Thành Sơn
16-1-2022
Cuộc họp ngoại trưởng đầu tiên của năm đã bị khối “tẩy chay”. Đây không chỉ là thất bại do bản chất “lưu manh chính trị” của Hun Sen, mà còn là thể hiện sự trưởng thành của ASEAN, không để Trung Quốc phá nội bộ. Tuy nhiên, Bắc kinh sẽ còn “xài tiếp” Samdech Hun Sen để phá nát các cuộc đàm phán về COC, phục vụ cho mưu đồ chiếm đoạt hết Biển Đông.
Từ ngày 15/01/2022, các hãng/báo Reuters, VOA, Khmer Times và hầu hết truyền thông trên thế giới cũng như trong khu vực (kể cả các mạng ‘quốc doanh’ ở Việt Nam) đều “chạy” tít lớn và bình luận về việc chính phủ Campuchia buộc phải công bố cuộc họp hẹp giữa các ngoại trưởng ASEAN tại Siem Reap bị đẩy lùi vô thời hạn. [1].
Đình hoãn hội nghị các nước ASEAN được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Thủ tướng CPC Hun Sen thăm Myanmar về đến Phnom Penh. Bộ Ngoại giao CPC ngày 12/1 cho biết hội nghị thượng đỉnh ngoại trưởng các nước ASEAN dự kiến tổ chức ngày 19/01 đã bị lùi lại vô thời hạn, bởi đại diện một số nước không thể dự họp trực tiếp.
Báo ứng đối với “ngoại giao cao bồi”
Thông tin về hội nghị ngoại trưởng các nước ASEAN bị hoãn xuất hiện chỉ vài ngày sau khi Thủ tướng CPC Hun Sen tới thăm Myanmar và gặp Thống tướng Min Aung Hlaing [2].
Việc một số ngoại trưởng ASEAN tuyên bố “tẩy chay” hội nghị Siem Reap là sự nhân quả báo ứng nhỡn tiền đối với “chính sách ngoại giao cao bồi” của Campuchia (It’s karma for Cambodia’s ‘Cowboy Diplomacy’), theo như bình luận của Giáo sư Sophal Ear, nhà nghiên cứu Khoa học Chính trị, Phó Hiệu trưởng Trường Quản trị Toàn cầu Thunderbird thuộc Đại học Arizona (Mỹ). [3].
Ngoại trưởng một số nước ASEAN từ chối tham dự cuộc họp là nhằm tránh xuất hiện tại một hội nghị, trong đó CPC dự kiến mời ông Wunna Maung Lwin, Ngoại trưởng của cánh quân phiệt Myanmar. Malaysia, Singapore, Philippines và Indonesia vẫn từ chối công nhận cánh quân đội làm binh biến là đại diện hợp pháp của Myanmar cho đến khi họ thực hiện cam kết hòa bình năm điểm.
Trước khi Hun Sen tiến hành hoạt động “ngoại giao cao bồi”, bay thẳng đến Napidow gặp lãnh đạo quân phiệt Myanmar, Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã tuyên bố lập trường của Jakarta sẽ không thay đổi cho đến khi chính quyền quân sự Myanmar thực hiện “Đồng thuận 5 điểm” với ASEAN.
Trước đó, CPC đã phát tín hiệu rằng Phnom Penh sẽ không loại bỏ đại diện chính quyền quân sự Myanmar khỏi các cuộc họp của ASEAN trong năm 2022 khi mà Hun Sen giữ vai trò chủ tịch luân phiên. Tuy nhiên, chuyến công du vừa rồi quả là “lẩy bẩy như Cao Biền dậy non”. Ông Hun Sen quá tự tin và tự mãn vào phương cách ông cho rằng có thể tự tung tự tác trên chính trường khu vực giống như ở trên đất Chùa Tháp của ông ta vậy!
Thủ tướng Lý Hiển Long đã gọi điện cho Hun Sen sau khi ông này vừa trở về nước. Bộ Ngoại giao Singapore cho biết trong cuộc điện đàm hôm 14/01, Thủ tướng Lý đã thúc giục vị chủ tịch ASEAN, phải để tất cả các bên trong cuộc xung đột của Myanmar tham gia vào quá trình tìm giải pháp. Ông Lý nói với Hun Sen rằng, ASEAN cần tiếp tục mời một đại diện “phi-chính trị” từ Myanmar đến các cuộc họp của mình và bất kỳ quyết định thay đổi nào đều phải có sự bàn bạc trước.
Ông Lý nhắc nhở Hun Sen, bất kỳ sự can dự nào với Myanmar đều cần sự tham gia của “tất cả các bên liên quan”, bao gồm cả đảng cầm quyền bị lật đổ của bà Aung San Suu Kyi. Việc ông Min Aung Hlaing tăng thêm thời hạn tù cho chủ nhân giải Nobel quả thật là sự khinh nhờn của nhóm đảo chính đối với thiện chí và lộ trình của ASEAN. Vì vậy, nhà lãnh đạo Singapore đã phê phán tập đoàn quân phiệt nước này, do họ vẫn tiếp tục tấn công các đối thủ chính trị và áp đặt thêm án tù đối với bà Suu Kyi [4].
Hun Sen có thuật lại một số đề xuất với ông Lý về cách điều phối lệnh ngừng bắn và hỗ trợ nhân đạo ở Myanmar. Nhưng ông Lý trả lời rằng những điều này có thể “gây thêm phiền phức”, vì thiếu sự tiếp cận từ tất cả các bên. Theo ông Lý, tất cả các đề xuất của CPC, với tư cách là chủ tịch ASEAN, cần được thảo luận trước giữa các ngoại trưởng. Thủ tướng Lý Hiển Long hy vọng, CPC sẽ lắng nghe quan điểm của ông và lập trường các nhà lãnh đạo ASEAN khác.
Không phải muốn phá cái gì cũng được
Cách thức lạm dụng ghế chủ tịch ASEAN của Hun Sen gợi nhớ lại sức ép của Trung Quốc hồi tháng 9/2021. Bắc Kinh đã ráo riết vận động ASEAN để đám lãnh đạo quân phiệt Myanmar được dự Hội nghị thượng đỉnh khu vực. Nhưng sau khi dẫn bốn nguồn tin ngoại giao, Reuters cho biết: Indonesia, Brunei, Malaysia và Singapore đã quyết định “cấm cửa” thống tướng Min Aung Hlaing tham dự Thượng đỉnh ASEAN – Trung Quốc diễn ra vào ngày 22/11. Vậy là “cuộc đi đêm” của Bắc Kinh đã vấp phải sự phản đối quyết liệt ngay từ mùa hè năm ngoái. [5].
Cách tiếp cận của CPC về vấn đề Myanmar từng bị lên án, khác hẳn với cách mà ASEAN đã thực hiện trong năm 2021 dưới sự chủ trì của Brunei khi áp dụng bước đi chưa từng có, đó là cấm các nhà lãnh đạo cuộc đảo chính ở Myanmar tham gia các cuộc họp. Việc cấm cản này diễn ra công khai, dù có sự vận động của Bắc Kinh trước Thượng đỉnh ASEAN – Trung Quốc. Đây không chỉ là thất bại của chính sách “cái gậy và củ cà rốt” từ Trung Quốc, mà còn là biểu hiện về sự trưởng thành của ASEAN, dám bám trụ và dám giữ vững các nguyên tắc đã thỏa thuận, không để Trung Quốc gây chia rẽ nội bộ khối.
Trong một diễn biến liên quan đến hành tung của Trung Quốc, Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 12/01/2022 đã công bố báo cáo mới, bác bỏ các yêu sách của Trung Quốc trên Biển Đông, bao gồm cả đòi hỏi về vùng nước lịch sử mà Bắc Kinh vẫn áp dụng đối với “đường đứt khúc chín đoạn” chiếm đến gần 90% diện tích Biển Đông. Báo cáo có tên gọi “Limits of the Seas”, tạm dịch là “Các giới hạn trên Biển”, dài 47 trang bao gồm cả bản tóm tắt bằng tiếng Việt và tiếng Trung. [6].
Báo cáo xem xét bốn loại yêu sách hàng hải của Trung Quốc, bao gồm yêu sách chủ quyền đối với các thực thể trên biển, đường cơ sở thẳng, các vùng biển và các quyền lịch sử. Về yêu sách chủ quyền đối với các thực thể trên biển, Trung Quốc hiện có yêu sách chủ quyền đối với hơn một trăm thực thể. Báo cáo kết luận: “Những yêu sách như vậy không phù hợp với luật pháp quốc tế, theo đó các thực thể chìm không phải là đối tượng của một yêu sách chủ quyền hợp pháp hoặc không có khả năng tạo ra các vùng biển như lãnh hải”.
Trong khi đó ở đất liền, trên biên giới Việt – Trung, Bắc Kinh hết ra lệnh chặn cửa khẩu các xe chở rau quả từ Nam ra đến ném đá vào công nhân Việt Nam làm đường. Dư luận buộc phải đặt câu hỏi: Trung Quốc muốn làm gì Việt Nam? [7]. Nhưng bản lĩnh tự cường và lập trường cứng rắn của các thành viên “rường cột” trong ASEAN qua câu chuyện Myanmar như truyền thêm sức mạnh cho Việt Nam cũng như toàn khối: “Đừng sợ! Không phải Trung Quốc muốn phá cái gì cũng được!”
Hãy xem: Mùa đại dịch Vũ Hán, rồi COVID-19… Trung Quốc vẫn không thể lũng đoạn được thế giới. Đối với ASEAN, từ lâu, Trung Quốc dùng Hun Sen như “con ngựa thành Troy” để chia rẽ sự cố kết trong khối. Và Bắc kinh sẽ còn “xài tiếp” vị Samdech này để phá nát các cuộc đàm phán về COC, phục vụ cho mưu đồ chiếm đoạt toàn bộ Biển Đông. Tuy nhiên, tất cả những âm mưu ấy, cũng như mọi kế hoạch bức hại và bắt nạt các nước nhỏ rồi sẽ thất bại, nếu các thành viên khác trong ASEAN có được não trạng, bản lĩnh và phương thức hành động thống nhất như bốn nước “nòng cốt”./.
_________
Tham khảo:
1. https://www.reuters.com/world/asia-pacific/singapore-pm-backs-continued-exclusion-myanmar-junta-asean-meetings-2022-01-15/
2. https://www.vietnamplus.vn/campuchia-thong-bao-hoan-hoi-nghi-hep-bo-truong-ngoai-giao-asean/768051.vnp
3. https://www.rfa.org/english/news/cambodia/meeting-01122022170151.html
4. https://www.reuters.com/world/asia-pacific/singapore-pm-backs-continued-exclusion-myanmar-junta-asean-meetings-2022-01-15/
5. https://www.rfa.org/vietnamese/news/internationalnews/asean-states-object-as-china-lobbies-for-myanmar-junta-to-join-summit-sources-say-11192021065119.html
6. https://www.rfa.org/vietnamese/news/vietnamnews/study-on-the-people-s-republic-of-china-scs-maritime-claims-01132022064604.html
7. https://www.rfa.org/vietnamese/news/vietnamnews/vietnam-china-border-clash-at-the-first-day-of-2022-01042022072238.html