Phú Cường phỏng vấn TS Nguyễn Đình Thắng, tổ chức BPSOS
LTS: Có rất nhiều nghĩa trong tiếng Anh khi dùng chữ SOS. Bắt nguồn từ tín hiệu Morse cầu cứu của thuỷ thủ ngoài khơi biển cả hoặc một chút mang tính cách tôn giáo “cứu vãn linh hồn” (save our souls), tổ chức mà TS Thắng tiếp nhận năm 1990 có tên gọi thật phù hợp cho sứ mạng nhân đạo của mình đối với làn sóng thuyền nhân tị nạn CSVN kéo dài hơn ba thập niên: BP (Boat People – Thuyền Nhân), SOS: Cầu cứu. Thế nhưng, với những việc làm nhỏ lớn vẫn đi theo các tiếng bấc tiếng chì mà gần đây nhất còn xuất hiện nhiều tin tức, các bài viết trên diễn đàn youtube, facebook… với hầu hết nội dung chửi rủa, ngoài ra còn có cả những lời đe doạ tính mạng, đối với TS Nguyễn Đình Thắng và BPSOS. Để làm sáng tỏ một số vấn đề đã gây nhiều tranh cãi sôi nổi, bổn báo ĐPV Phú Cường thực hiện cuộc phỏng vấn TS Thắng lúc 4 giờ chiều ngày 15-8-23 tại văn phòng của tổ chức BPSOS, Falls Church, Virginia.
Hình 1 – Ts. Nguyễn Đình Thắng đã có mặt tại các trại cấm Hồng Kông ngay sau khi chính quyền Anh Quốc tuyên bố đóng cửa trại và xem thuyền nhân là di dân kinh tế để bị hồi hương, tháng 12 năm 1998 (ảnh của Đinh Quang Anh Thái)
PV Phú Cường: Được biết TS vừa kết thúc chuyên thăm các người tỵ nạn Việt còn sót lại ở Thái Lan, chuyến đi mang mục đích gì?, những thu thập tin tức, tài liệu có hiệu quả như thế nào và có được gửi đến chính phủ Canada để trình báo vấn đề gian lận, nếu có?
TS Thắng: Chuyến đi Thái Lan 3 tuần của tôi vào cuối tháng 6 có 3 mục đích: (1) phát triển Mạng Lưới Tự Do Tôn Giáo hay Niềm Tin Khu Vực Đông Nam Á mà BPSOS đồng khởi xướng năm 2015; (2) vận động tái định cư nhanh và nhiều số 1000 đồng bào đã có quy chế tị nạn; (3) thu thập thông tin để vận động định cư nhân đạo khoảng 30 – 40 cựu thuyền nhân bị bỏ rơi lại Thái Lan sau khi chương trình định cư nhân đạo mà chính phủ Canada lập ra cho họ bị đóng lại.
Hình 2 – Phóng viên Phú Cường phỏng vấn Ts. Nguyễn Đình Thắng, ngày 15/08/2023
PV Phú Cường: Chương trình Welcome Corps, ra mắt vào tháng 1 năm nay, cho phép công dân hoặc thường trú nhân ở Hoa Kỳ có thể bảo trợ những người tị nạn hội đủ tiêu chuẩn sang Mỹ định cư, ngoài việc kêu gọi bảo lãnh BPSOS có khả năng đóng góp tài chính vào công cuộc này không?
TS Thắng: Từ đầu năm 2021 BPSOS cùng với một số tổ chức bảo vệ và định cư tị nạn chung sức vận động cho chương trình bảo lãnh tư nhân, mà sau này được mệnh danh là Welcome Corps, nhằm tăng số người tị nạn được định cư vào Hoa Kỳ. Khi Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ chính thức công bố chương trình này đầu năm nay, BPSOS lập tức kêu gọi và nhận được phúc đáp của hơn 60 nhóm ngỏ ý muốn đứng ra bảo lãnh định cư người tị nạn.
Tuy nhiên, việc triển khai chương trình Welcome Corps đã khựng lại vì nhiều lý do. Qua buổi họp định kỳ 3 tháng một lần, chúng tôi góp ý với Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ về các nút nghẽn và đề nghị cách tháo gỡ nhưng sớm lắm đến cuối năm nay chương trình này mới mở ra cho người tị nạn Việt Nam ở Thái Lan và số người được thụ hưởng, nếu có, sẽ không nhiều tính đến cuối nhiệm kỳ của Tổng Thống Biden. Đây là điểm đáng thất vọng.
BPSOS không gây quỹ cho chương trình Welcome Corps mà vận động chính các nhóm bảo lãnh lo tài chánh đúng với quy định và tinh thần của chương trình.
PV Phú Cường: Giữa Voice và BPSOS theo TS đây là cuộc tranh cãi pháp lý hay là tranh chấp.? Nếu là tranh cãi thì lý lẽ nào có khả năng thuyết phục nhất? Nếu là tranh chấp thì xin TS cho biết tranh chấp cái gì ngoài mục đích công bằng và bác ái?
TS Thắng: Không có gì để tranh cãi hay tranh chấp khi chúng ta tự hỏi: (1) Nếu thực sự có những cựu thuyền nhân bị bỏ rơi một cách oan ức, liệu có nên can thiệp cho họ được định cư? (2) Nếu có những hồ sơ gian lận đã lấy mất chỗ và làm cho những cựu thuyền nhân này kẹt lại, liệu có nên yêu cầu chính phủ Canada điều tra làm căn cứ để vận động mở lại chương trình định cư cho họ?
Nếu mỗi người tự chọn câu trả lời và hành xử theo lương tri thì có gì để tranh cãi, chứ đừng nói tranh chấp?
PV Phú Cường: Nếu chính phủ Canada công bố có sự gian lận đưa người tị nạn đến Canada không theo đúng tiêu chuần pháp lý thì ảnh hưởng gì đến Voice?
TS Thắng: Làm sai, nếu biết nhận sai và thực tâm chỉnh sửa thì là có lỗi. Làm sai rồi bao che, chống chế thì là có tội.
PV Phú Cường: BPSOS là một cơ quan hoạt động từ lâu nay cho người tị nạn VN nhưng nếu số người tị nạn không còn nữa, các khoản tài trợ chấm dứt thì tổ chức BPSOS có còn hoạt động nữa chăng và nếu tiếp tục thì chỉ tiêu hoạt động là gì và tên gọi sẽ thay đổi?
TS Thắng: 85% ngân sách của BPSOS đến từ cấp khoản của các cơ quan chính quyền địa phương, tiểu bang và liên bang và từ một số sáng hội (foundations) tư để phục vụ người tị nạn và di dân có thu nhập thấp ở Hoa Kỳ.
15% còn lại dành cho các hoạt động quốc tế, bao gồm bảo vệ và giúp đỡ người tị nạn ở Thái Lan, giải cứu và hỗ trợ nạn nhân buôn người ở nhiều quốc gia, phát huy năng lực và bảo vệ các cộng đồng tôn giáo bị bách hại ở Việt Nam, và phát huy tự do tôn giáo toàn vùng Đông Nam Á. Năm 2021, ngân sách bảo vệ và giúp đỡ người tị nạn chiếm 12.5% của tỉ số 15% này, tương đương 1.8% của tổng ngân sách của tổ chức.
Nếu không còn người tị nạn nào nữa thì BPSOS vẫn tiếp tục 98.2% hoạt động bình thường. Số 1.8% không đủ ảnh hưởng đến tiêu chí hoặc tên gọi của tổ chức.
PV Phú Cường: Sự thật thế nào về $5.227.009 triệu Mỷ kim thu nhập khai thuế lợi tức năm 2021? nhưng số chi tiêu lại rất ít.?
TS Thắng: Tôi thấy vấn đề này râm ran trong một số email qua lại gần đây, dựa trên thông tin hoàn toàn sai có lẽ do không quen đọc bản khai thuế. Trong bản khai thuế năm 2021, tổng thu từ các cấp khoản và do đồng hương đóng góp là 4.3 triệu USD (dòng 12) và tổng chi là 4 triệu USD (dòng 18). Khoản chênh lệch 300,000 USD là phần thu cuối năm 2021 nhưng phần chi lại rơi vào năm sau nên thuộc vào bản khai thuế năm 2022.
Hình 3 – Trích xuất trang 1 bản khai thuế năm 2021 của BPSOS
Ngoài ra có 273,000 USD thu nhập từ quỹ sinh lời (endowment fund). Một mạnh thường quân đã đóng góp 1 triệu USD cho quỹ này; người đó quản lý quỹ và quyết định đầu tư ra sao. Tiền lời dùng để tài trợ một số đề án nghiên cứu về các đề tài liên quan đến cộng đồng người Việt ở Hoa Kỳ.
Năm 2021 thu nhập từ phí dịch vụ là 564,000 USD. Theo luật, BPSOS chỉ được dùng cấp khoản của chính phủ, cốt yếu là tiền thuế của người dân, để phục vụ miễn phí cho người có thu nhập thấp. Người có thu nhập cao nếu muốn dùng dịch vụ thì phải trả phí theo giá thị trường. Nguyên tắc này áp dụng cho mọi tổ chức nhận cấp khoản của chính phủ vìa nếu không thì hoá ra dùng tiền thuế của người dân để cạnh tranh bất công, làm mất khách của những doanh nghiệp cung cấp cùng dịch vụ. Khoản thu nhập này được đưa vào quỹ dự phòng của tổ chức. Chúng tôi dùng quỹ dự phòng này cho những công việc không có nguồn tài trợ nào khác, như hỗ trợ chi phí luật sư cho Thánh Thất Cao Đài ở Dallas kiện tổ chức Cao Đài quốc doanh ở Việt Nam.
PV Phú Cường: Theo Form khai Thuế của BPSOS ở tại Hoa kỳ là chi cho việc hoạt động như sau: To assist Vietnamese Refugee and Immigrants in their search for life in Liberty and Dignity)
TS Thắng: Đúng. Sứ mạng của BPSOS là phục vụ và hỗ trợ người Việt tị nạn và di dân, bao gồm những đồng hương ở Hoa Kỳ và ngoài Hoa Kỳ.
Có người đọc bản khai thuế, trang 28, thấy năm 2021 số tiền được ghi là chi cho các hoạt động bảo vệ và hỗ trợ người tị nạn là 274,375 USD, nên thắc mắc là sao thu hơn 5 triệu Mỹ kim mà lại chỉ chi ra có bấy nhiêu. Như đã giải thích, ngân sách của BPSOS bao hàm nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau; bảo vệ và hỗ trợ người tị nạn chỉ chiếm phần rất nhỏ của ngân sách.
Ngay cả trong số 274,375 USD này chỉ khoảng 100,000 USD, tương đương 1.8% tổng ngân sách của BPSOS, là dành cho các hoạt động bảo vệ, can thiệp quy chế tị nạn, vận động định cư cho đồng bào tị nạn. Số 174,000 USD còn lại là tiền hỗ trợ trực tiếp cho những cá nhân hoặc nhóm, kể cả ở Thái Lan và ở trong nước, theo chỉ định của các tổ chức hay người tài trợ. BPSOS chỉ đóng vai trò trung chuyển.
Hình 4 – Trích xuất trang 28 bản khải thuế của BPSOS năm 2021
PV Phú Cường: Có phải phái đoàn của Voice đến Thailand cùng dịp anh đến đó, hình như có sự chống đối nhau, lời qua tiếng lại?
TS Thắng: Tôi đã không gặp phái đoàn nào của VOICE ở Thái Lan cả.
PV Phú Cường: Thời gian chính xác Voice dùng danh nghĩa của BPSOS như thế nào để đi quyên góp tiền nhiều nơi mà bộ ngoại giao HK như anh cho biết lên tới hơn nửa triệu đô. Anh chỉ phản đối mà không kiện, tại sao?
TS Thắng: Một số người, trước khi thành lập VOICE năm 2007, đã gây quỹ gọi là để giúp khoảng 1,500 cựu thuyền nhân ở Philippines tái định cư vào Hoa Kỳ. Thực ra, việc trợ giúp này không cần thiết vì lúc ấy chúng tôi đã điều đình xong với các cơ quan hữu trách về thủ tục, tiêu chí và ngay cả nhân sự quán xuyến chương trình tái định cư. Hơn nữa, Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ đã tuyên bố không cho phép bất kỳ “thành phần thứ 3” nào xen vào chương trình tái định cư này vì Sở Di Trú liên lạc và làm việc trực tiếp với các cựu thuyền nhân.
Thật bất ngờ khi tôi đọc trên báo Houston Chronicle, số ngày 10 tháng 5, 2005, thì thấy nhóm người kể trên gây quỹ cho việc không cần thiết và không được phép mà lại dùng danh nghĩa của LAVAS, là tổ chức “bán độc lập” do BPSOS lập ra năm 1991. Chúng tôi giải thể nó năm 1997 và chuyển LAVAS thành chương trình trực thuộc BPSOS. Các người kể trên đã dùng tên LAVAS không có sự chấp thuận của BPSOS nên tôi đã phải lên tiếng để tránh sự hiểu lầm. Tôi không quan tâm là họ gây quỹ bao nhiêu và dùng như thế nào.
Hình 5 – Các chương trình của BPSOS ở nội địa Hoa Kỳ, xem: https://bpsos.org
PV Phú Cường: BPSOS hiện tại có bao nhiêu nơi, bao nhiêu nhân viên FT hoặc PT, bao nhiêu luật sư, bao nhiêu CPA?
TS Thắng: BPSOS hiện có 60 nhân viên toàn thời phục vụ ở 6 văn phòng chi nhánh ở Virginia, California, Texas, Georgia, Mississippi và Alabama. Văn phòng trung ương đặt ở bắc Virginia. Chúng tôi có 3 luật sư cung cấp dịch vụ pháp lý ở văn phòng Houston và nhiều cán sự xã hội, chuyên gia tư vấn tâm lý, chuyên viên y tế, v.v. rải ra ở nhiều văn phòng chi nhánh.
BPSOS có ban tài chính với chuyên viên kế toán để lo sổ sách nhưng không có nhân viên là CPA. Chúng tôi ký hợp đồng với một tổ chức CPA độc lập để kiểm toán sổ sách hàng năm theo quy định của chính phủ và báo cáo độc lập với cơ quan liên bang chủ quản, với Sở Thuế và với một số nguồn tài trợ theo đòi hỏi riêng của họ.
Mọi hoạt động của BPSOS ở nội địa Hoa Kỳ được tài trợ từ các cấp khoản (grants) của chính phủ hoặc các “sáng hội” tư (foundations). Các hoạt động ngoài Hoa Kỳ chiếm tỉ lệ khoảng 15% tổng ngân sách của BPSOS, được phân bổ như sau:
(1) Văn phòng pháp lý ở Thái Lan gồm: 3 luật sư người Phương Tây, 1 luật gia người Thái làm cán sự bảo vệ, 1 nhân viên quản trị hành chánh người Thái, và 3 thông dịch viên bán thời. Ngân sách năm 2021 cho văn phòng này là khoảng 100,000 Mỹ kim; 100% do đồng hương đóng góp. Khi nói đồng hương thì có cả tôi và nhiều thành viên của BPSOS trong đó.
(2) Toán “phát triển xã hội dân sự”: Ở Thái Lan có 1 luật gia người Việt, 1 mục sư người Tô Cách Lan, 1 người chuyên vận động cho các cộng đồng bản địa, 7 người liên lạc và hỗ trợ khoảng 200 cộng đồng ở Việt Nam và các nhóm tị nạn ở Thái Lan; ở Hoa Kỳ có 1 luật gia tư vấn cho các cộng đồng bị bách hại ở Việt Nam, 1 cựu đại sứ Hoa Kỳ chuyên trách quốc tế vận, 1 phối hợp viên cộng đồng; ở Anh Quốc có 1 phối hợp viên truyền thông. Ngân sách cho bộ phận phát triển xã hội dân sự năm 2021 là khoảng 530,000 Mỹ Kim; 85% do đồng hương đóng góp, phần còn lại được tài trợ bởi một sáng hội (foundation).
Ngoài ra, nhiều nhân viên của BPSOS ở Hoa Kỳ, ngoài công việc chính có lĩnh lương, còn tình nguyện trong các lĩnh vực hoạt động ngoài Hoa Kỳ kể trên. Tôi cũng thế. Chúng tôi tình nguyện vào ban đêm và ngay cả cuối tuần.
BPSOS, bpsos@bpsos.org
(20.09.2023)