giêng vừa qua, khi chỉ có 5 thượng nghị sĩ Đảng Cộng Hòa bỏ phiếu chống lại một đề nghị hủy bỏ phiên tòa.

Đây là một khả năng khó có thể xẩy ra. Phần đông các thượng nghị sĩ Cộng Hòa đều tránh bảo vệ các hành vi của ông Trump hôm xẩy ra bạo loạn, và thay vào đó, họ xoáy mạnh vào vấn đề phiên tòa lần này vi hiến vì ông Trump không còn tại vị. Phía đảng Dân Chủ và nhiều nhà nghiên cứu luật pháp không đồng ý với lập luận đó.

Sau cuộc bỏ phiếu vào tháng Giêng, nhiều thượng nghị sĩ đảng Cộng Hòa cho rằng việc ông Trump được trắng án là một kết quả tất yếu. Đối với nữ thượng nghị sĩ tiểu bang Maine, Susan Collins, một trong năm người thuộc đảng Cộng Hòa đã bỏ phiếu tán đồng việc tiến hành phiên tòa, thỉ chỉ cần làm một con toán đơn giản là thấy ngay kết quả.

Tuy nhiên, một số thành viên đảng Cộng Hòa cho biết họ đang chờ nghe các tranh luận tại phiên tòa. Thượng nghị sĩ bang Ohio, Rob Portman, dù đã bỏ phiếu chống việc mở phiên tòa, nhưng cho rằng tính hợp hiến “là một vấn đề hoàn toàn khác” với việc liệu ông Trump có phạm tội xúi giục bạo loạn hay không.

Câu hỏi thứ hai là các luật sư của ông Trump phải làm thế nào để đưa ra sách lược bảo vệ thân chủ mà không gây bực tức tại Thượng Viện ?

Với vụ bạo loạn vẫn còn đậm trong tâm trí các thượng nghị sĩ, những người có thể gọi là nạn nhân trực tiếp của vụ bạo loạn mà ông Trump bị cho là đã kích động, công việc của nhóm luật sư biện hộ cho ông Trump sẽ rất tế nhị: Làm sao bảo vệ được thân chủ mà không chọc giận những thượng nghị sĩ, vừa là quan tòa, vừa là người bị hại.

Theo hãng AP, nhóm luật sư của ông Trump có thể sẽ cố gắng loại bỏ khía cạnh cảm xúc ra khỏi vụ việc để tập trung vào các lập luận pháp lý chống lại sự kết tội.

Trong lần nộp luận cứ sơ lược đầu tiên cho phiên tòa, các luật sư của ông Trump đã nói rõ rằng họ sẽ phản bác tính hợp hiến của phiên tòa với lý do là ông Trump đã rời Nhà Trắng. Phe biện hộ cũng có thể lập luận rằng phiên tòa không còn ý nghĩa nữa với việc Trump không còn là tổng thống, bởi vì việc truất phế là hình phạt đương nhiên của một phán quyết kết tội.

Hướng bào chữa này sẽ có lợi cho các thượng nghị sĩ Đảng Cộng Hòa, những người đi theo xu hướng tha bổng cho cựu tổng thống mà không cần lên án hành vi của ông ta.

Các thành viên đảng Dân Chủ thì lưu ý rằng sau khi kết tội, Thượng viện cũng có thể cấm ông Trump nắm giữ chức vụ công trong tương lai.

Còn trong trường hợp mà các luật sư bào chữa bị buộc giải trình về tình trạng bạo lực và hỗn loạn của ngày 6 tháng 1, họ có thể sẽ thừa nhận tính chất nghiêm trọng của ngày hôm đó nhưng đổ lỗi cho những kẻ bạo loạn đã xông vào Điện Capitol. Các luật sư của ông Trump khẳng định rằng cựu tổng thống không hề kích động bạo loạn.

Câu hỏi thứ ba là những người muốn kết tội ông Trump phải làm thế nào để xóa bỏ quan điểm hoài nghi của các thượng nghị sĩ Cộng Hòa ?

Theo AP, đương nhiên đây là một điều không dễ dàng. Đối với các công tố viên, điểm mấu chốt là bạo loạn sẽ không xảy ra nếu không có ông Trump, vì vậy ông ta phải chịu trách nhiệm.

Đối với các thượng nghị sĩ đảng Dân Chủ, vụ việc không cần phải phóng đại, đặc biệt là vì đã có năm người đã chết trong lúc hỗn loạn và chính các thượng nghị sĩ cũng là nạn nhân. Các nghị sĩ đã được nhanh chóng sơ tán ngay khi những người bạo loạn tấn công lên các cầu thang dẫn đến phòng họp. Sau đó những kẻ bạo loạn đã xông vào và càn quét bàn làm việc của các nhà lập pháp.

Trong một bản tóm tắt được đệ trình vào tuần trước để cho biết trước các lập luận của họ, các nhà luận tội của Hạ Viện đã sử dụng hình ảnh rõ ràng và lời kêu gọi đầy cảm xúc để luận tội cựu tổng thống Trump.

Văn kiện này ghi nhận là các thượng nghị sĩ chỉ cách đám đông bạo loạn “vài mét”, và lưu ý rằng những kẻ ở bên ngoài “mặc trang bị ủng hộ Trump đã xô đẩy và đánh đập các nhân viên cảnh sát bảo vệ Điện Capitol, chọc vào mắt họ, tấn công họ bằng bình xịt hơi cay và các loại vật dụng khác”.

Những người đặc trách luận tội đã viết: “Tại Hạ Viện, các dân biểu đã kinh hãi khi bị kẹt trong hội trường; họ đã cầu nguyện và cố gắng dựng hàng phòng thủ tạm thời trong khi những kẻ bạo loạn đập phá lối vào … Một số dân biểu đã gọi điện cho những người thân vì sợ rằng họ sẽ không sống sót sau cuộc tấn công của đám đông bạo loạn của tổng thống Trump”.

Những cảnh tượng đó sẽ được nêu bật tại phiên tòa. Các công tố viên dự kiến ​​sẽ phát video về vụ tấn công trong buổi thuyết trình của họ.

Câu hỏi sau cùng là điều gì có thể xẩy ra nếu ông Trump được trắng án ?

Đây là khả năng khiến một số thượng nghị sĩ lo lắng về hậu quả cho đất nước. Một số người đã gợi lên ý tưởng có biện pháp cụ thể đối với ông Trump sau phiên tòa để bảo đảm rằng ông ta bị trừng phạt theo một cách nào đó vì vụ bạo loạn. Nhưng cũng có thể có một cách khác để Quốc Hội cấm ông Trump nắm giữ chức vụ trong tương lai.

Trong một ý kiến ​​được đăng vào tháng trước trên tờ The Washington Post, giáo sư luật Đại Học Yale, Bruce Ackerman và giáo sư luật Đại Học Indiana Gerard Magliocca đề nghị Quốc Hội có thể chuyển sang dùng một điều khoản của tu chính án thứ 14 nhằm ngăn không cho một người nắm giữ một chức vụ liên bang nếu bị coi là đã “tham gia nổi dậy hoặc bạo loạn chống lại” Hiến Pháp.

Các giáo sư viết rằng nếu đa số thành viên của cả hai viện đồng ý rằng ông Trump đã can dự vào một hành động “nổi dậy hoặc bạo loạn“, thì ông sẽ bị cấm tranh cử vào Nhà Trắng một lần nữa. Và phải cần đến 2/3 phiếu bầu của mỗi viện Quốc Hội trong tương lai mới có thể hủy bỏ kết quả đó.

RFI

Ngày 09/02/2021, Thượng Viện Hoa Kỳ mở phiên tòa “lịch sử”, xét xử cựu tổng thống Donald Trump, với cáo buộc “kích động nổi dậy”, liên quan đến vụ người biểu tình ủng hộ ông Trump tấn công nhà Quốc Hội Mỹ hôm 06/01. Đây là lần thứ hai, ông Trump bị Quốc Hội Hoa Kỳ luận tội (impeachment). Le Monde có bài nhận định : “Phế truất Donald Trump: một phiên tòa không gây nguy hiểm cho Trump”.

Dự kiến sẽ có hơn 50 thượng nghị sĩ bỏ phiếu kết tội (tức quá bán), nhưng phiên tòa chắc chắn sẽ kết thúc với việc ông Trump được “trắng án”. Bởi lẽ, Thượng Viện không hội đủ 67 phiếu trên 100 phiếu, cần thiết để phế truất (khi đa số thượng nghị sĩ Cộng Hòa đã tuyên bố phản đối tính hợp hiến phiên tòa). Chỉ có 5 thượng nghị sĩ đảng Cộng Hòa ủng hộ phiên tòa. Hàng loạt chính trị gia Cộng Hòa tố cáo phiên tòa “lãng phí thời gian”, “một trò hề” hay “một nguy cơ cho đoàn kết quốc gia”. Bản thân chính quyền Joe Biden cũng không muốn việc tổ chức phiên tòa này ảnh hưởng đến tiến trình lập chính phủ mới đang diễn ra.

Nước Mỹ có thể “lạc hướng” ra khỏi các vấn đề cấp thiết và “thêm chia rẽ”

Xã luận La Croix có bài “Ưu tiên là ở chỗ khác”, nhấn mạnh đến bất lợi lớn của phiên tòa này là “hướng sự chú ý và năng lượng của nước Mỹ ra khỏi những vấn đề cấp thiết hiện tại”, đặc biệt là đại dịch Covid-19, cùng “những hậu quả kinh tế, xã hội”. Và “về mặt tinh thần, nước Mỹ đang trong cơn khốn khổ, cần đến sự lắng dịu và hòa giải. Ông Joe Biden đã xác định nhiệm vụ ưu tiên là khôi phục sự đoàn kết dân tộc”. Nhật báo Công giáo nhấn mạnh là : “một số thành công trên con đường này, cho dù giới hạn, sẽ có ích cho việc sang trang thời kỳ Trump, hơn là một phiên tòa”.   

Về mặt pháp lý, phiên tòa xét xử cựu tổng thống Donald Trump cũng đặt ra nhiều vấn đề, mà nhật báo Libération tìm cách tóm lược qua bài “Vụ luận tội phế truất thứ hai và nhiều câu hỏi”. Một luận điểm chính mà phe phản bác nêu bật là không thể phế truất một tổng thống, sau khi đương sự đã từ nhiệm. Ngược lại, các luật gia ủng hộ khẳng định Hiến Pháp Hoa Kỳ để ngỏ cho hình thức trừng phạt này, và trong lịch sử nước Mỹ, đã có một án lệ. Đó là trường hợp một cựu bộ trưởng bị “cách chức” năm 1876, vì tội tham nhũng, cho dù đã rời khỏi chức vụ. Tuy nhiên, Libération kết thúc bài viết bằng cảnh báo của giáo sư luật Đại học Harvard, bà Jeannie Suk Gersen, về một phiên tòa không những vô ích, mà có thể rất nguy hiểm, khi phán quyết trắng án cuối cùng sẽ chỉ khiến bên lên án ông Trump cảm thấy “thất vọng”, và một nửa nước Mỹ còn lại “nổi giận”.

“Cần thiết” bởi không thể để một tổng thống đứng trên luật pháp

Tại sao phe Dân Chủ kiên quyết tổ chức việc xét xử tổng thống mãn nhiệm tại Thượng Viện, với đầy những bất lợi và nguy cơ như vậy ?

Nhà báo Gilles Biassette, chuyên về chính trị Hoa Kỳ, có bài nhận định trên La Croix “Một phiên tòa cần thiết dù không đúng lúc”. La Croix nhấn mạnh quan điểm rõ ràng của đa số Dân Chủ tại Hạ Viện và 10 dân biểu Cộng Hòa bỏ phiếu ủng hộ việc luận tội phế truất, cho dù biết rằng họ có thể không đạt được kết quả mong muốn. Bởi không khởi sự thủ tục luận tội phế truất, sau vụ bạo động tại Điện Capitol ngày 06/01/2021 đồng nghĩa với việc thừa nhận thái độ của tổng thống mãn nhiệm Donald Trump là phù hợp với Hiến pháp. Phe Dân Chủ nhấn mạnh là việc trừng phạt là cần thiết, để cảnh báo các tổng thống tương lai, về ý định lợi dụng giai đoạn sắp hết nhiệm kỳ để các hành động phạm tội.

Chủ tịch Hạ Viện Nancy Pelosy khẳng định, hành động này cho thấy “không ai có thể đứng trên luật pháp, kể cả tổng thống Hoa Kỳ”. Dân biểu đầy thế lực của đảng Cộng Hòa, Liz Cheney, trong cuộc trả lời phỏng vấn kênh truyền thông bảo thủ Fox News, hôm 07/02, nhấn mạnh : “Mọi người muốn biết tổng thống Trump đã thực sự làm gì vào ngày 06/01. Họ muốn biết liệu thông điệp Twitter của ông Trump gọi phó tổng thống Pence là kẻ hèn nhát, trong lúc cuộc tấn công (Điện Capitol) đang diễn ra, có phải là có tính toán, với mục tiêu kích động bạo lực”.

Phiên tòa xử gây lúng túng cho đảng Cộng Hòa

Theo La Croix, một tháng sau vụ tấn công nhà Quốc Hội, khiến 4 người gây bạo động và một cảnh sát thiệt mạng, FBI đã truy tố gần 180 người, trong đó có một số người bị cáo buộc tội âm mưu lật đổ chính quyền. Hiện cảnh sát còn đang truy lùng gần 300 người khác. FBI cũng tìm kiếm thủ phạm vụ đặt bom tự chế trước trụ sở hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa ở Washington, ngày 05/01.

Vẫn nhà báo Gilles Biassette nhấn mạnh là, đối với phe Cộng Hòa, những ngày tới sẽ không hề đơn giản. Phe Cộng Hòa sẽ phải tìm cách tỏ thái độ trước những “lời lẽ dối trá” của ông Trump về cuộc bầu cử bị “đánh cắp”. Không thể không lên án, nhưng lên án làm sao để không khiến cử tri ủng hộ Trump nổi giận. Nhà báo La Croix dự đoán, với nhiều bất lợi cho cả đôi bên, hai phe Dân Chủ và Cộng Hòa, ắt hẳn sẽ tìm cách kết thúc càng nhanh càng tốt phiên tòa lịch sử này, có thể là trong vòng hơn một tuần nữa.

Cũng La Croix dành trang nhất cho ông Donald Trump, là “bị cáo” vẫn duy trì nhiều ảnh hưởng trong xã hội Mỹ. La Croix có bài viết đáng chú ý mô tả những mâu thuẫn, giằng xé, hy vọng trong nội bộ đảng Cộng Hòa Mỹ, một mặt tìm cách thoát khỏi ảnh hưởng bao trùm của chính trị gia này, nhưng mặt khác lo sợ bị trả thù. Một trong những hành xử tiêu biểu là lãnh đạo thiểu số Cộng Hòa tại Hạ Viện, Kevin McCarthy. Hai tuần sau khi tuyên bố tổng thống Trump phải chịu phần trách nhiệm về vụ tấn công điện Capitol, chính trị gia này đã đến thăm Donald Trump tại Mar-a-Lago, nhằm tìm kiếm sự thống nhất trong nội bộ đảng./.

RFI