3 biện pháp đơn giản
Bác sĩ trị bệnh Suy giảm trí nhớ cho biết nên làm gì để tránh quên
VNC chuyển ngữ
02.05.2024
Bệnh Suy giảm trí nhớ không thể chữa lành được. Tuy nhiên, các biện pháp riêng lẻ có thể giúp cải thiện cuộc sống của những người bệnh. Jürgen Herzog là bác sĩ trưởng tại nhà thương Suy giảm trí nhớ ban ngày tại Schön Klinik Schwabing ở Munich. Trong cuộc phỏng vấn, ông ấy tiết lộ những điều chỉnh quan trọng nhất, loại thuốc nào mang lại cho ông ta hy vọng – và những gì ông ấy làm để bảo vệ bản thân.
FOCUS: Ông Herzog, ông là người đứng đầu nhà thương Suy giảm trí nhớ ban ngày ở Munich. Ông nhận thấy những triệu chứng sa sút trí tuệ nào đầu tiên?
Jürgen Herzog: Nó thường bắt đầu với những khoảng trống nhỏ trong trí nhớ. Đặc biệt, những chi tiết nhỏ nhặt trong cuộc sống hàng ngày bị quên mất, nhất là khi bạn bất chợt muốn nhớ tới. Những thông tin nhỏ hoàn toàn quen thuộc đều biến mất – ví dụ như tên đường hoặc tên hàng xóm. Một dấu hiệu cảnh báo sớm khác là khả năng định hướng ngày càng kém, đặc biệt là trong môi trường xung quanh xa lạ. Và điều thường dễ nhận thấy là sự nghèo nàn về ngôn ngữ. Người bệnh có xu hướng sử dụng những từ đơn giản hơn và những câu ngắn hơn hoặc dừng lại ở giữa câu và không thể nói hết câu.
FOCUS: Khi nào tôi nên lo lắng?
Herzog: Chà, đặc biệt nếu những triệu chứng này tiến triển đặc biệt nhanh chóng, tức là trở nên tồi tệ hơn đáng kể trong vòng sáu tháng. Hoặc khi những hạn chế trở nên nghiêm trọng đến mức ngày càng cần nhiều sự trợ giúp từ bên ngoài trong cuộc sống hàng ngày. Và cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng: tất nhiên, nếu những triệu chứng đó được phát hiện sớm một cách bất thường, tức là trước 60 tuổi.
Về chuyên gia
Tiến sĩ Jürgen Herzog là giám đốc y tế của Schön Klinik Munich Schwabing. Nhà thần kinh học, ngoài ra còn là bác sĩ trưởng tại nhà thương Suy giảm trí nhớ ban ngày.
FOCUS: Chứng mất trí là không thể chữa được. Tuy nhiên, chẩn đoán sớm là quan trọng. Tại sao?
Herzog: Bởi vì bằng cách đó bạn có thể có biện pháp đối phó càng sớm càng tốt. Và vì vậy hiện tại, đặc biệt là trong tương lai, các triệu chứng có thể được cải thiện bằng các biện pháp dùng thuốc và không dùng thuốc.
FOCUS: Những biện pháp cụ thể giúp ích?
Herzog: Chúng tôi biết rằng một số yếu tố có thể đóng vai trò bảo vệ. Để làm được điều này, các yếu tố nguy cơ sa sút trí tuệ phải được giảm thiểu càng nhiều càng tốt. Chúng bao gồm mất thính giác, béo phì, hút thuốc, uống rượu, thiếu tập thể dục, cô lập với xã hội, cũng như bệnh tiểu đường và huyết áp cao.
Đây chính là lý do tại sao việc mất thính lực liên quan đến tuổi tác không chỉ nên được điều trị theo quan điểm của bác sĩ tai mũi họng mà còn nhằm ngăn ngừa chứng mất trí nhớ, chúng tôi thấy ở đây có tác dụng tích cực lớn. Ngoài ra bạn không nên hút thuốc và uống ít hoặc không uống rượu. Thêm nữa việc tập thể dục thường xuyên và chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh cũng có lợi.
Tuy nhiên, hiện nay có những dữ liệu trái ngược nhau về dinh dưỡng. Theo một nghiên cứu hiện tại, chế độ ăn uống MIND mà đã được khuyến nghị không thực sự ảnh hưởng đến sự tiến triển của chứng mất trí nhớ hoặc các vấn đề về nhận thức ở người già khỏe mạnh. Tuy nhiên, tôi nghĩ nó tốt đối với hầu hết mọi người. Bởi vì chúng ta không nên chỉ tập trung vào não mà còn toàn bộ hệ thống tim mạch. Và ở đây chúng ta biết rằng chế độ ăn MIND, tức là chế độ ăn ít thịt, nhiều trái cây, rau quả và giàu axit béo không bão hòa, có tác dụng tích cực.
FOCUS: Ông có thể cho chúng tôi biết ông làm gì để bảo vệ bản thân khỏi chứng bệnh mất trí nhớ không?
Herzog: [cười] Tôi làm khá nhiều việc. Tuy nhiên, tôi phải thành thật mà nói rằng tôi làm điều này vì sức khỏe nói chung của mình. Tôi cố gắng không nghĩ quá nhiều về chứng mất trí nhớ. Bởi vì bạn cũng phải biết rằng: khoảng 60% các yếu tố là do di truyền. Điều đó có nghĩa là nó nằm im lìm bên trong chúng ta, dù chúng ta có muốn hay không.
Nhưng điều tôi thực sự tin tưởng và giới thiệu cho tất cả bệnh nhân là tập thể dục thường xuyên, đặc biệt là các môn thể thao tạo sức bền bỉ. Ví dụ, tôi thích đạp xe hoặc chạy bộ rất nhiều. Tôi cũng cố gắng kích thích trí tuệ. Công việc của tôi khiến mọi việc tương đối dễ dàng đối với tôi vì bạn thường xuyên phải cập nhật thông tin và tiếp tục đào tạo. Nhưng tôi cố gắng nuôi dưỡng không chỉ những sở thích nghề nghiệp mà còn nhiều sở thích rộng rãi nhất có thể – tận dụng các dịch vụ văn hóa, học ngoại ngữ, đọc nhiều, tiếp xúc nhiều với những người trẻ tuổi. Sự tương tác này là một yếu tố bảo vệ rất mạnh mẽ. Và tôi cố gắng có một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng, thực sự theo chế độ ăn MIND đã nói ở trên.
Nhưng tất nhiên tôi cũng có những tật xấu của mình. Vào một buổi tối đẹp trời, tôi cũng thích uống một ly rượu… hoặc hai ly.
FOCUS: Việc chẩn đoán ra bênh thường là một cú sốc đối với người thân. Ông khuyên họ điều gì?
Herzog: Tôi nghĩ việc đối xử bình đẳng với những người bị ảnh hưởng càng lâu càng tốt là điều hợp lý. Vì vậy, đừng coi họ như trẻ con hoặc ngắt lời họ. Và đừng loại trừ họ ra khỏi những hoạt động nhất định ngay từ đầu.
Thứ hai, bất cứ khi nào có thể, hãy cố gắng mang lại sự linh hoạt cao nhất có thể cho hành vi và ý tưởng tự phát của bệnh nhân sa sút trí tuệ. Theo kinh nghiệm của tôi, họ vẫn có thể làm được nhiều điều trong giai đoạn đầu đến giữa. Họ chỉ không phải lúc nào cũng có thể truy cập hoặc đạt được nó một cách chính xác. Đó là lý do tại sao nên trì hoãn những việc bạn cho là phải làm hoặc thậm chí có lúc không nên can thiệp vào.
Và thứ ba, chúng tôi cũng cố gắng truyền đạt điều này trong các buổi hội thảo gia đình: cố gắng đặt mình vào góc nhìn thực tế cuộc sống của những bệnh nhân này với nhận thức hoàn toàn thay đổi về môi trường của họ. Đừng tranh luận với lý luận bằng lời nói thông thường mà hãy tranh luận sao cho nó có ý nghĩa đối với những người bị ảnh hưởng. Bạn có thể tưởng tượng nó như thế này: Tôi sẽ cảm thấy thế nào nếu bây giờ tôi ngủ quên và tỉnh dậy sau 30 năm ở một thế giới hoàn toàn khác – với những chiếc xe hơi thật lớn, thời trang xa hoa và những thực tế hoàn toàn mới như làm việc tại nhà. Đây đại khái là cảm giác của những người bị ảnh hưởng, những người thường sống rất nhiều trong quá khứ.
FOCUS: Tốt hơn hết là đừng phản đối những người mắc chứng bệnh mất trí nhớ?
Herzog: Tôi sẽ không khuyên điều đó. Nhưng bạn nên suy nghĩ cẩn thận về việc phản đối lúc nào và khi nào. Người thân thường tranh cãi với bệnh nhân về những điều nhỏ nhặt hoặc những điểm tái diễn, lặp đi lặp lại. Nó thường giống như một cuộc hôn nhân chỉ trên trung bình: Cuối cùng, nó chẳng đáng để xung đột chút nào. Đặc biệt là vì bệnh nhân nhanh chóng quên đi cuộc tranh cãi và do đó nó sẽ được giải quyết.
Nhưng điều đó không có nghĩa là bạn không nên đặt ra ranh giới. Có hành vi thách thức, có những bình luận xúc phạm, gây tổn thương. Bạn có thể suy ngẫm về chúng và nói ‘không’ một cách rõ ràng – vì lý do sức khỏe tâm lý của bản thân và để đối xử một cách hợp lý.
FOCUS: Điều đặc biệt đau đớn là khi chính người bạn đời của bạn không còn nhận ra bạn nữa…
Herzog: Đúng vậy, lúc đầu nó làm cho mình cảm thấy rất khó chịu. Điều quan trọng ở đây là đừng coi đó là việc đối xử với cá nhân mình. Và nó không phải là luôn như vậy mà xảy ra theo từng giai đoạn hoặc thỉnh thoảng.
Cuối cùng, bạn cũng có thể thử sử dụng một số thủ thuật để khiến bản thân trở nên nổi bật. Ví dụ: bạn có thể sử dụng nước hoa hoặc nước hoa dùng sau khi cạo râu thông thường từ trước hoặc hát hoặc huýt sáo một bài hát mà trước đó thường hát với nhau. Vì vậy, hãy kích thích bằng khứu giác hoặc thính giác – cách này thường có tác dụng rất tốt.
FOCUS: Ngoài ra còn có một loại thuốc trị bệnh Alzheimer hiện đang mang lại nhiều hy vọng.
Herzog: Đúng vậy. Hai loại thuốc trị bệnh Alzheimer đã được phê duyệt ở Hoa Kỳ: Lecanemab và Donanemab. Cả hai đều ảnh hưởng đến sự tích tụ protein liên quan đến bệnh Alzheimer trong não, góp phần làm suy giảm nhận thức. Lecanemab cũng dự kiến sẽ có mặt trên thị trường châu Âu, hy vọng là trong năm nay. Và vâng, tôi đánh giá tương đối cao về nó vì đây là loại thuốc đầu tiên thực sự có tác dụng điều chỉnh bệnh tật.
Tất nhiên, vẫn còn nhiều thắc mắc. Theo các nghiên cứu, hiệu quả của nó vẫn chưa thực sự đảo ngược được diễn biến của bệnh. Các khía cạnh an toàn cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng và toàn bộ khía cạnh cung cấp – chúng ta thực sự làm gì với chất này? Ai nên quản lý nó? Ai nên nhận nó? Việc giám sát có thể diễn ra ở đâu? – vẫn chưa rõ ràng.
Tuy nhiên, có lẽ khó có loại thuốc nào chữa được một căn bệnh phổ biến lại gây ra nhiều khó khăn nhưng đồng thời lại mang lại nhiều hy vọng đến vậy. Bởi vì nó đơn giản là điều đầu tiên thực sự giúp chúng ta đối phó với căn bệnh này.
Stichwort „Sicherheitsaspekt“. Sie sprechen von möglichen Nebenwirkungen?
Herzog: Genau. In den Zulassungsstudien sind insbesondere zwei mit einer sehr relevanten Häufigkeit aufgefallen: Hirnödeme, also Gewebsschwellungen im Gehirn, und kleine, sogenannten Mikroblutungen.
FOCUS: Về “khía cạnh an toàn”. Ông đang nói về tác dụng phụ có thể xảy ra?
Herzog: Chính xác. Trong các nghiên cứu phê duyệt, hai trường hợp đặc biệt được chú ý với tần suất rất phù hợp: phù não, tức là sưng mô trong não và chảy máu nhỏ, còn gọi là chảy máu vi mô.
Hiện tượng này, ban đầu có thể nhận thấy rõ ràng trên hình ảnh, được gọi là “các bất thường về hình ảnh liên quan đến amyloid” (ARIA). Vì vậy, bạn biết đó có thể là một phần bình thường của quá trình cơ thể phản ứng. Ví dụ, khi một bộ phận trên cơ thể bị va chạm mạnh, hiện tượng sưng tấy, tức là phù nề, ban đầu hình thành như một phần bình thường của quá trình chữa lành. Chảy máu rất có thể là do sự thay đổi tạm thời về tính thấm của thành mạch. Điều tốt là chứng phù nề và xuất huyết vi mô trong các nghiên cứu để cấp giấy phép trong hầu hết các trường hợp, hầu như không có triệu chứng. Vì vậy, hầu hết bệnh nhân thậm chí không nhận thấy những tác dụng phụ này; chúng chỉ là những phát hiện ngẫu nhiên khi kiểm soát bằng cách chụp cộng hưởng từ (MRI).
Tuy nhiên, chúng ta phải nói một cách thực tế: chúng ta vẫn chưa biết thuốc sẽ có tác dụng gì về lâu về dài. Và liệu điều này có thể khiến não dễ mắc các vấn đề khác trong một vài năm tới hay không.
FOCUS: Và nó chỉ phù hợp với những bệnh nhân đang ở giai đoạn đầu của bệnh mất trí nhớ thôi phải không?
Herzog: Vâng, và đó có lẽ sẽ là câu hỏi quan trọng. Liệu những bệnh nhân đang trong giai đoạn mà họ vẫn còn rất ít triệu chứng có muốn được điều trị bằng một loại thuốc cũng tiềm ẩn rủi ro không? Vấn đề luôn là sự cân nhắc… Tôi nghĩ bạn có thể mong đợi hiệu quả vừa phải với những chất hiện có.
FOCUS: Ông nghĩ gì: Liệu bệnh sa sút trí tuệ có thể chữa được, thậm chí có thể sớm?
Herzog: Chắc chắn là không sớm. Và tôi không thực sự tin rằng bệnh mất trí nhớ có thể chữa được. Nó đơn giản là một căn bệnh mang tính hệ thống quá phức tạp của toàn bộ não, nguyên nhân thực sự nằm ở gen. Nhưng tôi rất tin tưởng là chẩn đoán và những lựa chọn điều trị sẽ được cải thiện đáng kể trong vòng 10 đến 20 năm tới. Rằng chúng ta có thể biến chứng sa sút trí tuệ thành một căn bệnh ít đáng sợ hơn nhiều.