Bối cảnh lịch sử

Gần một năm rưỡi sau ngày Quốc Hội bị tấn công bởi một đám đông ủng hộ Donald Trump với mục đích ngăn cản cuộc đếm phiếu Đại Cử Tri để chính thức hoá chiến thắng của Joe Biden, Uỷ ban Đặc trách Điều tra vụ Sáu tháng Giêng sẽ có một loạt sáu buổi điều trần vào tháng Sáu để công khai hoá những gì họ tìm thấy, hòng giúp công chúng hiểu rõ hơn chuyện gì đã xảy ra và những ai đứng sau lưng cuộc đảo chánh bất thành này.

 

Ngày 6 Tháng Một 2021 là lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ mà toà nhà Quốc Hội bị tấn công kể từ khi được xây lại sau Chiến tranh 1812 với Anh. Năm 1814 quân Anh chiếm Điện Quốc Hội và đốt phá Thư viện Quốc gia. Họ còn tiến đánh Bạch Cung khiến Tổng thống James Madison, cha đẻ bản Hiến Pháp, phải cùng gia đình lánh nạn sang Virginia. Đối với dân Mỹ lúc bấy giờ, thất bại quân sự này là một vết thương tâm lý sâu đậm vì trái tim nền dân chủ non trẻ của họ đã bị giặc ngoại xâm đâm một nhát khá nặng.

 

Từ đó đến nay hai thế kỷ đã trôi qua, nước Mỹ đã trở thành cường quốc số một trên thế giới. Bản Tuyên ngôn Độc lập cũng như bản Hiến Pháp Hoa Kỳ đã là nguồn cảm hứng cho biết bao quốc gia khác, trong đó có cả Việt Nam. Thế cho nên cuộc phiến biến 6 Tháng Một do chính người Mỹ trong nước gây ra đã khiến biết bao người sửng sốt, ngỡ ngàng, và tức giận. Có thể nói một cách không cường điệu rằng các buổi điều trần sắp tới đây của Uỷ Ban 6 Tháng Một còn nghiêm trọng gấp trăm lần vụ Watergate vào thập niên 1970 dẫn tới việc từ chức của Richard Nixon.

 

Song song với cuộc điều tra của Quốc Hội mang tính chất lập pháp nhằm mục đích sửa đổi bộ luật hòng đề phòng sự kiện tương tự trong tương lai, Bộ Tư Pháp cũng có một cuộc điều tra riêng mang tính cách hình sự nhằm trừng phạt những kẻ có hành động phạm pháp và vi hiến. Lập Pháp và Tư Pháp, như ta biết, là hai nhánh độc lập trong thể chế tam quyền phân lập của nước Mỹ. Uỷ Ban 6 Tháng Một của Hạ Viện không có quyền kết án ai ngoài việc cáo buộc nhân chứng tội khinh thường Quốc Hội nếu họ không chịu ra điều trần khi nhận tống trát. Đó là trường hợp của Steve Bannon hồi Tháng Mười Một năm ngoái, và Peter Navarro hôm thứ Sáu vừa qua. Bộ Tư Pháp đã nhận đơn tố cáo từ Uỷ Ban và khởi tố hai người này; họ từng là cố vấn cho Donald Trump trước và sau khi ông ta lên làm tổng thống.

 

 

Bộ Tư Pháp đang làm gì?

Ngoài hai nhân vật nói trên, tính đến nay Tư Pháp đã bắt giữ và truy tố ít nhất 861 người dính líu đến cuộc phiến loạn. Hơn 300 người đã nhận tội để khỏi phải ra toà. Đa số bị khởi tố các tội như xâm nhập khu vực cấm vào, phá hoại tài sản của công, cản trở người thi hành công vụ, dùng vũ lực (hay vũ khí) tấn công cảnh sát v.v. Nhưng cũng có một số bị truy tố những tội hình sự nặng hơn.

Tháng Giêng năm 2022, đầu sỏ nhóm cực hữu Oath Keepers là Elmer Rhodes cùng mười thành viên của nhóm đã bị cáo buộc tội âm mưu lật đổ chính quyền. Đây là một tội danh cực kỳ nghiêm trọng và hiếm khi được dùng đến vì rất khó để chứng minh. Chỉ khi nào Tư Pháp thấy có đủ bằng chứng để thuyết phục bồi thẩm đoàn họ mới dám cáo buộc ai tội này.

Thế rồi hôm thứ Hai đầu tuần, chỉ vài ngày trước khi Uỷ Ban 6 Tháng Một có buổi điều trần đầu tiên, Tư Pháp cho tung ra quả bom tấn thứ nhì: Năm nhân vật chủ chốt của nhóm Proud Boys cũng bị truy tố tội âm mưu lật đổ chính quyền. Những người này, trong đó có đầu đảng Enrique Tarrio, trước đây đã bị khởi tố tội cản trở người thi hành công vụ và đang bị tạm giam chờ ngày hầu toà. Với cáo buộc mới nhất này họ sẽ còn bị giam giữ dài hạn. Và nếu bị kết án, họ có thể phải ngồi tù vài chục năm.

Dĩ nhiên Tư Pháp không chỉ muốn bắt những nhóm người này. Ai cũng biết đây là chiến thuật bắt trùm mafia đã được sử dụng cả trăm năm qua mà Bộ trưởng Tư pháp Merrick Garland chắc chắn thuộc lòng. Muốn bắt con cá lớn, trước hết phải bắt đám tép riu như tài xế, đầu bếp v.v. Những người đó không có nhiều tiền hay quyền lực nên họ sẵn sàng “thành khẩn khai báo” để tránh ở tù. Dùng lời khai cùng chứng cớ của họ, công tố có thể khui ra tội của những con cá lớn hơn một tí, và cứ thế mà tiến sâu vào sào huyệt của nhóm đầu não.

Song kiếm liên hoàn

Mặc dù Hạ Viện và Bộ Tư Pháp thuộc hai nhánh độc lập của chính quyền, nhưng điều đó không có nghĩa cuộc điều tra của họ không dính dáng gì tới nhau hoặc họ không có trao đổi thông tin nếu cần. Là người ngoài cuộc, chúng ta không thể biết chuyện gì xảy ra đằng sau hậu trường. Nhưng qua những điều thỉnh thoảng được bật mí một cách có chủ đích, ta có thể đoán rằng Chủ tịch Uỷ Ban 6/1 Bennie Thompson và Bộ trưởng Tư pháp Merrick Garland có một số thoả thuận ngầm để chia sẻ thông tin và dữ liệu, đồng thời tránh giẫm lên chân nhau trong khi làm việc. Mỗi bên có lịch trình và mục đích khác nhau, nhưng tựu trung ai cũng muốn bảo vệ Hiến Pháp và thể chế dân chủ của đất nước.

Như đã thượng dẫn, Tư Pháp vừa ra lệnh khởi tố nhóm Proud Boys tội âm mưu lật đổ chính quyền. Cùng lúc, Uỷ Ban 6 Tháng Một cũng cho biết nhân chứng chính trong buổi điều trần đầu tiên vào ngày thứ Năm 9 Tháng Sáu sẽ là nhà làm phim tài liệu người Anh tên Nick Quested. Ông Quested đã được nhóm Proud Boys cho phép đi theo để quay phim sinh hoạt của nhóm từ vài tuần lễ trước vụ phiến loạn, kể cả một số cuộc họp kín. Vào ngày 6 Tháng Một, Nick Quested đã thâu phim và chụp được nhiều hình ảnh của nhóm Proud Boys khi họ tiến về Quốc Hội cũng như khi họ lọt vào được bên trong. Cuộc điều trần của Nick Quested chắc chắn sẽ hé lộ nhiều chi tiết mà lâu nay công chúng không biết.

 

Ngoài ra, Uỷ Ban 6 Tháng Một sẽ cho gọi nhân chứng thứ nhì là cảnh sát viên Caroline Edwards thuộc lực lượng Capitol Police. Cô là nhân viên công lực đầu tiên bị thương trong cuộc dấy loạn. Một người đàn ông lạ mặt đã tấn công Caroline Edwards sau khi nói chuyện với một thành viên của Proud Boys đứng gần đó. Lời khai của Caroline Edwards và Nick Quested sẽ chỉ là phát súng đầu tiên trong hành trình đi tìm sự thật đằng sau 6 Tháng Một. Tháng Sáu năm nay có nhiều “tập phim” hay và hồi hộp.

Buổi điều trần thứ nhất của Uỷ Ban 6 Tháng Một sẽ bắt đầu vào 8pm giờ miền Đông (5pm Pacific) ngày 9 Tháng Sáu; được phát hình trực tiếp trên các đài TV chính như ABC, NBC, CBS, C-Span, CNN… Ngoài ra nó cũng sẽ được phát trực tuyến trên kênh YouTube và Website của Uỷ Ban 6/1. Đài Fox tuyên bố họ không chiếu chương trình này.

___________

Lịch điều trần của Uỷ Ban 6 Tháng Một (giờ DC)

Ngày 9 Tháng Sáu, 8pm

Ngày 13 Tháng Sáu, 10am

Ngày 15 Tháng Sáu, 10am

Ngày 16 Tháng Sáu, 10am

Ngày 21 Tháng Sáu, 10am

Ngày 23 Tháng Sáu, 8pm

Xem thêm: 

Các bài viết, video bình luận về việc cờ Vàng tung bay trên điện Capitol

Ủy ban Lựa chọn Hạ viện điều tra cuộc tấn công vào Điện Capitol vào ngày 6 tháng Giêng năm 2021, gọi tắt là Ủy ban 6 tháng Giêng, đã bắt đầu một cuộc điều trần công khai từ tối nay thứ Năm nhằm thuyết phục một quốc gia bị chia rẽ rằng những tuyên bố của cựu Tổng thống Donald Trump về cuộc bầu cử bị đánh cắp đã kích động những người ủng hộ ông cố gắng làm gián đoạn việc chuyển giao quyền lực một cách hòa bình.

Buổi điều trần đầu tiên lúc 8 giờ tối nay thứ Năm 9 tháng Sáu 2022 (giờ Washington), được truyền hình trực tiếp từ Quốc Hội, chiếu trên truyền hình cáp và hầu hết các đài truyền hình lớn, sẽ là buổi đầu tiên trong sáu buổi điều trần dự kiến diễn ra ​​trong hai tuần tới. Cuộc điều trần sẽ trình chiếu những đoạn phim chưa từng được biết đến trước đây về các cố vấn hàng đầu, các thành viên gia đình ông Trump đã khai báo trước ủy ban nhằm chứng minh tầm nhìn của ủy ban rằng cuộc tấn công vào Điện Capitol ngày 6 tháng Giêng năm 2021 là một cuộc bạo loạn, một báo động đỏ cho những mối đe dọa mà nền dân chủ Mỹ có thể phải đối mặt trong tương lai. Những người ủng hộ ông Trump, bao gồm hầu hết các nhà lập pháp đảng Cộng Hòa, nói rằng cách nhìn của ủy ban là không đúng với các sự kiện trong ngày và bác bỏ các phiên điều trần như là một mưu đồ chính trị của đảng Dân Chủ.

Ủy ban 6 tháng Giêng có bảy thành viên đảng Dân Chủ và hai thành viên đảng Cộng Hòa, dự kiến ​​sẽ sử dụng kết hợp phim video, âm thanh và lời khai trực tiếp để tái hiện diễn biến của các sự kiện trong ngày, sử dụng các tài liệu chưa từng công bố mà họ đã thu thập được trong cuộc điều tra kéo dài gần một năm.

Phiên điều trần sẽ mở đầu bằng phát biểu của Dân Biểu Bennie Thompson (Dân Chủ – Mississippi), Chủ tịch Ủy ban và Dân Biểu Liz Cheney (Cộng Hòa – Wyoming), Phó chủ tịch Ủy ban – trình bày quy mô những phát hiện của họ.

“Âm mưu cản trở ý chí của người dân vẫn chưa kết thúc. Có những người trên đất nước này khao khát quyền lực nhưng không có tình yêu hoặc sự tôn trọng đối với những gì làm cho nước Mỹ vĩ đại: sự tận tâm với Hiến Pháp, trung thành với pháp quyền, chia sẻ hành trình chung của chúng ta để xây dựng một Liên minh hoàn hảo hơn,” ông Thompson được cho là sẽ nói như thế, theo các trích đoạn phát biểu của ông được công bố trước khi phiên điều trần bắt đầu. Ủy ban cũng sẽ phác thảo phạm vi của năm phiên điều trần dự kiến ​​sẽ diễn ra trong hai tuần tới, phiên điều trần cuối cùng, cũng trong “giờ vàng”, dự kiến ​​vào ngày 23 tháng Sáu 2022.

Trọng tâm của các phiên điều trần là mối quan tâm của ủy ban về các mối đe dọa với nền dân chủ Mỹ vẫn đang diễn ra khi ông Trump và những người theo dõi ông tiếp tục tuyên bố sai sự thật rằng cuộc bầu cử năm 2020 đã bị đánh cắp. Tuyên bố sai sự thật và lời lẽ kích động của ông Trump là yếu tố kích thích những người ủng hộ ông gây ra cuộc bạo loạn nhằm ngăn chặn việc chứng thực kết quả cuộc bầu cử tổng thống mà ông Joe Biden thắng hơn 7 triệu phiếu.

Ủy ban dự kiến ​​sẽ phát hành một báo cáo cuối cùng về những phát hiện của mình vào mùa thu, bao gồm các khuyến nghị về các bước lập pháp mà họ tin rằng sẽ giúp bảo vệ nền dân chủ khỏi các mối đe dọa trong tương lai. Ủy ban cho biết phiên điều trần tiếp theo dự kiến ​​diễn ra vào 10 giờ sáng theo giờ miền Đông vào thứ Hai, sau đó là các phiên điều trần vào thứ Tư và thứ Năm. Ba phiên điều trần nữa sẽ diễn ra trong tuần tới.

Tại Thượng viện, Lãnh đạo khối Đa số, Thượng Nghị Sĩ Chuck Schumer (Dân Chủ - New York)
 nói: “Ủy ban sẽ trình bày sự thật mà người dân Mỹ phải biết, rằng Donald Trump là trung
 tâm của nỗ lực phối hợp nhằm lật ngược kết quả cuộc bầu cử năm 2020, để đảo lộn trật tự
 Hiến pháp của chúng ta và gây ra thiệt hại vĩnh viễn cho nền dân chủ của chúng ta," theo
 trích dẫn của báo The Wall Street Journal

Trong khi đó các đảng viên đảng Cộng Hòa gọi cuộc điều tra của Ủy ban 6 tháng Giêng là một cuộc săn phù thủy mang tính chính trị đảng phái và lôi kéo sự chú ý của người Mỹ khỏi các vấn đề như giá xăng cao và tội phạm.

Lãnh đạo đảng Cộng Hòa tại Hạ Viện, Dân Biểu Kevin McCarthy ( California) đã tấn công Ủy ban 6 tháng Giêng trong cuộc họp báo hôm thứ Năm; ông gọi nó là “ủy ban chính trị nhất và ít hợp pháp nhất trong lịch sử nước Mỹ”, là “công cụ đảng phái của bà Nancy Pelosi” [Dân Chủ, California, Chủ tịch Hạ Viện] . Ông McCarthy cáo buộc ủy ban đã sử dụng trát đòi hầu tòa để tấn công các đảng viên Cộng Hòa và xâm phạm quyền tự do phát biểu chính trị của các công dân tư nhân.

Hãng tin Bloomberg cho biết, phe Cộng Hòa trong Hạ Viện sẽ phát hành một bản tường trình riêng của họ về vụ tấn công Điện Capitol, trong đó thay vì lên án những kẻ bạo loạn, họ sẽ tập trung vào việc thiếu chuẩn bị về an ninh cho cuộc họp của lưỡng viện Quốc Hội xem xét kết quả bầu cử tổng thống và phản ứng chậm chạp của các cơ quan công lực khi đám đông tràn vào trụ sở Quốc Hội. Ông McCarthy không cho biết cụ thể bao giờ thì bản tường trình của phe Cộng Hòa Hạ Viện sẽ được công bố.

Ông Donald Trump đã phủ nhận mọi trách nhiệm hoặc hành vi sai trái liên quan đến vụ tấn công. Trong một loạt bài đăng trên mạng Truth Social của ông hôm thứ Năm, ông Trump gọi Ủy ban 6 tháng Giêng là “Ủy ban không được lựa chọn của những kẻ côn đồ chính trị.”

Ủy ban Hành động chính trị của cựu tổng thống, Save America PAC, từ hôm nay thứ Năm đã bắt đầu phát sóng một quảng cáo lên truyền hình quốc gia cáo buộc đảng Dân Chủ dàn dựng các cuộc điều trần để thu hút sự chú ý của người dân khỏi tình trạng lạm phát cao, tình trạng thiếu sữa công thức cho trẻ em, cuộc chiến ở Ukraine và các vấn đề khác mà người Mỹ phải đối mặt. Chiến dịch quảng cáo trị giá $500,000 sẽ chạy đến cuối tuần.

Một phần quan trọng của phiên điều trần hôm thứ Năm sẽ tập trung vào các hoạt động của Proud Boys, một nhóm cực hữu bạo lực dẫn đầu vụ tấn công chết người khi các nhà lập pháp đang họp để kiểm phiếu của Cử Tri Đoàn mà kết quả sẽ đưa ông Joseph Biden vào Tòa Bạch Ốc với tư cách người thắng cử cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ngày 3 tháng Mười Một 2020. 

Một nhân chứng quan trọng trong buổi điều trần hôm nay sẽ là ông Nick Quested, một nhà làm phim tài liệu người Anh, người đã quay phim các thành viên của nhóm Proud Boys trong những ngày trước ngày 6 tháng Giêng và trong chính ngày hôm đó. Ông Quested có mặt khi các thành viên của Proud Boys hành hung các sĩ quan Cảnh sát Capitol trong những giây phút đầu của cuộc tấn công. Một thành viên của Proud Boys có mặt tại thời điểm đó là Joseph Biggs, vào đầu tuần này đã bị bồi thẩm đoàn buộc tội âm mưu phản loạn cùng với bốn thành viên khác của nhóm cực đoan. Ông Biggs và hai thành viên một thời khác của Proud Boy đã không nhận tội những cáo buộc đó.

Một nhân chứng khác sẽ là bà Caroline Edwards, một cảnh sát Capitol, người đã bị thương trong những giây phút đầu của vụ tấn công.

Một nội dung trọng tâm ​​trong các cuộc điều trần tương lai có thể sẽ là chiến dịch gây áp lực của ông Trump và các quan chức chiến dịch của ông lên Bộ Tư pháp để buộc bộ này can thiệp vào cuộc bầu cử. Ông Trump đã xung đột với Bộ trưởng Tư pháp khi đó là ông William Barr về những cáo buộc gian lận bầu cử. Ông Barr, người gần đây đã được Ủy ban 6 tháng Giêng phỏng vấn, luôn nói rằng cuộc đánh giá của Bộ Tư Pháp đã không tìm thấy bằng chứng nào về việc gian lận trên diện rộng có thể lật ngược kết quả của cuộc bầu cử. Ông Barr rời chức vụ vào tháng Mười Hai năm 2020.

Người thay thế ông Barr, Quyền Bộ trưởng Tư pháp Jeffrey Rosen, đã được ủy ban mời ra làm chứng công khai tại một trong các phiên điều trần. Ông Rosen và cấp phó của ông, Richard Donoghue, đã chống lại nỗ lực của ông Trump và các đồng minh nhằm đặt một quan chức tư pháp khác, Jeffrey Clark, lên làm người đứng đầu của bộ. Ông Trump đã từ bỏ ý tưởng này sau khi các quan chức cấp cao của Bộ Tư pháp đe dọa sẽ từ chức ngay lập tức nếu ông chỉ định ông Clark là người đứng đầu của bộ.

Bộ Tư Pháp vừa ra lệnh khởi tố năm thành viên nhóm Proud Boys tội âm mưu làm loạn lật đổ chính quyền. Nếu bị kết án, những người này có thể bị tù vài chục năm. Tổ chức chống kỳ thị quốc tế ADL (Anti-Defamation League) gọi nhóm Proud Boys là một tổ chức: Tân-phát-xít; bạch chủng thượng tôn; trọng nam khinh nữ; kỳ thị người Do Thái, Hồi Giáo và da màu.

So với nhiều nhóm hữu khuynh khác, Proud Boys chỉ mới xuất hiện sau này – từ lúc Donald Trump ra tranh cử năm 2016. Tuy nhiên, những người đứng ra thành lập Proud Boys đã sinh hoạt trong thế giới hữu khuynh cực đoan từ khá lâu. Sau đây là sơ lược tiểu sử vài nhân vật chủ chốt của nhóm.

Gavin McInnes

Gavin McInnes sinh năm 1970 ở Anh, cha mẹ người Scot, lớn lên ở Canada. Sau khi tốt nghiệp Carleton University, McInnes dọn đến Montreal và khởi nghiệp với tạp chí Voice of Montreal do anh ta đồng sáng lập năm 1994 cùng hai người khác, phần lớn được chính quyền thành phố tài trợ. Ít lâu sau McInnes qua Mỹ định cư, sống tại New York. Năm 2008, do bất đồng quan điểm với ban lãnh đạo, McInnes rời Voice of Montreal,  tờ báo được đổi tên thành VICE và đã thắng nhiều giải thưởng báo chí.

Từ khi rời VICE,  McInnis ngày càng lộ rõ bản chất cực đoan. Một bài báo trên tờ Globe and Mail ở Canada mô tả anh ta như một người “đang tìm mọi ngõ ngách dẫn đến những góc khuất tối tăm nhất của thế giới cực hữu ở Mỹ.” Mặc dù McInnes thường nói anh ta không phải là một kẻ “racist”, nhưng anh ta có những phát biểu sặc mùi kỳ thị người da màu, đầy rẫy trên internet và mạng xã hội mà ta không cần (cũng như không nên) lặp lại ở đây.

Tháng Chín 2016 McInnes thành lập tổ chức “Proud Boys”, mượn tên từ một bài hát trong vở nhạc kịch Aladdin của Disney tựa là “Proud of Your Boy”. Trước đó không lâu McInnes tuyên bố: “Một trong những biện pháp tốt nhất để giải quyết vấn đề là dùng bạo lực. Tôi muốn có bạo lực, tôi muốn có cảnh đấm vào mặt… Tôi rất thất vọng khi thấy những người ủng hộ Trump chưa đánh đấm đủ.”

Richard Spencer

Sinh năm 1978 trong một gia đình khá giả ở Dallas (Texas), Richard Spencer mài đũng quần tại trường tư thục Công Giáo St Mark’s School of Texas. Spencer có bằng cử nhân từ University of Virginia và bằng Master tại University of Chicago. Năm 2007 Spencer được mướn làm phụ tá biên tập cho tờ báo The American Conservative. Nhưng chỉ được vài tháng thì Spencer bị cho nghỉ việc vì những quan điểm quá cực đoan. Từ năm 2008 đến 2009 Spencer làm Giám đốc điều hành cho tờ Taki’s Magazine, nơi sau này Gavin McInnes sẽ dùng để tuyên bố việc thành lập nhóm Proud Boys.

Năm 2010, Spencer lập ra trang AlternativeRight.com, một trang web cực đoan chuyên đăng những bài viết đề cao các tổ chức tân-phát-xít và bạch chủng thượng tôn. Hầu hết mọi sinh hoạt ngoài đời của Spencer từ đó về sau đều xoay quanh các hoạt động liên quan đến trường phái cực hữu anh ta gọi là alt-right. Ngày 15 Tháng Một 2017, sinh nhật của Martin Luther King Jr. và ba ngày trước lễ nhậm chức của Donald Trump, Richard Spencer thành lập tổ chức AltRight Corporation, quy tụ những tiếng nói cực đoan kỳ thị chủng sắc từ khắp nơi trên thế giới, đặc biệt các nhóm tân-phát-xít ở Âu châu.

Tháng Tám 2017 Spencer và nhóm Proud Boys tổ chức một cuộc biểu dương lực lượng rầm rộ tại Charlottesville, Virginia, mang tên “Unite the Right”. Đêm 11 Tháng Tám, thành viên của nhóm cầm đuốc diễu bộ quanh Toà Thị chính, hô to những khẩu hiệu chống người Do Thái và da màu. Ngày hôm sau họ đụng độ với một nhóm phản biểu tình. Một người trong nhóm Proud Boys đã lái xe càn vào đám đông, giết chết một phụ nữ tên Heather Heyer. Hung thủ James Field bị kết tội sát nhân và phạt 419 năm tù. Richard Spencer và Proud Boys bị một số cư dân ở Charlottesville đâm đơn kiện. Tháng Mười Một năm ngoái, toà xử Proud Boys thua kiện, phải bồi thường $25 triệu; riêng phần tiền phạt của Spencer là $700,000. Anh ta hiện kháng cáo.

Proud Boys và Trump

Sau vụ biểu tình Charlottesville, nhóm Proud Boys được cả nước biết tiếng. Trong cuộc họp báo sau đó, Tổng thống Trump cho rằng hôm đó “cả hai bên đều có những người tử tế.” Trong một buổi tranh biện với ứng cử viên Joe Biden, Trump đã né không lên án Proud Boys mà chỉ kêu họ nên đứng sang một bên và đợi đấy: “Stand by and stand down!”

Với những dấu hiệu cho thấy mình được nguyên thủ quốc gia ngấm ngầm ủng hộ, nhóm Proud Boys ngày càng lộ liễu trong việc tuyển mộ thành viên bằng những thông điệp sặc mùi bạo lực và kỳ thị chủng sắc. Bắt đầu từ năm 2018, tất cả các mạng xã hội lớn như Facebook, Instagram, Twitter, YouTube v.v. đều dần dần khoá và xoá hết những danh khoản của Proud Boys và các thành viên sừng sỏ của nhóm. Không ai biết rõ con số thành viên thực thụ của Proud Boys là bao nhiêu, nhưng FBI ước đoán có thể từ vài trăm đến vài ngàn người.

Mặc dù bị các mạng xã hội ngăn cấm, Proud Boys vẫn tiếp tục hoạt động mạnh mẽ. Năm 2018 tổ chức bầu Enrique Tarrio vào chức chủ tịch. Cùng năm đó, tay cố vấn kỳ cựu của Donald Trump là Roger Stone bắt liên lạc với Proud Boys. Hai bên bắt đầu có một mối liên hệ khá gần gũi. Tarrio và Proud Boys đã nhiều lần xuất hiện trước công chúng bên cạnh Stone. Trong cuộc biểu tình “Stop The Steal” ngày 12 Tháng Mười Hai 2021 tại Washington, D.C., Enrique Tarrio và một thành viên khác tên Ethan Nordean đã đứng bên cạnh Roger Stone.

Gavin McInnes nói rằng Stone là một trong ba người được phép “chính thức nói chuyện với truyền thông báo chí” về nhóm Proud Boys. Đến năm 2020 thì Facebook buộc phải khoá và xoá luôn danh khoản của Roger Stone.

____________

Bóng dáng cựu binh trong ngày 6 Tháng Một 2021

Trong số năm thành viên Proud Boys vừa bị Bộ Tư Pháp truy tố tội âm mưu lật đổ chính quyền, ngoài chủ tịch Enrique Tarrio ra thì bốn người kia đều từng làm việc cho quân đội Hoa Kỳ. Trang web Military.com cho biết:

Joseph Biggs, cựu chiến binh Lục Quân 12 năm với huân chương Purple Heart, là một trong những người đầu tiên vượt qua rào sắt chặn lối vào khuôn viên Điện Capitol.

Zachary Rehl từng làm bốn năm cho Thuỷ Quân Lục Chiến trong ngành tiếp vận; ngày hôm đó anh ta có nhiệm vụ chỉ đạo hệ thống radio cho nhóm.

Dominic Pezzola là người đầu tiên đập vỡ kính cửa sổ vào Điện Capitol sau khi cướp được chiếc khiên của cảnh sát; anh ta từng phục vụ trong Bộ binh bảy năm.

Ethan Nordean, người lo thu gom tiền bạc và tiếp liệu cho ngày hôm đó, từng được tuyển mộ vào Hải Quân tuy chỉ mới phục vụ được chừng một tháng.

Ngoài những người nói trên, công chúng sẽ được nghe nhiều câu chuyện về nhóm Proud Boys và các hoạt động liên quan đến cuộc phiến loạn 6/1 tại buổi điều trần đầu tiên của Uỷ Ban Đặc trách vào lúc 8 giờ tối (giờ D.C.) ngày 9 Tháng Sáu.

Buổi điều trần đầu tiên của Uỷ Ban Đặc trách điều tra cuộc tấn công vào Quốc Hội ngày Sáu tháng Giêng (gọi tắt là Uỷ Ban 6/1) đã kết thúc, nhưng dư âm của hai tiếng đồng hồ đầy kịch tính ấy vẫn còn vang dội khắp internet và trên các mạng xã hội. Theo thống kê của cơ quan Nielsen, khoảng 20 triệu người trên nước Mỹ đã mở TV xem miniseries mới nhất này trên các đài chính thống như ABC, NBC, CBS… Chưa kể không biết bao nhiêu người nữa xem trực tuyến trên máy tính, điện thoại, iPad v.v. qua những kênh như YouTube và các website khác, không chỉ ở Mỹ mà khắp nơi trên thế giới.

Đài Fox dĩ nhiên đã giữ lời hứa không chiếu chương trình “reality TV” này, có lẽ vì không muốn khán giả mình bị đầu độc bởi sự thật về cuộc phiến loạn. Nhưng dù Fox cố né tránh cách mấy, trước sau gì sự thật vẫn là sự thật. Còn đối với những người đã muốn nhắm mắt bịt tai thì có nói cách nào họ cũng không thèm nghe; dẫu không bị điếc họ cũng giả đò không hiểu, không tin, không hay biết.

Chi tiết động trời

Từ hơn cả năm nay, công chúng đã được nghe quá nhiều những câu chuyện cũng như được xem vô số video clip về ngày Sáu tháng Giêng. Những tưởng bấy nhiêu đã đủ rồi, nhưng tại buổi điều trần Uỷ ban 6/1 đã tung ra thêm một lô hình ảnh và video chưa từng được công bố. Gây sốc nhất có lẽ là hình ảnh một đại đội Proud Boys chừng 250 gã râu ria, nhiều người mặc áo giáp và mang thiết bị như sắp sửa ra trận, đồng loạt tiến về Điện Quốc Hội lúc 10 giờ sáng – hơn hai tiếng đồng hồ trước khi Donald Trump bước lên bục diễn thuyết.

Như vậy cuộc tấn công hôm ấy nào phải do “quần chúng tự phát” sau khi nghe lời hiệu triệu từ vị lãnh tụ của họ như một số đài báo và dân biểu nghị sĩ Cộng Hoà rêu rao bấy lâu nay? Đã vậy, ta còn được Uỷ Ban cho biết, với hình ảnh kèm theo làm bằng chứng, rằng đêm hôm trước bọn Proud Boys này còn mang súng đạn đến chất đầy một khách sạn ở Maryland thuộc vùng ngoại ô Washington D.C., sẵn sàng để tấn công thủ đô nếu có lệnh. Như đã nói trong một bài trước, trong số năm tên Proud Boys đang trộ khám, bốn người từng phục vụ trong quân đội.

Nhà làm phim tài liệu Nick Quested, một nhân chứng trong buổi điều trần hôm thứ Năm, còn quay được cảnh thủ lãnh nhóm Proud Boys Enrique Tarrio gặp gỡ bí mật tên trùm của nhóm Oath Keepers là Steward Rhodes dưới hầm garage. Họ nói gì với nhau thì ta không biết, nhưng cả hai hiện đang nằm tù chờ ngày ra toà tội âm mưu lật đổ chính quyền.

Cú lừa vĩ đại

“The Big Lie” là cụm từ được báo chí dùng để gọi cú lừa vĩ đại mà Donald Trump và những kẻ thân cận của ông ta đã dùng để thuyết phục những người phò Trump rằng cuộc bầu cử 2020 đầy rẫy gian lận và do đó chiến thắng của Joe Biden là bất chính. Mặc dù phe Trump không trưng ra được bất cứ bằng chứng nào, nhưng họ vẫn lặp đi lặp lại câu dối trá ấy không ngượng miệng khiến không biết bao người nhẹ dạ tin như sấm.

Trong buổi điều trần, Uỷ Ban 6/1 đã đưa ra hai video clip ngắn cho thấy chính những người thân cận nhất của Trump cũng không tin có gian lận bầu cử. Người thứ nhất là Bộ trưởng Tư pháp Bill Barr. Ông Barr nói với Uỷ Ban ông đã không tìm được bất cứ chứng cớ nào cho thấy có gian lận, và ông đã nói thẳng với Trump rằng cáo buộc ấy là vô căn cứ, là chuyện dở hơi (“nonsense”). Trưởng nữ của Trump là Ivanka cũng thú nhận với Uỷ Ban cô ta tin lời Bill Barr, rằng không có gian lận bầu cử. (Sau buổi điều trần, Donald Trump đã lên mạng Truth Social của mình để trách móc cô con gái.)

Lạy ông con ở bụi này!

Ivanka không phải là người thân duy nhất của Trump bật mí việc nhiều người thừa biết Trump nói láo nhưng vẫn lao vào cuộc đảo chánh bất thành. Jared Kushner, chồng Ivanka và là cố vấn tối cao cho Tổng thống Trump, nói với Uỷ Ban rằng trong những tuần lễ ngay sau vụ phiến loạn, có ít nhất ba bốn dân biểu Hạ Viện đã gởi thư đến Bạch Cung xin được tổng thống ân xá trước khi ông Trump hết nhiệm kỳ.

Tổng thống bị tiếm quyền

Vài tiếng đồng hồ sau khi Quốc Hội bị đám đông tiến chiếm, trong lúc các dân biểu nghị sĩ và nhân viên của họ phải tháo chạy tìm chỗ ẩn náu, vị tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ đã không có bất cứ động thái nào để giải vây cho những người đang bị mắc kẹt trong Điện Capitol, kể cả vị Phó của mình là Mike Pence.

Dân biểu Liz Cheney, đồng chủ tịch Uỷ Ban 6/1, kể rằng khi ông Trump nghe những kẻ làm loạn hô to khẩu hiệu đòi treo cổ Mike Pence, ông ta còn nói với thuộc hạ mình rằng đó cũng là một ý tưởng hay (“maybe our supporters have the right idea”) và nếu Pence bị như vậy thì cũng đáng lắm (“he deserves it”). Bà Cheney nói khi Quốc Hội đang bị đám đông tấn công dữ dội, ông Trump vẫn bình chân như vại theo dõi cuộc phiến loạn trên màn ảnh TV trong Bạch Cung:

“Ông ta đã không gọi Bộ trưởng Quốc phòng. Không nói chuyện với Bộ trưởng Tư pháp. Không nói chuyện với Bộ An ninh Quốc gia. Tổng thống đã không ra lệnh cho Vệ binh Quốc gia nhập cuộc. Và ông đã không phối hợp với Bộ Tư pháp để huy động các nhân viên công lực. Mike Pence là người đã phải làm những chuyện đó.”

Tướng Mark Milley, Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Hoa Kỳ, kể lại rằng Phó Tổng thống Pence đã gọi cho ông liên tục, giọng hớt ha hớt hải, biểu phải gởi quân đội đến ngay lập tức. Trong khi đó thì Giám đốc Nhân sự Bạch Cung Mark Meadows yêu cầu Tướng Milley đừng để cho người ngoài biết rằng Phó Tổng thống Mike Pence là người đang cầm quyền chứ không phải Tổng thống Trump. Tướng Milley nói khi nghe đến đó, trong đầu ông chỉ hiện ra ba chữ: “Chính trị. Chính trị. Chính trị.”

Căn cứ theo Điều II, Khoản I, Mục 6 của Hiến Pháp Hoa Kỳ, Phó Tổng thống chỉ có quyền điều động quân đội và điều hành đất nước nếu Tổng thống “bị truất phế, qua đời, từ chức, hoặc không còn khả năng thực thi các quyền hành thuộc nhiệm sở của mình.”

Tối nay thứ Năm 9 tháng 6, 2022, Ủy ban Lựa chọn của Hạ Viện điều tra vụ bạo loạn tấn công Quốc Hội Hoa Kỳ ngày 6 tháng Giêng năm ngoái đã tổ chức phiên đầu tiên trong sáu phiên điều trần về diễn biến của vụ bạo loạn. Thông điệp trọng tâm được đưa ra hôm nay là vụ tấn công là một âm mưu được dàn dựng kỹ lưỡng, có phương pháp của cựu Tổng thống Donald Trump.

Phiên điều trần được chiếu công khai trên hầu hết kênh truyền hình lớn của Mỹ vào giờ vàng có dụng ý nhắc người dân không nên quên biến cố lịch sử là cuộc nổi dậy bạo lực của những người ủng hộ ông Trump và cảnh báo nền dân chủ Mỹ đang đối diện với một mối nguy hiểm chưa từng có. 

Mặc dù nhiều người đã biết những điều căn bản về cuộc tấn công vào Điện Capitol ngày 6 tháng Giêng năm 2021, nhưng ủy ban đang cố gắng dựng lại câu chuyện vụ bạo loạn đó đã xảy ra như thế nào và làm thế nào để ngăn nó xảy ra lần nữa trong lịch sử. “Chúng ta không thể giấu những chuyện đã xảy ra dưới tấm thảm. Người dân Mỹ xứng đáng có câu trả lời”, Dân Biểu Bernie Thompson (Dân Chủ – Mississippi), Chủ tịch Ủy ban, nói về mục đích của các phiên điều trần công khai.

Diễn biến cuộc bạo loạn

Sau khi ông Thompson phát biểu mở đầu và Dân Biểu Liz Cheney (Cộng Hòa – Wyoming) Phó Chủ tịch Ủy ban tóm tắt những nội dung chính sẽ trình bày trong sáu phiên điều trần công khai, đã có một phim video tóm tắt theo trình tự thời gian những diễn biến chính của cuộc tấn công, trong đó có những cảnh bạo lực trước đây chưa được công bố, tái hiện cảnh những kẻ bạo động tấn công cảnh sát, phá cửa, tràn vào các văn phòng của Quốc Hội. Đoạn video này bác bỏ quan điểm của một số người thuộc đảng Cộng Hòa rằng không có bạo lực trong sự kiện ngày 6 tháng Giêng 2021.

Đoạn video bắt đầu bằng cảnh những kẻ nổi loạn đi về phía Điện Capitol, sau đó chúng vượt qua hàng rào cảnh sát và đánh đập dã man các cảnh sát cản trở họ. Sử dụng máy quay an ninh, camera trên người của cảnh sát, video từ những kẻ đột nhập và âm thanh từ máy quét của cảnh sát, đoạn video cho thấy những kẻ bạo loạn sử dụng cột cờ và các vũ khí khác để đánh các sĩ quan cảnh sát khi chúng áp đảo bằng số đông và xâm nhập vào bên trong tòa nhà Quốc Hội. Một số cảnh quay của camera là từ mặt đất nhìn lên, khi các cảnh sát quan sát những kẻ tấn công đánh họ. Lời điều trần của cô Caroline Edwards, sĩ quan cảnh sát Điện Capitol, bị thương hai lần trong cuộc tấn công: “Đó là vụ tàn sát. Đó là hỗn loạn. Tôi không thể mô tả những gì tôi đã thấy,” càng chứng minh tính chất bạo lực của cuộc bạo loạn.

Video cũng cho thấy những gì đang xảy ra bên trong Quốc Hội từ lúc Phó Tổng thống Mike Pence bước ra bắt đầu của phiên họp chung lưỡng viện để chứng nhận chiến thắng trong cuộc bầu cử của ông Biden và cuối cùng, một số nhà lập pháp, bao gồm cả nhà lãnh đạo đảng Cộng Hòa trong Hạ viện Kevin McCarthy (Cộng Hòa – California), phải chạy trốn như thế nào.

Đoạn video cho thấy những kẻ bạo loạn vang “Treo cổ Mike Pence”, ám chỉ ông Phó Tổng thống đã không tuân lệnh ông Trump và hô vang “Nancy! Nancy!” đề cập đến Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi (Dân Chủ – California).

Những chi tiết này được bổ sung, củng cố bằng lời khai hữu thệ của các nhân vật có liên quan trực tiếp tới sự kiện, đặc biệt là lời khai của những cố vấn thân cận, người trong gia đình ông Trump và thủ lãnh các tổ chức cực đoan cánh hữu ủng hộ ông Trump như nhóm Proud Boys và nhóm Oath Keepers – những kẻ dẫn đầu cuộc bạo loạn. 

Mở đầu phần lời khai, Ủy ban đã cho chiếu cuộc phỏng vấn với cựu Bộ trưởng Tư pháp William Barr, người nói với ông Trump tại thời điểm đó rằng những lời tố cáo bầu cử gian lận của ông ta là không có giá trị gì. Barr đã nói công khai vào thời điểm đó rằng Bộ Tư pháp không phát hiện ra vụ gian lận nào và nói với ủy ban rằng ông ta đã bảo ông Trump tất cả cáo buộc gian lận chỉ là “nhảm nhí” (bullshit).

Lời khai qua video của Ivanka Trump, con gái và cố vấn cao cấp của ông Trump, cho thấy cô đồng ý với nhận định của Bộ trưởng Barr. Ivanka Trump nói rằng tuyên bố của Barr “ảnh hưởng đến quan điểm của tôi”. “Tôi tôn trọng Bộ trưởng Barr vì vậy tôi chấp nhận những gì ông ấy nói,” cô nói với ủy ban.

Một cố vấn khác của ông Trump, Jason Miller, nói với hội đồng rằng các cố vấn chiến dịch tranh cử của ông Trump đã nói với Tổng thống với “những lời lẽ rõ ràng” rằng ông ta đã thua cuộc bầu cử.

Các nhóm cực đoan Proud Boys và Oath Keepers

Bất chấp ý kiến của các cố vấn, ông Trump vẫn khăng khăng – cho đến tận bây giờ – rằng cuộc bầu cử đã bị gian lận, chiến thắng của ông đã bị đánh cắp và ông dùng đủ thủ đoạn để lật ngược kết quả bầu cử, ngăn chặn việc chuyển giao quyền lực trong hòa bình như quy định của Hiến Pháp.

Ủy ban đã chiếu video lời của các thành viên nhóm Proud Boys, một nhóm cực đoan cánh hữu ủng hộ ông Trump, khai với Ủy ban rằng lời của ông Trump trong cuộc tranh luận trước bầu cử rằng nhóm hãy “lùi lại và chờ đợi” (stand back and stand by) đã giúp cho số thành viên của nhóm tăng lên gấp ba. Và họ chờ mệnh lệnh để hành động.

Lời khai trực tiếp tại phiên điều trần và những cảnh quay video của đạo diễn Nick Quested – người đã đi cùng các thủ lãnh nhóm Proud Boys trước và trong cuộc bạo loạn để làm phim tài liệu – cho thấy có sự phối hợp hành động giữa Enrique Tarrio, thủ lãnh của nhóm Proud Boys và Steward Rhodes, thủ lãnh của một nhóm cực đoan khác, nhóm Oath Keepers và những ngày trước khi cuộc bạo loạn bùng nổ.

Cuộc điều trần cũng có lời khai của những kẻ bạo loạn, hiện đã bị bắt giam hoặc đang chờ được xét xử, tất cả đều nói rằng ông Trump đã yêu cầu họ tụ tập về thủ đô Washington và chiến đấu cho ông ta. “Tôi đến theo lời mời của tổng thống,” một người nói như vậy khi được hỏi tại sao có mặt trên Đồi Capitol trong cuộc bạo loạn.

“Ông Trump sẽ biến mất nhưng nỗi ô nhục của các bạn vẫn còn”

Từ diễn biến bạo lực trong thực tế và những lời khai hữu thệ của những nhân vật nổi bật, Ủy ban điều tra đưa ra những nhận định ban đầu rằng ông Trump đã dẫn đầu một “âm mưu nhiều bước, rộng lớn nhằm lật ngược cuộc bầu cử tổng thống.” “[Sự kiện] ngày 6 tháng Giêng là cực điểm của một cuộc đảo chính có tính toán,” Chủ tịch ủy ban Bernie Thompson nói.

Phó Chủ tịch ủy ban, bà Liz Cheney, gọi cuộc bạo loạn là “kế hoạch gồm bảy phần phức tạp”. “Tổng thống Trump đã triệu tập đám đông, đã tập hợp đám đông và đã đốt ngọn lửa khởi đầu cuộc tấn công này”, bà Cheney nói. “Cuộc tấn công vào Điện Capitol của chúng ta không phải là một cuộc bạo động tự phát”, bà nói thêm.

Bà Cheney, con gái cựu Phó Tổng thống Dick Cheney, là dân biểu Cộng Hòa nhưng bị đa số các dân biểu Cộng Hòa thù ghét và trừng phạt vì đã tham gia lãnh đạo ủy ban điều tra, cũng đã có một thông điệp rõ ràng gửi tới các đồng sự trong đảng của mình: “Tối nay, tôi nói điều này với các đồng nghiệp đảng Cộng Hòa của tôi, những người đang bảo vệ những điều không thể bảo vệ được: Sẽ có ngày Donald Trump biến mất, nhưng nỗi nhục nhã (dishonor) của các bạn sẽ vẫn còn,”

Phiên điều trần thứ hai sẽ diễn ra lúc 10 giờ sáng thứ Hai ngày 13 tháng Sáu, tập trung vào việc dù ông Trump đã được các cố vấn khẳng định ông đã thua trong cuộc bầu và không có gian lận gì cả, ông ta vẫn tiếp tục quảng bá lời nói dối lớn của ông ta tới các ủng hộ viên. “Trong buổi điều trần thứ hai, các bạn sẽ thấy Donald Trump và các cố vấn của ông ta biết rằng sự thực ông ta đã thất cử. Nhưng dù vậy, Tổng thống Trump đã có một nỗ lực khổng lồ để lan truyền những thông tin dối trá và lừa đảo,” bà Cheney cho biết thêm.

Một cuốn sách xuất bản năm 1955 viết về những kẻ cực đoan cánh hữu đã dự đoán trước cuộc tấn công vào ngày 6 Tháng Một, 2020 vào Điện Capitol, trụ sở Quốc hội Mỹ.

Từ “The New American Right”

Đó là năm 1954, và Chiến tranh Lạnh đang diễn ra gay gắt. Thượng nghị sĩ Joseph McCarthy (Cộng hòa-Wisconsin) bỗng nhìn thấy các điệp viên Liên Xô ở mọi ngóc ngách của bộ máy chính phủ. Không lâu sau, Daniel Bell, nhà xã hội học trẻ tuổi tại Đại học Columbia tổ chức một cuộc hội thảo để bóc trần mối đe dọa của chủ nghĩa McCarthy núp dưới chiêu bài chống cộng. Bell đã huy động được một nhóm học giả nổi tiếng gồm bảy người, trong đó có nhà sử học Richard Hofstadter và nhà xã hội học Seymour Martin Lipset. Một năm sau, nhóm công bố những phát hiện của họ dưới dạng một tuyển tập tiểu luận, do Bell biên tập có tựa: “The New American Right”, với nội dung cảnh báo về thuyết âm mưu chống chủ nghĩa cộng sản của McCarthy.

Bây giờ, gần 70 năm sau, khi một ủy ban quốc hội điều tra vụ tấn công của phe cực hữu nhằm vào nền dân chủ Mỹ vào ngày 6 Tháng Một, 2021, tập tiểu luận bị lãng quên đã sống lại, về một vấn nạn đang ám ảnh người Mỹ. Các tác giả khẳng định, chính những kẻ cực hữu trùm lá cờ Mỹ là mối đe dọa nghiêm trọng thực sự đối với các nguyên tắc cơ bản của đất nước. Nhân danh bảo vệ nền dân chủ, các thành phần cánh hữu cực đoan sử dụng các ngôn ngữ và phương pháp của chủ nghĩa chuyên chế (authoritarianism) để huy động công chúng.

Đến “The Radical Right”

Năm 1963, nhóm của Bell hiệu chỉnh “The New American Right” và phát hành lại với tựa mới “The Radical Right”. Hôm nay, nhiều nhà quan sát tin rằng nó sẽ sớm trở thành một cuốn sách “phải đọc” đối với các sinh viên nghiên cứu lịch sử hiện đại Mỹ. Trong sách, các tác giả cho rằng: “Cánh hữu cực đoan không chỉ làm cho chủ nghĩa cộng sản trở nên ghê tởm mà nền dân chủ tự do và các nguyên lý cơ bản của Hiến pháp Hoa Kỳ cũng ghê tởm không kém!”. Như Bell nhận xét:

“Các phe nhóm cực đoan sẵn sàng loại bỏ các quy trình lập hiến, đình chỉ các quyền tự do và sử dụng các phương pháp của Cộng sản trong cái gọi là cuộc chiến chống lại Chủ nghĩa Cộng sản. Chúng làm rối loạn bầu cử tự do và chuyển giao quyền lực trong hòa bình đồng thời than phiền về sự thiếu độc lập của cơ quan tư pháp và phản đối các quyền dân sự”.

Nếu vào thời điểm đó Liên Xô muốn làm mất ổn định nền cộng hòa và dân chủ Mỹ, họ khó có thể tìm thấy trợ thủ nào đắc lực hơn là cánh hữu cực đoan. Hofstadter gọi những nhà hoạt động cực hữu này là “Những kẻ bảo thủ giả mạo” (pseudo-conservatism – một thuật ngữ mượn từ triết gia Theodor W. Adorno).

Trong một bài phát biểu tố cáo cánh hữu cực đoan, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Thomas Kuchel (1910-1994) đã gọi họ là “Những kẻ bán rong đáng sợ!”. Bell cho rằng những người theo chủ nghĩa bảo thủ giả mạo bị thúc đẩy bởi nỗi sợ hãi về một nước Mỹ hiện đại, cấp tiến. “Khi Hoa Kỳ đang bắt đầu chuyển sang một nền kinh tế tri thức được điều hành bởi giới trí thức chuyên môn và kỹ thuật, những người theo chủ nghĩa bảo thủ rởm này sẽ cảm thấy bất mãn vì nghĩ rằng họ đã mất hết quyền lực” – Bell nói. Nó có vẻ giống với các lực lượng đã giúp Donald Trump đắc cử tổng thống, đã châm ngòi cho hệ tư tưởng cực đoan QAnon và kích động cuộc tấn công ngày 6 Tháng Một vào Điện Capitol.

Các nhóm bảo thủ giả mạo đã tìm được một lãnh đạo xứng tầm

Trump là một “chất xúc tác” quan trọng. Thập niên 1960, cánh hữu cấp tiến chưa bao giờ tìm thấy một lãnh đạo như Trump để có thể đoàn kết phong trào và mang lại cho nó quyền lực chính trị thực sự. Năm 1961, khi những người cấp tiến lần đầu tiên có được sức mạnh và có một tổng thống Dân chủ (John F. Kennedy), họ đã tiến hành một cuộc phản công giống như Tổng thống Biden và các đồng minh của ông trong Quốc hội đang làm. Em trai của ông, Bộ trưởng Tư pháp Robert F. Kennedy, xem Hội John Birch là “một mối nguy hiểm to lớn” đang biến những người nhân danh chống chủ nghĩa cộng sản thành kẻ gieo mầm nghi ngờ chống lại các nền tảng của chính phủ, Quốc hội, Tòa án tối cao, thậm chí cả tổng thống.

Để ngăn chặn mối đe dọa, Kennedy đã cho rà soát lại các nhóm cực đoan và yêu cầu Ủy ban Truyền thông Liên bang (Federal Communications Commission-FCC) điều chỉnh các đài phát thanh của cánh hữu. Nhưng những nỗ lực này không làm giảm được sức hút của các nhóm cực hữu mà còn khiến Robert bị ám sát. Chủ nghĩa bảo thủ giả mạo chỉ mất đi chỗ đứng vào giữa thập niên 1960, sau khi những chính trị gia bảo thủ như Ronald Reagan bác bỏ Hội John Birch.

Dù hôm nay không ít người trong GOP không ủng hộ Trump vô điều kiện, bác bỏ QAnon cũng như lên án cuộc tấn công vào ngày 6 Tháng Một, nhưng còn nhớ vào Tháng Hai 2021, Ủy ban Quốc gia của GOP từng tuyên bố cuộc nổi dậy là “diễn ngôn chính trị hợp pháp”. Ủy ban Hạ viện điều tra vụ tấn công ngày 6 Tháng Một đã bắt đầu các phiên điều trần từ thứ Năm 9 Tháng Sáu và cam kết tiết lộ sự thật về điều mà Biden gọi là “cuộc tấn công tồi tệ nhất vào nền dân chủ của chúng ta kể từ Nội chiến”. Nhưng ý thức hệ đằng sau vụ tấn công không phải mới mà đã được nhóm học giả của Bell gióng lên hồi chuông báo động cách đây 67 năm.

Phiên điều trần công khai đầu tiên của Ủy ban Hạ Viện Điều tra cuộc bạo loạn ngày 6 tháng Giêng 2021 tại Điện Capitol Hoa Kỳ, được truyền hình trực tiếp trong giờ vàng tối thứ Năm vừa qua, đã đụng vào câu hỏi rất căn bản ám ảnh cựu Tổng thống Donald Trump từ ngày ông rời Tòa Bạch Ốc: Ông có bị truy tố trước tòa án hình sự vì những nỗ lực không ngừng nghỉ nhằm bác bỏ ý chí của cử tri và bám giữ quyền lực hay không? 

Có bằng chứng tội hình sự?

Bài phát biểu mạnh mẽ của Dân Biểu Liz Cheney (Cộng Hòa – Wyoming) mở đầu phiên điều trần nghe rất giống lời khai mạc của luật sư giữ vai trò công tố tại một phiên tòa hình sự; trong đó nêu bật từng chi tiết cái kế hoạch gồm bảy phần, “phi pháp” và “vi hiến”, của ông Trump để ngăn cản cuộc chuyển giao quyền lực. Ông Trump đã nhiều lần được các cố vấn của ông khuyên rằng ông đã thua trong cuộc bầu cử nhưng ông nhiều lần lừa dối đất nước bằng lời tuyên bố rằng cuộc bầu cử bị đánh cắp. Ông đã gây sức ép buộc các viên chức liên bang và tiểu bang, các thành viên Quốc Hội và cả Phó Tổng thống Mike Pence bỏ qua kết quả kiểm phiếu ở một số tiểu bang chiến trường. Ông khích động đám đông do các nhóm cực đoan như Proud Boys bạo loạn, đồng thời không có hành động nghiêm chỉnh để ngăn cản vụ tấn công sau khi nó đã bắt đầu. (xem thêm các bài tường thuật phiên điều trần: 1/Cú lừa vĩ đại! 2/Điều trần về vụ bạo loạn 6-1-2021: Donald Trump là kẻ đốt lửa! )

Tổng kết các hành vi của ông Trump, bà Cheney nói công chúng Mỹ nên nhớ rằng “Bộ Tư pháp hiện đang làm việc với các nhân chứng hợp tác và cho đến nay chỉ tiết lộ một số thông tin mà họ đã xác định được từ các liên lạc được mã hóa và các nguồn khác.” Thông tin đó đã được tiết lộ trong nhiều cáo trạng khác nhau, nhưng đề cập đến chúng trong bối cảnh của vụ ông Trump, bà Cheney dường như ám chỉ rằng nó có liên quan đến câu hỏi về khả năng phạm tội của ông ta.

Về phần mình, các đồng minh của ông Trump nói rằng các cuộc điều trần là một nỗ lực của đảng Dân Chủ để gây hại cho ông ta trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 mà ông Trump có thể ra tranh cử lần nữa. Các luật sư biện hộ cho ông Trump thì nói các dữ kiện được trình bày không ủng hộ các kết luận mà ủy ban đưa ra. “Trừ phi có thêm nhiều bằng chứng mà chúng tôi chưa biết, tôi không thấy có vụ án hình sự chống lại cựu tổng thống,” luật sư Robert W. Ray – công tố viên độc lập trong vụ điều tra Tổng thống Bill Clinton và luật sư biện hộ cho ông Trump tại phiên luận tội lần thứ nhất của Thượng Viện, nói.

Tuy nhiên, cuộc điều trần tại Quốc Hội không phải là một phiên tòa, Quốc Hội không xử án, nên thẩm quyền truy tố thuộc về Bộ trưởng Tư pháp Merrick B. Garland. Với ngày càng nhiều bằng chứng về các hành vi phạm tội liên quan đến nỗ lực của ông Trump nhằm lật ngược cuộc bầu cử năm 2020, Bộ trưởng Garland đang phải đối mặt với một quyết định cực kỳ khó khăn: có nên truy tố ông cựu tổng thống hay không, việc truy tố đó có vì lợi ích quốc gia hay không.

Cân nhắc hậu quả

Bên cạnh những yêu cầu pháp lý của một vụ truy tố hình sự, việc buộc tội một cựu tổng thống cũng có thể gây ra những tác động sâu sắc và những hậu quả rộng lớn. Dẫn một nguồn tin nội bộ, đài NBC News cho biết đã có các cuộc thảo luận bên trong Bộ Tư pháp Hoa Kỳ về tác động sâu rộng của một vụ kiện hình sự chống lại cựu tổng thống, dù cho đến nay, chưa có một dấu hiệu công khai nào cho thấy ông Trump đang bị nhắm mục tiêu. 

Khác với Nam Hàn, Đài Loan, Pháp và một số nền dân chủ khác, cho đến nay chưa có cựu tổng thống Mỹ nào bị truy tố hình sự. Và chính quyền của một tổng thống thuộc đảng cầm quyền buộc tội tổng thống của một đảng khác – cho dù các công tố viên khẳng định quyết định được đưa ra dựa trên sự thật và luật pháp – sẽ tạo ra một tiền lệ rất khó chịu và nguy hiểm. Nó có thể thổi bùng lên ngọn lửa đã làm chia rẽ đất nước. Nó có thể thu hút sự quan tâm của quốc gia trong nhiều tháng hoặc lâu hơn nữa, và có tiềm năng đặt ra một tiền lệ cho các vụ án chống lại các tổng thống tương lai do những người kế nhiệm thuộc đảng đối lập thực hiện, theo nhận định của tờ The New York Times. 

Truy tố hay không truy tố – “Đó là một quyết định quan trọng và chưa từng có tiền lệ chứ không dễ dàng như một số người có thể tưởng tượng”, ông Chuck Rosenberg, nhà phân tích pháp lý của NBC News, cũng từng là công tố viên liên bang và lãnh đạo Cục Chống Ma túy (DEA), cho biết.

Gánh nặng của Bộ trưởng Garland 

Trái bóng đang ở trong chân của Bộ trưởng Garland, một người điềm tĩnh, cựu chánh án tòa phúc thẩm liên bang có thói quen giấu kín suy nghĩ của mình. Một phát ngôn viên Bộ Tư pháp cho biết Bộ trưởng theo dõi phiên điều trần, nhưng không cho biết thêm chi tiết. Người phó của ông, bà Lisa Monaco, xác nhận các công tố viên đang xem xét các tác động pháp lý đối với những người tham gia vào các âm mưu dàn dựng các Cử tri Đoàn giả mạo tuyên bố Trump thắng ở các bang mà ông Joe Biden mới thực sự là người trúng cử.

Các đảng viên Dân Chủ phê phán Bộ Tư pháp đã không xử tội ông Trump dù hồi tháng Ba, trong một phán quyết của một vụ án dân sự, một thẩm phán liên bang đã quyết định rằng ông Trump “có nhiều khả năng hơn là không” phạm tội liên bang trong việc tìm cách cản trở việc kiểm phiếu của Quốc Hội ngày 6 tháng Giêng năm 2021. Thẩm phán này trích dẫn hai đạo luật: cản trở một thủ tục chính thức của chính quyền, và âm mưu lừa đảo nước Mỹ. Tại thời điểm đó, một phát ngôn viên của ông Trump gọi những lời khẳng định trên của vị thẩm phán là “vô lý và vô căn cứ.” Ông Trump đã liên tục phủ nhận mọi hành vi sai trái.

Bộ trưởng Garland có lần nói vụ điều tra cuộc tấn công Quốc Hội ngày 6 tháng Giêng là công việc khẩn cấp nhất trong lịch sử của bộ tư pháp, nhưng ông từ chối dự đoán cuộc điều tra sẽ dẫn tới đâu trong lúc các điều tra viên vẫn tiếp tục thu thập và đánh giá các chứng cứ. “Chúng tôi không tránh né những vụ án mang tính chính trị, những trường hợp nhạy cảm hoặc gây tranh cãi. Điều mà chúng tôi tránh là đưa ra quyết định dựa trên nền tảng chính trị hoặc nền tảng đảng phái”, ông Garland nói với đài NPR hồi tháng Ba. Đọc diễn văn tại buổi lễ ra trường của sinh viên Đại học Harvard tháng trước, Bộ trưởng Garland nói: “Chúng tôi sẽ đi theo các sự kiện đến bất cứ nơi nào sự kiện dẫn dắt”. Nhưng những sự kiện được trình bày rõ ràng trong các phiên điều trần công khai ở Quốc Hội có dẫn dắt ông đến ông Trump không thì chưa ai biết được. 

Bà Joyce Vance, cựu luật sư, chuyên viên phân tích pháp lý của đài NBC nói có một thời gian, có vẻ như ông Garland đã kết luận việc truy tố ông Trump là một sai lầm, nhưng “sau đó khi bằng chứng ngày càng trở nên tồi tệ, vượt qua điểm giới hạn thì [ông ấy] nhận ra là phải điều tra.” Và bà – cũng như một số luật sư khác – cho rằng điều tra tội hình sự của ông Trump là việc làm đúng.

Vai trò của Tổng  thống Biden 

Một vấn đề nữa là liệu ông Garland sẽ tự mình đưa ra quyết định cuối cùng về việc có nên truy tố ông Trump hay không, hay ông sẽ tham khảo ý kiến ​​của Tổng thống Joe Biden, người đã cam kết không can thiệp vào các công việc của Bộ Tư pháp.

Theo truyền thống, Bộ Tư pháp đưa ra các quyết định buộc tội hình sự độc lập với tổng thống, nhưng trong những trường hợp liên quan đến ngoại giao Mỹ hoặc an ninh quốc gia, cơ quan hành pháp có thể và thực sự cân nhắc cẩn thận. Ông Biden có thẩm quyền pháp lý để đưa ra quyết định cuối cùng về việc có truy tố hay không, nhưng các chuyên gia vẫn chia rẽ ý kiến về chuyện liệu ông Biden có nên tham gia hay không.

“Tôi cảm thấy tổng thống sẽ phải cân nhắc nhiều. Chúng ta đang nói về một quyết định có tính chất lịch sử. Ông Biden là người được dân bầu, không phải ông Garland. Tại một thời điểm nào đó, chuyện này trở thành một vấn đề chính sách chứ không đơn thuần là một vấn đề pháp lý nữa”, ông Eliason – một cựu công tố viên liên bang và hiện là giảng viên Trường Luật Đại học George Washington, nhận xét.

Nếu vụ truy tố được xúc tiến, ông Biden có thể phải đối mặt với quyết định của chính ông: liệu việc ông sử dụng quyền ân xá của tổng thống – như Tổng thống Gerald Ford đã làm trong trường hợp của Tổng thống Richard Nixon – thì điều đó có vì lợi ích quốc gia hay không. 

Ông Nixon từ chức tổng thống năm 1974 khi cuộc luận tội đến gần, và đại bồi thẩm đoàn liên bang đang chuẩn bị truy tố ông với tội danh hối lộ, âm mưu, cản trở công lý và cản trở cuộc điều tra tội phạm. Ông đã được Tổng thống Ford ân xá, và việc ân xá của ông Ford đã bị chỉ trích gay gắt vào thời điểm đó. Các nhà sử học tin rằng ông Ford đã phải trả giá cho quyết định ân xá ông Nixon bằng thất bại trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1976. 

Nhưng đến năm 2001, ở tuổi 87, ông Ford đã được Thư viện John F. Kennedy trao giải thưởng Nhân Vật Can Đảm (Profiles in Courage Award). “Lúc đó, tôi là một trong những người đã lên tiếng phản đối hành động [ân xá] của ông ấy. Nhưng thời gian có cách làm sáng tỏ và bây giờ chúng ta thấy rằng Tổng thống Ford đã đúng. Lòng dũng cảm và sự cống hiến của ông cho đất nước chúng ta đã giúp chúng ta có thể bắt đầu quá trình hàn gắn và gạt bỏ thảm kịch Watergate lại sau lưng chúng ta”, Thượng nghị sĩ Edward Kennedy nói trong buổi lễ trao giải thưởng cho ông Ford.

Tại phiên điều trần thứ hai, sáng 13 tháng Sáu 2022, Ủy ban Hạ viện điều tra vụ bạo loạn tấn công Quốc Hội Hoa Kỳ ngày 6 tháng Giêng (Ủy ban 6/1) tập trung làm rõ nguồn gốc phát sinh Lời Nói Dối Lớn (Big Lie) của cựu Tổng thống Donald Trump rằng cuộc bầu cử tổng thống tháng Mười Một 2020 đã bị gian lận và chiến thắng của ông ta đã bị đánh cắp.

Lời tuyên bố dối trá được ông Trump đưa ra ngay trong đêm bầu cử và liên tục lặp lại từ đó đến nay đã lôi kéo hàng chục triệu người ủng hộ ông đóng góp tiền bạc vào quỹ pháp lý giúp đưa ra tòa án những vụ kiện về gian lận bầu cử, tạo làn sóng phản đối trên các mạng xã hội về tính chính đáng của chính quyền Biden và trực tiếp kích động cuộc bạo loạn tấn công trụ sở Quốc Hội ngày 6 tháng Giêng 2021.

Phiên điều trần thứ hai đã trình bày lời khai hữu thệ, trực tiếp và qua video, của một số cố vấn của ông Trump, nổi bật là những lời khai của cựu Bộ trưởng Tư pháp William Barr, cựu giám đốc chiến dịch tái tranh cử của ông Trump, Bill Stepien, nhà báo Chris Stirewalt – cựu trưởng ban chính trị của đài Fox News và các quan chức bầu cử từ Georgia và Pennsylvania.

Bộ trưởng Barr – qua nhiều đoạn video ghi lời khai – nói ông Trump ngày càng “xa rời thực tế” trong những ngày trước và sau cuộc bầu cử. Với cương vị người đứng đầu bộ Tư pháp và bạn thân của ông Trump, ông Barr đã nhiều lần nói với tổng thống rằng tuyên bố bầu cử gian lận mà ông ta đưa ra là vô căn cứ, rằng không có bằng chứng khả tín nào cho thấy cuộc bầu cử đã bị đánh cắp, những cáo buộc gian lận của ông Trump là “điên rồ” và “tầm bậy” (bullshit). Nhưng ông Trump “không bao giờ có dấu hiệu quan tâm đến sự thật thực tế là như thế nào”. Theo ông Barr, ông Trump biết những tuyên bố của mình về một cuộc bầu cử gian lận là không đúng sự thật nhưng tổng thống thực sự tin vào những lời nói dối mà ông ta đang nói.

Ông Bill Stepien, chỉ huy chiến dịch tranh cử của ông Trump, cho biết người làm cho ông Trump tin vào lời nói dối lớn không ai khác hơn là cựu luật sư Judy Giuliani. Ông Stepien dự kiến ra trình bày trực tiếp tại phiên điều trần sáng nay nhưng tới phút cuối vợ ông chuyển dạ sinh con nên ông không đến được, Ủy ban chỉ cho chiếu video những cuộc phỏng vấn ông ta có sự tham gia của luật sư của ông.

Theo ông Stepien, trong buổi tối ngày bầu cử (ngày 3 tháng Mười Một 2020) ông đã hối thúc tổng thống Trump đừng tuyên bố chiến thắng sớm vì có khả năng phiếu bầu của các cử tri đảng Dân Chủ được đếm sau đó có khả năng sẽ làm thay đổi kết quả. “Tôi nói với ông ấy rằng đây [bầu cử] là một tiến trình; bây giờ cần phải chờ đợi để xem không khí như thế nào,” ông Stepien nói. Nhưng ông Trump phớt lờ ông ta, tuyên bố thắng cử dù cuộc kiểm phiếu chỉ mới bắt đầu và tỏ ý muốn dừng hoạt động kiểm phiếu. Ông Stepien và những người khác cho biết, khi tuyên bố như vậy ông Trump đã làm theo lời của ông Rudy Giuliani, lúc đó đang say rượu và nói rằng cuộc bầu cử đang bị đánh cắp.

Hai đội cố vấn

Theo tường thuật của ông Stepien, thời gian đó trong Tòa Bạch ốc có “hai đội” cố vấn bầu cử vây quanh ông Trump mà ông Stepien gọi là Đội Bình Thường (Normal Team) – là các cố vấn đã và đang điều hành chiến dịch tranh cử của ông Trump; và Đội Giuliani (Giuliani Team) hay Đội Điên Khùng (Crazy Team) do luật sư riêng của ông Trump dẫn đầu. Trong khi Đội Bình Thường thúc giục ông Trump từ bỏ những cáo buộc gian lận vô căn cứ thì đội của ông Giuliani đang nuôi dưỡng sự hoang tưởng của tổng thống và thúc đẩy ông ta đưa ra những tuyên bố vô căn cứ và viển vông về “lá phiếu của người chết”, làm sai lạc máy bỏ phiếu và nhiều cáo buộc sai sự thật khác. Các diễn biến thực tế cho thấy ông Trump đã lắng nghe đội do ông Giuliani lãnh đạo thay vì nghe những người điều hành chiến dịch tranh cử và làm việc trong chính quyền của ông. Con rể và cố vấn cao cấp của tổng thống, ông Jared Kushner, khai rằng chính ông cũng khuyến cáo ông Trump không làm theo lời khuyên của luật sư Giuliani. “Về căn bản, đó không phải là cách của tôi,” ông Kushner nói.

Trong lúc cuộc kiểm phiếu đang diễn ra thì đài Fox News – đài truyền hình cánh hữu thân thiết với ông Trump – trở thành cơ quan truyền thông đầu tiên loan báo ông Joe Biden chiến thắng ở tiểu bang Arizona. Nhà báo Chris Stirewalt, biên tập viên chính trị của Fox News, đã bị sa thải ngay sau đó, được biết là do áp lực của ông Trump và ông Giuliani. Tại phiên điều trần, ông Stirewalt khẳng định ông đưa ra thông tin thất bại của ông Trump ở Arizona căn cứ trên dữ kiện bầu cử mà không thiên vị; đến bây giờ ông vẫn tự hào rằng nhóm của ông là người đầu tiên gọi chính xác kết quả của Arizona và nói rằng ông Trump “không có cơ hội” giành chiến thắng ở đó. 

Cú Lừa Lớn (Big Rip-off)

Lời tuyên bố sai sự thật của ông Trump về gian lận bầu cử không chỉ có tác động chính trị khủng khiếp, làm chia rẽ nước Mỹ mà còn nhằm thuyết phục người ủng hộ tổng thống đóng góp hàng trăm triệu đô la cho một quỹ được gọi là “Quỹ Phòng vệ Bầu cử” (Election Defense Fund). 

Dân Biểu Zoe Lofgren (Dân Chủ – California), người điều phối phiên điều trần thứ hai vào sáng nay 13 tháng Sáu – nhận định rằng Lời Nói Dối Lớn cũng là Cú Lừa Lớn (Big-Rip-off). Trong phát biểu tóm tắt phiên điều trần, bà Lofgren đã mô tả cách ông Trump và các trợ lý của ông sử dụng những tuyên bố vô căn cứ về gian lận bầu cử để vận động người ủng hộ ông Trump đóng góp $100 triệu trong tuần đầu tiên sau bầu cử và tổng cộng khoảng $250 triệu, với niềm tin rằng tiền của họ sẽ giúp tổng thống chiến đấu để “đòi lại kết quả bị đánh cắp”.

Nhưng cuộc điều tra của ủy ban cho biết không có bằng chứng cho thấy một quỹ như vậy từng tồn tại. Thay vào đó, hàng triệu đô la đã đổ vào một siêu PAC (Ủy ban Hành động Chính trị) mà tổng thống lập ra ngày 9 tháng Mười Một, chỉ vài ngày sau cuộc bầu cử. Theo ủy ban, PAC đã gửi $1 triệu cho một quỹ từ thiện do Mark Meadows, cựu giám đốc nhân sự của ông Trump điều hành và $1 triệu khác cho một nhóm chính trị do một số nhân viên cũ của ông điều hành, bao gồm cả cố vấn Stephen Miller, người thiết kế chính sách chống nhập cư của ông Trump.

“Trong suốt cuộc điều tra của ủy ban, chúng tôi đã tìm được bằng chứng cho thấy chiến dịch của ông Trump đã đánh lừa các nhà tài trợ về nguồn tiền của họ sẽ đi đâu và được sử dụng vào việc gì. Vì vậy, không chỉ có Lời nói dối lớn, còn có Sự lừa dối lớn. Các nhà tài trợ xứng đáng được biết nguồn tiền của họ đang thực sự đi đến đâu. Họ xứng đáng nhận được nhiều hơn những gì Tổng thống Trump và đội của ông ấy đã làm ”, bà Lofgren nói.

Theo dõi các buổi điều trần của Uỷ Ban Đặc trách Điều tra vụ Tấn công vào Quốc Hội ngày 6/1, chúng ta thường nghe Chủ tịch Bennie Thompson nhắc đến đạo luật Electoral Count Act (ECA). Vậy, nguồn gốc của ECA và những thay đổi cần thiết trong tương lai là gì?

Giết nhau chỉ vì một chiếc ghế

Thuở ban đầu, Hiến Pháp Mỹ quy định mỗi đại cử tri (Elector) phải bỏ hai lá phiếu cho tổng thống, rút từ danh sách các ứng cử viên có khi lên đến cả chục người. Ai nhận được đa số phiếu (50% + 1) sẽ làm tổng thống; người nhiều phiếu thứ nhì sẽ làm phó tổng thống.

Trong hai mùa bầu cử đầu tiên, điều này không là vấn đề, vì khi ấy đảng phái chính trị chưa thực sự thành hình. Vả lại, mọi người đều ủng hộ George Washington. Nhưng ngay sau khi Washington về hưu, chuyện lộn xộn xảy ra. John Adams thuộc đảng Federalist đắc cử tổng thống mùa 1796. Nhưng phó tổng thống lại là Thomas Jefferson thuộc đảng đối lập, Republican-Democratic. Chính quyền vì thế gặp nhiều khó khăn trong việc điều hành đất nước, đặc biệt trong vấn đề đối ngoại.

Tu Chính Án 12

Chỉ vài tháng trước khi án mạng xảy ra, Quốc Hội thông qua Tu Chính Án 12 để chỉnh đốn luật bầu cử. Chiếu theo đó, Đại Cử Tri Đoàn (Electoral College) phải họp mặt vào ngày thứ Hai đầu tiên sau ngày thứ Tư thứ nhì của tháng Mười Hai để bỏ phiếu. Mỗi đại cử tri chỉ được bỏ một phiếu cho tổng thống và một phiếu cho phó tổng thống. Ngoài ra, mỗi đảng chính trị chỉ được đề cử ứng viên theo hình thức liên danh như chúng ta thấy ngày nay nhằm tránh trường hợp tổng thống và người phó không cùng đảng.

Nếu không liên danh nào đủ đa số phiếu, Hạ Viện có nhiệm vụ bầu tổng thống và phó tổng thống. Chuyện này đã xảy ra một lần vào năm 1824 giữa Andrew Jackson, John Quincy Adams (con John Adams) và hai ứng cử viên khác. Mặc dù Jackson được nhiều phiếu phổ thông và nhiều phiếu đại cử tri nhất trong kỳ bầu cử toàn quốc, ông lại thua John Quincy Adams tại Hạ Viện.

Không sờn lòng, bốn năm sau Jackson ra tranh cử lần nữa và đánh bại Adams. Lạ lùng là ông lại chọn John Calhoun, phó tổng thống của Adams, làm phó tổng thống cho mình!

Tilden vs Hayes

Trong cuộc bầu cử 1876, nước Mỹ lại rơi vào khủng hoảng một lần nữa. Ứng viên Samuel Tilden được 184 phiếu, chỉ cần thêm một đại cử tri nữa là đủ chiếm đa số. Nhưng lúc bấy giờ vẫn còn 20 phiếu của bốn tiểu bang đang tranh chấp chưa được chứng thực. Rutherford B. Hayes tuy chỉ có 165 phiếu nhưng vẫn quả quyết 20 phiếu chưa đếm ấy trước sau gì cũng về tay mình. Thay vì chờ kết quả chính thức, bên nào cũng tuyên bố mình thắng.

Lúc bấy giờ nước Mỹ vừa thoát khỏi cơn Nội Chiến và đang trong thời kỳ “Tái Thiết” (Reconstruction). Các tiểu bang miền Nam, đa số theo đảng Dân Chủ, vô cùng ghét chương trình này vì nó bảo vệ người cựu nô lệ. Để lấy lòng các tiểu bang miền Nam, đảng Cộng Hoà thoả hiệp bằng cách chấm dứt chương trình Tái Thiết, làm ngơ cho các chính quyền miền Nam áp dụng những sắc luật Jim Crow đàn áp người da Đen. Đổi lại, đảng Dân Chủ nhắm mắt chấp nhận kết quả bầu cử, cho phép Hayes lên làm tổng thống.

Đây là trường hợp duy nhất trong lịch sử một ứng viên thắng cử dù không đủ phiếu đại cử tri. Và hậu quả của nó là nạn kỳ thị chủng sắc được nuôi dưỡng và kéo dài thêm cả thế kỷ.

“Treo cổ Mike Pence!”

Để tránh những trường hợp tương tự, năm 1877 Quốc Hội ra đạo luật đếm phiếu – Electoral Count Act (ECA), được sử dụng cho tới ngày nay.

Trước hết, ngày tân tổng thống nhậm chức được dời từ Tháng Ba sang Tháng Giêng để rút ngắn thời gian bàn giao chính quyền. Sáu ngày trước khi đại cử tri họp để bỏ phiếu, các vị thống đốc có trách nhiệm chứng thực kết quả bầu cử tại tiểu bang của mình. Ngày ấy được gọi là “Safe Harbor Day”, tạm dịch là “Vịnh An Toàn”. Đúng 12 giờ đêm, danh sách các đại cử tri (Slate of Electors) được tiểu bang chứng nhận sẽ trở thành chính thức và phải được Quốc Hội công nhận. Mọi tranh chấp sau ngày ấy đều hoàn toàn vô nghĩa, và đó là lý do dẫn đến mâu thuẫn chết người giữa Tổng thống Trump và Phó Tổng thống Pence vào ngày 6 Tháng Giêng, 2021.

Sau ngày “Vịnh An Toàn” năm 2020, 306 phiếu đại cử tri đã được chứng thực cho Joe Biden; Donald Trump được 232 phiếu. Trên nguyên tắc thì “ván đã đóng thuyền,” nhưng tại một vài tiểu bang, số người ủng hộ Donald Trump vẫn cố tình lập ra những danh sách đại cử tri giả (không được chứng nhận) để tìm cách lật kèo kết quả bầu cử. Họ hy vọng đến ngày 6/1 Mike Pence sẽ đếm số phiếu giả này và trao chiến thắng cho Donald Trump một cách bất chính và phi pháp.

Nhưng như Uỷ Ban 6/1 cho thấy, dù bị áp lực nặng nề từ sếp của mình, Mike Pence nhất quyết không làm chuyện vi hiến. Khi thấy Pence vẫn ngoan cố trong lúc đám đông đã tràn vào Điện Capitol, Trump tung ra một cú tweet lên án vị phó của mình, khiến đám người cuồng loạn càng nổi điên, kêu gào đòi “Treo cổ Mike Pence! Treo cổ Mike Pence!”

Cuộc thí nghiệm vĩ đại

Trong lúc Phó Tổng thống Pence và gia đình được được cấp tốc đưa xuống hầm trú ẩn, những người đòi lấy mạng ông Pence đã đến gần ông chưa đầy 15 thước. Vài thành viên của nhóm Proud Boys hiện đang ngồi tù khai rằng hôm đó nếu bắt được ông Pence hay bà Chủ tịch Hạ Viện Pelosi, họ sẽ không ngần ngại xử quyết ngay tại chỗ!

Nước Mỹ rất may mắn khi Mike Pence kiên định lập trường và làm tròn nhiệm vụ vủa mình. Giả sử ngày hôm đó Mike Pence mà tuân lệnh Donald Trump, rất có thể bạo loạn đã xảy ra trên toàn quốc. Một trong những công tác của Uỷ Ban 6/1 là đề xuất những thay đổi cần thiết trong đạo luật bầu cử để không một ai, dù là phó tổng thống hay chủ tịch Thượng hoặc Hạ Viện, có thể thay đổi mấy trăm triệu lá phiếu của cử tri. Đặc điểm của chế độ dân chủ Hoa Kỳ là nó luôn luôn cần sửa đổi, điều chỉnh.

Đó là lý do tại sao nước Mỹ còn được gọi là The Great American Experiment – cuộc thí nghiệm vĩ đại.

Ủy ban Hạ viện điều tra vụ tấn công Điện Capitol ngày 6 tháng Giêng 2021 đã tổ chức phiên điều trần thứ ba tập trung làm sáng tỏ chiến dịch gây áp lực của Tổng thống Donald Trump nhằm buộc Phó Tổng thống Mike Pence đảo ngược kết quả cuộc bầu cử tổng thống tháng Mười Một năm 2020; và khi ông Pence tỏ ý không làm theo yêu cầu đó, ông Trump đã kích động đám đông tấn công vào Quốc Hội, ngăn chặn ông Pence chủ trì việc kiểm phiếu và gây nguy hiểm cho tính mạng của ông Phó Tổng thống.

Phiên điều trần đã mời hai nhân chứng trực tiếp tham dự là ông Greg Jacob, luật sư, cố vấn pháp lý của Phó Tổng thống Mike Pence và ông J. Michael Luttig, cựu thẩm phán bảo thủ. Ủy ban cũng cho trình chiếu nhiều video tài liệu và lời khai của các nhân vật liên quan như ông Marc Short, chánh văn phòng của ông Pence, ông Jason Miller, cố vấn của ông Trump và nhiều nhân vật khác. Khác với hai phiên trước, phiên này liên quan tới nhiều vấn đề pháp lý, luật lệ và hiến pháp hơn là các sự kiện thực tế.

Kế hoạch đảo chính

Trong phần đầu cuộc điều trần, Dân biểu Pete Aguilar (Dân Chủ – California), thành viên ủy ban Hạ Viện, đã yêu cầu các nhân chứng tường thuật chi tiết cuộc đấu tranh pháp lý giữa các cố vấn của Phó Tổng thống Pence và luật sư bảo thủ John Eastman, giáo sư luật trường Đại học Chapman về việc ông Pence có hay không có thẩm quyền đảo ngược kết quả bầu cử và tuyên bố chiến thắng cho ông Donald Trump.

Trong khi đó, ông Jacob khai rằng, ông Pence biết rất sớm rằng kế hoạch của ông Trump là bất hợp pháp và không có cách nào biện minh được. Ngay cả chánh văn phòng của ông Trump, ông Mark Meadows cũng biết rằng, hành động lật ngược kết quả bầu cử đã được các tiểu bang chứng nhận và trình lên là bất hợp pháp.

Ngày 4 tháng Giêng, hai ngày trước cuộc họp Quốc Hội, ông Trump và ông Pence còn có một cuộc họp nảy lửa ở Tòa Bạch Ốc, trong đó ông Pence cố chống lại áp lực của ông Trump và quyết định làm đúng theo nhiệm vụ đã quy định trong Hiến Pháp – quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo cao nhất của đất nước bắt đầu đổ vỡ. Những áp lực và đe dọa từ ông Trump đã khiến ông Mark Short phải báo cho sở Mật Vụ và yêu cầu gia tăng các biện pháp bảo vệ an ninh cho ông Phó Tổng thống.

Các cố vấn pháp lý của ông Pence nói rằng, ông Pence không thể làm như vậy và vai trò của ông điều hành cuộc kiểm phiếu của Quốc Hội chỉ có tính cách thủ tục; ông không thể làm trái với ý chí của cử tri trong việc bầu ra nhà lãnh đạo mới của đất nước. Dân biểu Liz Cheney (Cộng Hòa – Wyoming), Phó Chủ tịch Ủy ban, cho rằng, làm như vậy không chỉ sai lầm mà còn trái luật, trái hiến pháp, gây nguy hiểm cho nền dân chủ Hoa Kỳ.

Cuộc tranh chấp pháp lý giữa luật sư của ông Pence và luật sư Eastman của ông Trump kéo dài trong gần một tháng trước ngày họp Quốc Hội. Ông Jacob khai rằng, phải hai ngày trước cuộc bạo loạn, ông Eastman mới thú nhận với ông Trump rằng kế hoạch ép ông Pence cản trở việc chứng nhận kết quả bầu cử là vi phạm pháp luật, dù ông Eastman vẫn tiếp tục cổ vũ cho việc đảo ngược kết quả bầu cử. Theo tài liệu của Ủy ban điều tra, sau cuộc bạo loạn, ông Eastman đã yêu cầu ông Trump “ân xá” khi ông chưa hề bị truy tố hay kết tội, nhưng yêu cầu đó không được ông Trump đáp ứng.

“Treo cổ Mike Pence”!

Do ông Pence không làm theo yêu cầu của ông Trump, trong bài phát biểu trước ủng hộ viên tại công viên Ellipse trưa ngày 6 tháng Giêng 2021, lúc đám đông bạo loạn đã bắt đầu tràn lên đồi Capitol nơi ông Pence chủ trì phiên họp Quốc Hội, ông Trump đã dùng những lời lẽ kích động để lên án ông Pence “phản bội”. Rồi ngay trong lúc cuộc bạo loạn đang diễn ra căng thẳng, ông Trump tiếp tục tung ra nhiều tweet kết án ông Pence đã không ngăn chặn tiến trình kiểm phiếu. “Mike Pence đã không có can đảm làm những gì cần phải làm để bảo vệ Đất nước và Hiến Pháp, để cho Đất nước một cơ hội chứng nhận các dữ kiện chính xác, không phải những dữ kiện gian trá và sai lầm. Nước Mỹ đòi hỏi sự thật!”, ông Trump viết tweet hôm 6 tháng Giêng 2021.

Đám đông bạo loạn, được sự cổ vũ của ông Trump, đã lùng sục khắp Quốc Hội để tìm ông Pence, hô vang những khẩu hiệu “Lôi cổ Mike Pence ra”, “Treo cổ Mike Pence” và một mô hình giá treo cổ được dựng lên bên ngoài khuôn viên Quốc Hội. Từ Tòa Bạch Ốc, ông Trump biết Quốc Hội đang bị bao vây và phá hoại, biết ông Pence đang ở trong Quốc Hội nhưng thay vì ngăn chặn vụ tấn công, bảo vệ người phó của mình, ông Trump đã hướng đám đông tấn công ông Pence, theo nhận định của ông Bernie Thompson, Chủ tịch Ủy ban.

Cùng với những dân biểu và nghị sĩ, ông Pence được Mật Vụ đưa đến một nơi trú ẩn an toàn trong tòa nhà Quốc Hội; ở đó ông liên tục gọi điện cho các tướng lĩnh chỉ huy quân đội yêu cầu đưa binh lính đến lập lại trật tự khi ông biết ông Trump đã không làm gì để ngăn chặn cuộc bạo loạn càng lúc càng dữ dội. Tài liệu của Ủy ban điều tra cho biết ông Pence đã phải trú ẩn tới bốn tiếng rưỡi đồng hồ và chỉ trở lại cuộc họp Quốc Hội khi trật tự được vãn hồi, đám đông bạo loạn bị giải tán. Có lúc căng thẳng nhất ông Mike Pence chỉ còn cách đám bạo loạn đòi treo cổ ông chỉ 40 feet (10 mét). Ông Thompson nói tinh thần  dũng cảm của ông Mike Pence trong ngày 6 tháng Giêng là một điều may mắn cho nền cộng hòa.

Chuyên gia pháp lý J. Michael Luttig, cựu chánh án tòa phúc thẩm liên bang, nói rằng, nếu ông Pence bị giết trong vụ bạo loạn, cuộc kiểm phiếu của Quốc Hội không thực hiện được thì đó là một cuộc đảo chánh, một vụ khủng hoảng hiến pháp nghiêm trọng nhất kể từ khi thành lập nước Mỹ. Ông Trump, các đồng minh và người ủng hộ ông là mối nguy “hiện hữu và rõ ràng” cho nền dân chủ Mỹ, ông Luttig nói tại phiên điều trần.

Như vậy, Ủy ban Điều tra của Hạ viện đã hoàn thành ba phiên điều trần công khai, phiên đầu cung cấp một cái nhìn toàn cảnh về vai trò trung tâm của ông Trump trong vụ bạo loạn tấn công Quốc Hội ngày 6 tháng Giêng năm 2021; phiên thứ hai về nguồn gốc phát sinh lời nói dối lớn (Big Lie) của ông Trump về “cuộc bầu cử bị gian lận” và phiên thứ ba về kế hoạch gây áp lực với ông Pence để đảo ngược kết quả cuộc bầu cử.

Trong phiên điều trần kế tiếp vào thứ Ba 21 tháng Sáu, Ủy ban sẽ tập trung vào việc ông Trump đã gây áp lực lên các quan chức phụ trách bầu cử thuộc đảng Cộng Hòa ở các tiểu bang, các vị dân cử Cộng Hòa trong Quốc Hội để đảo ngược kết quả và giúp ông ta tiếp tục nắm giữ quyền lực như thế nào.

Trong phiên điều trần thứ tư chiều ngày 21 tháng Sáu 2022, Ủy ban Lựa chọn của Hạ viện điều tra vụ bạo loạn ngày 6 tháng Giêng 2021 đã tập trung làm rõ chuyện Tổng thống Donald Trump đã gây áp lực như thế nào để buộc các quan chức tiểu bang giám sát cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ tháng Mười Một 2020 phải thay đổi kết quả kiểm phiếu, phải tìm thêm hàng ngàn phiếu không có thật, thậm chí ngụy tạo các cử tri đoàn (đại cử tri) để giúp ông thắng cử.

Trong phần đầu phiên điều trần, Ủy ban đã mời ba nhân vật cao cấp ra trình bày công khai. Đó là các ông Rusty Bowers, Chủ tịch Hạ Viện tiểu bang Arizona; ông Brad Raffensperger, Bộ trưởng Nội Vụ tiểu bang Georgia và ông Gabriel Sterling, giám đốc điều hành của Bộ Nội Vụ Georgia. Cả ba ông này đều là người của đảng Cộng Hòa, đều ủng hộ ông Trump và đều mong muốn ông được thắng cử; nhưng kết quả bầu cử cho thấy ông Joe Biden của đảng Dân Chủ thắng phiếu phổ thông ở cả hai tiểu bang.

Tôi không muốn làm con tốt, phản bội lời thề

Khoảng một tiếng đồng hồ trước khi phiên điều trần bắt đầu, ông Trump đã ra tuyên bố tấn công Chủ tịch Hạ viện Arizona Rusty Bowers. Ông Trump nói rằng trong một cuộc điện đàm vào tháng Mười Một 2020, ông Bowers “nói với tôi rằng cuộc bầu cử đã bị gian lận và rằng tôi đã thắng Arizona.” Đáp lại, với giọng điệu mạnh mẽ, ông Bowers cực lực bác bỏ tuyên bố của Trump. “Tôi đã nói chuyện với tổng thống. Chắc chắn không phải vậy. Bất cứ ai, bất cứ nơi nào, bất cứ lúc nào nói rằng tôi nói cuộc bầu cử là gian lận, điều đó là không đúng,” ông Bowers nói trong cuộc điều trần công khai.

Trong nhiều tuần lễ sau đó, ông Giuliani và các đồng minh của ông Trump không đưa ra được bằng chứng đã hứa, ông Bowers đã từ chối yêu cầu triệu tập Quốc Hội tiểu bang để điều tra gian lận. “Tôi thấy không có bằng chứng đáng để triệu tập một phiên điều trần và tôi không muốn bị sử dụng như một con tốt.” “Tôi nói [với Giuliani], ‘ông đang yêu cầu tôi làm một việc trái với lời thề của tôi và tôi sẽ không vi phạm lời thề của mình’”.

Tại một thời điểm khác trong phiên điều trần, ủy ban đã phát video Giuliani nói rằng nhóm của Trump có bằng chứng về những người nhập cư bất hợp pháp và những người chết bỏ phiếu ở Arizona. Nhưng các nhân chứng cho biết họ chưa bao giờ nhận được bằng chứng ủng hộ những cáo buộc đó.

Một thành viên cấp cao khác của đảng Cộng Hòa, Dân biểu liên bang Andy Biggs đại diện Arizona và một người ủng hộ Trump trung thành, đã yêu cầu ông Bowers ủng hộ việc “phế truất” các đại cử tri ngay trước khi Quốc Hội tiến hành kiểm phiếu, nhưng “Tôi nói tôi sẽ không làm như vậy,” ông Bowers nhớ lại.

Thái độ cương quyết không làm trái lời thề bảo vệ Hiến Pháp của Chủ tịch Hạ Viện Arizona Rusty Bowers đã biến ông thành mục tiêu chống đối của những người ủng hộ ông Trump. Liên tiếp trong nhiều ngày cuối năm 2020, những đám đông bạo loạn đã kéo vào hành lang Hạ Viện tiểu bang tìm ông Bowers, biểu tình la hét trước nhà ông ở ngoại ô Phoenix, dùng súng dọa dẫm hàng xóm của ông, rải truyền đơn tố cáo ông tham nhũng và phạm tội ấu dâm v.v… Tất cả những vụ quấy rối này diễn ra trong thời gian con gái ông bị bệnh nặng nằm hấp hối trong nhà; cô Kasey Bowers đã mất sau đó vào cuối tháng Giêng 2021.

Bộ trưởng Nội vụ tiểu bang Georgia Brad Raffensperger, một trong hai quan chức đảng Cộng Hòa đến làm chứng trực tiếp vào thứ Ba cũng chính là người mà cuộc đàm thoại với ông Trump ngày 2 tháng Giêng 2021 được ghi âm lại, trong đó ông Trump yêu cầu ông Raffensperger tìm cho ông ta hơn 11,000 lá phiếu để đảo ngược kết quả bầu cử, đã gây chấn động cả nước Mỹ và hiện đang được một đại bồi thẩm đoàn ở Georgia xem xét cáo buộc hình sự. Ông Raffensperger nói với Ủy ban rằng sau khi ông từ chối tìm phiếu bầu để giúp ông Trump vượt qua ông Biden, ông đã ngập trong các tin nhắn khó chịu, sau đó vợ ông cũng nhận được nhiều tin nhắn khủng khiếp và bị quấy rối tình dục. Những người ủng hộ Trump cũng đã đột nhập vào nhà của người vợ góa của con trai ông.

“Những con số là những con số. Những con số không nói dối. Chúng tôi đã nhận được nhiều cáo buộc và chúng tôi đã điều tra từng cáo buộc một”, Raffensperger nói, kể lại cách nhóm của ông xác định cách các tuyên bố được Trump trích dẫn trong cuộc gọi là không chính xác.

Trong số những cáo buộc đó có một câu chuyện sai sự thật được ông Trump và ông Giuliani nhắc đi nhắc lại rằng có một đoạn video quay tại một điểm kiểm phiếu ở Atlanta cho thấy các nhân viên bầu cử liên tục đếm các lá phiếu gian lận bầu cho ông Biden được tuồn vào tòa nhà trong một chiếc vali. Bộ trưởng Tư pháp của ông Trump vào thời điểm đó, ông William P. Barr, đã nói với ủy ban rằng Bộ Tư pháp đã điều tra đơn kiện và thấy nó “không có giá trị”. Các quan chức Georgia cũng cho biết như vậy.

Lời điều trần qua video mà Ủy ban thu thập được cho thấy những thủ đoạn gây sức ép của ông Trump và nhóm luật sư của ông lên các quan chức bầu cử và nhà lập pháp ở Arizona và Georgia cũng được thực hiện ở các tiểu bang chiến trường khác như Michigan và Pennsylvania

Làm giả phiếu đại cử tri!

Không chỉ gây áp lực, hành vi của ông Trump và nhóm của ông còn kích động đám đông ủng hộ viên đe dọa, gây nguy hiểm cho an toàn tính mạng của các nhân viên làm công việc đếm phiếu, giám sát bầu cử mà trường hợp của mẹ con cô Shaye Moss ở tiểu bang Georgia là ví dụ tiêu biểu. Sau khi bị ông Giuliani và ông Trump chỉ đích danh như là “thủ phạm” đếm phiếu gian, họ đã phải rời nhà đi tạm lánh trong hai tháng sau khi FBI nói rằng họ không an toàn do bị những người ủng hộ ông Trump đe dọa.

Tiết lộ gây chấn động nhất của phiên điều trần có lẽ là việc ông Trump, các luật sư của ông phối hợp với một số dân biểu Cộng Hòa gây áp lực buộc các tiểu bang phải thay đổi cử tri đoàn. Theo luật, ứng cử viên nào giành được nhiều phiếu phổ thông nhất của một tiểu bang thì giành được số phiếu cử tri đoàn của tiểu bang đó; số phiếu cử tri đoàn tỷ lệ thuận với số cử tri (số dân) của tiểu bang. Ông Joe Biden thắng phiếu phổ thông ở cả Arizona và Georgia nên theo luật, cử tri đoàn của hai tiểu bang này là người được chọn từ đảng Dân Chủ và việc họ bỏ phiếu cho ông Biden đã được thống đốc các tiểu bang chứng thực.

Thế nhưng, theo thông tin từ phiên điều trần, nhóm ông Trump đã phối hợp với Dân Biểu Andy Biggs của Arizona và Thượng nghị sĩ Ron Johnson của tiểu bang Wisconsin vận động các tiểu bang thay thế cử tri đoàn đã được chọn bằng các nhóm cử tri đoàn khác, có lợi cho ông Trump. Tham gia vạch ra và thực hiện kế hoạch này là các đồng minh thân cận của ông Trump như luật sư Giuliani, luật sư John Eastman, Chánh Văn phòng Tòa Bạch Ốc Mark Meadows và cả Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc đảng Cộng Hòa Ronna McDaniel. Kế hoạch thay thế cử tri đoàn đã bị các tiểu bang bác bỏ như đã nói trên và bị Văn phòng Pháp Lý Tòa Bạch Ốc coi là “bất hợp pháp”.

Dân Biểu liên bang Bennie Thompson, chủ tịch Ủy ban ngày 6 tháng Giêng, nhận định “việc gây áp lực buộc các công chức phản bội lời thề của họ là một phần cơ bản của vở kịch” để đảm bảo một chiến thắng của ông Trump. 

Từng bước từng bước, những âm mưu và thủ đoạn lật ngược kết quả bầu cử của ông Trump và các đồng minh đã được phơi bày một cách chi tiết, với những lời khai hữu thệ và những bằng chứng hết sức thuyết phục.

Các thành viên ủy ban ca ngợi các nhân chứng đã đứng lên đấu tranh cho nền dân chủ sau cuộc bầu cử năm 2020 – và sẵn sàng làm chứng về kinh nghiệm của họ. Phó Chủ tịch Ủy ban Liz Cheney (Cộng Hòa – Wyoming) các nhân chứng đã cung cấp “một ví dụ về những gì thực sự làm cho nước Mỹ trở nên vĩ đại”.

Tiếp tục phanh phui kế hoạch đảo ngược kết quả bầu cử năm 2020 của cựu Tổng thống Donald Trump, phiên điều trần thứ năm ở Hạ viện vào chiều nay 23 tháng Sáu 2022 tập trung vào việc ông Trump gây áp lực buộc các quan chức lãnh đạo Bộ Tư Pháp phải tuyên bố cuộc bầu cử bị gian lận theo ý ông và khi yêu cầu sai trái của mình không được đáp ứng, ông Trump đã tìm cách thay thế lãnh đạo của bộ bằng một người thân cận với ông, đẩy cơ quan thực thi pháp luật cao nhất của đất nước vào một tình huống hỗn loạn.

Ra điều trần trực tiếp hôm nay có ông Jeffrey Rosen, quyền Bộ trưởng Tư pháp sau khi Bộ trưởng William Barr từ chức hồi giữa tháng Mười Hai 2020, ông Richard Donoghue và ông Steven Engel, cựu Thứ trưởng Bộ Tư Pháp. Điều khiển phần phỏng vấn là Dân Biểu Adam Kinzinger (Cộng Hòa – Illinois), thành viên Ủy ban Lựa chọn của Hạ Viện điều tra vụ bạo loạn tấn công Quốc Hội ngày 6 tháng Giêng 2021 (Ủy ban 6 tháng Giêng). 

Trước khi vào phần phỏng vấn các nhân chứng, Ủy ban 6 tháng Giêng đã cho chiếu hình ảnh các cựu bộ trưởng tư pháp trong các chính phủ Cộng Hòa và Dân Chủ từ thời ông George Bush đến ông Barack Obama; tất cả đều ra tuyên bố khẳng định tính độc lập của Bộ đối với Tòa Bạch Ốc và tránh xa chính trị đảng phái trong các quyết định điều tra. 

Lời khai hữu thệ của các ông Rosen, Donoghue và Engel đều nói rằng ông Trump và bộ sậu của ông đưa ra nhiều cáo buộc về bầu cử gian lận nhưng các cuộc điều tra của FBI và các bộ phận điều tra của bộ đều xác định không có cáo buộc nào là đúng sự thật. Ông Trump cũng nhiều lần tỏ ý “không hài lòng về những việc Bộ Tư pháp đã làm để điều tra gian lận bầu cử”.

Hết lần này đến lượt khác, các nhà lãnh đạo Bộ Tư Pháp giải thích cho ông Trump rằng chính quyền các tiểu bang thực hiện và giám sát cuộc bầu cử ở các tiểu bang mà không bị liên bang can thiệp; họ đã nhiều lần chứng minh cho ông thấy rằng không có gian lận bầu cử ở quy mô có thể làm đảo ngược kết quả theo hướng có lợi cho ông. Nhưng ông Trum vẫn cứ tiếp tục gây sức ép ngày càng nặng nề để buộc họ phải tuyên bố điều ngược lại.

Quan hệ giữa ông Trump với Bộ Tư Pháp chuyển sang một bước sóng gió mới vào cuối tháng Mười Hai sau khi một dân biểu đảng Cộng Hòa, ông Scott Perry của tiểu bang Pennsylvania, đề nghị ông Trump cất nhắc ông Jeffrey Clark lên chức vụ bộ trưởng. Khi bắt đầu cuộc họp kéo dài nhiều tiếng đồng hồ tại Phòng Bầu Dục vào tối ngày 3 tháng Giêng 2021, “Tổng thống quay sang tôi và ông ấy nói: ‘Một điều mà chúng tôi biết là bạn, Rosen, bạn sẽ không làm gì cả. Bạn thậm chí không đồng ý với những tuyên bố về gian lận bầu cử và anh chàng này [Clark] ít nhất có thể làm điều gì đó.“, ông Rosen kể lại. Ông Trump chỉ rút lại kế hoạch sau khi các lãnh đạo Bộ Tư Pháp, gồm Rosen, Donoghue và Engel tuyên bố họ sẵn sàng từ chức tập thể để phản đối.

Ông Jeff Clark là một luật sư, gia nhập Bộ Tư Pháp năm 2018 và đang đảm nhiệm chức vụ phụ tá bộ trưởng phụ trách các cuộc điều tra về môi trường và điều hành bộ phận dân sự của bộ. Ông Clark đã được Ủy ban 6 tháng Giêng gửi trát đòi ra điều trần nhưng từ chối cộng tác. Dân Biểu Kinzinger điều khiển phiên thảo luận cho rằng Clark là một luật sư có trình độ chuyên môn duy nhất là lòng trung thành với ông Trump. “Jeff Clark là ai? Ông ấy là người sẽ làm bất cứ điều gì mà tổng thống muốn ông ta làm, kể cả việc lật đổ một cuộc bầu cử dân chủ tự do và công bằng,” ông Kinzinger nói.

Chỉ một giờ trước khi phiên điều trần bắt đầu chiều nay, có tin các đặc vụ liên bang đã khám xét nhà của Clark ở Virginia, nhưng chưa rõ FBI đang tìm kiếm những gì.

***

Như vậy, cùng với Lời Nói Dối Lớn rằng cuộc bầu cử bị gian lận, bị đánh cắp [xem tường thuật phiên điều trần thứ hai], ông Trump đã có nhiều hình thức gây áp lực với các quan chức và nhân viên bầu cử ở một số tiểu bang [phiên điều trần thứ tư], áp lực và gây nguy hiểm cho Phó Tổng thống Mike Pence [phiên điều trần thứ ba] và cả các quan chức lãnh đạo Bộ Tư Pháp [phiên điều trần thứ năm] – là cơ quan thực thi và bảo vệ pháp luật trong nhánh hành pháp của ông. Tất cả đều nhằm một mục đích là đảo ngược kết quả cuộc bầu cử tổng thống ngày 3 tháng Mười Một 2020, giúp ông biến thua thành thắng để tiếp tục nắm giữ quyền lực.

Chưa kể rằng Lời Nói Dối Lớn của ông Trump đã kích động đám đông những người ủng hộ ông tấn công vào trụ sở Quốc Hội Hoa Kỳ ngày 6 tháng Giêng 2021 nhằm ngăn chặn cuộc họp khoáng đại của lưỡng viện Quốc Hội kiểm đếm phiếu đại cử tri, chứng nhận chiến thắng cuộc bầu cử thuộc về ứng cử viên đảng Dân Chủ Joe Biden [phiên điều trần thứ nhất].

Không chỉ gây áp lực lên các cơ quan liên quan tới bầu cử, ông Trump còn thực hiện nhiều vụ kiện ở các tòa án các cấp, lên cả Tối Cao Pháp Viện, với niềm hy vọng rằng các thẩm phán do ông bổ nhiệm sẽ ra phán quyết chấp thuận những lời cáo buộc sai sự thật của ông về bầu cử gian lận. Âm mưu đó không thành công và cả 61 vụ kiện mà ông và bộ sậu của ông khởi xướng đều bị tòa án bác bỏ.

Nhưng lời nói dối lớn về cuộc bầu cử 2020 của ông Trump có được sự ủng hộ của một số nghị sĩ, dân biểu đảng Cộng Hòa trong Hạ Viện. Những lời khai tại phiên điều trần thứ tư và thứ năm cho thấy có một số dân biểu Cộng Hòa hậu thuẫn cho một kế hoạch của ông Trump đưa ra một số “đại cử tri giả” làm căn cứ để ông Phó Tổng thống Mike Pence tuyên bố ông Trump thắng cử tại một số tiểu bang chiến trường. Dân Biểu Scott Perry của Pennsylvania nói trên, cùng các đồng viện Cộng Hòa như Andy Biggs ở Arizona, Mo Brooks ở Alabama, Matt Gaetz ở Florida và Louie Gohmert ở Texas đều đã tham gia vào nỗ lực từ chối cuộc kiểm phiếu bầu cử hoặc gửi “đại cử tri giả”. Lời khai của các lãnh đạo Bộ Tư Pháp cho biết, ông Trump nhiều lần yêu cầu các vị này rằng: “Chỉ cần tuyên bố cuộc bầu cử là hỏng, phần việc còn lại để cho tôi và các nghị sĩ Cộng Hòa giải quyết.” 

Thông tin từ bà Cassidy Hutchinson, phụ tá của Chánh Văn phòng Tòa Bạch Ốc thời Trump, ông Mark Meadows khai trước cuộc điều trần cho thấy, cả năm dân biểu Cộng Hòa kể trên đều đã nhận ra sai lầm trong hành vi của họ và đã tìm cách xin ông Trump ân xá trước khi ông rời ghế tổng thống vào ngày 20 tháng Giêng 2021. Ông Kinzinger nói rằng lý do duy nhất để họ xin ân xá “là họ nghĩ họ đã phạm tội”.

Dân Biểu Mo Brooks – một người trung thành với ông Trump nhưng đã bị ông cựu tổng thống “đá đít” và thất bại trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng Hòa chọn người ứng cử vào vị trí thượng nghị sĩ đại diện Alabama mới đây – cho biết, sau vụ thất bại cay đắng đó ông ta sẵn sàng ra điều trần nếu được Ủy ban triệu tập.

Vụ “đại cử tri giả” có thể là chủ đề của các phiên điều trần kế tiếp, sẽ diễn ra sau kỳ nghỉ lễ Độc Lập đầu tháng Bảy và sau khi Ủy ban 6 tháng Giêng thu thập thêm nhiều chứng cứ.

***

Phiên điều trần mới nhất ít tập trung vào bạo lực tại Điện Capitol hơn là những thủ đoạn thúc đẩy về pháp lý của ông Trump để hủy bỏ kết quả bầu cử, giúp ông tiếp tục cầm quyền một nhiệm kỳ nữa. Và đây mới là dấu hiệu vi phạm trầm trọng Hiến Pháp và các định chế dân chủ làm nền tảng cho sự thịnh vượng của đất nước Hoa Kỳ hơn hai trăm năm qua.

Những kế hoạch và thủ đoạn lợi dụng quyền lực tổng thống để ép buộc các nhánh tư pháp, lập pháp và cả hành pháp thực hiện những hành vi trái pháp luật và vi hiến của ông Trump chỉ để ông tiếp tục cầm quyền cho thấy nước Mỹ đã ở rất gần một cuộc khủng hoảng hiến pháp. “Chúng ta đã gần như đánh mất tất cả,” Dân Biểu Kinzinger nói.

Ủy ban Lựa chọn Hạ Viện điều tra vụ bạo loạn ngày 6 tháng Giêng 2021 (Ủy ban 6 tháng Giêng) đã đột ngột thay đổi lịch làm việc và tổ chức phiên điều trần thứ sáu để trình bày với công chúng những chứng cứ mới, động trời. Nhân chứng duy nhất ra khai báo hữu thệ hôm nay là cô Cassidy Hutchinson, trợ lý đặc biệt của tổng thống, phụ tá của ông Mark Meadows, cựu Chánh Văn phòng Tòa Bạch Ốc dưới quyền ông Trump.

Là người làm việc thường xuyên ở Cánh Tây (West Wing) Tòa Bạch Ốc, cô Hutchinson có điều kiện tiếp cận tất cả các quan chức cao cấp nhất của chính phủ, và tham dự hầu hết những cuộc họp của Tổng thống Trump, cả trên phi cơ Không Lực Một khi Tổng thống đi công cán.

Ông Trump cũng có ý định đi cùng với đám đông đến trụ sở Quốc Hội, như ông đã nói trong bài phát biểu trước đám đông tại Quảng trường Ellipse – giữa Tòa Bạch Ốc và đài tưởng niệm Washington. Khi các cố vấn và nhân viên mật vụ bảo vệ tổng thống ngăn cản điều đó, ông Trump thậm chí đã cố giành lấy tay lái chiếc xe limo của tổng thống từ tay một nhân viên sở mật vụ khi cơ quan này chở ông về Tòa Bạch Ốc thay vì đi tới Quốc Hội như ông đòi hỏi.

Khi những người bạo loạn xông vào điện Capitol, hô vang “Treo cổ Mike Pence”, ông Trump tán thành bạo lực. Cô Hutchinson làm chứng rằng ông Meadows đã nói về ông Trump: “Ông ấy không muốn làm bất cứ điều gì” và “Ông ấy nghĩ Mike xứng đáng với điều đó. Ông ấy không nghĩ rằng họ đang làm sai.“

Theo cô Hutchinson, ông Meadows đã lo lắng ngay từ ngày 2 tháng Giêng rằng cuộc biểu tình của ông Trump có thể vượt khỏi tầm kiểm soát. Ông Meadows nói với cô rằng “Mọi thứ có thể trở nên thực sự tồi tệ vào ngày 6 tháng Giêng”. Trong khi đó ông Rudolph W. Giuliani, luật sư riêng của ông Trump, đã nói với cô rằng đây sẽ là một ngày tuyệt vời, khi tổng thống đến Điện Capitol và có mặt với các thành viên của Quốc Hội trong phiên họp khoáng đại lưỡng viện để chuẩn nhận kết quả bầu cử.

Ông Anthony M. Ornato, cựu Giám đốc hoạt động của Tòa Bạch Ốc, cảnh báo ông Meadows vào ngày 6 tháng Giêng rằng đám đông dường như đã sẵn sàng cho bạo lực; họ có dao, súng, bình xịt chống gấu, áo giáp, giáo và cán cờ. Nhưng cô Hutchinson làm chứng rằng khi nghe điều đó ông Meadows đã không rời mắt khỏi điện thoại mà chỉ hỏi ông Ornato đã báo cho ông Trump hay chưa. Ông Ornato trả lời rằng ông đã báo. “Ông ấy gần như không phản ứng,” cô Hutchinson nói về phản ứng của ông Meadows khi đám đông tấn công Điện Capitol.

25 tuổi, trong chiếc áo khoác màu trắng, Cassidy Hutchinson – tự tin và bình tĩnh – ra trước Ủy ban 6 Tháng Một để chứng minh người đàn ông quyền lực nhất Hoa Kỳ, Donald Trump, đã mất kiểm soát và dường như muốn kích động một cuộc nổi dậy có vũ trang.

“Hutchinson là một người nói sự thật mà không sợ bị trừng phạt. Cô như người truyền cảm hứng, dù tuổi còn rất trẻ nhưng cô đã không cho phép lý tưởng và niềm tin vào chính phủ mình phục vụ bị những người xung quanh đầu độc. Hutchinson là một trong những nhân chứng quan trọng nhất của Ủy ban” – Dân biểu Dân chủ Jamie B. Raskin nhận định.

Trong Toà Bạch Ốc thời Tổng thống Trump, Hutchinson tiếp cận được nhiều người, và trong mắt nhiều đồng nghiệp, cô là nhân vật quyền lực. Một số còn gọi cô là “Chief Cassidy”. Là người đầu tiên trong gia đình tốt nghiệp đại học, Hutchinson từng luôn yêu thích công việc của mình. Một cựu quan chức Toà Bạch Ốc nói: “Đó là giấc mơ của cô ấy và cô ấy nhận thức được tầm quan trọng những gì mình làm”. Ngày thứ Ba, 28 Tháng Sáu, cô đã thực hiện một nhiệm vụ công dân: Làm chứng chống lại chính những người đã đề bạt và từng thân cận với cô. Hutchinson mô tả cựu Tổng thống Trump là kẻ quá khích và ông từ chối can thiệp chấm dứt bạo loạn với tâm thế tỉnh táo, có chủ ý. Cô hiểu những gì mình nói sẽ gây chấn động và đi vào lịch sử nước Mỹ.

Hutchinson cho biết cô đã bị đe dọa sau khi hai nhân chứng được kỳ vọng gây bùng nổ nhất là cựu Chánh văn phòng Mark Meadows và cố vấn Tòa Bạch Ốc Pat Cipollone từ chối tham gia cuộc điều trần. Như dự đoán, lời khai của cô lập tức bị loạt cuộc tấn công cá nhân từ Trump trên mạng xã hội Truth Social. Một số cựu quan chức Toà Bạch Ốc từng làm việc với Hutchinson cho biết, cô có đủ hai phẩm chất để trở thành nhân chứng đáng tin cậy: được Tiếp cận nhiều với chuyện hậu trường Toà Bạch Ốc và lòng dũng cảm hiếm có. Một số cựu cố vấn của Trump cho biết họ đã bị lời khai của Hutchinson gây choáng váng, vì cô được xem là rất trung thành với Meadows và Trump.

Tại phiên điều trần, Hutchinson cho biết sau khi Trump thua cuộc cuộc bầu cử và bắt đầu khăng khăng nó “bị đánh cắp”, cô bắt đầu lo lắng và nghe những lời tương tự từ các quan chức chính quyền cấp cao về kế hoạch cho một cuộc biểu tình lớn gần Điện Capitol vào ngày 6 Tháng Một. Họ nói với cô về những kẻ biểu tình mang theo vũ khí và tin rằng kế hoạch của Trump đến Điện Capitol vào ngày chứng nhận kết quả bầu cử có thể bị kết tội “gây cản trở công lý”.

Sáng ngày 6 Tháng Một, sau khi Cassidy Hutchinson và những người khác cảnh báo Meadows về khả năng xảy ra bạo lực, cô đứng sau sân khấu khi Trump xuất hiện tại một cuộc biểu tình trên đường Ellipse bên ngoài Toà Bạch Ốc. Tổng thống tỏ ra rất tức giận vì thấy không có nhiều người biểu tình như mong muốn; và đổ lỗi cho các quan chức an ninh đã sàng lọc đám đông để biết chắc họ không mang theo vũ khí. Sau khi nói với đám đông sẽ đi cùng họ đến Điện Capitol, Trump lên xe tổng thống về Toà Bạch Ốc. Hutchinson khai: “Thời điểm đó, ngay cả lãnh đạo thiểu số Cộng hoà tại Hạ viện Kevin McCarthy cũng gọi điện nhờ tôi giúp ngăn cuộc biểu tình ủng hộ Tổng thống”…

Trưởng thành ở Pennington, New Jersey, Cassidy Hutchinson học Đại học Christopher Newport ở tiểu bang Virginia, khoa khoa học chính trị. Trong một bài báo vào Tháng Mười 2018 trên trang web trường, cô cho biết mình từng là thực tập sinh cho dân biểu Cộng hoà Steve Scalise và thượng nghị sĩ Cộng hoà Ted Cruz. Sau đó cô nộp đơn xin thực tập tại Toà Bạch Ốc. “Tôi đã rơi nước mắt khi nhận được email thông báo được chọn” – Hutchinson kể.

Vào Toà Bạch Ốc, cô được chỉ định thực tập trong Văn phòng Các vấn đề Lập pháp. Thực tập xong, Hutchinson hy vọng được trở lại Washington. Đúng như thế, sau khi tốt nghiệp, cô được Văn phòng Toà Bạch Ốc, nơi cô từng thực tập, tuyển dụng. Hutchinson từng rất thân thiết với Meadows. Ông cựu cố vấn tổng thống này kể rằng, khi mình được Trump bổ nhiệm làm Chánh văn phòng vào Tháng Ba 2020, ông đã lập tức mời Cassidy Hutchinson, và Hutchinson trở thành trợ lý chính của Meadows, phụ trách một văn phòng bên cạnh văn phòng của ông, chỉ cách Phòng Bầu dục vài cánh cửa.

Brendan Buck, cựu trợ lý của cựu Chủ tịch Hạ viện Paul D. Ryan, đảng Cộng hoà, cho biết Cassidy Hutchinson thường xuất hiện lặng lẽ tại các cuộc họp, chủ yếu chỉ ngồi ghi chép. Tuy nhiên, cô được xem như phát ngôn viên của Meadows khi truyền lệnh cho các nhân viên khác với câu mào đầu “Mark muốn…”; hoặc “Sếp bảo…”. Một cựu quan chức Tòa Bạch Ốc giấu tên cho biết Hutchinson thường đi với Meadows trên chiếc Không lực Một, trả lời các cuộc gọi của ông và nhận tin nhắn từ thành viên Quốc hội.

Các thành viên chủ chốt của Toà Bạch Ốc muốn gửi tin nhắn tới Trump hoặc Meadows cũng thường thông qua cô. Hutchinson từng nói với các đồng nghiệp trong Tòa Bạch Ốc rằng cô dự định đi cùng Trump đến Mar-a-Lago để làm việc cho ông sau nhiệm kỳ tổng thống. Cô cũng tham gia lập kế hoạch rời Toà Bạch Ốc của ông. Nhưng tính toán như vậy đã thay đổi vào phút cuối.

Phiên điều trần thứ bảy của Ủy ban Điều tra Hạ Viện chiều nay 12 tháng Bảy 2022 tập trung làm rõ việc cựu Tổng thống Donald Trump đã tập hợp và kích động một đám đông những người ủng hộ ông, bao gồm cả những kẻ cực đoan cánh hữu và bạo lực, tấn công Quốc Hội vào ngày 6 tháng Giêng năm 2021, để ngăn chặn thủ tục chứng nhận thất bại bầu cử của ông, sau khi ông và nhóm cố vấn của ông đã thất bại trong các biện pháp pháp lý. 

Dựa trên lời khai của các phụ tá ông Trump, các bình luận viên cánh tả và cả những thành viên các đội dân quân, Ủy ban đã chứng minh những phát ngôn công khai của ông Trump đã dẫn dắt các ủng hộ viên của ông tin rằng cuộc bầu cử đã bị đánh cắp và dẫn họ tới vụ tấn công Quốc Hội nhằm đảo ngược kết quả kiểm phiếu.

Phiên điều trần cho thấy vụ tấn công đã được âm thầm lập kế hoạch từ trước nhưng làm ra vẻ như một cuộc bạo động tự phát.

Bản nháp có đóng dấu “Tổng thống đã xem” viết: “Tôi sẽ có bài phát biểu lớn vào lúc 10:00 sáng ngày 6 tháng Giêng tại vườn Ellipse (phía Nam Tòa Bạch Ốc). Vui lòng đến sớm, dự kiến sẽ rất đông. Sau đó diễn hành tới Điện Capitol. Ngăn chặn vụ ăn cắp!!!” Văn bản bản nháp được Ủy ban thu thập từ Văn khố Quốc gia, tuy không được đăng lên Twitter nhưng Ủy ban coi là bằng chứng mới nhất cho thấy ông Trump, khi quyền lực suy yếu dần sau thất bại bầu cử, đã thực hiện một nỗ lực công khai và riêng tư để khơi dậy sự tức giận của những người ủng hộ ông đối với Điện Capitol, nơi Phó Tổng thống Mike Pence và các nhà lập pháp đã họp lại để thực hiện cuộc kiểm phiếu chính thức, xác nhận ông Joseph R. Biden Jr. là tổng thống đắc cử.

 

Trong hơn một năm, ông Trump và những người bảo vệ ông đã mô tả vụ bạo loạn tại Điện Capitol như là một cuộc biểu tình hòa bình tự do. Nhưng phiên điều trần hôm thứ Ba đã chỉ ra cách mà cựu tổng thống đóng vai trò hướng dẫn không chỉ trong việc đưa đám đông bị thúc đẩy bởi những lời nói dối trong cuộc bầu cử của ông đến thủ đô Washington vào ngày hôm đó, mà còn có kế hoạch đưa họ lên Đồi Capitol, bất chấp lời khuyên của những phụ tá thân cận nhất của ông. 

“Donald Trump đã triệu tập một đám đông tới Washington, D.C., và cuối cùng thúc đẩy đám đông đó thực hiện một cuộc tấn công bạo lực vào nền dân chủ của chúng ta,” Dân Biểu Bennie Thompson, đảng Dân Chủ Mississippi và Chủ tịch của Ủy ban, cho biết.

Trong phiên điều trần thứ bảy để đưa ra những phát hiện của mình, ủy ban đã đặt ông Trump vào trung tâm của các nỗ lực pháp lý nhằm thao túng tiến trình chính trị và cũng là trung tâm của sự hỗn loạn chưa từng có tại Điện Capitol. Trong gần ba giờ, phiên điều trần đưa ra bằng chứng từ những người tổ chức cuộc biểu tình, những người bạo động và phụ tá bên trong Tòa Bạch Ốc, tất cả những người đó đều nói rằng cựu tổng thống đã kích động họ và chỉ đạo những việc diễn ra vào ngày hôm đó.

Một trong những nhân chứng tại phiên điều trần, ông Stephen Ayres từ Ohio, người đã nhận tội vào tháng trước với cáo buộc gây mất trật tự liên quan đến vụ tấn công Điện Capitol, cho biết: “Tổng thống đã khiến mọi người nổi giận và yêu cầu mọi người lao tới. Về căn bản, chúng tôi chỉ làm theo những gì ông ấy nói.”

 

Ngay cả Brad Parscale, người có thời quản lý chiến dịch tranh cử của ông Trump, cũng đã đổ lỗi cho ông chủ cũ về vụ bạo lực chết người xảy ra sau đó, theo bằng chứng do Ủy ban đưa ra hôm thứ Ba. “Một tổng thống đương nhiệm lại yêu cầu nội chiến… Tôi đã mất niềm tin,” ông ta viết trong tin nhắn ngày 6 tháng Giêng cho Katrina Pierson, cựu phát ngôn viên của ông Trump, thêm rằng “lời hùng biện của ông Trump đã giết chết người”.

Ngay cả khi tiết lộ bằng chứng mới về nỗ lực bám lấy quyền lực của ông Trump, Ủy ban cho rằng ông Trump vẫn đang cố tự bảo vệ mình. Dân Biểu Liz Cheney (Cộng Hòa – Wyoming), Phó Chủ tịch Ủy ban, nhắc lại lo ngại của bà rằng ông Trump đã âm thầm can thiệp vào công việc của ủy ban bằng cách ngăn cản các nhân chứng hợp tác với cuộc điều tra.

Ông Trump đã cố gọi điện cho một trong những nhân chứng, và nhân chứng này, thông qua luật sư, đã thông báo cho Ủy ban, bà Cheney nói sau phần trình bày cuối cùng. Được biết, Bộ Tư Pháp đang rất quan tâm tới thông tin này vì đó có thể là manh mối cho một vụ điều tra tội cản trở công lý. “Chúng tôi sẽ xem xét một cách nghiêm túc hành vi ảnh hưởng đến lời khai của nhân chứng,” bà Cheney nói và nói thêm rằng Ủy ban đã thông báo cho Bộ Tư pháp về vấn đề này.

Trong một tuyên bố trên Twitter, Taylor Budowich, phát ngôn viên của ông Trump, cáo buộc bà Cheney đã loan “những lời nói dối và cạnh khóe”, nhưng không đề cập đến việc liệu ông cựu tổng thống có cố liên lạc với một nhân chứng hay không.

Trong phiên điều trần, Dân Biểu Jamie Raskin (Dân Chủ – Maryland), một thành viên của Ủy ban, đã tìm cách vẽ ra một lộ trình về nỗ lực nhiều lớp của ông Trump nhằm lật ngược thất bại bầu cử, diễn ra theo ba vòng tròn đồng tâm.

Theo ông Raskin, một chuyên gia nghiên cứu về chủ nghĩa khủng bố nội địa Mỹ, ở vòng trong cùng, là chiến dịch gây áp lực của ông Trump lên Phó Tổng thống Mike Pence để thuyết phục ông Pence đơn phương vứt bỏ các phiếu đại cử tri bầu cho ông Biden khi ông Pence chủ trì phiên họp chung của Quốc Hội để xác nhận kết quả chính thức.

Và ở vòng ngoài, ông nói thêm, một đám đông lớn và tức giận, được khuyến khích bởi những lời nói dối của ông Trump về gian lận bầu cử, sẽ là một “lực lượng chính trị” tìm cách giữ quyền lực cho ông cựu tổng thống.

 

Câu chuyện mà Ủy ban kể trong phiên điều trần thứ bảy diễn ra trong ba tuần hỗn loạn vào cuối năm 2020, bắt đầu từ ngày 14 tháng 12, khi Cử Tri Đoàn các tiểu bang họp và tuyên bố ông Biden là người chiến thắng trong cuộc bầu cử. Trong vòng một ngày, các đảng viên Cộng Hòa hàng đầu, như Thượng nghị sĩ Mitch McConnell của Kentucky, đã công nhận chiến thắng của ông Biden và một số phụ tá của ông Trump, bao gồm luật sư Pat A. Cipollone, Cố vấn Pháp lý Tòa Bạch Ốc, đã khuyên Tổng thống Trump nên thừa nhận thất bại.

Nhưng thay vì nhượng bộ, Ủy ban đã ghi lại cách ông Trump phớt lờ các quan chức chính quyền hàng đầu, chuyển hy vọng và sự chú ý của mình sang một nhóm cố vấn bên ngoài, những người đề nghị với ông một kế hoạch nguy hiểm và chưa từng có để sử dụng các cơ quan an ninh quốc gia để chiếm quyền kiểm soát các máy bỏ phiếu và về cơ bản là “tổ chức lại” cuộc bầu cử.

Thông qua lời khai được ghi hình, Ủy ban đã làm sống lại một cuộc họp nóng bỏng tại Phòng Bầu Dục vào ngày 18 tháng Mười Hai năm 2020, ở đó các cố vấn – trong đó có luật sư Sidney Powell và tướng Michael T. Flynn, cựu cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump – đã đấu tranh với luật sư Cipollone và các cố vấn khác của Tòa Bạch Ốc về kế hoạch thu giữ máy móc và chỉ định một công tố viên đặc biệt để điều tra gian lận bầu cử. Sáng sớm hôm sau, sau khi cuộc họp kết thúc, ông Trump đăng thông điệp trên Twitter kêu gọi những người ủng hộ ông đến Washington vào ngày 6 tháng Giêng 2021 với lời kêu gọi: “Hãy đến đó, sẽ rất hoang dã!”

Thông điệp đó đã được phản hồi ngay lập tức và rất cuồng nhiệt. Nó nhanh chóng được khuếch đại bởi những người ủng hộ Trump nổi bật và có lượng người theo dõi lớn, như Alex Jones, giám đốc điều hành của hãng truyền thông Infowars đầy thuyết âm mưu và người làm phát thanh cánh hữu Tim Pool.

Trong những góc tối của internet, những người ủng hộ ông Trump trên các trang web như TheDonald.win đã bắt đầu thảo luận về việc mang theo còng tay, áo giáp, khiên, gậy bóng chày và bình xịt hơi cay tới thủ đô Washington. Những người khác nói về hành vi gây bạo lực. “Tại sao chúng ta không giết chúng?” một người đã viết trong phòng tán gẫu (chatroom) 4chan. “[Giết] đến từng tên dân chủ cuối cùng, tới người đàn ông, đàn bà và trẻ em cuối cùng?”

Tweet của ông Trump cũng có tác dụng đáng kể trong thế giới thực.

Trong vòng vài ngày kể từ khi nó được đăng tải, một nhóm ủng hộ Trump có tên là Phụ nữ vì nước Mỹ trên hết (Women for America First) đã thay đổi kế hoạch tổ chức cuộc mít tinh ở Washington sau lễ nhậm chức của ông Biden và dời sự kiện sang ngày 6 tháng Giêng. Cùng lúc đó, Ủy ban cho biết, ông Ali Alexander một nhà tổ chức nổi tiếng của phong trào Ngăn chặn Ăn Cắp (Stop the Steal) đã lập trang web WildProtest.com, cung cấp thông tin về nhiều cuộc biểu tình ở Washington vào ngày 6 tháng Giêng với đầy đủ thông tin về thời gian diễn ra sự kiện, địa điểm, diễn giả và chi tiết về phương tiện di chuyển.

Vào ngày 21 tháng 12 năm 2020 – hai ngày sau khi tweet của ông Trump về ngày 6 tháng Giêng được đăng trên mạng – một nhóm các thành viên cực hữu của đảng Cộng Hòa trong Quốc Hội đã gặp tổng thống tại Tòa Bạch Ốc để thảo luận kế hoạch của luật sư bảo thủ John Eastman về việc gây áp lực với Phó Tổng thống Mike Pence để làm gián đoạn hoạt động bình thường của Cử Tri Đoàn và giữ cho ông Trump tiếp tục nắm quyền.

Dân Biểu Stephanie Murphy (Đặng Thị Ngọc Dung) (Dân Chủ – Florida), thành viên Ủy ban, cho biết các thành viên của Quốc Hội tham dự cuộc họp bao gồm các ông bà Andy Biggs (Arizona), Matt Gaetz (Florida), Louie Gohmert (Texas) và Scott Perry (Pennsylvania). Có đến 11 dân biểu đảng Cộng Hòa trong Hạ Viện đã đề nghị được ông Trump ân xá trước khi ông ta rời ghế tổng thống.

 

Ủy ban cũng đã nghe một nhân chứng khác, Jason Van Tatenhove, cựu phát ngôn viên của tổ chức Oath Keepers, đã mô tả nhóm này là một mối đe dọa đối với nền dân chủ. Thủ lĩnh của Oath Keepers, Stewart Rhodes, là một trong số thành viên của nhóm bị buộc tội có âm mưu nổi loạn liên quan đến vụ tấn công Điện Capitol.

Và lần đầu tiên, ủy ban đã nghe lời khai từ một tội phạm hình sự có mặt tại Điện Capitol vào ngày 6 tháng Giêng và hiện đang phải đối mặt với các cáo buộc. Bị đơn, ông Ayres, nói với Ủy ban rằng ông đã đến Washington theo chỉ đạo của ông Trump và tuần hành đến Điện Capitol khi tổng thống bảo ông ta làm như vậy; nếu ông ta biết những tuyên bố của ông Trump về bầu cử gian lận là sai thì ngay từ đầu ông ta sẽ không bao giờ đi. Ayres nói rằng vụ tham gia vào cuộc bạo động đã hủy hoại cuộc đời ông ta, và ông ta cảm thấy bị ông Trump lừa gạt và phản bội.

“Tôi cảm thấy tôi giống như con ngựa bị che mắt. Điều quan trọng nhất đối với tôi là, hãy cởi bỏ tấm che mắt, hãy lùi lại và nhìn xem điều gì đang xảy ra trước khi quá muộn”.

Theo dõi các phiên điều trần của Uỷ ban Đặc trách điều tra vụ tấn công Quốc Hội (January 6th Committee, viết tắt là J6C), ta thấy có rất nhiều từ ngữ tiếng Anh nếu phải dịch sang tiếng Việt không dễ tí nào vì chúng thuộc dạng tiếng lóng hoặc ngôn ngữ bình dân, không thể tra tự điển hay nhờ bác Gú-gồ dịch giùm vì sẽ nghe rất khôi hài và vô nghĩa. Xin dẫn chứng một vài trường hợp.

“The West Wing is unhinged!”

Chiều ngày 18 Tháng Mười Hai 2020, bốn nhân vật không phải là nhân viên nhà nước bỗng xuất hiện trong Phòng Bầu Dục của Bạch Cung để gặp Tổng thống Trump. Họ được một viên cán sự dẫn vào mà không phải đi qua các thủ tục an ninh thường lệ. Bốn người đó là Rudy Giuliani, luật sư riêng của ông Trump; Sidney Powell, tác giả nhiều mưu thuyết vô căn cứ về gian lận bầu cử; cựu cố vấn an ninh Michael Flynn; Patrick Byrne, cựu CEO công ty Overstock.

Khi ban luật sư Bạch Cung hay tin, họ tức tốc chạy đến Oval Office để chất vấn bốn người nọ. Luật sư Pat Cipollone kể rằng ông ta hết sức ngạc nhiên khi thấy những người này trong phòng, “nhất là thằng cha Overstock, người tôi chưa hề gặp bao giờ và chẳng biết là ai, tại sao lại có mặt.”

Buổi họp dài mấy tiếng đồng hồ diễn ra trong bầu không khí cực kỳ căng thẳng. Theo lời kể một viên chức thì hai bên đã “la hét, cãi lộn, chửi nhau bằng những lời lẽ thô tục nhất.” Cô Cassidy Hutchinson, phụ tá cho chánh văn phòng Mark Meadows gửi cho Anthony Ornato, phó Chánh Văn Phòng (Deputy Chief of Staff), một cái text message như sau:

“The West Wing is unhinged.”

West Wing là khu cánh Tây của Bạch Ốc, ám chỉ nơi làm việc của Tổng thống và các nhân viên cao cấp. Thế còn “unhinged” là sao? Unhinged nghĩa đen là “sút bản lề”, đến từ chữ “hinge” có nghĩa là bản lề. Nhưng ngoài nghĩa đó ra, unhinged còn là tiếng lóng để diễn tả tình huống mất kiểm soát, loạn cào cào. Dùng trong bối cảnh ấy, “The West Wing is unhinged” có thể dịch thành: “Chái Tây loạn hết cả rồi!”

“Will be wild!”

Rạng sáng ngày 19 Tháng Mười Hai, bốn người khách của tổng thống đã phải ra về sau khi không thuyết phục được nhóm luật sư của Bạch Cung thuận theo âm mưu lật đổ chánh quyền do họ đề xướng. Tổng thống Trump bèn tung ra cú tweet được Uỷ Ban J6C mô tả là phát súng khai mào chiến dịch dùng bạo lực và đám đông cuồng tín để ngăn chặn buổi đếm phiếu tại Quốc Hội. Ông Trump viết:

“Peter Navarro releases 36-page report alleging election fraud ‘more than sufficient’ to swing victory to Trump. A great report by Peter. Statistically impossible to have lost the 2020 Election. Big protest in D.C. on January 6th. Be there, will be wild!”

Đoạn đầu thì dễ hiểu thôi. Trump cho biết Peter Navarro vừa tung ra một báo cáo 36 trang cáo buộc gian lận bầu cử, rằng theo xác suất (statistically) thì phe Trump không thể nào thua. Nhưng hai câu cuối mới là vấn đề: “Big protest in D.C. on January 6th. Be there, will be wild!”

Biểu tình lớn ở D.C. ngày 6 tháng Giêng. Hãy có mặt. Sẽ rất là… “wild”!

Wild là sao? Tự điển tiếng Anh có rất nhiều định nghĩa cho chữ này, nào là (vùng đất) hoang, (cây cỏ) mọc bừa bãi, (tâm thần) nổi điên, (người) vô kỷ luật, (bắn súng/tên) trật đích, (cảm xúc) hào hứng, (tình huống) điên loạn, (con thú) bất trị v.v.

Như vậy phải dịch “Will be wild” như thế nào mới đúng ý Tổng thống? Theo thiển ý, chữ wild này có thể hiểu theo nghĩa tiếng lóng người Mỹ thường dùng để tả một sự kiện vô cùng náo nhiệt. Chẳng hạn như: “You should have been at the party. It was wild!” (Rất tiếc bạn đã không đến dự được. Buổi tiệc hôm đó náo động/vui cực kỳ!)

Thành thử, nói theo giọng bình dân thì “Be there, will be wild!” có thể hiểu nôm na là “Nhớ đến, bảo đảm vui!” hoặc “Hãy có mặt, sẽ vui bạo!” (Dĩ nhiên không ai ngờ, trừ những người đã âm mưu từ trước, rằng “bạo” đây còn mang ý nghĩa bạo loạn và bạo lực.)

“All hell’s gonna break loose!”

Và như Uỷ Ban 6/1 cho ta biết, một ngày trước khi phiến loạn xảy ra, Tổng thống Trump đã có ít nhất hai cuộc gọi với chiến lược gia Steve Bannon. Trong buổi phát thanh ngày 5 Tháng Một của mình, Steve Bannon đã bật mí sơ sơ cho thính giả rằng cuộc biểu tình ngày mai sẽ không phải là một cuộc xuống đường bình thường. Bannon cảnh báo: “All hell’s gonna break loose!”

Đây cũng là một thành ngữ thường được dùng trong đối thoại bình dân (informal), được tự điển Merriam-Webster định nghĩa là “cách mô tả tình huống bạo lực, bạo loạn hay đập phá bỗng dưng xảy ra.”

Và như ta thấy (trong kinh ngạc và kinh hoàng), Bannon đã “liệu việc như thần.” Đó là lý do tại sao Steve Bannon được Uỷ Ban 6/1 “mời” ra cung khai. Nhưng vì ông ta quyết từ chối hợp tác nên hồ sơ được chuyển cho Tư Pháp xử lý. Ít lâu sau Bannon bị truy tố tội “Khinh thường Quốc Hội” và sẽ phải ra toà hình sự vào thứ Hai tuần tới.

Steve Bannon, cựu chiến lược gia cho ứng cử viên Donald Trump năm 2016, vừa bị kết án tội Contempt of Congress – Khinh thường Quốc Hội. Đây là một tội danh ít khi ta nghe nói tới và rất ít người bị. Thế Contempt of Congress nghĩa là gì?

Theo Wikipedia:

Khinh thường Quốc Hội là the act of obstructing the work of the United States Congress (hành vi cản trở việc làm Quốc Hội Hoa Kỳ) hay một trong những uỷ ban của Quốc Hội khi họ thi hành nhiệm vụ.

Thuở ban đầu, hối lộ hay đút lót cho thượng nghị sĩ hoặc dân biểu được xem là hành động khinh thường Quốc Hội.

Ngày nay, tội khinh thường Quốc Hội generally applied to the refusal to comply with a subpoena issued by a Congressional committee (được áp dụng cho những trường hợp bị cáo từ chối trát đòi của một uỷ ban Quốc Hội); usually seeking to compel either testimony or the production of requested documents (để tìm cách buộc nhân chứng phải ra điều trần hoặc giao nộp hồ sơ theo yêu cầu).

_________

Steve Bannon đã làm gì để phải mang tội? Bài báo của Associated Press ngày 22 tháng Bảy cho biết:

Bannon, 68 tuổi, đã bị kết án sau phiên toà dài bốn ngày tại một toà án liên bang ở Hoa Thịnh Đốn. Ông ta bị cáo buộc hai tội danh: one for refusing to appear for a deposition and the other for refusing to provide documents in response to the committee’s subpoena (tội thứ nhất là từ chối ra cung khai, và tội thứ nhì là từ chối cung cấp các hồ sơ theo yêu cầu trong trát đòi của Uỷ ban).

Bồi thẩm đoàn gồm 8 đàn ông và 4 phụ nữ đã bàn thảo gần ba tiếng đồng hồ. Ông [Bannon] đối mặt tối đa hai năm tù ở trong nhà tù liên bang, mức án sẽ được quyết định vào ngày 21 tháng 10. Each count carries a minimum of 30 days in jail (Hình phạt tối thiểu cho mỗi tội danh là 30 ngày tù).

Vì sao Uỷ Ban 6/1 yêu cầu Bannon ra cung khai và nộp tài liệu? Theo NPR:

Uỷ ban muốn biết thêm về những cuộc liên lạc giữa Bannon và cựu Tổng thống Trump, sự hiện diện của ông ta cùng với một số nhân vật khác tại khách sạn Willard Hotel [gần Bạch Cung] hồi đầu năm 2021, và câu nói trong chương trình podcast War Room của ông ta một ngày trước khi vụ tấn công Điện Quốc Hội xảy ra, rằng “all hell is going to break loose tomorrow.”

Như đã giải thích trong bài Loạn Cào Cào, câu nói đầy ẩn ý của Bannon là một thành ngữ thường dùng trong đối thoại bình dân được định nghĩa là “tình huống bạo lực, bạo loạn hay đập phá bỗng dưng xảy ra.” Chính vì vậy nên Uỷ ban 6/1 mới muốn tìm hiểu tại sao Steve Bannon nghĩ (hoặc biết trước) rằng sẽ có bạo loạn ngày hôm sau.

Từ lúc nhận được trát đòi hồi tháng 9 năm ngoái đến nay, Steve Bannon vẫn một mực từ chối hợp tác với Uỷ Ban và luôn lớn tiếng thách thức Bộ Tư Pháp. Nhưng vào ngày 21 tháng 10 sắp tới đây, ông ta sẽ được “face the music” – một thành ngữ dân gian khác mang ý nghĩa đối mặt với hậu quả (hình phạt) của việc mình làm.

Tại phiên điều trần thứ tám trong loạt các phiên điều trần công khai do Ủy ban Hạ viện tổ chức điều tra vụ bạo loạn ngày 6 tháng Giêng 2021 tổ chức, Ủy ban đã cáo buộc cựu Tổng thống Donald J. Trump vô trách nhiệm vì đã không hành động để ngăn chặn cuộc tấn công vào Điện Capitol được thực hiện nhân danh ông ta.

Ủy ban đã trình bày những dữ kiện và lời khai của nhân chứng cho thấy, trong hơn 187 phút ông Trump đã ở trong một phòng ăn nhỏ gần Phòng Bầu dục, theo dõi cảnh bạo lực tấn công Quốc Hội được truyền hình trực tiếp trên đài Fox News và từ chối lời cầu xin của các trợ lý, thành viên đảng Cộng Hòa trong Quốc Hội và các thành viên gia đình, yêu cầu ông kêu gọi đám đông chấm dứt bạo động ngay cả khi ông vẫn tiếp tục gọi điện cho các thượng nghị sĩ để thuyết phục họ ngừng chứng nhận kết quả bầu cử của cử tri đoàn mà ông là kẻ thất bại.

Hành động “không làm gì cả” trong 187 phút của ông Trump – tính từ lúc ông kết thúc bài diễn văn tại cuộc tuần hành ở công viên Ellipse gần Tòa Bạch Ốc lúc 1:10 chiều 6 tháng Giêng đến lúc ông đọc diễn văn video ở Vườn Hồng Tòa Bạch Ốc lúc 4:17 phút chiều, kêu gọi người biểu tình rời đi sau khi có dấu hiệu các lực lượng an ninh được tăng viện đã bắt đầu làm chủ tình hình trên Đồi Capitol và nhân viên FBI đang lùng bắt những nhân vật đầu sỏ của vụ bạo loạn – là trọng tâm câu chuyện được Ủy ban trình bày tối thứ Năm 21 tháng Bảy.

Ra điều trần trực tiếp hôm nay có ông Matthew Pottinger, cựu Phó Cố vấn An ninh Quốc gia và cô Sarah Matthews, Phó Thư ký Báo Chí Tòa Bạch Ốc. Các nhân chứng, qua bản khai video và lời khai trực tiếp, đều cho biết ông Trump đã bỏ qua một loạt lời cầu xin để kêu gọi những người ủng hộ của mình chấm dứt bạo loạn và rời khỏi tòa nhà Quốc Hội.

Các thành viên của Quốc Hội, các trợ lý và con gái ông, cô Ivanka, đã cầu xin ông Trump ra lệnh chấm dứt bạo lực khi nó diễn ra trước mặt ông trên truyền hình. Nhưng các nhân chứng nói trước ủy ban rằng ông Trump không chỉ phớt lờ yêu cầu của họ mà còn liên tục ra hiệu rằng ông không muốn làm gì cả. 

Trong lời khai trực tiếp tại phiên điều trần, hai phụ tá của ông Trump, Matthew Pottinger và cô Sarah Matthews, cho biết họ đã từ chức sau khi kinh hoàng trước dòng tweet của ông Trump lên án Phó Tổng thống Mike Pence giữa lúc cuộc tấn công vào Điện Capitol đang diễn ra và đám đông đang la hét đòi treo cổ ông Pence. Ông Pottinger nói rằng dòng tweet này giống như đổ xăng vào lửa.

Tin nhắn văn bản và âm thanh mà ủy ban thu được cho thấy những người biểu tình tập trung tại Điện Capitol đang chú ý lắng nghe những lời nói của ông Trump nhưng ông đã không can ngăn họ. Cô Sarah Matthews thậm chí nói rằng bộ phận của cô đã tập hợp các nhà báo ở Cánh Tây, sẵn sàng chờ ông Trump phát biểu với quốc dân nhưng đã không có lời phát biểu nào được đưa ra.

Dân biểu Adam Kinzinger (Cộng Hòa-Illinois), người dẫn dắt phiên điều trần, nói rằng tổng thống chẳng những không làm mà không muốn làm điều gì để chấm dứt cuộc bạo loạn ở Điện Capitol vì nó diễn ra theo kế hoạch của ông ta, phục vụ lợi ích riêng của ông ta. 

“Ông ấy nói với Mark Meadows [Chánh văn phòng Tòa Bạch Ốc] rằng những kẻ bạo loạn đang làm những gì họ nên làm và những kẻ bạo loạn hiểu rằng họ đang làm những gì Tổng thống Trump muốn họ làm,” ông Kinzinger nói.

Ông Trump đã không viết tweet kêu gọi người bạo động rời khỏi tòa nhà Quốc Hội, mà ông thậm chí không gọi điện thoại cho Bộ Tư Pháp, Bộ An Ninh Nội Địa hoặc Bộ Quốc Phòng để ra lệnh cho các đơn vị công lực lập lại trật tự trên Đồi Capitol. Thông qua một loạt lời khai của nhân chứng, Ủy ban chứng minh rằng ông Trump chưa bao giờ liên hệ với những người đứng đầu cơ quan thực thi pháp luật hoặc bộ phận an ninh quốc gia hoặc cơ quan trong chính phủ để tìm kiếm sự trợ giúp nhằm dập tắt bạo lực. 

Đoạn phim của Fox News, mà ông Trump đang xem từ phòng ăn của mình, cho thấy Cảnh sát Capitol đang bị bao vây, đang vật lộn để đẩy lùi đám đông, các thượng nghị sĩ và dân biểu chạy tán loạn tìm nơi trú ẩn an toàn và tính mạng của Phó Tổng thống Mike Pence bị đe dọa nghiêm trọng. Nhưng ông tổng thống vẫn ngồi bất động như một khán giả nhàn rỗi chứ không phải một nhà lãnh đạo quốc gia, một tổng tư lệnh quân đội trong lúc đất nước đang có biến. 

Thậm chí điện thoại gọi từ Ngũ Giác Đài yêu cầu phối hợp phản ứng ông cũng không nghe mà luật sư Pat Cipollone của Tòa Bạch Ốc phải nhận điện thoại. Trong cuộc phỏng vấn với Ủy ban, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, tướng Mark Milley, hết sức thất vọng với phản ứng của ông Trump. “Ông là tổng tư lệnh – Ông đang chứng kiến một cuộc tấn công xảy ra ở Điện Capitol của Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ và không làm gì cả? Không thực hiện cuộc gọi nào? Không? Số không?” Tướng Milley chán nản.

Có những chi tiết xúc động lần đầu tiên được tiết lộ cho thấy các vệ sĩ bảo vệ ông Pence đã quá sợ hãi trước đám đông hung bạo đến mức một số người đã gọi điện thoại để nói lời vĩnh biệt vợ con và thân nhân. 

Dân biểu Adam Kinzinger – một cựu sĩ quan Không Lực Hoa Kỳ đã chiến đấu ở Afghanistan và Iraq – nhận định:

Cựu Phó Cố vấn An ninh Quốc gia Matthew Pottinger nhận định, vụ bạo loạn ở Điện Capitol “đã làm cho các kẻ thù của Mỹ bạo dạn hơn bằng cách cung cấp cho họ đạn được để quảng bá câu chuyện rằng hệ thống chính phủ của chúng ta không hoạt động được, rằng nước Mỹ đang suy thoái”.

Ông cho biết trong những ngày sau đó, ông nghe nhiều quan chức cao cấp của các nước đồng minh “hết sức quan tâm về sức khỏe của nền dân chủ Mỹ”. Ông Pottinger từng là sĩ quan Thủy Quân Lục Chiến, là nhà báo phụ trách Văn phòng báo The Wall Street Journal tại Bắc Kinh, Trung Quốc, có vợ là người Việt và bị phái đoàn của ông thủ tướng cộng sản Phạm Minh Chính mang ra bình phẩm trong vụ lộ video tháng trước.

Phần cuối phiên điều trần, Ủy ban đã cho chiếu một đoạn phim thô ghi cảnh ông Trump phát biểu vào ngày 7 tháng Giêng – tức là một ngày sau cuộc bạo loạn – nhưng ông cựu tổng thống vẫn từ chối nói rằng cuộc bầu cử đã kết thúc. “Tôi không muốn nói rằng cuộc bầu cử đã kết thúc, tôi chỉ muốn nói rằng Quốc hội đã chứng nhận kết quả mà không nói rằng cuộc bầu cử đã kết thúc, OK?” ông Trump nói với con gái Ivanka và những người khác trong phòng ghi hình. Cho đến nay ông Trump vẫn khăng khăng nói rằng ông không thua trong cuộc bầu cử 2020 cho dù ông Joe Biden đã làm tổng thống gần một nửa nhiệm kỳ.

Trong phần phát biểu kết thúc phiên điều trần, Dân biểu Liz Cheney (Cộng Hòa – Wyoming), Phó chủ tịch Ủy ban, đã cung cấp những thông tin rúng động: Kế hoạch tuyên bố chiến thắng cuộc bầu cử 2020 bất chấp dữ kiện về phiếu bầu ra sao đã được ông Trump tính toán trước. Bà Cheney dựa trên một đoạn audio-clip mới được tiết lộ ghi lại cuộc trò chuyện của Steve Bannon, cố vấn tranh cử của ông ta, bốn ngày trước bầu cử. Hành động tính toán trước kế hoạch đảo ngược kết quả bầu cử của Trump là một bất lợi cho ông ta nếu các công tố viên tiến hành vụ án hình sự chống lại ông ta.

Một bằng chứng quan trọng mà bà Cheney nêu ra là ông Trump biết ông kiểm soát được các ủng hộ viên của mình, ông có thể kích động họ tấn công Quốc Hội bằng cách lợi dụng lòng yêu nước mù quáng của họ bất chấp thực tế không có bằng chứng nào cho thấy ông ta đã thắng cử.

Bà Cheney nói trong các phiên điều trần cho thấy những lời tố cáo đều đến từ những người làm việc cho ông Trump: những cựu nhân viên, những người quen biết ông và ngay cả các con cái của ông. Họ đã trình bày một chân dung ông Trump khá thống nhất. Về vụ bạo loạn ngày 6 Tháng Giêng, không ai có thể đổ lỗi cho nhân viên để che đây hành vi của ông ta. Ông Trump là người chủ xướng mọi nỗ lực liên quan để giúp ông ta tiếp tục nắm giữ quyền lực.

Với người dân Mỹ đang theo dõi cuộc điều tra của Ủy ban, bà Cheney khuyên họ nên cân nhắc các thông tin và dữ kiện được trình bày trong các phiên điều trần để xem xét:

“Có thể nào một tổng thống sẵn sàng thực hiện những lựa chọn mà Donald Trump đã làm trong vụ tấn công Quốc Hội ngày 6 Tháng Giêng lại có thể được tín nhiệm để được bầu vào chức vụ quyền lực trong đất nước vĩ đại của chúng ta một lần nữa hay không?” bà Cheney nói.

“Chúng ta không thể chối bỏ sự thật mà vẫn là một quốc gia tự do được,” bà nói thêm.

Dân biểu Kinzinger cho biết khi Ủy ban 6 Tháng Giêng đưa ra báo cáo, Ủy ban cũng sẽ khuyến nghị việc thay đổi luật pháp và chính sách để bảo đảm chống lại một vụ bạo loạn ngày 6 Tháng Giêng khác. Một nhóm thượng nghị sĩ lưỡng đảng đã đưa ra một dự luật thỏa hiệp để cải tổ Luật Đếm Phiếu Đại Cử Tri (The Electoral Count Act) – đạo luật nằm ở trung tâm nỗ lực của ông Trump can thiệp vào kết quả bầu cử 2020.

Mặc dù phiên điều trần hôm thứ Năm dự kiến ​​là phiên cuối cùng trong một loạt các phiên điều trần trong suốt tháng Sáu và tháng Bảy, nhưng ông Bernie Thompson, Chủ tịch Ủy ban, cho biết Ủy ban có kế hoạch triệu tập lại để có thêm các phiên điều trần vào tháng Chín, do có thêm rất nhiều bằng chứng và nhiều nhân chứng tiếp tục được khai báo. Cuộc điều tra của Ủy ban 6 Tháng Giêng vẫn đang tiến hành và việc công bố báo cáo sơ bộ có thể bị chậm hơn dự tính.

Kết thúc phiên điều trần công khai kéo dài hai tiếng rưỡi đồng hồ chiều Thứ Năm 13 Tháng Mười, Ủy ban Lựa chọn của Hạ viện điều tra vụ bạo loạn ngày 6 Tháng Giêng 2021 tấn công trụ sở Quốc Hội Hoa Kỳ (gọi tắt là Ủy ban) đã bỏ phiếu hoàn toàn đồng ý với quyết định gửi trát (subpoena) đòi cựu Tổng thống Donald Trump ra khai báo hữu thệ trước Ủy ban về vai trò “trung tâm” của ông trong sự kiện lịch sử đó.

“Ông ta chính là người ở trung tâm của câu chuyện về những gì xảy ra ngày 6 Tháng Giêng. Ông ta phải chịu trách nhiệm. Ông ta phải trả lời cho các hành động của mình,” Dân biểu Bennie Thompson, đảng Dân Chủ bang Mississippi, Chủ tịch Ủy ban thông báo sau cuộc bỏ phiếu, trong đó cả chín ủy viên của Ủy ban đều bỏ phiếu thuận.

Dân biểu Liz Cheney, đảng Cộng Hòa, bang Wyoming, Phó Chủ tịch Ủy ban, nói rằng công việc điều tra của Ủy ban sẽ không hoàn thành được nếu không nghe câu trả lời từ “tay chơi trung tâm của sự kiện 6 tháng Giêng”.

 Theo quyết định, ông Trump phải ra trình bày lời khai chính thức, có tuyên thệ. Nhưng hầu hết giới quan sát đều cho rằng, yêu cầu này của Ủy ban sẽ rất khó thực hiện vì nhiều lý do. Một là vì trong lịch sử Hoa Kỳ chưa từng có tiền lệ một người đứng đầu nhánh hành pháp (là tổng thống hoặc cựu tổng thống) phải ra điều trần trước nhánh lập pháp (Quốc Hội). Việc đòi ông Trump ra khai trước Hạ Viện do vậy là chuyện mới, chưa từng được minh định trong Hiến pháp và hệ thống luật pháp quốc gia. Hai là, ông Trump luôn từ chối hợp tác với Ủy ban mà ông coi là một tổ chức phi pháp, mang nặng tính đảng phái. Và ba là, trong trường hợp ông Trump từ chối hợp tác, việc trát đòi sẽ phải trải qua một tiến trình kiện tụng và tranh cãi pháp lý hết sức phức tạp và kéo dài, có thể kéo đến tận năm sau. 

Nếu trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào ngày 6 Tháng Mười Một sắp tới, đảng Cộng Hòa giành được đa số ghế trong Hạ Viện và bắt đầu thực thi quyền của đa số từ Tháng Giêng 2023 thì khi ấy Ủy ban chắc chắn sẽ bị giải tán, việc đòi ông Trump ra điều trần sẽ không bao giờ xảy ra nữa. Những nỗ lực chính thức của Ủy ban truy cứu trách nhiệm gây ra vụ tấn công trụ sở Quốc Hội Hoa Kỳ tồi tệ nhất trong nhiều thế kỷ cũng sẽ chấm dứt.

Và cuối cùng, cho dù ông Trump phải ra khai trước Ủy ban, ông ta vẫn có thể từ chối trả lời các câu hỏi bằng cách viện dẫn Tu chính án thứ Năm, cho phép không đưa ra câu trả lời có thể sử dụng để tự buộc tội. Đã có 30 quan chức là cộng sự gần gũi của ông Trump viện dẫn quyền im lặng này; và hai cố vấn cao cấp của ông đã từ chối chấp hành trát đòi của Ủy ban: Ông Stephen K. Bannon bị kết tội coi thường Quốc Hội hồi Tháng Bảy và ông Peter Navarro sẽ ra tòa vào tháng tới với tội danh tương tự.

Tuy trát đòi có thể không thực hiện được, nhưng Ủy ban vẫn bỏ phiếu tán thành quyết định, vì theo lời Chủ tịch Thompson của Ủy ban, đây là một “nghĩa vụ”, giúp bảo đảm “một vụ tấn công giống như ngày 6 tháng Giêng sẽ không xảy ra trong tương lai”.

***

Phiên điều trần hôm nay Thứ Năm 13 Tháng Mười, là phiên thứ chín, và cũng có thể là phiên cuối cùng, đã trình bày một số thông tin mới, đồng thời đúc kết lại những nội dung đã được trình bày trong tám phiên điều trần công khai trong Tháng Sáu và Tháng Bảy. Nội dung chính được nhắc đi nhắc lại là: Cuộc bạo loạn ngày 6 Tháng Giêng 2021 là kết quả trực tiếp và có thể dự đoán được từ sự lựa chọn của ông Trump sau khi ông thất bại trong cuộc tái tranh cử tổng thống năm 2020.

 

Dựa chủ yếu vào lời khai của các phụ tá và đồng minh của ông Trump, cuộc điều tra của Ủy ban chứng tỏ ông Trump đã nhiều lần được thông báo rằng ông ta đã thất bại, nhưng ông ta vẫn bám chắc vào các thuyết âm mưu và thông tin xuyên tạc để từ chối thực tế. Ông ta đã gây áp lực buộc các quan chức của đảng Cộng Hòa, các cơ quan chính phủ kể cả Bộ Tư pháp và thậm chí cả phó tổng thống của ông phải làm những việc chưa từng có tiền lệ và có khả năng vi phạm pháp luật để giúp ông tiếp tục giữ chức vụ tổng thống.

Một trong những thông tin mới được trình bày chiều nay là một văn bản nội bộ cho thấy kế hoạch để ông Trump tuyên bố cuộc bầu cử bị gian lận nếu ông bị thua phiếu là một chiến lược đã được tính toán và chuẩn bị từ trước khi cử tri bắt đầu bỏ những lá phiếu đầu tiên.

Ủy ban cũng cung cấp chứng cứ mới chứng tỏ ông Trump hiểu rằng cử tri sẽ không bầu ông một nhiệm kỳ thứ hai nên ông ta vội vã ra lệnh rút ngay lập tức quân đội Hoa Kỳ khỏi Afghanistan và Somalia, chỉ bốn ngày trước khi các cơ quan truyền thông đồng loạt thông báo ông Joe Biden mới là người chiến thắng.

Ủy ban đã trình bày nhiều thư điện tử và tin nhắn thu thập được từ các sĩ quan đặc nhiệm của Nhà Trắng liên tục cảnh báo ông Trump về khả năng xảy ra bạo lực trong ngày 6 Tháng Giêng do hàng ngàn ủng hộ viên của ông kéo về thủ đô Washington, một số người trang bị vũ khí để phản đối Quốc Hội chứng nhận kết quả bầu cử, nhưng ông ta vẫn cương quyết đòi tham gia đám đông tới bao vây Điện Capitol vào chiều hôm đó như mọi người đã biết.

Phần gây xúc động mạnh trong phiên điều trần chiều nay là những đoạn video cho thấy các nhà lãnh đạo Quốc Hội, từ nơi trú ẩn an toàn khi đám đông tràn vào Điện Capitol, đã hoảng sợ như thế nào, đã liên tục gọi điện thoại cho các cơ quan công lực, cho quân đội và khẩn khoản yêu cầu Vệ binh Quốc gia bang Virginia đến ứng cứu ra sao.

“Không có điều gì trong chuyện này là bình thường, là chấp nhận được hoặc hợp pháp trong nền cộng hòa của chúng ta,” Dân biểu Liz Cheney nói.

***

Tuy vậy, trong nền chính trị bị “vôi hóa” và phân cực sâu sắc của xã hội Mỹ, cử tri gắn chặt với quan điểm của đảng mình và từ chối dữ kiện thực tế, cuộc điều tra và chín phiên điều trần công khai với những thông tin đáng kinh ngạc đã gần như không làm thay đổi nhiều xu hướng của dư luận.

Các cuộc thăm dò ý kiến cử tri cho thấy một bộ phận dân chúng Mỹ vẫn ủng hộ ông Trump, không theo dõi các phiên điều trần được chiếu công khai trên hầu hết các mạng truyền hình lớn và không thay đổi quan điểm so với trước khi cuộc điều tra vụ bạo loạn diễn ra.

Một cuộc thăm dò tháng trước của Đại học Monmouth ghi nhận 29% người Mỹ vẫn tin rằng ông Joe Biden thắng cử nhờ gian lận phiếu bầu – một tỷ lệ không đổi so với cuộc thăm dò hồi Tháng Sáu, trước khi diễn ra phiên điều trần công khai đầu tiên. Có đến 61% đảng viên Cộng Hòa nghĩ như vậy. 

Sau các cuộc điều trần, có 38% số người được hỏi ý kiến nói ông Trump “phải chịu trách nhiệm trực tiếp” về vụ bạo loạn ngày 6 Tháng Giêng, giảm so với tỷ lệ 42% hồi Tháng Sáu.

 

Tuy vậy, những người quan sát chính trị cho rằng, với khối lượng thông tin khổng lồ từ hàng ngàn cuộc phỏng vấn hữu thệ, tài liệu và chứng cứ hết sức chi tiết, cuộc điều tra của Ủy ban đã đặt một nền tảng quan trọng buộc Bộ Tư pháp phải hành động. Hàng trăm kẻ tham gia bạo loạn ngày 6 Tháng Giêng đã bị bắt và xét xử và các công tố viên của Bộ này đã bắt đầu âm thầm triển khai cuộc điều tra của riêng họ đối với ông Trump và các phụ tá cao cấp của ông từ vài tháng nay. 

Kết thúc phiên điều trần cuối cùng hôm Thứ Năm 13 Tháng Mười, Ủy ban cho biết họ sẽ công bố báo cáo cuối cùng về cuộc điều tra trước khi diễn ra cuộc bầu cử vào tháng tới, và tỏ dấu hiệu cho biết Ủy ban sẽ xem xét có quyết định đề nghị cơ quan tư pháp điều tra hình sự vụ việc hay không sau khi cuộc bầu cử kết thúc.

“Đất nước chúng ta không thể chỉ trừng phạt những binh nhì chân đất tràn vào Điện Capitol. Những kẻ lập kế hoạch lật đổ cuộc bầu cử và đưa chúng ta đến bạo lực cũng phải bị truy cứu trách nhiệm. Với mỗi nỗ lực biện hộ hoặc tha thứ cho hành vi của cựu tổng thống, chúng ta lại xói mòn một chút nền móng của nền cộng hòa. Những hành vi không thể bảo vệ đã được bảo vệ. Hành vi không thể tha thứ đã được tha thứ. Không truy cứu trách nhiệm, tất cả đều trở thành bình thường và sẽ tái diễn,” bà Liz Cheney, Phó Chủ tịch Ủy ban tuyên bố khi kết thúc phiên điều trần thứ chín và cũng là phiên cuối cùng.

Kết thúc phiên họp cuối cùng vào chiều nay 19 tháng Mười Hai, Ủy ban Lựa chọn Hạ viện điều tra vụ bạo loạn tấn công Quốc hội ngày 6 tháng Giêng 2021 đã bỏ phiếu đồng thuận chuyển sang Bộ Tư pháp khuyến nghị truy tố cựu Tổng thống Donald Trump với bốn cáo buộc hình sự: kích động bạo loạn, cản trở một thủ tục chính thức của Quốc hội, âm mưu lường gạt Hoa Kỳ và âm mưu đưa ra tuyên bố sai lầm.

Bốn cáo buộc, được Dân biển Jamie Raskin (Dân chủ-Maryland), thành viên của Ủy ban, phân tích dựa trên các điều khoản của Hiến pháp Hoa Kỳ, được Chủ tịch Ủy ban, Dân biểu Bennie Thompson (Dân chủ – Mississippi) đưa ra biểu quyết và được cả chín thành viên Ủy ban (bảy Dân chủ, hai Cộng hòa) chấp thuận.

“Toàn bộ mục đích và tác động hiển nhiên của kế hoạch của ông Trump là cản trở ảnh hưởng và ngăn chặn thủ tục chính thức: giây phút trung tâm của cuộc chuyển giao hợp pháp quyền lực của Hoa Kỳ,” ông Raskin nói và thêm rằng “những bằng chứng được trình bày hôm nay và các cuộc điều trần trước” bảo đảm căn cứ cho các khuyến nghị truy tố hình sự ông cựu tổng thống”.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử Hoa Kỳ một ủy ban của Quốc hội đề nghị truy tố tội hình sự một cựu tổng thống. “Chúng tôi tin rằng Bộ Tư pháp sẽ có thể dựng lại một bức tranh toàn cảnh thông qua cuộc điều tra của họ”, ông Raskin nói.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia luật pháp, khuyến nghị của Ủy ban gần như chỉ có tính chất tượng trưng và Bộ Tư pháp không có nhiệm vụ phải thực hiện các khuyến nghị đó.

Ngoài khuyến nghị gửi tới Bộ Tư pháp, Ủy ban Hạ viện còn đề nghị Ủy ban Đạo đức của Quốc hội xem xét hành vi của bốn dân biểu Hạ viện đã khước từ lệnh triệu tập ra làm chứng của Ủy ban.

Các thành viên của Ủy ban cũng đồng ý với đề nghị của Chủ tịch Bennie Thompson công bố công khai cho cho người dân Hoa Kỳ tất cả các bằng chứng và bản ghi các lời khai “không nhạy cảm” mà Ủy ban thu thập được trong vài ngày tới.

Dân biểu Liz Cheney (Cộng hòa – Wyoming), Phó chủ tịch Ủy ban, tố cáo ông Trump “hoàn toàn thất bại về đạo đức và rõ ràng sao nhãng trách nhiệm”, do đó ông ta “không thích hợp với bất kỳ cơ quan dân cử nào”, ám chỉ việc ông Trump tuyên bố ra ứng cử lần thứ ba chức vụ tổng thống Hoa Kỳ.

 

 

Phiên họp cuối cùng của Ủy ban Điều tra Hạ viện được truyền hình trực tiếp như chín phiên điều trần của Ủy ban từ tháng Bảy đến tháng Mười. Phiên họp tổng kết và hệ thống hóa lại những bằng chứng đã trình bày trong các phiên điều trần trước, thông qua bản báo cáo cuối cùng dài 160 trang của cuộc điều tra kéo dài một năm rưỡi và biểu quyết về khuyến nghị truy tố hình sự ông Trump và một số đồng sự. 

Lập luận chính của cuộc điều tra là ông Donald Trump có vai trò trung tâm của vụ bạo loạn (central cause) và đó là một phần trong kế hoạch của ông ta nhằm tiếp tục bám giữ quyền lực tổng thống. Đối với sự kiện ngày 6 tháng Giêng, Ủy ban tập trung làm rõ những hành vi và phát ngôn của ông Trump dẫn tới việc kích hoạt những người ủng hộ tấn công Quốc hội và việc ông không có hành động đúng với chức trách tổng thống trong suốt 187 phút mà trụ sở Quốc hội bị tấn công, phá hoại, tính mạng và sự an toàn của các thành viên Quốc hội bị đe dọa.

 

 

Ủy ban cũng trình bày thêm một số chứng cứ mới để chứng minh cho lập luận của họ. Chẳng hạn như để đánh giá vụ bạo loạn ngày 6 tháng Giêng 2021 là một vụ nổi loạn bạo lực thật sự, Ủy ban dẫn bằng chứng của Sở Mật vụ cho biết, trong 28,000 người đi qua máy rà vũ khí trong ngày hôm đó, Mật Vụ đã tịch thu 242 bình xịt hơi cay, 269 lưỡi lê và mã tấu, 18 quả đấm bằng đồng, 18 súng bắn điện taser, 6 bộ áo giáp, ba mặt nạ chống hơi độc, 30 gậy gỗ hoặc sắt và 17 vật linh tinh như kéo, tuốc-nơ-vít…

Báo cáo cuối cùng của Ủy ban còn bao gồm 17 phát hiện đặc biệt, chẳng hạn như lời khai của các quan chức thân cận xác nhận ông Trump biết rõ các hành vi của ông là bất hợp pháp, hành vi ép buộc Phó Tổng thống Mike Pence, các quan chức và nhà lập pháp tiểu bang lật ngược kết quả bầu cử cũng như việc ông không ra lệnh điều động vệ binh quốc gia, các cơ quan công lực liên bang đến bảo vệ Quốc hội khi bị đám đông bạo loạn tấn công.

 

 

Ngoài ra, Ủy ban cũng cho biết họ có nhiều bằng chứng về việc cản trở cuộc điều tra của Quốc hội và các bằng chứng đã được chuyển cho Bộ Tư pháp.

Về phần mình, ông Trump nhiều lần coi thường Ủy ban, mà ông gọi một cách miệt thị là “Ủy ban Không được Lựa chọn” và công việc của họ mà ông gọi là “cuộc săn phù thủy chính trị”.