Hiền luận

Ăn hiền ở lành sẽ ở hiền gặp lành ?

hay

Ở hiền ngộ lành ?

Hiền luận & hiền thuật

Ăn hiền & ở lành

Hiền lành & hiền người

Hiền hòa & hiền đời

Hiền luận & hiền thuật – Tri thức học đạo đức 

Khoa học luận của khoa học xã hội và nhân văn đề nghị từ phân tích tới giải thích rằng : ăn hiền ở lành không chỉ là một đức tính trong ứng xử, mà còn sự thông minh trong đối nhân xử thế. 

Phương pháp luận của khoa học xã hội và nhân văn đề nghị từ nghiên cứu tới khảo sát rằng : hiền lành tạo hiền người, không chỉ là một đức hạnh trong quan hệ xã hội, mà còn sự thông thạo trong sinh hoạt xã hội. 

Tri thức luận của khoa học xã hội và nhân văn đề nghị từ điều tra tới phê chuẩn rằng : hiền hòa tạo hiền đời, không chỉ là một đức đạo trong đời sống xã hội, mà còn sự thông thái trong sự vận hành của nhân tri.

An hiền & ở lành

Ăn hiền ở lành & ăn ở hiền lành 

Ăn hiền ở lành nếu không chỉ là một đức tính mà con là sự thông minh trong đối nhân xử thế để mọi người chung quanh thấy được hiệu quả tích cực của ăn ở hiền lành. Thì người được xem là ăn hiền ở lành sẽ tạo được những quan hệ xã hội tốt, nơi mà sinh hoạt xã hội với người này sẽ được ăn ở hiền lành với nhau. Từ đây, người ăn hiền ở lành đã tự tạo ra tiền đề về một đời sống xã hội tốt, nơi mà chữ tốt được trợ duyên rồi trợ lực bởi hai chữ hiền và lành.

Ăn hiền ở lành & trong ấm ngoài êm 

Ăn hiền ở lành không chỉ là một đức hạnh mà còn là sự thông minh với các hành tác thông thái đối mọi cách xử thế, tạo ra hiệu quả tích cực của trong ấm ngoài êm. Đây là hiệu quả trực tiếp được ghi nhận bởi tâm lý học tri thức : “hiền vì khôn”, hoàn toàn ngược lại với “hiền vì dại”, “hiền vì khờ”, “hiền vì ngu”, “hiền vì ngốc”, “hiền vì ngu”… Khi sự thông minh biết đưa đường dẫn lối cho các hành tác thông thái biết nhìn xa trông rộng để chăm lo rồi chăm sóc bền vững chuyện trong ấm ngoài êm, với tỉnh táo, có sáng suốt, cùng minh mẫn, thì đây là một tuệ giác (một trí tuệ đã được giác ngộ).

Ăn hiền ở lành & mưa thuận gió hòa

Ăn hiền ở lành không chỉ là một đức tính cá nhân, mà còn là sự thông minh với các khả năng tạo mưa thuận trong quan hệ xã hội, gió hòa trong sinh hoạt xã hội, để đời sống từ cá thể tới tập thể, từ gia đình tới cộng đồng được mưa thuận gió hòa dài lâu. Đây là một sự trưởng thành với lý trí tỉnh táo, trí tuệ sáng suốt, tuệ giác minh mẫn. Nó hoàn toàn ngược lại với các loại định kiến : “hiền quá để bị bắt nạt” ; “lành lắm để bị ăn hiếp”, “hiền quá hóa ngu, lành quá hóa dại”… Nên khi ăn hiền ở lành được nhận ra là loại kiến thức có lý luận, tri thức có lập luận, ý thức có giải luận, thì ăn hiền ở lành biết chủ động trong diễn luận, tức là biết nhìn xa trông rộng về tương lai.

Ăn hiền ở lành & thuận buồm xuôi gió 

Ăn hiền ở lành khi biết tạo điều kiện thuận lợi cho trong ấm ngoài êm từ cá thể tới tập thể, mưa thuận gió hòa từ gia đình tới cộng đồng, thì ăn hiền ở lành còn là thượng nguồn của sự vận hành thuận buồm xuôi gió tự sinh hoạt xã hội tới quan hệ xã hội. Ăn hiền ở lành nếu là kết quả tích cực và trực tiếp tạo ra trong ấm ngoài êm rồi mưa thuận gió hòa, thì người thì ăn hiền ở lành là một chủ thể biết chủ động từ quyết định tới hành động cho một đời sống xã hội, vắng xung đột, trống xung khắc. Chủ thể biết chủ đạo tạo thuận buồm xuôi gió là chủ thể biết vượt thoát mâu thuẫn, để vượt thắng hiềm khích.

Ăn hiền ở lành & biển êm sóng lặng

Ăn hiền ở lành khi biết tạo điều kiện thuận lợi từ chọn lựa tới thảo luận, từ quyết định tới hành động bằng phương châm tích cực của hiệu quả biển êm sóng lặng, thì sẽ tránh được phong ba bão táp. Đây chính là sự thông minh thầm lặng, sự thông thái trầm tĩnh. Khi ăn hiền ở lành biết vận hành biển êm sóng lặng để quan hệ xã hội được trong ấm ngoài êm, sinh hoạt xã hội được thuận buồm xuôi gió, thì đời sống xã hội sẽ nhận được mưa thuận gió hòa. Nên biển êm sóng lặng không hề là câu chuyện khí hậu trong thiên nhiên, mà là đức tính tạo khả năng để biển êm sóng lặng là hằng số của nhân sinh, với nhân tri thái bình, với nhân trí thái hòa.

Ăn hiền ở lành & trên kính dưới nhường 

Ăn hiền ở lành, nơi có hiền và lành biết tạo dựng nên thuận và hòa, điều kiện của trong ấm ngoài êm, của thuận buồm xuôi gió, của mưa thuận gió hòa. Khi hiền và lành là gốc, rễ, cội, nguồn để xây dựng thuận và hòa là móng, nền, tường, mái cho trên kính dưới nhường. Nơi mà ăn hiền ở lành là cơ ngơi của tổ chức thuận hòa trong quan hệ giữa cá thể và tập thể, giữa chủ thể và cộng đồng. Nơi mà chủ thể trên kính dưới nhường áp dụng hiền và lành để tổ chức một hệ thống hàng dọc, có trên và có dưới, nhưng vắng xung khắc, trống xung đột, bằng phương châm “kính trọng những ai đáng kính”, và nhường dưới bằng rộng lượng và vị tha.

Ăn hiền ở lành & ăn ở biết điều 

Ăn hiền ở lành, song hành để song cặp với ăn ở biết điều, mà biết điều đây là biết điều hay lẽ phải, chính là đạo đức trung tâm của người hiền lành. Nên ăn ở biết điều là thượng nguồn của đạo lý hay, đẹp, tốt, lành biết tạo điều kiện tiên khởi và thuận lợi cho trong ấm ngoài êm, cho thuận buồm xuôi gió, cho mưa thuận gió hòa, cho biển êm sóng lặng… Nên ăn hiền ở lành mời, chào, đón, nhận trên kính dưới nhường bằng đạo lý hay, đẹp, tốt, lành của điều hay lẽ phải. Nơi mà lẽ phải luôn được trợ duyên bởi chân lý, trợ lực bởi sự thật ; để lẽ phải vừa là đạo lý, vừa là đạo đức ; vừa là luân lý, vừa là giáo lý. 

Ăn hiền ở lành & ăn ở có hậu

Ăn hiền ở lành, song đôi để song lứa với ăn ở có hậu, mà có hậu đây là có nhân hậu, từ vị lai trước mắt tới tương lai dài lâu. Đây chính là giáo lý cốt lõi của người ăn hiền ở lành, biết tránh tuyệt đối ăn ở thất nhân bất đức, để tránh cho bằng được nghiệp báo liên thế hệ : Đời cha ăn mặn đời con khát nước. Từ đó xây dựng một thiện nghiệp với đầy đủ nhận thức : cha mẹ hiền để đức cho con, nơi mà liên hợp để liên kết giữa ăn hiền ở lành và ăn ở có hậu vừa là điều kiện, vừa là cứu cánh ; vừa là nhân, vừa là quả trên mọi nhân lộ của một nhân kiếp.

Ăn hiền ở lành & ở hiền gặp lành ? 

Ăn hiền ở lành có được hưởng luật nhân quả của ở hiền gặp lành hay không ? Nếu ăn hiền ở lành là kết hợp để kết tinh của các hệ : 

– Hệ thức (kiến thức, tri thức, nhận thức), 

– Hệ giáo (giáo lý, giáo luận, giáo dục), 

– Hệ lý (đạo lý, luân lý, giáo lý),

– Hệ thông (thông minh, thông thạo, thông thái), 

thì ăn hiền ở lành có chiều sâu, chiều dài, chiều rộng, chiều cao mà luật nhân quả không có ! Vì luật nhân quả của nhân nào quả nấy, chỉ là luật một chiều, luật một lối, luật một hướng, không cao, sâu, xa, rộng như ăn hiền ở lành.

Ăn hiền ở lành & ở hiền ngộ lành ? 

Ăn hiền ở lành có có phải là sự giác ngộ của ở hiền ngộ lành hay không ? Nếu ăn hiền ở lành là kết hợp để kết tụ của hệ ngộ (sơ ngộ, tao ngộ, tái ngộ, hạnh ngộ). Nơi mà hạnh ngộ là gốc, rễ, cội, nguồn của hạnh phúc, mà trong hạnh phúc lại có hạnh của hiền, hạnh của lành, hạnh của thuận, hạnh của hòa, thì đây chính là quá trình của sự giác ngộ về hạnh phúc. Nơi mà hạnh của hiền, hạnh của lành, hạnh của thuận, hạnh của hòa, vừa là điều kiện vừa là cứu cánh của ngộ. Đó là sự giác ngộ ngay trên nhân kiếp ăn hiền ở lành để được ở hiền ngộ lành. Đây là một khám phá tinh vi của sự trưởng thành, từ lý trí tới trí tuệ, từ tuệ giác tới giác ngộ.

Hiền lành & hiền người

Hiền & giáo 

Ăn hiền ở lành nếu được đánh giá như một bản tính đưa tới đức hạnh của một cá nhân, thì ăn hiền ở lành cũng được và phải được giáo dục rồi giáo dưỡng trong một môi trường gia giáo với gia phong ở hiện gặp lành. Nên ăn hiền ở lành được cụ thể hóa từ nuối nâng tới nuôi dưỡng qua hệ giáo, với giáo lý ăn hiền ở lành song hành cùng giáo luận ăn ở có hậu. Tất cả có móng, nền, tường, mái của giáo thuận có trong ấm ngoài êm, với gốc, rễ, cội, nguồn của giáo hòa trong biển êm sóng lặng, mưa thuận gió hòa để mọi chuyện, mọi việc được thuận buồm xuôi gió.

Hiền & đức 

Ăn hiền ở lành vừa là đức tính, vừa là đức hạnh, được trợ duyên bằng đạo đức : “Thương người như thể thương thân” là điều kiện thượng nguồn của ý lực : ở hiền gặp lành. Đạo đức : “Thương người như thể thương thân” là hành tác tự nhiên của người ăn hiền ở lành được trợ lực bởi ý nguyền của máu chảy ruột mềm, của ý nguyện máu chảy tới đâu ruột đau tới đó. Chính đức hạnh ăn hiền ở lành sẽ đưa đường dẫn lối cho “Nhiễu điều phủ lấy giá gương/ Người trong một nước phải thương nhau cùng”.Nên người ăn hiền ở lành là chủ thể, luôn chủ động, không thụ động, để chủ đạo một tình thương không biên giới với “Bầu ơi thương lấy bí cùng/ Tuy là khác giống nhưng chung một giàn”.

Hiền & hạnh 

Ăn hiền ở lành là đức hạnh, với hạnh kiểm rất quan minh chính đại của đạo đức Thương người như thể thương thân ; đưa đường dẫn lối cho luân lý Nhiễu điều phủ lấy giá gương/ Người trong một nước phải thương nhau cùng ; cho đạo lý Bầu ơi thương lấy bí cùng/ Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn. Tất cả xây dựng được hành động hạnh của máu chảy ruột mềm, tạo dựng được hành tác hạnh của máu chảy tới đâu ruột đau tới đó. Mà không cần phải mong cầu để được hưởng luật nhân quả của ở hiền gặp lành. Nên khoa học xã hội và nhân văn phải thấy cho thông, thấu cho thấm là ăn hiền ở lành vừa là nhân sinh quan, vừa là thế giới quan, vừa là vũ trụ quan của một chủ thể toàn diện.

Hiền & phúc 

Ăn hiền ở lành biết ẵm, bế, bồng cõng tạo ra hệ vấn đề liên thế hệ : cha mẹ hiền để phúc cho con. Mà phúc đây là phúc đức, điều kiện thượng nguồn của tiền đề để định vị hạnh phúc. Chính liên hợp để liên kết giữa phúc đức và hạnh phúc làm nên vốn cá nhân của người ăn hiền ở lành, vốn này tới từ gia giáo tới gia phong, được trợ lực từ giáo dục học đường tới giáo dục xã hội. Nơi đây chủ thể ăn hiền ở lành hành động với nhận thức ở hiền gặp lành, vì đã có ý thức ở hiền ngộ lành. Nên chủ thể ăn hiền ở lành xây dựng hệ thành : thành công học đường thành tài nghề nghiệp-thành đạt kinh tế-thành tựu xã hội, không bằng bạo lực của mạnh được yếu thua, không qua bạo quyền của cá lớn nuốt cá bé.

Hiền & công 

Ăn hiền ở lành là đường đi nước bước của chủ thể, luôn chủ động, không hề thụ động, để chủ đạo mọi hành động của mình bằng hệ công. Nơi công bằng biết đấu tranh chống bất bình đẳng, nơi công lý biết tranh đấu chống bất công, nhưng ăn hiền ở lành phải dấn thân bằng bất bạo động. Ăn hiền ở lành với đường đi nẻo về của chủ thể, từ chối bạo lực, và biết hy sinh trước bạo quyền, dù bị bạo hành. Ăn hiền ở lành có hằng số từ chọn lựa tới quyết định, từ hành vi tới hành động luôn luôn bất bạo động. Ăn hiền ở lành là sự thông minh, có hành tác thông thái vượt thoát rồi vượt thắng bạo quyền bằng bất bạo động. Đây là hằng số của ăn hiền ở lành, nhưng luôn là ẩn số trong sự vô tri của bạo quyền. 

Hiền & hiếu 

Ăn hiền ở lành là đường đi nước bước của chủ thể, biết chủ động bằng giáo dục của mình, biết chủ đạo bằng thông minh của mình. Và ăn hiền ở lành biết đồng hội đồng thuyền với hiếu thảo, biết đồng cam cộng khổ với hiếu thuận. Nên khoa học xã hội và nhân văn phải thấy cho thông là ăn hiền ở lành khi song hành để song đôi với hiếu thảo, hiếu thuận trước ông bà và cha mẹ thì chủ thể ăn hiền ở lành đã có ý thức về trách nhiệm, dẫn tới nhận thức về bổn phận. Nhưng khoa học xã hội và nhân văn cũng phải thấu cho thấm là ăn hiền ở lành từ thông minh, tới thông thái, biết tạo điều kiện để một chủ thể ra đời, luôn thông thạo trong quá trình xây dựng liên hợp để liên kết : hiền-lành-hiếu-thảo-thuận. 

Hiền & thục 

Ăn hiền ở lành có đường đi nước bước của chủ thể, chủ động trong thuần thục vì trong ấm ngoài êm, biết chủ đạo vì trên kính dưới nhường. 

Chủ thể ăn hiền ở lành có đường đi nẻo về của thái hòa với ý thức mưa thuận gió hòa, cùng nhận thức biển êm sóng lặng. Chủ thể ăn hiền ở lành thuần thục với ý nguyện tạo được ý thức vì nhận thức thuận buồm xuôi gió. Mặc dù trong thực cảnh có chớp bể mưa nguồn trong sinh hoạt xã hội, có thể dẫn tới thực trạng phong ba bão táp trong quan hệ xã hội. Nhưng chủ thể ăn hiền ở lành phải thuần thục từ chọn lựa tới đề nghị, từ quyết định tới hành động, với ý lực ăn hiền ở lành sẽ tạo được kết quả của hiệu quả ở hiền gặp lành.

Hiền & thuần 

Ăn hiền ở lành có chủ động từ hành vi tới hành động của một chủ thể biết chủ đạo qua hệ lý. Nơi duy lý của quyền lợi vì tư lợi phải biết nhường nhịn thuần lý chia để chung, vì biết nhìn xa trông rộng qua chung để chia. Kẻ vị kỷ vì tư lợi của mình khó nhập nội vào nhân lộ ăn hiền ở lành để có được nhân kiếp ở hiền gặp lành. Và kẻ ích kỷ chỉ củng cố tư lợi bằng vụ lợi các quyền lợi của tha nhân, hoặc trục lợi các công ích xã hội, thì hoàn toàn trái, ngược, nghịch lại với ăn hiền ở lành. Từ thuần lý tới hợp lý, chủ thể ăn hiền ở lành, chủ động từ hành vi cá thể tới hành động vì tập thể. Từ chỉnh lý tới toàn lý, chủ thể ăn hiền ở lành, chủ động ngay trong mọi hành tác vì công ích của cộng đồng

Hiền & thảo 

Ăn hiền ở lành có chủ động của một chủ thể biết chủ đạo từ hiếu thảo tới thuận thảo. Thảo là hành vi tích cực chống vị kỷ thờ ơ lãnh đạm trước các nỗi khổ của đồng loại, của quay mặt bỏ đi trước các niềm đau của đồng bào. Thảo là hành động thăng tiến chống ích kỷ của loại người ai chết mặc ai. Thảo là hành tác thăng hoa chống loài bây chết mặc bây. Thảo có trong giáo dục gia đình dựng nên gia giáo, làm nên gia phong của trên kính dưới nhường, từ thờ cha kính mẹ đến phụng dưỡng cha mẹ cùng với thờ phụng tổ tiên. Thảo từ giáo dục gia đình sẽ xây dựng được tiềm năng tạo ra khả năng từ giáo dục học đường tới giáo dục xã hội của hành thảo vì thương người như thể thương thân.

Hiền & chính 

Ăn hiền ở lành có đường đi nước bước để xây dựng một chủ thể luôn chủ động để chủ đạo hệ chính ngay trong nhân kiếp của mình. Với chính nghĩa vì sự thật và chân lý để bảo vệ lẽ phải, bằng bất bạo động trước bất bình đẳng và bất công. Bằng chính lý của công bằng xã hội ngay trên nhân lộ vừa có đạo lý, vừa có thông minh biết dựng xây trong ấm ngoài êm. Qua chính luận của sự tôn trọng lẫn nhau ngay trên nhân kiếp vừa có đạo đức, vừa có thông thái biết tạo dựng ở hiền gặp lành. Với chính tri của nhìn xa trông rộng của ở hiền ngộ lành bằng chính trí của thuận buồm xuôi gió nhờ biển êm sóng lặng, nhờ mưa thuận gió hòa. Vì chủ thể của ăn hiền ở lành biết xây dựng thái bình vì thái hòa. 

Hiền hòa & hiền đời

Hiền & vị tha 

Ăn hiền ở lành xây dựng một chủ thể chủ động trong tha thứ, chủ đạo trong tha lỗi. Chủ thể biết ăn hiền ở lành biết tự tư duy để tự quyết định bằng chín bỏ làm mười. Chủ thể ăn hiền ở lành có tự lý luận để tự lập luận bằng chính hành tác của động từ vị tha : xí xóa ! Nên chủ thể ăn hiền ở lành xa hiềm khích vì biết tránh tị hiềm ; lánh xung khắc vì biết xua xung đột, lùa xa những mâu thuẫn từ vị kỷ tới ích kỷ. Chủ thể ăn hiền ở lành khi hành tác từ tha thứ tới tha lỗi, chủ thể này còn biết sử dụng kiến thức, vận dụng trí thức, tận dụng nhận thức để phân tích và giải thích trên phạm trù tha tội. Nếu tội nặng hơn lỗi, thì chủ thể ăn hiền ở lành có sáng suốt cân, đo, đong, đếm từ lỗi tới tội.

Hiền & rộng lượng 

Ăn hiền ở lành dựng xây một chủ thể chủ động bằng quyết đoán rộng lượng, chủ đạo bằng tính toán theo chiều rộng, để có quyết định của nhìn xa trông rộng. Chủ thể ăn hiền ở lành không hẹp hòi trong ý đồ, không nhỏ nhặt trong toan tính, vì chủ thể này không có một ý đồ xấu, một ý định tồi, với những ý muốn vặt vãnh. Chủ thể ăn hiền ở lành có rộng lượng bằng chiều rộng để có chiều dài bền vững trong quan hệ xã hội, có chiều sâu vững chắc trong sinh hoạt xã hội. Vì chủ thể ăn hiền ở lành thấy trong chiều rộng của nhìn xa trông rộng bằng ý nguyện tạo nên ý lực, nơi mà tha nhân cùng ta biết xây dựng một đời sống xã hội tốt, với những con người ăn hiền ở lành có bản chất tốt.

Hiền & bao dung 

Ăn hiền ở lành tạo dựng một chủ thể chủ động trong bao dung, chủ đạo trong khoan dung, biết cả khoan hồng : phải dung kẻ dưới mới là lượng trên (Nguyễn Du). Chủ thể ăn hiền ở lành thấy và thông chiều dọc làm nên chiều cao của trên kính dưới nhường. Vì chủ thể ăn hiền ở lành thấu và thấm chiều ngang làm nên chiều rộng của thương người như thể thương thân. Chủ thể ăn hiền ở lành thương người bằng tình thương của máu chảy ruột mềm. Chủ thể này thương người bằng tình người của máu chảy tới đâu ruột đau tới đó, biết từ bao dung tới khoan dung, biết cả khoan hồng trên những lỗi lầm của người khác, vì biết sống bằng chữ thương : Ăn đời ở kiếp chi đây/ Xem nhau như bát nước đầy là hơn.

Hiền & nhân ái, nhân đức 

Ăn hiền ở lành có trong chủ thể sống với nhân ái, và nhân đức biết chủ đạo từ hành vi tới hành động. Chủ thể ăn hiền ở lành bế, bồng nhân đức thương người như thể thương thân, để ẵm, cõng nhân ái của một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ. Khi nhân ái liên kết rồi liên hợp với nhân đức, thì chủ thể ăn hiền ở lành còn biết kham luôn

Bầu ơi thương lấy bí cùng

Dẫu rằng khác giống nhưng chung một giàn.

Vì chủ thể ăn hiền ở lành biết vượt thoát sự phân biệt chủng loại, để vượt thắng sự phân biệt đối xử. Chủ thể ăn hiền ở lành vận dụng nhân ái, tận dụng nhân đức trong đối nhân xử thế với tình thương làm nên tình người, không có biên giới của phân loài để phân chủng, phân loại để phân ranh.

Hiền & nhân tâm, nhân từ 

Ăn hiền ở lành chính là câu chuyện của nhân tâm được chế tác ra nhân từ bằng tình thương của tình người : thương người như thể thương thân. Chủ thể ăn hiền ở lành biết nhìn đời bằng mắt thương (kinh Phật), nên chủ thể này sống với sinh hoạt xã hội bằng máu chảy ruột mềm, sống với quan hệ xã hội với máu chảy tới đâu ruột đâu tới đó. Chủ thể ăn hiền ở lành biết xây dựng một đời sống xã hội vừa có đồng bào của một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ, vừa có đồng loại của bầu ơi thương lấy bí cùng/dẫu rằng khác giống nhưng chung một dàn. Chủ thể này thấy và thông niềm đau của đồng loại, chủ thể này thấu và thấm nỗi khổ của đồng bào, vì biết liên kết : thấy thông-thấu-thấm-thương.

Hiền & nhân tri, nhân trí 

Ăn hiền ở lành có trong chủ thể được xây dựng bằng nhân tri của hệ thức (kiến thức, tri thức, ý thức, nhận thức) qua nhân trí của hệ giáo (giáo lý, giáo luận, giáo dục, giáo khoa). 

Liên hợp của nhân tri và nhân trí làm nên liên kết của lý trí tỉnh táo, trí tuệ sáng suốt, tuệ giác minh mẫn, với sự giác ngộ của ăn hiền ở lành để đón mời ở hiền gặp lành, để đón tiếp ở hiện ngộ lành. Những định kiến sai lầm về ở hiền gặp lành là “hiền vì dại”, “hiền vì khờ”, “hiền vì ngu”, “hiền vì ngốc”, “hiền vì ngu”… cùng những thành kiến : “hiền quá để bị bắt nạt”, “lành lắm để bị ăn hiếp”, “hiền quá hóa ngu, lành quá hóa dại”… đều ngược rồi nghịch với nhân tri và nhân trí của ăn hiền ở lành.

Hiền & nhân nghĩa, nhân đạo

Ăn hiền ở lành biết đồng cam cộng khổ với nhân nghĩa của

đường dài ngựa chạy biệt tăm

người thương có nghĩa mấy năm cũng chờ.

Ăn hiền ở lành biết đồng hội đồng thuyền với nhân đạo của sống lâu mới biết lòng người có nhân. Chủ thể ăn hiền ở lành xây dựng từ nhân nghĩa tới nhân đạo bằng ý thức sáng suốt, nhận thức minh mẫn của sống có nhân mười phận không khó. Chủ thể ăn hiền ở lành có trí lực của lý trí hiền, trí tuệ lành, làm nên tuệ giác hiền lành. Chủ thể ăn hiền ở lành lại có tâm lực biết cảm động trước nỗi khổ của đồng loại, có cảm xúc trước niềm đau của đồng bào. Những kẻ không thấy rồi không thấu câu chuyện ăn hiền ở lành, vì không có trí lực lẫn tâm lực.

Hiền & nhân vị, nhân bản 

Ăn hiền ở lành có có câu chuyện của nhân ái, và nhân đức từ thương người như thể thương thân, tới một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ. Cũng là câu chuyện của máu chảy ruột mềm, của nhân tâm cùng nhân từ với máu chảy tới đâu ruột đâu tới đó. Đó là câu chuyện của nhân tri qua hệ thức (kiến thức, tri thức, ý thức, nhận thức), có nhân trí qua hệ giáo (giáo lý, giáo luận, giáo dục, giáo khoa). Ăn hiền ở lành còn câu chuyện của nhân nghĩa của

đường dài ngựa chạy biệt tăm

người thương có nghĩa mấy năm cũng chờ,

với nhân đạo của sống lâu mới biết lòng người có nhân. Tất cả hệ nhân (nhân ái, nhân đức, nhân tâm, nhân từ, nhân nghĩa, nhân đạo, nhân tri, nhân trí) làm nên nhân bản và nhân vị.

Hiền & nhân phẩm 

Ăn hiền ở lành được chế tác ra từ hệ nhân (nhân ái, nhân đức, nhân tâm, nhân từ, nhân nghĩa, nhân đạo, nhân tri, nhân trí, nhân bản và nhân vị) dựng lên hùng lực của nhân quyền, có mặt để bảo vệ nhân phẩm. Nơi mà ăn hiền ở lành vừa là đạo lý, vừa là sự thông minh để tạo dựng ra trong ấm ngoài êm. Nơi mà ăn hiền ở lành vừa là đạo đức, vừa là sự thông thái biết bảo vệ thuận buồm xuôi gió, bảo đảm mưa thuận gió hòa, bảo hộ biển êm sóng lặng. Bằng phương châm ăn hiền ở lành đã thành phương thức cho hòa và bình : hòa trong hòa bình, bình trong bình yên. Tất cả bằng sự chủ động của bất bạo động, trước các bạo quyền, bạo lực, bạo hành luôn đe dọa nhân phẩm.

Hiền & nhân hậu 

Ăn hiền ở lành trả lời trực tiếp bằng kết quả tích cực, bằng hiệu quả với hiệu năng của dự báo ở hiền ngộ lành, bằng niềm tin vào dự án ở hiền gặp lành. Ăn hiền ở lành tạo điều kiện thuận lợi từ thượng nguồn tới hạ nguồn của phạm trù nhân hậu, được cụ thể hóa qua giáo lý Việt của tổ tiên Việt luôn dặn dò con cháu Việt phải biết ăn ở có hậu. Ăn hiền ở lành là một quá trình từ ý thức tới nhận thức của hệ dự (dự báo, dự phòng, dự phóng, phóng án) bằng lý trí tỉnh táo, trí tuệ sáng suốt, tuệ giác minh mẫn của nhìn xa trông rộng vì nhân hậu. Ăn hiền ở lành vì nhân hậu. Đây chính là kết quả của tri thức luận, của lý luận, lập luận, giải luận, diễn luận bằng tri thức.

Hiền_luận_-_Lê_Hữu_Khóa-PDF.pdf

Lê Hữu Khóa

(18/09/2023)