Hanni Phạm, thành viên nhóm nhạc Hàn Quốc NewJeans, hiện là tâm điểm của lời kêu gọi tẩy chay vì gia đình Hanni bị cho là “ủng hộ Việt Nam Cộng hòa”, quốc gia chấm dứt tồn tại năm 1975.

Trang Facebook Tifosi và trang web Cánh cò vừa đăng tải bài viết nhan đề “Thần tượng thì có nhiều nhưng Tổ quốc chỉ có một”.

Bài viết đưa thông tin gia đình của nữ ca sĩ người Úc gốc Việt Hanni bị “khui” rằng “mang tư tưởng chống Cộng cực đoan, xuyên tạc lịch sử đất nước và cổ vũ cho những hành động xâm lược, thảm sát của lính Úc tại Việt Nam…”

Trang này cũng cáo buộc ca sĩ Hanni lừa dối để chuộc lợi. Đặc biệt vấn đề ở đây là tình yêu Tổ Quốc và thần tượng.

Một trang Facebook K Flower với hơn 400.000 lượt theo dõi thậm chí còn nhắc đến các thành viên của cô ca sĩ, bao gồm mẹ, ông ngoại và cô của Hanni có để avatar cờ vàng và có tình cảm với VNCH.

Hiện phía công ty lẫn cá nhân Hanni đều chưa lên tiếng chính thức về vấn đề này. Còn những Facebook được cho là gia đình của Hanni đều tạm thời khoá Facebook trước làn sóng tấn công này.

Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp từ Hà Nội nói với BBC ngày 7/2 rằng:

“Các bạn trẻ và khán giả hâm mộ ca sĩ Hanni là đúng, vì Hanni là ca sĩ hát hay. Hanni hãy tự hào về bản thân, về tình yêu Việt Nam của mình! Không có độc quyền về tình yêu đất nước, vì có nhiều cách yêu đất nước. Hanni và thế hệ trẻ Việt Nam không phải chịu trách nhiệm về những trang sử buồn, vui Việt Nam. Càng không thể là nạn nhân của bất cứ thứ chính trị hóa niềm tin nào, nhằm chống lại hòa hiếu dân tộc.”

Vì sao Hanni bị tẩy chay?

Luận điểm chung của làn sóng tẩy chay là việc ca sĩ Hanni không minh bạch về xuất thân liên quan đến VNCH của mình và dối gạt người hâm mộ Việt Nam.

Theo đó, những người này cho rằng, nếu nhóm nhạc NewJeans nhắm đến thị trường Việt Nam thì thành viên gốc Việt như Hanni phải có “lý lịch sạch”. Vì vậy, khi người hâm mộ tìm được hình ảnh của gia đình Hanni để cờ vàng thì cảm thấy bị phản bội.

“Bởi bạn không thể kiếm tiền trên đất của nước Việt Nam nếu như bạn mang tư tưởng chống cộng. Việc gia đình lẫn công ty quản lý tìm cách giấu nguồn gốc của Hanni nhưng mà vẫn cố kiếm tiền trên đất Việt Nam là hành vi thiếu tôn trọng và lừa dối khán giả,” một người bình luận về vụ việc dưới bài viết Tifosi.

Cũng theo luồng quan điểm này, vì ban đầu được cho là “trong sạch về mặt tư tưởng” cũng như lý lịch, nên trong buổi lễ kỉ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và nâng tầm đối tác quan hệ Việt Nam – Hàn Quốc, nhóm nhạc NewJeans mới được lựa chọn để phát biểu và cá nhân Hanni được ưu tiên phát biểu bằng tiếng Việt. Nhưng cuối cùng, gia đình cô lại ủng hộ VNCH và vì thế không xứng đáng đại diện cho Việt Nam.

Một luận điểm nữa cổ xúy tẩy chay là việc tư tưởng của một thần tượng có thể ảnh hưởng đến lối hành xử, suy nghĩ của lớp trẻ. Vì Hanni bị cáo buộc lớn lên trong gia đình có truyền thống chống cộng, nên cô sẽ làm lệch lạc những người hâm mộ Việt Nam.

Từ đó, những người ủng hộ luồng quan điểm này đã nhấn mạnh: “Thần tượng thì có nhiều nhưng Tổ quốc chỉ có một” hay “Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Mất idol không chết, mất nước là chết không có chỗ chôn”. Những trang này kêu gọi tẩy chay, đòi hỏi Hanni phải lên tiếng về quan điểm chính trị của mình.

Một bình luận viết: “Cha ông hy sinh xương máu, cháu chắt đi thần tượng kẻ đã nổ súng vào tổ tiên mình.”

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, cá nhân Hanni chưa có phát ngôn nào liên quan đến VNCH hay cộng sản, mà là gia đình cô ca sĩ bị cho là có những biểu hiện ủng hộ VNCH.

Ám ảnh bóng ma chiến tranh

Những người tẩy chay ca sĩ Hanni còn cho rằng việc ủng hộ một người có gia đình “theo” VNCH là bội phản đất nước Việt Nam, dù cô này mang quốc tịch Úc và gốc Việt.

Giáo sư Alex-Thái Đình Võ hiện công tác tại Trung Tâm Việt Nam và Lưu Trữ, Đại học Texas Tech, Hoa Kỳ bình luận với BBC News Tiếng Việt ngày 7/2:

“Lời kêu gọi tẩy chay cho ta thấy sự độc hại của những sự phân biệt vẫn tồn tại gần 50 năm sau cuộc chiến, dù ở Việt Nam hay ở cộng đồng tỵ nạn hải ngoại. Phần nhiều cũng do giáo dục, giáo dục ở đây là sự bưng bít thông tin về lịch sử, chính trị và xã hội.

“Bóng ma chiến tranh,” một loại ám ảnh (hauntology), thực chất xuất phát ở những người của lớp lớn hơn cũng như giới cầm quyền, rồi qua thời gian họ cứ truyền tải câu chuyện về bóng ma ấy cho các thế hệ sau. Vì vậy, thế hệ sau dễ ‘sinh’ ra thù hằn hơn, không đơn giản vì là sự thù hằn xuất phát từ trong họ mà nó được nuôi nấng qua bao thế hệ (2-3 thế hệ)… thành thử họ đưa ra một loạt những phản ứng phân biệt, chụp mũ dựa trên lý lịch – nhưng chính họ cũng không hiểu hậu quả và kể cả những định nghĩa như yêu nước, cộng sản hay quốc gia là gì,” ông Alex-Thái Đình Võ nhận định.

Facebooker Tan Trung Nguyen Quoc cũng nhắc đến khái niệm “hauntology”.

Ông còn phân tích Chỉ thị 221 CT/TW (17/6/1975) của Ban Bí thư khóa III Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác giáo dục ở miền Nam sau năm 1975.

“Chỉ thị đặt ra hướng ‘giải quyết’ hệ thống giáo dục miền Nam Việt Nam của chính quyền Việt Nam Cộng hòa, nay đã không còn tồn tại.

“Theo đó, trên cơ sở lý lịch, hiệu trưởng các trường học của chế độ cũ, các giáo viên, trí thức… bị cho là có mầm mống phản động, có nhân thân không tốt và có lối sinh hoạt ‘đồi trụy’ sẽ bị loại trừ ra khỏi hệ thống.

“Tư duy giáo dục kích động này chỉ có chút thay đổi vào giữa thập niên 1990. Nhưng điều này cũng đủ để nhiều thế hệ có năng lực của miền Nam Việt Nam bị loại trừ hoàn toàn khỏi không gian khoa học – chính trị quốc gia,” ông Trung diễn giải.

Hòa giải dân tộc?

Thế hệ Gen Z lớn lên với sự tiếp cận internet cùng các thiết bị kỹ thuật số và điện tử từ nhỏ. Tuy nhiên, khi những người thuộc thế hệ này có những cách phản ứng được cho là gay gắt nhắm vào cô ca sĩ người Úc gốc Việt thuộc nhóm nhạc Hàn Quốc, khiến nhiều người đặt câu hỏi về cái gọi là hòa giải giữa người Việt Nam với nhau sau gần nửa thế kỷ.

Theo giáo sư Alex-Thái Đình Võ, cách Gen Z phản ứng như vậy cho thấy sự thiếu hụt của họ trong việc tìm hiểu một cách trung thực và cẩn trọng nhất có thể về lịch sử và văn hóa của chính họ, tức của Việt Nam.

“Mình cứ nghĩ là có học vấn, có internet và với sự tiện nghi để tiếp cận và trao dồi thì sẽ có những sự mong muốn hiểu biết và thấu hiểu hơn, nhưng không. Có người dùng cụm từ ‘ngu dân trị’ là vậy,” ông diễn giải.

Đề cập đến hòa hợp, hòa giải dân tộc (national reconciliation) như chính quyền Việt Nam thường kêu gọi, ông Alex-Thái Đình Võ cho rằng, đất nước đã có thể đi đến hòa giải, và những chuyện như vậy sẽ không xảy ra nếu hai bên thực tâm ngồi lại, nhìn lại sự thật của cuộc chiến và hậu quả của nó… thay vì cứ tối ngày miệt thị nhau, xem nhau như những bóng ma đầy ám ảnh ghê sợ.

“Điển hình, trong những thảo luận, đại diện của chính phủ Việt Nam luôn kêu gọi hòa hợp, hòa giải nhưng vẫn luôn lên án những người thuộc Việt Nam Cộng Hòa.

“Chẳng hạn họ yêu cầu chính phủ Mỹ chu cấp tiền và công nghệ để giúp tìm hài cốt quân nhân chết trong chiến tranh. Mỹ chi độ chừng 6 triệu USD với điều kiện là tìm hài cốt của tất cả người Việt, trong đó có người thuộc Việt Nam Cộng Hòa, nhưng nhà nước Việt Nam luôn bác bỏ và chỉ muốn dùng số tiền đó để tìm mỗi người bên họ thôi. Câu chuyện này cho ta thấy sự thiếu lòng thành trong những kêu gọi hòa hợp, hòa giải.

“Nếu tiếp tục như vậy thì khó đưa đến sự thấu hiểu và cảm thông cần thiết cho một sự hòa giải thật, thành ra những phản ứng của giới Gen Z là hành động không quá ngạc nhiên,” giáo sư Đình Võ nhận định.

Về vụ việc của Hanni, Facebooker Tan Trung Nguyen Quoc đánh giá:

“Việc một đứa trẻ sinh năm 2004, chưa từng có phát ngôn chính trị nhạy cảm nào, bị tầng tầng lớp lớp các thanh thiếu niên Việt Nam tấn công và chửi rủa… chỉ vì cô bé là con của một gia đình từng là một phần của chính quyền Việt Nam Cộng Hòa (trên thế giới vẫn còn hơn hai triệu người Việt như thế) là lý do mình luôn cười trừ khi một số trí thức Việt Nam cả trong và ngoài nước nhắc đến ‘hòa hợp, hòa giải dân tộc’.”

Quan điểm chính thống tại Việt Nam về hòa hợp, hòa giải dân tộc có thể tìm thấy trên trang Quốc phòng Toàn dân.

Một bài hồi 2019 trên trang này viết về sự kiện 30/04/1975 và Việt Kiều như sau:

“Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 của quân dân ta (đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh) giành thắng lợi hoàn toàn, đất nước được thống nhất. Trong dịp này, đáng tiếc, một số công chức làm việc cho chính quyền tay sai Sài Gòn và người dân do bị bọn tay sai tuyên truyền đã rời bỏ đất nước, di tản, sinh sống ở nước ngoài…do thiếu thông tin chân thực ở trong nước, do bị tuyên truyền xuyên tạc nên đã có không ít người nhận thức sai lầm về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước ta nói chung, về hòa hợp, hòa giải dân tộc nói riêng, dẫn đến kỳ thị với chế độ xã hội và Nhà nước ta.

“Hòa hợp, hòa giải dân tộc là một chủ trương, chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước ta. Trong đó, khẳng định rõ: lấy lợi ích quốc gia, dân tộc làm điểm tương đồng, chủ động mở rộng quan hệ với tất cả kiều bào ta định cư ở nước ngoài, không phân biệt ý thức hệ, lịch sử cá nhân, kể cả đối với những người còn định kiến, mặc cảm với chế độ xã hội. “

Tôi đã tìm ra Hanni từ Fanpage K Flower và nhiều trang khác có khán giả thuộc nhóm tuổi trẻ hơn tôi rất nhiều. Nhóm tuổi ấy không sinh ra trong chiến tranh, không nếm mùi khốn khó của cuộc chiến ấy. Ký ức của họ là sự tưởng tượng.

Vài phút sau khi tìm ra bài của K Flower, một bài viết tóm gọn hơn cùng nội dung có chủ đề “Thần tượng thì có nhiều nhưng tổ quốc thì chỉ có một” được đăng đồng loạt trên hàng chục fanpage khác.

Mỗi trang như vậy có khoảng từ 300-500 ngàn người theo dõi. Nhờ vài chục seeding (nội dung comment gợi ý để đẩy đối thoại từ bài viết đi xa hơn), sau nửa ngày, Hanni đã bị bóc phố là “có gia đình theo chế độ VNCH, hay nôm na là 3/// (ba que)”.

Vì sao chính quyền Việt Nam e ngại các biểu tượng VNCH?

Vụ du học sinh VN ‘đạp cờ vàng’ dưới góc nhìn pháp lý của Úc

Chào mừng bạn đến với mô hình nung nấu thù hận và chủ nghĩa dân tộc cực đoan.

Những chủ của fanpage này thường là vài công ty truyền thông. Họ có một số người sản xuất bài. Khi cần tấn công một ai đó, họ chỉ cần viết một phiên bản, đổi vài tít tựa, đăng đồng loạt vào “giờ vàng” ở các fanpage ăn khách mà họ đã nuôi dưỡng từ vài năm trước. Nội dung bài viết chỉ chừng 3-4 luận điểm lặp đi lặp lại, chỉ cần sửa một số dòng khiêu khích cảm xúc căm giận và khinh bỉ của công chúng đọc.

Hãy mở K Flower ra xem, fanpage đó hàng ngày thu thập thêm người hâm mộ bằng cách đăng lại hình ảnh xinh đẹp và dễ thương của các ngôi sao hàn. Hãy mở page “Trong căn phòng có 100 idols…” mà xem, vài ngày trước họ đang bàn bạc về quần áo của một nghệ sĩ khác.

Nhưng khi cần chăm bón cho thù hận, tất cả họ sẽ vào cuộc. Cùng một lúc.

Và khi hàng chục fanpage cùng nói một lúc, bạn có đủ dũng khí để cảm thấy khác đi về một chủ đề như vậy không? Bạn có nghi ngờ chính mình khi hàng chục ngàn anti-fan bắt đầu phỉ nhổ và lôi tên họ hàng, cha mẹ, ông bà của của cô gái trẻ đó lên để chứng minh là cô “đã từng tiếp xúc với cờ VNCH”? Vậy là bạn đã được “lùa gà” thành công.

Bạn thấy lòng yêu nước là chính nghĩa, văn hóa nghệ thuật là một mặt trận. Thình lình, bạn thấy mình thật vinh dự trở thành chiến sĩ trên mặt trận ấy, cùng nhau phỉ nhổ vào một người trẻ giống như bạn. Không sinh ra trong chiến tranh. Không hiểu ai đã đau khổ vì nó. Nhưng rất nhiệt tình căm thù một người mình chưa quen.

Chủ nghĩa dân tộc cực đoan này không có chân dung thật, chúng là hạt giống nhân tạo của một nhóm người đang sở hữu công chúng truyền thông. Sự căm ghét đó được tạo dựng trên sân khấu của mạng xã hội, nơi đám đông người trẻ vẫn đang học về lịch sử thật mơ hồ, mò mẫm trong cách kể chuyện về chiến tranh.

Hay đúng hơn, họ không biết đến sự tồn tại của cuộc chiến đó, ngoài trang vở lịch sử tuyên truyền. Hay đúng hơn, họ chỉ mới biết căm ghét Hanni ngày hôm qua, nhờ vài tay viết social đi google và tổng hợp thông tin về ông bà cha mẹ của cô bé.

Công chúng đó không cố ý căm thù Hanni, họ được dạy để làm điều đó, nhờ các fanpage như vậy.

Lịch sử tuyên truyền trong chương trình phổ thông và tuyên truyền trên báo chí chính là đống củi cần thiết, để những Fanpage như trên, khi cần châm lửa thù hận, đã có đủ tất cả chất liệu chúng cần. Sự cực đoan sinh ra từ góc nhìn hạn hẹp và ích kỷ của câu chuyện tuyên truyền. Trong góc nhìn đó, ta thắng – địch thua, ta chĩa súng bắn chết 10 tên địch.

Những ngôi ‘mộ tình thương’ của lính VNCH

Hành trình tìm hài cốt lính VNCH: “39 năm, anh em nằm dưới nền đất lạnh”

Nhân 30/4 nghĩ về nghĩa trang quân nhân VNCH

Không ai có gương mặt con người, không có câu chuyện của những người bình thường dưới bánh xe lịch sử. Đi xa thêm 40-50 năm, kiểu kể chuyện lịch sử tối giản này dễ khiến người đọc chọn phe, bởi chọn làm chính nghĩa thì dễ hơn là thấu hiểu con người, chọn làm bên thắng cuộc giẫm đạp sự khác biệt thì dễ hơn hiểu vì sao người Việt phải lênh đênh đến Úc lưu vong, chọn làm kẻ giương lá cờ sát phạt trên mạng thì vui hơn là nghe một bạn trẻ cùng tuổi hát gì trong tác phẩm của cô. Chọn thù ghét dễ hơn chọn cố gắng hiểu thế giới của cái giếng mình trú ẩn bên dưới.

Tôi gọi đó là yêu nước bằng máu của người khác. Đó là ảo tưởng về tình yêu tổ quốc của một cộng đồng được xây dựng bằng cách cùng nhau thù ghét một đối tượng yếu thế không thể đáp trả họ, không thể nói lại, cũng không được phép phân bua.

Chủ nghĩa dân tộc cực đoan mang áo ‘tình yêu tổ quốc’

Đây gọi là chủ nghĩa dân tộc cực đoan mặc áo tình yêu tổ quốc, được xây dựng trên nền tảng của sự chớp nhoáng kịch tính của thuật toán các mạng xã hội, cộng với sự thiếu hiểu biết về cuộc chiến lịch sử mà mỗi gia đình Việt Nam đã trải qua bằng những nỗi đau khác nhau.

Tôi nhấn mạnh về nỗi đau khác nhau, bởi vì rất nhiều những người viết lớn tuổi đã dùng lý luận “gia đình tôi ba mẹ từng chiến đấu ở Trường Sơn” và lấy nỗi đau đó làm cái cớ hợp lý để bôi trét và phỉ nhổ một cô gái sinh ra ở Úc, cách Việt Nam gần 7 giờ bay, sinh ra dưới một bầu trời khác, rất lâu sau khi cuộc chiến kết thúc. Sự thù ghét đó có lý do thật hợp lý, vì gia đình tôi đau đớn trong chiến tranh, nên tôi sẽ làm cô dơ bẩn hèn hạ để vui lòng.

Tôi không rõ ba mẹ của tác giả bài viết trên có vui lòng không khi biết ông đang lớn tiếng bắt nạt một đứa bé ở trên mạng. Nhưng nhiều người đọc khác, cũng có cha mẹ từng chiến đấu ở Campuchia, ở Quảng Trị, ở Tây Ninh… bỗng nhiên cảm thấy có lý và đồng cảm để cùng ghét một nhân vật không liên quan đến cuộc đời họ.

Còn với nhóm người trẻ hơn, không có cha mẹ nào trong cuộc chiến, sự thù ghét của họ đến từ những cụm từ “tổ quốc”, “xuyên tạc lịch sử”, “hành động xâm lược”, “thảm sát của lính Úc”, “lừa dối người hâm mộ”. Những từ khóa cổ vũ hừng hực mỗi đứa trẻ đều học trong trường từ 6 tuổi đến 18 tuổi có tác dụng như những cụm từ khơi gợi cảm giác khiến họ thuộc về một đất nước, một khối, một nhóm người, khiến họ có danh tính và sự tồn tại. Khiến họ cảm thấy được mạnh mẽ. Tifosi biết điều đó. Và cái fanpage đó dùng chính các từ khóa đó để nhóm lên ngọn lửa thù địch.

Những fanpage như K Flowers ngày thường này chỉ tập trung đăng tải nhiều hình ảnh về vẻ đẹp của thần tượng Hàn Quốc, sự thành công của các ngôi sao, tình yêu, trang phục, cách diễn, chuyện hậu trường… của những cậu trai Hàn Quốc đẹp trai. Nội dung mỗi post chỉ từ vài chục chữ đến 150 chữ.

Trong vụ Hanni, những fanpage này bỏ công viết bài dài hơn 1000 chữ, đi thu thập hết ông bà, cha mẹ, họ hàng, tuổi thơ… của cô bé để tấn công. Họ thật bỏ công để xây dựng nền móng cho lòng thù địch nhắm vào cá nhân cô gái, và nhắm vào cộng đồng người Việt ở Úc mà có lẽ rất nhiều admin trong số các fanpage đó chưa bao giờ đặt chân đến quốc gia này.

Nhà văn Nguyen Thanh Viet viết trong tác phẩm “Nothing Ever Dies, “Mỗi cuộc chiến tranh đều diễn ra hai lần, lần đầu trên chiến trường, lần thứ hai trong ký ức”.

Khi Hanni bị tố trên cộng đồng người hâm mộ nhạc Hàn tại Việt Nam, cô trở thành vật tế thần trong cuộc chiến thứ hai của ký ức, nơi mặt trận vẫn chưa rõ màu gì. Cả phe hải ngoại lẫn phe ở Việt Nam đều đang dùng YouTube và Facebook làm chiến trường, lôi kéo con trẻ vào cuộc thù địch của họ.

Những người trẻ sống ở Việt Nam có rất nhiều tuyên truyền về chiến tranh nhưng có rất ít ký ức về sự đau thương đó. Sự đau thương mà họ biết là những bài giảng học thuộc lòng trong sách lịch sử, những bài viết lên đồng kể chuyện chi tiết cách giết chết quân thù ra sao trên truyền hình, báo chí mỗi khi ngày kỷ niệm đến. Sự đau thương mà họ biết không đến từ thịt da và mất mát của những con người thật.

Thật vậy, sự cuồng nhiệt tấn công một người trẻ cùng tuổi được tạo sinh từ cảm giác thù ghét trọn vẹn của những đứa trẻ mang ký ức bơm thổi từ bàn tay chạy chiến dịch mạng xã hội của những công ty truyền thông sau những Fanpage đó.

Mỗi năm đến ngày 30/4, tôi sẽ được nghe những người lớn tuổi viết về nỗ lực hòa giải, hoặc kêu gọi hãy về bên nhau. Ai về bên ai? Hòa giải giữa ai với ai? Với một bác bộ đội Xã hội Chủ Nghĩa thì sự hòa giải là giữa bác và một người lính Việt Nam Cộng Hòa từ thuở hai bên chĩa súng vào nhau ở hai chiến tuyến. Với một ông tướng Việt Nam Cộng Hòa thì sự hòa giải có lẽ là với một ông tướng khác ở miền Bắc trên chiến trận mà họ cùng mất đi bao đồng đội.

Với những bà mẹ mất con trên chiến trường miền Bắc? – Họ sẽ hòa giải với ai? Với những gia đình thuyền nhân bị chết người thân trên biển? – Ai hòa giải cái gì, khi họ chứng kiến người thân bị cướp biển cưỡng hiếp? Với những người Mỹ – họ đang bận làm phim với những hình ảnh người Việt chạy loăng quăng ở hậu cảnh, nói những câu tiếng Việt vô nghĩa, làm nền cho chủ nghĩa anh hùng đam mê chiến tranh của họ.

Còn bạn, trẻ măng và không nhuốm máu, hãy đặt câu hỏi về hòa giải cho chính mình.

Bạn sẽ hòa giải với ai? Bạn sẽ thù ghét ai? Câu trả lời thuộc về bạn, nhưng đừng làm cừu ngồi trên mạng ăn cỏ của truyền thông thù địch. Đừng dùng máu của thế hệ trước bôi lên mặt nhau và tưởng thế là anh hùng. Bởi cừu thì không làm anh hùng được.

Bài thể hiện quan điểm riêng của tác giả, người thuộc thế hệ sinh ra nhiều năm sau khi Cuộc chiến VN kết thúc chính thức năm 1975.