Mục lục
(Kỳ 1)
Đinh Từ Thức
Tiếng Dân
30-10-2024
Gọi là chuyện dài, vì bắt đầu từ cả chục năm trước và chưa biết bao giờ chấm dứt.
Hồi 1: Hillary và Trump, vừa bầu vừa bực, năm 2016
Trong bài ‘Vừa bầu vừa bực’ đăng trên Da Màu ngày 18-10-2016, người viết có nhận xét: “Sống tại Mỹ trên bốn thập niên, trải qua mười cuộc tổng tuyển cử, chưa có cuộc bầu cử tổng thống nào lạ lùng và gây bực mình như năm nay”.
Tại sao bực mình? Ở Việt Nam người ta thường nói “đảng cử dân bầu”, có ý chê trách một thứ bầu cử lấy lệ, không có tự do và công bằng. Ở Mỹ cũng đảng cử dân bầu, nhưng khác VN ở chỗ, Mỹ có nhiều đảng, trong số này, hai đảng lớn nhất là Dân Chủ và Cộng Hoà, mỗi đảng, theo một thủ tục chọn lựa sơ bộ rất gay go, cử ra đại diện khá nhất của đảng, để cử tri toàn quốc tự do bầu chọn theo lương tâm mình. Vì đã qua cuộc chọn lựa sơ bộ, đáng lẽ người đại diện mỗi đảng, ít nhất phải là người có đủ tư cách, khả năng và những đức tính căn bản cần thiết cho người lãnh đạo. Trong ngày tổng tuyển cử, cử tri toàn quốc chỉ chú tâm vào đường lối, chính sách của mỗi đảng để quyết định, không phải bận tâm về kẻ xấu người tốt, mà là lựa chọn giữa ai là người hợp với mình hơn.
Cả hai ứng cử viên đại diện Dân Chủ và Cộng Hoà trong cuộc bầu cử năm 2016 đều không xứng đáng với chức vụ tổng thống. Vì thế nên cử tri bực mình. Căn cứ vào đâu để nói cả hai đều bất xứng?
Trước hết, đại diện đảng Dân Chủ là bà Hillary Clinton, cựu đệ nhất phu nhân. Cựu ngoại trưởng và cựu nghị sĩ. Không ai cấm bà theo đuổi tham vọng trở thành nữ tổng thống đầu tiên của Mỹ, nhưng quá nhiều tham vọng, chứng tỏ là người có lòng tham không đáy. Bầu tổng thống cũng giống như chọn người giúp việc, tin cẩn người quá tham lam, có ngày sạt nghiệp.
Đó không chỉ là nhận xét riêng của người viết này. Một nhân vật uy tín cũng nói như thế. Đại Tướng Colin Powell, Ngoại Trưởng tiền nhiệm của bà Hillary, cũng nói bà ấy là người tham lam. Cựu Ngoại Trưởng Powell nhận xét vào năm 2015: Mọi sự Hillary Clinton đụng tới, bà ấy đều làm hư với sự ngạo mạn (Everything HRC touches she kind of screws up with hubris). Ông còn nói bà ấy là người tham lam, lố bịch (greedy, foolish).
Nhưng nghe người khác nói, không bằng nghe và nhìn chính lời nói và việc làm của bà ấy. Trong cuộc gây quỹ bầu cử vào ngày 9-9-2016, bà Hillary nói rằng một nửa số người ủng hộ ông Trump, đối thủ của bà, là một giỏ rác rưởi (Basket of deplorables); họ thuộc thành phần kỳ thị chủng tộc, giới tính, đồng tính, bài ngoại và chống hồi giáo. Tranh cử là mời gọi sự ủng hộ dành cho mình, không phải là chửi bới, gây hận thù với người khác. Hôm sau bà đã phải xin lỗi, nhưng lời nói, một khi ra khỏi miệng, như nước đổ xuống đất, không thể thu lại được.
Về việc làm, có nhiều chuyện đáng chê về bà Clinton, nhưng lẫn lộn công tư là điều không thể bỏ qua đối với một người giữ chức vụ quan trọng như Ngoại Trưởng. Vụ dùng emails của một hãng tư trong giao dịch công vụ, là chuyện đáng ngại nhất.Theo ghi nhận của FBI: “17.448 email không được bàn giao cho tổng thanh tra. Ngoài ra còn có 33.000 emails đã bị xóa”.
Ông Nixon đã bị mất chức vì xóa băng ghi âm, chẳng lẽ nước Mỹ nên bầu một tổng thống khác có thói quen xóa emails? Theo những ghi chú của FBI, bà Clinton nói bà không hề biết một số emails bà nhận được chứa thông tin bảo mật, bởi vì bà không biết rằng ký hiệu “C” có nghĩa là “Classified” (bảo mật)”. Ngay cả người dân vô học cũng không thể nại cớ trước tòa để chạy tội rằng mình không biết luật.
Kể chuyện bực mình về ứng cử viên Hillary Clinton như vậy cũng tạm đủ, vì bà đã thất cử.
Dầu sao, cũng cần ghi nhận, tuy thua, bà Hillary Clinton đã chịu thua với một thái độ rất đàng hoàng, người lớn; không cay cú la lối rằng đã bị đối thủ ăn gian, mặc dù số phiếu cử tri đại chúng của bà nhiều hơn ông Trump tới gần ba triệu phiếu. Theo kết quả bầu cử chính thức, bà Hillary được 65.853.514 phiếu (48,18%), ông Trump được 62.984.828 phiếu (46,9%). Nhưng bà thua ông Trump về phiếu cử tri đoàn; Hillary 227, so với Trump 305.
***
Về phần ông Trump, tuy đắc cử, nhưng chuyện bực mình về ông ta nhiều hơn. Bực mình nhất là về tư cách, thô lỗ và nói năng ẩu tả.
Trở lại nhận xét của Tướng Colin Powell, vì là cựu Ngoại Trưởng thuộc chính quyền Cộng Hòa, cùng đảng với ông Trump nên phát biểu của ông không thể coi là thiên vị đảng phái. Ông nhận xét rằng, ứng viên tổng thống đại diện đảng Cộng Hòa Donald Trump là “sự hổ thẹn quốc gia và là kẻ bị quốc tế khinh bỉ. Ông ta không biết xấu hổ” (national disgrace and an international pariah. He has no sense of shame).
Tại Đại hội đảng Cộng Hòa, trong phần mở đầu diễn văn quan trọng nhất của mình, ông Trump tuyên bố “chúng ta sẽ đưa đất nước trở lại an ninh, thịnh vượng và hòa bình. Chúng ta sẽ là một đất nước của bao dung và nhiệt tình. Nhưng chúng ta cũng là một nước của luật pháp và trật tự”. (We will lead our country back to safety, prosperity and peace. We will be a country of generosity and warmth. But we will also be a country of law and order). Chỉ với mấy chục chữ này, đủ để chứng tỏ ông Trump là một người ba xạo:
– Ông Trump hứa làm cho đất nước thịnh vượng và hòa bình, trong khi thú nhận chính mình là người đã góp phần làm cho đất nước bị nhũng loạn, đổ vỡ. Trong cuộc vận động sơ bộ, ông nói: “Tôi sẽ nói với các bạn rằng chế độ của chúng ta đã đổ vỡ. Tôi đã cho rất nhiều người… Tôi cho mọi người. Khi họ gọi, tôi cho. Và bạn biết không? Vài ba năm sau, khi tôi cần điều gì từ họ, tôi gọi, và họ sẵn sàng giúp tôi” (I will tell you that our system is broken. I gave to many people, I give to everybody. When they call, I give. And do you know what? When I need something from them two years later, three years later, I call them, they are there for me).
Ông còn nói rõ rằng những người nhận tiền rồi đáp lại bằng việc làm, “không nhất thiết họ làm những gì đúng cho đất nước. Họ sẽ làm những gì phù họp với quyền lợi đặc biệt của họ, của người cho tiền, của các nhà vận động… Không tốt cho đất nước” (They won’t necessarily do what’s right for the country. They’ll do what’s right for their special interests, their donor, their lobbyists, et cetera. Not good for the country).
Trong cuộc vận động tại Iowa vào đầu năm 2016, ông Trump nói thẳng: “Tôi phải cho họ, vì khi tôi cần gì, tôi sẽ đạt được. Khi tôi gọi, họ hôn đít tôi (“I’ve got to give to them, because when I want something, I get it. When I call, they kiss my ass”).
Nói vậy rồi ông Trump vỗ ngực tự khoe: “Không ai biết rõ chế độ hơn tôi, đó là điều tại sao chỉ mình tôi có thể sửa chữa nó” (Nobody knows the system better than me, which is why I alone can fix it). Một người chủ động góp phần vào việc làm cho chế độ và xã hội băng hoại, rồi tự phụ chỉ có mình sửa được những sai lầm đó, khác gì một kẻ cướp yêu cầu mọi người chọn mình làm lãnh chúa, vì chỉ có mình biết được cách đem lại an bình, thịnh vượng.
– Ông Trump hứa hẹn một đất nước bao dung và nhiệt tình, trong khi ông tuyên chiến với nhiều thành phần, cả người cùng đảng và dọa bỏ tù cả đối thủ của mình. Ông nói về bà Clinton: “Giam mụ ấy lại là đúng. Mụ ấy phải vào tù” (“Lock her up is right. She has to go to jail”). Dân chủ, bao dung và nhiệt tình không phải là nhốt đối thủ vào tù.
– Ngoài ra, qua vụ băng ghi âm, gọi là Access Hollywood tape do Washington Post tiết lộ ngày 7-10-2016, mà chính ông Trump đã phải xin lỗi, ông đã bộc lộ những điều quá tục tĩu. Ông khỏe, đã từng cố gắng hết sức để cưỡng dâm một phụ nữ có chồng, nhưng không thành công. Ông cũng tự nhận, hễ thấy phụ nữ vừa mắt là ông không thể đợi được, “hôn liền, và cứ chộp ngay vào chỗ kín của họ; mình là sao, muốn làm gì thì làm”. Điều này, không thể chấp nhận đối với một kẻ phàm phu tục tử, huống chi là một nguyên thủ quốc gia. Nhà truyền thông Billy Bush nghe ông nói bậy từ tháng 9 năm 2005 mà không tỏ thái độ, đã bị cách chức. Chỉ nghe ông nói bậy đã đáng bị mất chức, còn kẻ nói bậy là ông, sẽ thành tổng thống!
***
Tuy bực mình trước cả hai ứng cử viên chính trong cuộc bầu cử 2016, người viết này vẫn đi bầu, nhưng không bầu cho ai làm tổng thống. Chỉ bầu cho các chức vụ khác, với ý định, nếu không ai có đủ số phiếu tối thiểu là 270 của cử tri đoàn để đắc cử, thì Quốc Hội sẽ phải bầu chọn theo thủ tục đã được quy định bởi Hiến Pháp. Đồng thời, dự đoán rằng: Hillary Clinton hay Donald Trump vào Nhà Trắng, bực thì vẫn bực, nhưng chưa phải là ngày tận thế của nước Mỹ.
(Kỳ 2)
Đinh Từ Thức
31-10-2024
Kỳ 2: Biden và Trump, lớn và không chịu lớn, năm 2020
Mở đầu bài Trump và Biden trên Da Màu và Tiếng Dân ngày 3-11-2020, người viết này đã nhận xét: Cuộc bầu cử ngày 3 tháng 11 năm 2020, là một sự kiện lịch sử ít khi xảy ra lần thứ hai trong đời một người. Cuộc bầu cử này không phải là cơ hội lựa chọn bình thường về sự khác nhau trong chính sách cai trị giữa hai đảng vẫn thay nhau cầm quyền, cũng không phải chỉ lựa chọn về cá nhân giữa hai ứng cử viên, mà là một lựa chọn có tính cách sống còn. Một lựa chọn giữa thất vọng và hy vọng, giữa đi tới hay đi lui, giữa đoàn kết hay chia rẽ, giữa yêu thương hay hận thù, giữa cô lập hay hòa đồng, giữa lỗ mãng hay tử tế, giữa ích kỷ hay vị tha, giữa dối trá hay chân thành. Tiêu biểu cho tất cả những khác biệt nêu trên là hai ứng cử viên, Donald Trump và Joseph Biden.
Người viết đã đoán sai, khi nghĩ rằng cuộc bầu cử gây cấn diễn ra ngày 3-11-2020, ít khi xảy ra lần thứ nhì trong đời một người. Nhưng, chỉ bốn năm sau, một cuộc bầu cử giống như thế và còn gây cấn hơn, diễn ra vào ngày 5-11-2024. Nhưng đó là chuyện sẽ nói tới trong Hồi 3. Bây giờ xin nhắc lại chuyện cũ trong Hồi 2:
Donald Trump, “thiên tài” không chịu lớn
Donald Trump tự nhận mình là thiên tài, cái gì cũng hơn người, hạng nhất về mọi phương diện. Hình trên đây, người viết chụp từ một bích hoạ tại khu triển lãm lộ thiên ở Miami, vào dịp nghỉ lễ Giáng Sinh năm 2017. Qua chữ ký của hoạ sĩ, mầu trắng mờ, ở phía dưới góc bên phải, giống như ba chữ DNK ’17, có thể đoán là hình vẽ năm 2017, sau khi Trump đắc cử tháng 11 năm 2016.
Hình một đứa trẻ còn mặc tã, phóng uế trên Hiến Pháp Mỹ, với những biểu hiệu chim Twitter bay ra từ miệng, phía sau là sọ người, tượng trưng nhiều người chết và lửa cháy dữ dội, trên trời là địa cầu với bản đồ châu Mỹ. Bức hoạ mang tính tiên tri, vì vài ba năm sau mới có nạn cháy rừng ở Cali và hơn một triệu người chết vì Covid-19 ở Mỹ. Tuy Twitter đã thay đổi, mang tên mới là X, và chủ mới là Elon Musk, nhưng chủ mới của Twitter ủng hộ ông Trump nhiệt tình hơn chủ cũ. Còn việc phóng uế trên hiến pháp và luật lệ, vẫn không có gì thay đổi.
Nói chung, nét chính nổi bật về Trump, dưới mắt nhiều người, tuy thuộc nhiều thành phần khác nhau, nhưng có cùng nhận xét, là tuy đã ở tuổi 78, Trump vẫn hành động như một đứa trẻ.
Sau đây là một số nhân chứng, từ người trong gia đình, đến những cộng sự có cơ hội gần gũi Trump.
Trước hết là Mary Trump, một nhà tâm lý học, là cháu gái của Trump, viết trong cuốn sách về chú ruột mình, Too Much and Never Enough: How My Family Created the World’s Most Dangerous Man (Quá nhiều và không bao giờ đủ: Chuyện gia đình tôi đã tạo ra một người nguy hiểm nhất thế giới). Mary viết: “Tôi luôn tin rằng từ thâm tâm Donald là một đứa trẻ sợ hãi”. (I’ve always believed that deep down Donald is a terrified little boy).
Nhân chứng thứ nhì là John Bolton, kiên trì theo Cộng Hòa bảo thủ từ khi còn đi học, từng là Phụ Tá Ngoại Trưởng và Đại Sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc thời George W. Bush, là Cố Vấn Anh Ninh Quốc Gia thứ nhì của Trump, viết trong cuốn hồi ký ‘The Room Where It Happened’ (Căn phòng nơi nó xảy ra), rằng: “Tôi không nghĩ ông ta có nhân cách hay thích hợp để làm tổng thống. Có lần tôi nói với một nhà tâm lý học rằng Trump không có nhân cách và ổng nói, chắc ông ta có chứ, nhưng có một nhân cách bị khuyết tật”. (I don’t think he has the character or fitness to be president. I once said to a psychologist that Trump doesn’t have character and he said, sure he does, he has a character defect).
Vẫn trong hồi ký trên, Bolton kể: “Charles Krauthammer, một nhà bình luận sắc bén, nói với tôi rằng trước đây ông đã sai khi cho rằng tác phong của Trump giống một đứa bé 11 tuổi. Krauthammer nhận định, ‘Tôi đã sai 10 năm. Ông ấy giống như đứa trẻ một tuổi. Mọi sự được nhìn qua lăng kính liệu nó có phù hợp với quyền lợi Donald Trump không’”. (“Charles Krauthammer, a sharp critic of his, told me he had been wrong earlier to characterize Trump’s behavior as that of an eleven-year-old boy. ‘I was off by ten years,’ Krauthammer remarked. ‘He’s like a one-year-old. Everything is seen through the prism of whether it benefits Donald Trump’”.)
Nhân chứng thứ ba là Anthony Scaramucci, một người hoạt động trong lãnh vực tài chánh ở New York, theo đảng Cộng Hòa, được Trump bổ nhiệm làm Giám Đốc Truyền Thông tại Bạch Ốc vào tháng 7-2017. Chỉ tại chức được 11 ngày trước khi bị sa thải. Mất việc rồi, ông ta vẫn tiếp tục lên tiếng bênh vực Trump, cho rằng mình theo Cộng Hòa, có bổn phận ủng hộ tổng thống Cộng Hòa. Cho đến năm 2019, khi Trump công kích Dân Biểu Ilhan Omar (D-Minn.) và mấy bạn đồng viện da mầu khác của bà này, là sao mấy người không về nước mình sống mà tranh đấu, Scaramucci mới tỉnh ngộ, rằng ông của mình cũng là di dân đến từ Ý một trăm năm trước.
Ông Scaramucci bắt đầu nói ra nhận xét về Trump: “Bạn phải nhìn vào cái tác phong bốc đồng, sự vô lý, thiếu trưởng thành. Ông ấy không phải là một người đã phát triển thành người lớn. Ông ấy đang làm những chuyện kỳ cục và tôi sợ cho thế giới và tôi sợ cho đất nước”. (You just have to look at the manic behaviour, the absurdity, the lack of maturity. He’s not a fully developed adult. He’s out there doing ridiculous things and I fear for the world and I fear for the country).
Nhân chứng thứ tư là Miles Taylor, cựu chánh văn phòng bộ An Ninh Nội Đia; một bộ lớn trong chính phủ với 240.000 nhân viên; người vào năm 2018 đã viết một bài quan điểm trên báo New York Times, nêu ra nhiều lỗi lầm của Trump, ký tên Vô Danh (anonymous). Trump ra lệnh cố tìm tông tích tác giả, nhưng không thành công. Ngày 28-10-2020, Miles Taylor lên tiếng nhận mình là tác giả, và đưa ra tuyên bố, giải thích lý do tại sao đã viết quan điểm ẩn danh, và bây giờ ra mặt.
Taylor cũng là tác giả giấu tên một cuốn sách, tựa là A Warning (Một báo động), trong đó có nhận xét rằng: Trump như một “đứa trẻ mười hai tuổi trong tháp kiểm soát an ninh không lưu, nhấn bừa bãi vào những nút điều khiển, không màng tới những máy bay đang trượt trên đường băng” (Trump as a 12-year-old in an air traffic control tower, pushing the buttons of government indiscriminately, indtfferent to the planes skidding across the runway).
***
Đọc một số nhận xét tiêu biểu của những người biết rõ ông Trump, nói rằng ông ta giống một đứa trẻ con, người viết này cảm thấy bất bình, và chỉ có thể đồng ý một nửa. Bất bình, vì nói tổng quát như thế là vô tình phạm tới danh dự của đại đa số thành phần trẻ con. Không cần bàn cãi nhiều. Tất cả mọi người lớn đều đã trải qua thời kỳ là trẻ con, và ai cũng biết, không phải tất cả trẻ con đều giống nhau. Có trẻ con ngoan và trẻ con hư, trẻ con sáng dạ và trẻ con tối dạ. Trẻ con vâng lời, và trẻ con rắn mặt. Trẻ con chăm chỉ và trẻ con lười biếng; trẻ con kỷ luật và trẻ con phá phách; trẻ con có giáo dục và trẻ con mất dậy. Có những trẻ con dễ thương và trẻ con đáng ghét. Trẻ con thành thật và trẻ con gian manh. Trẻ con thương người và trẻ con độc ác. Tuy thành phần xấu thường không nhiều, nhưng khi nói ai giống trẻ con, cần xác định trẻ con thuộc loại nào, để khỏi mang tiếng chung cho toàn thể trẻ con.
Theo cuốn sách của Mary Trump đã nói tới ở trên, vào năm 1959, ở tuổi 13, đang học lớp 7 tại một trường tư danh tiếng gần nhà ở Queens, là Kew-Forest school, chú Trump được chuyển trường, nhập học tại New York Academy, cách nhà gần trăm cây số. Qua vụ này, có người nghĩ rằng, vĩ nhân có khác, yêu nước từ nhỏ, mới 13 tuổi đã nhập trường võ bị, để sớm được rèn luyện thành chiến sĩ bảo vệ quốc gia. Có người còn nói rằng ông Trump xuất thân từ trường Võ Bị Quốc Gia West Point.
Nhờ cuốn sách của Mary Trump, người ta được biết, hồi học ở Kew-Forest, cậu Trump phá quá, cứng đầu, ngỗ nghịch, chẳng những đánh nhau với đồng bạn, có lần còn tấn công cả thầy giáo. Trong khi ấy, bố cậu là Fred Trump, một ngời giầu có, từng giúp đỡ nhiều, và đồng thời là thành viên của hội đồng quản trị nhà trường. Bố cậu đã mất nhiều thì giờ họp với đại diện trường về hạnh kiểm của cậu. Là chỗ ân tình, nhà trường chưa áp dụng biện pháp kỷ luật cuối cùng là đuổi cậu, nhưng có người cảm thấy ái ngại, đề nghị với ông Fred Trump nên cho cậu nhập học viện quân sự (New York Military Academy) để cậu có cơ hội được làm quen với kỷ luật. Thế là ông chấp thuận, và cậu đổi trường, học tại NYMA cho đến hết lớp 12. Những người thân quen và chính ông Trump sau này cho biết, bản tính ông từ nhỏ đến lớn vẫn thế, chẳng có gì thay đổi.
Tới đây, chắc bạn đọc đã có thể dễ dàng định vị cho ông Trump vào loại trẻ con nào.
Cũng vì nghĩ ông Trump giống trẻ con, nên vào đầu nhiệm kỳ, một số nhân vật quan trọng trong chính quyền, như Ngoại Trưởng, Bộ Trưởng Quốc Phòng, Bộ Trưởng Tư Pháp, Chánh Văn Phòng Bạch Ốc, thường gặp riêng thảo luận về những vấn đề quan trọng, và hẹn nhau lúc nào cũng phải có một “người lớn” trong số họ ở gần ông Trump, để phòng ngừa ông có quyết định sai lầm. Nhưng kế hoạch này không tồn tại lâu, vì khi ông tổng thống già không chịu lớn này nắm vững quyền hành, các “người lớn” lần lượt bị sa thải, thay bằng đám bộ hạ lắm mưu nhiều chước, sẵn sàng tung hô lãnh tụ, và trung thành phục vụ theo ý ông, bất chấp luật lệ.
Vụ Covid-19, với gần bốn trăm ngàn người chết và khoảng mười triệu người nhiễm bệnh ở Mỹ tính đến cuối năm 2020, là thử thách lớn nhất dành cho ông Trump. Là tài tử chính nổi tiếng nhờ chương trình “Truyền hình thực tế” (Reality show), những chuyện gây sôi nổi trên thực tế là cơ hội ông không thể vắng mặt. Cho nên, thay vì để các chuyên gia y tế đối phó với đại dịch, giải thích và hướng dẫn người dân phòng ngừa đúng cách, đích thân Tổng Thống đã giành lấy vai chính, tự mình giải thích và đưa ra các biện pháp nhắm vào mục đích ưu tiên là tái đắc cử!
Tổng Thống Trump được Chánh Văn Phòng Bạch Ốc báo trước từ cuối tháng 1-2020, rằng đại dịch sắp tới vô cùng nguy hiểm, khi nó chưa chính thức được ghi nhận ở Mỹ. Một tháng sau, Trump vẫn cả quyết không có gì đáng ngại, mọi chuyện đều trong vòng kiểm soát. Ông sợ, nếu báo động sớm, giá chứng khoán xuống, sẽ làm ông mất phiếu! Tính mạng người dân không đáng quan tâm bằng địa vị của ông!
Dân Mỹ chỉ bằng 4% dân số thế giới, số tử vong vì Covid tại Mỹ cao tới 25% trong tổng số nạn nhân thế giới, nhưng ông Trump vẫn cho rằng Mỹ đã đối phó rất tốt với đại dịch. Ông lý luận: “Nếu tách riêng các tiểu bang xanh ra, chúng ta ở mức tôi nghĩ không đâu trên thế giới có thể sánh được. Chúng ta thực sự ở mức rất thấp trừ một số tiểu bang – họ là những tiểu bang xanh, và bang xanh quản trị” (If you take the blue states out, we’re at a level that I don’t think anybody in the world would be at. We’re really at a very low level but some of the states – they were blue states, and blue-state managed”).
Đúng là lý luận lấy được, theo kiểu trẻ con tối dạ. Tổng Thống Mỹ được bầu cử trên cả nước Mỹ, cai trị và có trách nhiệm với toàn quốc Mỹ, bất kể Blue States (Dân Chủ) hay Red States (Cộng Hòa). Ông Tổng Thống nói như một người môi giới địa ốc ba xạo, thuyết phục khách hàng: Cái nhà này tốt lắm, nếu không kể cái hầm bị nước vào thường xuyên do bọn thợ xây cất làm ẩu, thì trong tình trạng hoàn hảo, không có nhà nào khác cùng giá có thể sánh được!
Nhắc lại về ứng cử viên Donald Trump như vậy trong cuộc bầu cử 2020, coi như tạm đủ, vì tài tử này còn tái xuất trong Kỳ 3.
Biden: Lớn lên từ lỗi lầm
Trong bài Trump và Biden bốn năm trước, người viết này đã ghi lại một giai thoại: Cuộc tranh cử tổng thống vòng sơ bộ, giữa các ứng cử viên thuộc đảng Dân Chủ vào tháng 4-1987, ở New Hampshire, một cử tri, nhà giáo Frank Fahey, hỏi ứng cử viên Biden: “Thưa Nghị Sĩ, tôi có một câu hỏi rất nhanh: Ông đã theo học trường luật nào, và ông xếp hạng mấy?”
Biden có vẻ bực mình, quật lại, “Tôi nghĩ rất có thể tôi có chỉ số thông minh IQ cao hơn ông nhiều, tôi nghĩ vậy. Tôi rất vui lòng ngồi xuống và so sánh IQ của tôi với ông, nếu ông muốn”. (“I think I probably have a much higher IQ than you do, I suspect. I`d be delighted to sit back and compare my IQ with yours, if you’d like”).
Thái độ trên đây của Biden nhiều năm trước, rất giống với phản ứng quen thuộc của Trump như nhiều người đã biết, mỗi khi bị ai vặn hỏi về trình độ thông minh của mình. Điều này cho thấy, đã có thời, Biden và Trump giống nhau. Nhưng Trump vẫn thế, không chịu lớn, trong khi Biden nhận lỗi và lớn lên từ lỗi lầm của mình.
Trump ứng cử tổng thống sau Biden ba thập niên, có lẽ nhờ kinh nghiệm người đi trước, đã cho luật sư Cohen viết thư cho các trường Trump từng theo học, dọa không được công bố điểm của Trump, nếu làm vậy, sẽ bị kiện. Nhờ thế, Trump được yên thân về học lực của mình.
Về phần Biden, sau thái độ khó thương nêu trên, đã lãnh đủ hậu quả. Nhiều báo, toàn là các cơ quan truyền thông có khuynh hướng thân Dân Chủ, như Newsweek, New York Times, và tờ báo địa phương ở Iowa, The Des Moines Register, đã phanh phui đủ chuyện sai trái của ứng cử viên ngựa non háu đá này, như:
– Thời còn học trường luật, Biden đã bị kỷ luật vì sao chép một phần từ Law Review mà không ghi xuất xứ; đã không nói đúng về điểm và thứ hạng trong lớp.
– Khi vận động tranh cử, đã lấy từ diễn văn của Robert Kennedy, Hubert Humphrey, và quan trọng nhất, từ Neil Kinnock, một lãnh tụ đảng Lao Động Anh cùng thời, mà vẫn theo thói quen, “quên” ghi nguồn gốc.
Trái với Trump không bao giờ chịu nhận mình sai, Biden đã tức thì nhận lỗi, và quyết định rút lui. Trước khi rút lui, Biden đã công bố lời thú nhận:
– “Tôi đã không ra trường với thứ hạng trong năm mươi phần trăm đầu của lớp tốt nghiệp trường luật và trí nhớ của tôi đã không chính xác”. (“I did not graduate in the top half of my class at law school and my recollection on this was inaccurate”).
– Đã bị rớt năm thứ nhất trường luật vì trong bài thi có năm trang lấy từ law review mà không ghi rõ nguồn gốc.
Báo CHICAGO TRIBUNE ngày 22-9-1987, cho biết, theo điểm trong học bạ được công bố, Biden tốt nghiệp cử nhân với điểm “C” trung bình, thứ hạng 506 trên 688, và ra trường luật với thứ hạng 76 trên 85.
Ngày 7 tháng 9 năm 2020, báo Guardian của Anh cho biết, Neil Kinnock, người đã bị Joe Biden đạo văn trên ba chục năm trước, nhận định về vụ tai tiếng này, rằng: “Ông ta xứng đáng thắng giải ‘Joe là một gã thành thật’ (he deserves to win: ‘Joe’s an honest guy’.”
Vẫn theo nhận định của Kinnock, “Joe thành thật, ông ta can đảm, ông ta biết nhiều và kinh nghiệm, và trên mọi sự, ông ta hợp lý, tất cả những thứ khác với Trump. Một trong những điểm mạnh nhất của Joe, tôi nghĩ, chắc tự nhiên có, là ông ta bình thường”. (Joe is honest, he’s courageous, he’s well-informed and experienced, and most of all, he’s rational, all things that Trump isn’t. One of Joe’s greatest strengths, I think, certainly a natural attribute is that he’s normal).
Trước phản ứng của dư luận, Biden đã chính thức rút lui khỏi cuộc tranh cử vào ngày 23 tháng 9 năm 1987, không đổ lỗi cho ai, ngoài chính mình. Biden nói: “Tôi giận chính tôi đã đặt tôi vào vị trí này”. (‘I’m angry at myself for having been put in the position – put myself in the position). Chẳng những không chửi bới, Biden đã biết ơn báo chí: “Tôi biết ơn sự quan tâm của quý vị. Tôi biết ơn sự có mặt của quý vị ở dây”. (I appreciate your consideration. I appreciate your being here).
Trong khi loan báo rút lui, Biden tuyên bố cuộc đua của mình đã bị che phủ bởi “bóng râm phóng đại” (exaggerated shadow’). Ông nhận đã phạm một số lỗi lầm (I made some mistakes). Tuy nhiên, Biden không hoàn toàn bỏ cuộc. Ông chỉ rút lui để chấn chỉnh lại, học hỏi từ lỗi lầm, hứa hẹn ở những cuộc đua trong tương lai. Biden nói: “Sẽ còn những cuộc tranh cử tổng thống khác, và tôi sẽ có mặt hàng đầu” (‘There will be other Presidential campaigns, and I’ll be there, out front’).
Hai chục năm sau, Biden tranh cử lần thứ nhì, năm 2007. Lần này, Biden không mắc những lỗi lầm tệ hại như trước, nhưng không thể qua mặt Hillary và Obama. Cuối cùng, nhờ giàu kinh nghiệm trong lãnh vực ngoại giao, được Obama chọn làm phó, và trở thành Phó Tổng Thống hai nhiệm kỳ (2009 – 2017). Bây giờ, tranh cử lần thứ ba, bị đối thủ Trump gọi là “Joe buồn ngủ”, vì là ứng cử viên già nhất trong lịch sử Mỹ.
Trong cuộc tranh luận đầu tiên giữa tất cả ứng viên Dân Chủ vòng sơ bộ, Biden là người nhiều tuổi và nổi tiếng nhất, đã bị tất cả các ứng viên khác tấn công để được chú ý. Bị cú nặng nhất phóng ra từ một nữ ứng viên trẻ, là Nghị sĩ Liên Bang Kamala Harris, từng là bạn của con Biden. Cô này không lên án Biden kỳ thị, nhưng buộc tội ông, khi còn là Nghị Sĩ, đã cộng tác thân mật với các đồng nghiệp kỳ thị nổi tiếng ở Thượng Viện, và đã chống lại chương trình dùng xe bus chở trẻ da màu tới học chung trường với trẻ da trắng; với bằng chứng hiển nhiên, “Tôi là một bé gái da mầu trong số đó”.
Nhiều tháng sau, nhớ lại chuyện này, Jill Biden, người sẽ là đệ nhất phu nhân, vẫn chưa quên vụ tấn công nhắm vào chồng bà, ví nó như một cú đấm vào chỗ hiểm, “like a punch to the gut”. Thay vì chửi lại hay trả thù, Biden cuối cùng đã chọn Harris đứng chung liên danh với mình ở địa vị phó. Một nét đáng chú ý của Biden: Ưa kết hợp hơn hận thù.
Sau đây là lời của hai cứng cử viên dành cho nhau. Biden nói về Trump:
“Nếu bạn cho Donald Trump tám năm ở Bạch Ốc, ông ta sẽ làm thay đổi mãi mãi cá tính căn bản của đất nước này, chúng ta là ai, và tôi không thể đứng nhìn chuyện đó xảy ra” (If we give Donald Trump eight years in the White House, he will forever and fundamentally alter the character of this nation, who we are, and I cannot stand by and watch that happen).
Trump nói về Biden:
Cuộc bầu cử này là lựa chọn giữa một TRUMP PHỤC HỒi hay một BIDEN SUY SỤP. Là lựa chọn giữa kế hoạch giết con virus – hay kế hoạch của Biden giết Giấc mơ Mỹ. Nếu bạn bầu cho Biden, nghĩa là trường không có trẻ con, không có lễ tốt nghiệp, không đám cưới, không lễ Tạ Ơn, không Giáng Sinh và không có cả lễ Độc lập. (This election is a choice between a TRUMP RECOVERY or a BIDEN DEPRESSION. It’s a choice between our plan to Kill the virus – or Biden’s plan to kill the American Dream! If you vote for Biden, it means no kids in school, no graduations, no weddings, no Thanksgiving, no Christmas and no Fourth of July together”.
Khẩu trang: Nhìn vật biết người
Trong cuộc bầu cử năm 2020, còn một yếu tố đặc biệt chưa từng có trong các vuộc bầu cử trước, đó là cái mặt nạ, hay khẩu trang. Chỉ cần nhìn vật nhỏ bé này, người ta có thể biết nhân cách của một người, cả ứng cử viên và cử tri. Đeo khẩu trang trong đại dịch, không phải chỉ để bảo vệ mình, mà bộc độ mối quan tâm tới an sinh của những người chung quanh; một thái độ hòa đồng, vị tha. Không đeo khẩu trang là chỉ nghĩ tới mình, làm theo ý mình, không chịu hoà nhập, coi thường an sinh cộng đồng.
Tổng Thống Trump không chịu đeo khẩu trang. Ông nói vào tháng Tư năm 2020 với báo Wall Street Journal rằng, những người đeo khẩu trang là muốn chứng tỏ họ không chấp nhận ông. Ông sẽ không cho báo chí cơ hội “thoả mãn” khi nhìn thấy ông đeo khẩu trang nơi công cộng. Ông còn nói, ông không thể đeo khẩu trang khi tiếp các “tổng thống, thủ tướng, nhà độc tài, vua, hoàng hậu”.
Tin CNN ngày 26-6-2020 cho biết: Joe Biden tuyên bố nếu thắng cử, ông sẽ buộc mọi người trên toàn quốc phải đeo khẩu trang nơi công cộng. Ông chủ trương khẩu trang được cung cấp miễn phí cho dân chúng. Không ai sẽ phải dùng tiền riêng của mình, kể cả trong việc chủng ngừa Covid sau này.
Theo kết quả chính thức, cuộc bầu cử ngày 3 tháng 11 năm 2020, ông Biden đã thắng với 306 phiếu cử tri đoàn, và 81 triệu, 268 ngàn, 924 phiếu cử tri đại chúng, tỉ lệ 51.31%. Ông Trump chỉ được 232 phiếu cử tri đoàn, và 74 triệu, 216 ngàn, 154 phiếu cử tri đại chúng, tỉ lệ 46.86%. Tính ra, ông Trump kém ông Biden tới 74 phiếu cử tri đoàn, và trên 7 triệu phiếu đại chúng. Một sự chênh lệch giữa thắng và thua quá rõ ràng.
Nhưng trái với cách cư xử người lớn của bà Hillary bốn năm trước, ông Trump đã nhất định không chịu thua; bốn năm sau vẫn chưa chịu thua. Thua cả trên 60 vụ kiện về cáo buộc “gian lận bầu cử” tại đủ cấp toà án vì thiếu bằng chứng khả tín, vẫn cho rằng đối phương đã đánh tráo kết quả bầu cử. Trẻ con mà như vậy, xếp vào loại nào? Nếu bạn nào có con cháu với tính khí bất thường như vậy, thực tình các bạn có muốn giúp nó trở thành Tổng Thống Mỹ không?
***
Theo ghi nhận của New York Times ngày 1 tháng 11 năm 2020, bà Marilyn Crowder, 60 tuổi, nói khi đợi trong hàng dài cả dẫy phố dọc theo Anna B. Day School ở Tây Bắc Philadelphia tuần cuối tháng 10: “Tôi sẽ bầu như đây là lý do sinh tồn”. (I’m going to vote like my life depends on it). Phát biểu này đã nói đầy đủ tầm quan trọng của cuộc bầu cử năm 2020. Quan trọng đến mức, chưa tới ngày bầu cử, đại đa số, 90 triệu trên 150 triệu, cử tri đã đi bầu.
Khác với năm 2016, vừa bầu vừa bực, nên không bầu cho ai. Trong cuộc bầu cử 2020, người viết đã bầu cho Biden/ Harris, không phải vì liên danh này hoàn hảo, nhưng vì nhu cầu bứng ông Trump khỏi Nhà Trắng. Bài viết về bầu cử tổng thống năm 2020 đã kết thúc như sau:
Trong cuộc bầu cử năm nay, không cần biết coi tướng số, chỉ cần nói bạn bầu cho ai, người ta biết ngay bạn là người như thế nào.
(Kỳ cuối)
Đinh Từ Thức
3-11-2024
Kỳ cuối: Tỉnh dậy! Tỉnh dậy!
Cú đấm định mệnh
Mặc dù đã được 14 triệu cử tri trong cuộc bầu cử sơ bộ chọn làm đại diện Đảng Dân Chủ để tái ứng cử tổng thống năm 2024, nhưng sau khi tỏ ra quá tệ trong cuộc tranh luận với đối thủ Donald Trump vào cuối tháng Sáu, Tổng Thống Joe Biden đã đành tuyên bố rút lui vào ngày Chủ Nhật 21 tháng 7, nhường cho Phó Tổng Thống Kamala Harris tranh chức tổng thống. Ông Trump vốn chê ông Biden già nua lẩm cẩm, bây giờ ông là ứng cử viên già nhất, có lẩm cẩm hay không, tùy người đối diện.
Nhìn bề ngoài đã thấy hai ứng cử viên hàng đầu khác nhau như nước với lửa. Một người hay cười, khiến những người không ưa gọi là cười vô duyên. Một người hầu như không biết cười, luôn chũm miệng chửi, có duyên hay không, cũng tuỳ người đối diện.
Cả hai cùng là nhân vật quan trọng trên chính trường, nhưng địa vị cao thấp khác nhau; cử tri biết về ông Trump nhiều hơn bà Harris. Người viết chú ý tới bà Harris lần đầu tiên qua buổi truyền hình trực tiếp cuộc tranh luận sơ bộ giữa các ứng viên thuộc đảng Dân Chủ, vào cuối năm 2019. Trong đám vài chục ứng cử viên, ông Biden là người già nhất, và từng có chức vụ cao nhất, là cựu phó tổng thống, ai cũng muốn tấn công ông, để sớm được chú ý. Bà Harris đã phóng ra một đòn hiểm, khiến ông chới với, chỉ đứng chớp mắt chịu trận, không nói lại được lời nào. Ông bị tố là người từng đứng về phe kỳ thị, chống lại chương trình dùng xe bus chở học sinh da đen tới học chung với học sinh da trắng, mà chính bà Harris từng là một trong số nữ sinh da đen hàng ngày đứng đợi xe bus.
Nhưng ngược lại, chính cú đòn hiểm của bà Harris đã làm lợi cho ông Biden không ít. Trên ba chục năm làm Nghị Sĩ tại Quốc Hội Liên Bang, ông đã nổi tiếng là người thân phía đen, cộng với tám năm làm phó cho ông tổng thống da đen đầu tiên, nhờ cú đánh của Harris, phía Dân Chủ ngộ ra rằng, cần một Biden có gốc phò trắng, để chia phiếu của Trump. Rồi cuối cùng, Biden chọn Harris làm phó, vừa được tiếng bao dung, không thù oán, vừa có thêm phiếu của thành phần gốc vàng. Cho nên, sau khi rút lui khỏi cuộc đua, nhường cho Harris, Biden đã tuyên bố “quyết định quan trong nhất trong cuộc đời chính trị của tôi, là chọn Harris làm phó”. Biden bắt đầu tranh cử tổng thống vào cuối thập niên 80 thế kỷ trước, rồi trên 20 năm sau, trong cuộc tranh cử thứ nhì, mới được làm phó tổng thống, và trên mười năm nữa, trong cuộc tranh cử thứ ba, mới được chức tổng thống.
So với Biden, Harris đốt giai đoạn, lên quá nhanh. Con đường Biden đi trên ba chục năm, Harris chỉ cần bốn năm. Mới thử thời vận lần đầu năm 2019, đã được làm nhân vật số hai năm 2020. Bốn năm sau lại được Biden đẩy lên địa vị số một trong cuộc chạy đua 2024. Bởi thế, có dư luận coi Harris là phiên bản nữ của Obama. Cả hai người cùng còn trẻ, cùng trong hoàn cảnh khó khăn thời niên thiếu, lớn lên từ gia đình đổ vỡ, cùng thuộc thành phần thiểu số, lai da đen, trong một đất nước chưa hoàn toàn thoát khỏi ám ảnh kỳ thị.
Từ Obama đến Harris
Được, hay bị, so sánh với Obama, lợi hay hại cho Harris? Trong một bài về cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2008, đăng trên Talawas vào tháng 9 năm đó, người viết đã mô tả nỗi khó xử của cử tri bấy giờ, qua tựa bài “Vừa bầu vừa run” . Run, vì bầu cử tổng thống là việc làm trọng đại, có liên hệ tới vận mạng quốc gia, mà giữa hai ứng cử viên, không biết chọn ai cho đúng.
Đại diện đảng Dân Chủ là một ông còn trẻ, mới 47 tuổi, nói hay, học giỏi, tốt nghiệp tiến sĩ luật từ Harvard. Tuổi tác và học lực được rồi. Nhưng điều khiến người ta run sợ, là cái tên, và gốc gác châu Phi của ông. Mới 7 năm sau vụ tấn công rúng động nước Mỹ và thế giới vào ngày 11 tháng 9 năm 2001, do một người Hồi giáo ở Trung Đông là Osama bin Laden chủ mưu, thế mà một trong hai ông ứng cử viên Tổng Thống Mỹ có tên đầy đủ là, Barack Hussein Obama. Hussein là tên nhà độc tài Hồi giáo nổi tiếng tàn ác của Iraq. Và chỉ cần đổi chữ “b” thành chữ “s”, Obama thành Osama.
Trong khi ấy, một người mới có ý định tranh cử, nhưng chưa thực sự nhập cuộc, là ông Donald Trump, đã thả một con vịt cồ để dò đường. Ông phao tin rằng Obama được sinh ra ngoài nước Mỹ, không có quốc tịch Mỹ từ khi mới sinh, nên không đủ điều kiện ứng cử tổng thống. Trao vận mạng nước Mỹ, trong đó có cả vận mạng mình và con cháu mình cho một ông như vậy, không run sao được.
Đối thủ của ông có cái tên dễ sợ trên đây, là Nghị sĩ John McCain, đại diện Đảng Cộng Hoà. Đảng này vốn có khuynh hướng bảo thủ, người đại diện tranh chức tổng thống thường thuộc loại chững chạc, có uy tín; trừ trường hợp Nixon bê bối, đã bị đảng mình ép phải từ chức. Nhưng chính ông McCain, tuy bằng tuổi bố ông Obama, tự nhận mình là một thứ “maverick”, đồng nghĩa với bad boy, là kẻ bạt mạng, ngoài vòng kiềm toả, giống một thứ ngựa hoang. Trước khi xuất thân là một phi công từ trường sĩ quan Hải Quân, ông đã đập bể hai máy bay trong thời gian huấn luyện, và ra trường hạng 5, đếm ngược từ hạng bét, trong khoá học trên 800 người.
Phải chọn một trong hai ông trên đây làm Tổng Thống Mỹ, cũng là lãnh đạo cửa thế giới tự do; có quyền bấm nút ra lệnh thả bom nguyên tử. Không run sao được!
Và rồi, như lịch sử chưa ráo mực đã ghi, mười năm sau vụ khủng bố long trời lở đất 11 tháng 9, vào gần nửa đêm 2 tháng 5 năm 2011, tại Bạch Ốc, Tổng Thống Obama đã loan báo trước quốc dân và thế giới, Osama đã bị tiêu diệt, do lệnh của ông. Ai hay rằng, một ứng cử viên ít người biết và bị nhiều nghi ngại bốn năm trước, đã tạo được thành tích lẫy lừng như thế? Cũng nên ghi rằng, trong vụ này, người đầy kinh nghiệm chính trị và ngoại giao là ông Phó Biden đã chống lại, vì sợ thất bại cay đắng như vụ cứu trên năm chục con tin Mỹ bị giữ tại Iran, thời Tổng Thống Carter.
Cũng chính ông Obama đã ổn định được tình hình kinh tế rối loạn và tồi tệ vào cuối nhiệm kỳ nhì của ông Bush con. Những thành tích ngoạn mục trên đã giúp ông Obama được dễ dàng tái cử vào năm 2012. Và sau hai nhiệm kỳ, khi từ biệt Nhà Trắng vào trưa ngày 20 tháng 1, 2017, ông Obama đã không để lại tai tiếng đáng kể nào có thể sánh với những dư âm xấu từ thời Nixon, Clinton, và Bush con. Obama là tổng thống da đen đầu tiên trong lịch sử Mỹ, đã chứng tỏ được khả năng cao độ của mình, và không làm hổ danh tập thể da mầu; mở đường cho những người như Harris.
Nếu đắc cử kỳ này, Kamala Harris là nữ tổng thống đầu tiên, sau khi là nữ phó tổng thống đầu tiên, từ bốn năm trước. Nhưng, nếu mục đích số một của bà Hillary Clinton là trở thành nữ tổng thống đầu tiên, thì Kamala Harris coi nhẹ chuyện này. Có lẽ, từ bài học thất bại của Hillary, tại đại hội đảng Dân Chủ, cũng như tại các cuộc vận động tranh cử, Kamala không coi chuyện trở thành nữ tổng thống đầu tiên là điều quan trọng.
Biden – Harris
Từ khi được đôn lên đứng đầu liên danh Dân Chủ, Kamala Harris bị Trump và các thuộc hạ chĩa mũi dùi tấn công, coi như Harris phải chịu trách nhiệm về mọi cái xấu dưới chính quyền Biden. Thật ra, phó tổng thống có một vai trò rất giới hạn, do đó, không chia sẻ tất cả vinh – nhục với việc làm của tổng thống. Ông Phó Johnson của Kennedy không phải chia sẻ trách nhiệm về vụ chết thảm của anh em ông Diệm. Ông Phó Agnew của Nixon từ chức năm 1973 vì trốn thuế, không liên hệ gì tới vụ Watergate; ông Phó Biden không được kể công cùng với ông Obama trong vụ tiêu diệt Osama, vì ông không đồng ý với quyết định táo bạo này. Và đặc biệt ông Phó Pence, ai có thể bắt ông chia sẻ trách nhiệm với ông Trump trong vụ bạo loạn tại Quốc Hội ngày 6 tháng 1 năm 2021?
Nhưng ông Trump nhất định cột bà Harris vào khủng hoảng biên giới thời ông Biden. Theo BBC ngày 2 tháng 10, ông Trump tố cáo rằng “13.000 kẻ giết người bị kết án đã nhập cảnh vào đất nước chúng ta trong thời gian ba năm rưỡi bà làm ‘Sa hoàng Biên giới’,” và họ được phép “đi lại công khai trên đất nước chúng ta”. Nghe nói vậy, ai chả sợ. Kỹ thuật vận động của ông Trump là hù cho người ta sợ, rồi hứa làm cho người ta hết sợ. Trên chục ngàn tên giết người từ nước ngoài được nhập cảnh, và công khai đi lại trên đất Mỹ. Khiếp! Nghe lạnh xương sống! Biết đâu chả có vài tên đang sống gần mình.
Cũng may, hai chuyên gia Jake Horton và Lucy Gilder của BBC Verify, đã kiểm chứng để biết sự thật, và cho hay, nghe vậy mà không hẳn như vậy. Sau khi tìm hiểu từ ICE (Immingration and Custom Enforcement—Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan), và DHS (Department of Homeland Security — Bộ An ninh Nội địa) của Mỹ, BBC cho biết: Các dữ liệu được công bố (mà ông Trump dựa vào đó để buộc tội bà Harris) lấy từ nội dung bức thư do ICE trả lời một Dân Biểu Cộng Hòa là ông Tony Gonzales, theo lời yêu cầu của ông này. Nhờ sự tìm hiểu của BBC, người ta được biết hai điều:
Một là, 13 ngàn người nhập cư Mỹ có liên hệ tới án giết người là đúng. Họ không có tên trong số những người đang bị ICE giam giữ, cũng đúng. Nhưng ICE không phải là nhà tù duy nhất trên đất Mỹ. Không bị ICE giam giữ, không có nghĩa họ được tự do đi lại, và có thể họ đang bị giam giữ tại các nhà tù khác, thuộc thẩm quyền của cơ quan khác.
Hai là, không phải tất cả 13 ngàn người có tiền án trên đây đã vào Mỹ trong ba năm rưỡi vừa qua. Họ là những người đã tới Mỹ từ 40 năm qua, trải qua nhiều đời tổng thống, trong đó có cả Trump và Biden.
Tìm hiểu về tình trạng người phạm pháp đang được tự do đi lại ở Mỹ dưới thời Biden/ Harris, người viết chợt nhận ra rằng, hiện có ít nhất hai phạm nhân đại hình, thuộc diện nhập cư từ nhiều đời; tuy chưa tuyên án, nhưng đã bị xử và buộc tội, 2 convicted felons, hầu như ai cững biết, chẳng những đang được tự do đi lại, còn được chửi bới vung vít, và được mật vụ bảo vệ an ninh. Đó là Donald Trump và Hunter Biden.
Trump và Harris
Chuyện dài bầu cử này bắt đầu từ Hillary – Trump, rồi Trump – Biden, và bây giờ là Trump – Harris.
Sụ khác biệt rõ rệt như đêm với ngày giữa Trump và Harris, bắt đầu từ nghề nghiệp của hai người, trước khi tham dự cuộc đua. Trump thừa kế cha, là một nhà kinh doanh địa ốc. Một lãnh vực có liên hệ nhiều tới đất đai của cải và được quy định chặt chẽ bởi luật lệ, do cả tư nhân và công quyền quản trị. Ông Trump tự nói ra rằng, xã hội hiện tại có nhiều thối nát, cẩn sửa chữa, như tát cạn một vũng lầy. Chính ông đã cho tiền rất nhiều người, kể cả những người thuộc đảng Dân Chủ, như ông bà Clinton. Ông cho họ, đến khi ông cần điều gì, họ sẽ giúp ông. Khi ông gọi, vẫn theo lời ông, họ sẽ sẵn sàng hôn đít ông. Cho nên, ông cho rằng, tình trạng này cần phải được cải thiện.
Chi tiền để hưởng đặc ân trong việc kinh doanh, có khác gì nuôi tham nhũng. Ông nuôi tham nhũng, rồi hô hào bầu cho ông để diệt tham nhũng. Trong khi ấy, nghề nghiệp bà Harris trước khi tham gia chính trường thuộc ngành công tố, nhiệm vụ chính là tóm cổ kẻ phạm pháp để trừng phạt theo luật. Một đàng nuôi kẻ phạm pháp, một đàng bắt kẻ phạm pháp; nếu có sự kình chống nhau như kẻ thù, cũng dễ hiểu.
Khẩu hiệu tranh cử của ông Trump là MAGA, Make America Great Again. Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại. Nói tới “again”, là muốn trở lại với cái gì đã từng xảy ra trong quá khứ. Nước Mỹ đã có một thời vĩ đại, với đàn ông da trắng là những chủ nhân với quyền năng tối thượng, bọn da đen, da nâu, da vàng đều thuộc thành phần cu li, bồi bếp; cả trên phim ảnh, cũng như ngoài cuộc đời. Mong làm lại một cái gì, là muốn trở lại quá khứ. Nhưng thời gian trôi không ngừng, đuổi bắt quá khứ là đi giật lùi.
Trong khi ấy, bà Harris hô hào “We are not going back”, chúng tôi không đi lui. Không giật lùi là tiến về phía trước. Kamala nghe lời mẹ dạy từ nhỏ: Đừng bao giờ ngồi than phiền về những gì mình không vừa ý, hãy làm một cái gì để sửa đổi. Harris chủ trương “Fight for the future”, chiến đấu cho tương lai. Sau khi bị bắn hụt chiều 13 tháng 7, ông Trump giơ tay hô: Fight! Fight! Fight! Ông chiến đấu cho quá khứ.
Cho nên, năm 2008, giữa Obama và McCain, nếu có cử tri run sợ vì không biết chọn ai, thì năm nay, tình hình rõ ràng hơn. Harris đi tới, Trump đi lui, ưng ai, xin tuỳ tâm nhập bọn.
Vai chính – vai phụ
Mỗi liên danh, ngoài nhân vật chính, còn nhân vật số hai. Rất nhiều ứng cử viên tổng thống đã chọn người đối đầu với mình ở cấp sơ bộ đứng chung liên danh, như ông Kennedy chọn ông Johnson, ông Reagan chọn ông Bush bố, ông Obama chọn ông Biden, và ông Biden chọn bà Harris. Nhưng cả ông Trump và bà Harris đều chọn vai phó cho mình trong trường hợp khác thường.
Vì ông Biden bất ngờ rút lui khỏi cuộc đua, đẩy bà Harris từ số hai lên số một, khiến bà phải hấp tấp chọn người thay thế mình. Bà đã chọn ông Tim Walz, Thống Đốc bang Minnesota; một bang có khuynh hướng Cộng Hòa, và ông đã hai lần đắc cử với tư cách ứng cử viên Dân Chủ. Đó là một thành tích đáng kể.
Phía ông Trump đã không chậm trễ, tặng ngay ông Walz cái tên mới là Tampon Tim. Nguyên do là năm ngoái, Thống Đốc Walz đã ký ban hành đạo luật buộc các trường công ở Minnesota phải cung cấp miễn phí vật dụng dùng cho nguyệt kỳ, tại các phòng vệ sinh thường dùng cho học sinh từ lớp 4 đến lớp 12. Có nghĩa là, nếu nữ sinh cải giống thành nam sinh, và sử dụng chung phòng vệ sinh với phái nam, thì ở đây cũng phải có tampon. Phía Cộng Hoà chống cải giống, nên đã tặng ông Walz danh hiệu có liên hệ tới tampon.
Nhưng danh hiệu này đã có phản ứng ngược, chứng tỏ ông Walz là người phóng khoáng. Đi tới, không đi lui. Cô Bee Nguyễn, một cựu nghị viên gốc Việt bang Georgia, cho biết, cái tên mới của ông Walz khiến cô ủng hộ ông nhiều hơn. Về phần ông, chỉ cười, không cảm thấy bị xúc phạm bởi cái tên Tampon Walz.
Vai phó của ông Trump cũng được chọn trong hoàn cảnh khác thường. Trong cuộc bầu cử 2016 và 2020, phó của ông là Mike Pence, Thống Đốc bang Indiana. Khác hẳn ông Trump, ông Pence là người nổi tiếng đạo hạnh và tôn trọng luật lệ. Ông đã tự hứa không bao giờ có mặt trong phòng với một phụ nữ không phải vợ mình. Thử tưởng tượng, ông Trump mà tự hứa như vậy, còn gì là Trump.
Ông Pence đã nghiêm túc phục vụ ông Trump suốt nhiệm kỳ đầu và vẫn đứng chung liên danh tái tranh cử năm 2020. Nhưng người trọng nguyên tắc như ông Pence, không thể tiếp tục đồng ý với ông Trump về kết quả cuộc bầu cử 2020. Ông Trump không chịu thua, ép ông Pence phủ nhận kết quả bầu cử. Ông Pence không chịu, Trump hô hào những người ủng hộ biểu tình kéo tới Quốc Hội làm áp lực vào ngày 6 tháng 1 năm 2021, mang theo cả dàn thòng lọng đòi treo cổ ông Pence. Có người lo ngại nói với ông Trump, sợ tính mạng ông Pence có thể bị nguy hiểm. Trump hỏi lại: “So what?” Thì sao?
Trump gọi đám biểu tình là những người yêu nước. Sau cảnh hỗn loạn, có người chết và bị thương, đồ đạc bị phá, ông Pence tái chủ toạ phiên họp Quốc Hội sau nửa đêm, chính thức chấp nhận liên danh Biden/ Harris thắng, và liên danh Trump/ Pence thua. Nước Mỹ còn tồn tại cho đến nay là nhờ những người cương trực như Mike Pence.
Ma tuý Trump
Pence ra đi, Trump vẫn thế. Trump thay Mike Pence bằng James David Vance (viết tắt là JD Vance), trong liên danh tranh cử năm 2024. Vance còn trẻ, mới 40 tuổi, xuất thân từ trường luật danh tiếng Yale. Khi Trump đắc cử tổng thống năm 2016, Vance nổi tiếng nhờ cuốn hồi ký Hillbily Elegy, nói về cuộc đời niên thiếu đầy khó khăn của mình.
Vào đúng ngày Lễ Độc Lập Hoa Kỳ, 4 tháng 7 năm 2016; bốn tháng trước ngày Donald Trump đắc cử tổng thống thứ 45, trên tạp chí The Atlantic đăng một bài của JD Vance, phân tích về sự thu hút của Trump trước công chúng, nhan đề Opioid of the Masses (Thuốc mê của quần chúng). Mẹ Vance là người nghiện ma tuý nặng, và gia đình cùng hàng xóm rất nhiều người nghiện, không nghiện thuốc thì nghiện rượu, nên tác giả biết rõ tiến trình nghiện ngập như thế nào. Một sự thấm nhập lâu dài, không do tấn công, mà do mời gọi.
Theo JD Vance, người tìm đến ma tuý thường do thất vọng từ một nỗi buồn nào đó. Buồn vì thất nghiệp bởi công việc bị mang ra nước ngoài do toàn cầu hoá, hay người nhập cư vào thay thế. Buồn vì nạn ly dị gia tăng trước nếp sống mới. Cựu quân nhân về từ Việt Nam, hoặc sau này từ mặt trận Trung Đông, buồn vì bị nhìn như những kẻ bại trận, không được kính trọng và săn sóc chu đáo. Buồn vì cảm thấy bất lực trước cuộc sống đi vào ngõ cụt. Rồi Donald Trump, một diễn viên truyền hình nổi tiếng, nhờ được thổi phồng bởi báo chí lá cải, xuất hiện như một anh hùng cái thế đem sức mạnh tới, thách thức phá tan mọi trở ngại để kiến tạo một cuộc sống mới, mọi sự đều tốt đẹp.Tham dự một buổi tụ họp do Trump nói chuyện như được chích một liều thuốc giảm đau. Theo Vance, thứ thuốc này nhập vào đầu óc người ta, không qua phổi hay mạch máu, nó vào qua mắt, qua tai, và tên nó là Donald Trump.
Người viết lớn lên từ một vùng nông thôn ở Bắc Việt Nam, từng được chứng kiến sự thu hút quần chúng diễn ra cách khác. Trong khi bổn đạo bị bắt buộc phải tới nhà thờ xem lễ ngày chủ nhật, ít hấp dẫn nhất là phần nghe cha giảng đạo đức; rất nhiều người ngồi chán nản, ngáp dài hay ngủ gật. Nhưng trong cuộc sống thường ngày, mỗi khi có một bà đanh đá vén váy trước cửa, lớn tiếng chửi bới rất tục, như kiểu chửi mất gà, thì lập tức, có đông người bu lại xem và nghe. Nhất là, khi nào có vài anh hề của đám sơn đông mãi võ khua chiêng gõ trống, múa may quay cuồng trong khi bán dầu cù là, hoặc vài thứ thuốc nói là thuốc tiên, có thể chữa đủ thứ bệnh thì chẳng mấy chốc, người kéo đến đông như ngày hội.
Trong những buổi tụ họp vận động của ông Trump cũng có đủ bộ, cả chửi bới, múa may quay cuồng, kèn trống, hề làm trò, bán đủ thứ, như mũ MAGA, đồng hồ mang nhãn hiệu TRUMP nhưng không biết hãng nào chế tạo, mỗi cái giá từ mấy trăm đến một trăm ngàn đô, giầy thể thao giá cắt cổ, Thánh Kinh in lại không tốn bản quyền mang nhãn hiệu Trump, khung ảnh lồng hình Trump, do Cảnh Sát chụp khi Trump lăn tay chụp hình theo thủ tục áp dụng cho mọi bị cáo; được Trump sử dụng như một bằng chứng Trump bị bách hại để gây phẫn nộ trong giới ủng hộ. Và tất nhiên, phần chính là những lời hứa của ông Trump, có thể giải quyết mọi khó khăn, nếu ông đắc cử.
Ông Trump xuất hiện ở Mỹ vào thời đại giao thông và truyền thông thuận tiện chưa từng có, số người bị ông thu hút không chỉ là một khu phố hay một xóm làng, mà là hàng triệu, hàng chục triệu người, rải rác khắp nơi.
Ông Vance cho rằng, ông Trump là một thứ ma tuý văn hoá “Trump is cultural heroin” làm cho người ta cảm thấy dễ chịu trong chốc lát, nhưng không chữa được căn bệnh. Và ông Vance tin rằng cuối cùng, người bị mê sẽ tỉnh dậy, nhận ra thực tại. Nhưng chưa biết khi nào.
Từ chống đến phò
Bài phân tích về Donald Trump xuất hiện bốn tháng trước cuộc bầu cử năm 2016, Vance hy vọng người dân sẽ thức tỉnh khi Trump thất cử. Nhưng Trump đã đắc cử trước sự ngạc nhiên của nhiều người. Dân tiếp tục cơn mê với những lời hứa viển vông, như bức tường ngăn bọn xấu xâm nhập từ phía Nam sẽ được hoàn thành mà không tốn xu nào, vì Mexico sẽ phải trả hết. Rồi Covid-19 ập đến với những lời hứa tiếp theo. Mỗi buổi chiều, ông tổng thống cựu diễn viên Truyền hình Thực tế xuất hiện trên TV đóng vai hoạt náo viên, trấn an dân chúng: Đừng sợ, không cần đeo khẩu trang, có thể uống hay tiêm thuốc sát trùng vào người để tiêu diệt vi trùng dịch.
Rồi Trump thất cử năm 2020, nhưng nhất định không chịu thua, mặc dù thua Biden/ Harris tới hơn 7 triệu phiếu đại chúng, và 74 phiếu cử tri đoàn, mà không nêu được bằng chứng gian lận nào. Nhưng hàng triệu người trong cơn mê vẫn chưa tỉnh, tin Trump không thua. Lúc đầu, Vance từ chối, không chịu nói rõ mình tin hay không tin Trump thua. Cuối cùng, cũng nói Trump không thua, cho vừa lòng bề trên. Người khác theo Trump trong cơn mê, Vance chống rồi phò Trump trong tỉnh thức.
Nhiều người dân chưa có cơ hội tỉnh ngộ, trong khi Vance gặp cơ hội mới. Năm ngày sau khi Trump rời Nhà Trắng, nghị sĩ Cộng Hoà Rob Portman, đại diện Ohio tại Thượng Viện, tuyên bố không tái tranh cử năm 2022. Được sự ủng hộ và giúp hàng chục triệu của tỉ phú Peter Thiel, JD Vance ứng cử để thế chỗ Portman.
Công việc đầu tiên của một ứng cử viên là thăm dò dân ý. Thấy đa số cử tri Ohio vẫn còn trong cơn mê Trump, Vance bèn tìm tới Mar-a-Lago gặp Trump, ca bài con cá. Vance thú nhận đã viết sai về Trump, cúi đầu xin lỗi, và hết lời ca tụng Trump là người sáng suốt. Mong Trump bỏ qua chuyện cũ, và sớm lên tiếng ủng hộ Vance trong cuộc đua vào Thượng Viện. Vance là một trong số ít người được Trump ủng hộ đã đắc cử vào Quốc Hội năm 2022.
Tại Quốc Hội, Vance luôn bênh vực Trump, biểu lộ lòng trung thành với Trump tới mức bỏ cả họp Quốc Hội, cùng một số dân cử kéo tới ồn ào hậu thuẫn cho bị cáo Trump tại phiên toà ở New York vào tháng 5 năm 2024. Kết quả là, Trump đã bị xử có tội về tất cả 34 khoản theo cáo trạng. Sau ngày bị ám sát hụt, Trump đã chọn Vance làm ứng viên phó tổng thống.
Khác với bà Harris, đã được chọn làm phó tổng thống nhờ đánh thẳng vào chỗ hiểm của ông Biden. Ông Vance được chọn làm ứng viên phó tổng thống, nhờ gãi đúng chỗ ngứa của ông Trump, người cần tiếng khen như dưỡng khí.
Tại Đại Hội Đảng Cộng Hoà vào tháng Bảy, trong lời giới thiệu chồng đọc diễn văn chấp nhận đề cử của Đảng, bà Usha Vance nhận xét về chồng mình: Kể từ ngày lấy nhau mười năm trước, ông ấy vẫn vậy, không có gì thay đổi, trừ bộ râu. Một lời khen mơ ước của mọi người chồng, nếu được phát biểu vào dịp kỷ niệm mười năm hôn phối. Nhưng giữa một đại hội chính trị quan trọng, bốn năm mới có một lần, nhận xét của bà Vance có vấn đề. Có thể trong mười năm, ông Vance vẫn chung thủy, không có gì thay đổi trong tình nghĩa vợ chồng. Nhưng về mặt chính trị, mọi người đều thấy rõ, ông Vance đã thay đổi 180 độ; từ chỗ coi Trump như một thứ ma tuý mê hoặc người đời, tới chỗ ca tụng Trump như một lãnh tụ anh minh.
Trong khi theo chồng trên đường vận động tranh cử, người ta thấy trên tay bà Vance lúc nào cũng có cuốn sử thi Hy Lạp dầy cộm. Được hỏi nguyên do, bà nói, vì con bắt đầu đọc thần thoại Hy Lạp, bà đọc cho biết, để trả lời thắc mắc của con. Ít năm nữa, con bà sẽ học sử Mỹ, nếu thắc mắc vì sao bố thay đổi lập trường, và vì sao mẹ nói bố không hề thay đổi, bà sẽ trả lời ra sao?
Trump nhiệm kỳ 3
Nói chi lạ vậy? Kể từ sau khi Franklin D. Roosevelt liên tiếp đắc cử bốn lần vào thập niên 30 và 40 thế kỷ trước, Tu Chính Hiến Pháp 22, năm 1951, đã quy định, mỗi tổng thống chỉ có tối đa hai nhiệm kỳ. Nếu tái đắc cử lần này, chỉ là nhiệm kỳ 2, và là nhiệm kỳ chót, kiếm đâu ra nhiệm kỳ 3 cho Trump? Đó chính là điều đáng nói ở đây.
Càng gần đến ngày bầu cử, không khí vận động càng ngột ngạt, lời qua tiếng lại giữa hai bên Dân Chủ và Cộng Hoà, khiến những người bị nghe là cử tri, nhất là khối cử tri độc lập, đứng giữa, bị điên đầu, không biết ai đúng, ai sai. Ví dụ, có người ủng hộ ông Trump lên án bên Dân Chủ đã gọi ông Trump là Hitler, khiến ông bị ghét và bị mưu sát. Tìm hiểu đầu đuôi mới biết, có người đã ví ông Trump với Hitler từ 8 năm trước, và mỉa mai thay, hiện là người đứng chung liên danh với ông.
Theo tin của Ja’han Jones, đăng trên msnbc.com ngày 19 tháng 4 năm 2022, trong một email từ năm 2016, gửi cho bạn cũ vốn ở cùng phòng với nhau ở college là McLaurin, chính JD Vance đã viết: “Tôi nghĩ tới nghĩ lui về Trump và hoài nghi là tên khốn nạn như Nixon không đến nỗi như vậy (và có thể còn hữu dụng hơn) hay ông ta có thể là một thứ Hitler Mỹ”.
Trả lời phỏng vấn trong phạm vi vận động tranh cử, JD Vance nói đại ý: Phía Dân Chủ la lối, nếu tái đắc cử kỳ này, ông Trump sẽ làm nhiều chuyện tai hại, nhưng thực tế đã chứng minh, ông ấy đã đắc cử một lần, và trong nhiệm kỳ 1, có sao đâu?
Có nhiều điều chứng tỏ, nếu Trump đắc cử, nhiệm kỳ 2 sẽ khác xa nhiệm kỳ 1, và có thể có cả nhiệm kỳ 3. Trước hết, ngay trong nhiệm kỳ 1, có lần Trump đã nói thoáng qua ý muốn nên bỏ giới hạn 2 nhệm kỳ theo Tu Chính 22.
Điều JD Vance nói trong nhiệm kỳ 1 của Trump yên ổn, không có gì đáng quan ngại, là không đúng. Trong suốt trên hai trăm năm lịch sử, việc thay đổi chính quyền sau bầu cử đều diễn ra trong yên ổn, trật tự. Lần đầu tiên, vào cuối nhiệm kỳ 1 của Trump, rắc rối đã xảy ra, bằng chứng là vụ bạo loạn ngày 6 tháng 1 năm 2021, mà hậu quả vẫn còn dây dưa đến nay. Ông Trump, người tham dự cuộc chơi, khi thua, đã nhất định không chịu nhận mình thua. Ngay cả những trò chơi thể thao hay giải trí dành cho thiếu nhi, cũng không thể xử sự như vậy, huống chi một cuộc bầu cử tổng thống. Thử hỏi, nếu không có những người cương trực; ở cấp tiểu bang, như Brad Raffenperger ở Georgia, và ở chính quyền trung ương như Mike Pence, và nhiều người tương tự ở khắp nơi, chuyện gì đã xảy ra?
Trong nhiệm kỳ 1, lúc đầu, phần còn bỡ ngỡ, phần có những “người lớn” chung quanh, và phần khác, vì nhu cầu tái cử, ông còn phải dè chừng, chưa dám làm hết những ý muốn thầm kín của mình. Nhờ đó, không có chuyện lớn xảy ra, cho tới cuối nhiệm kỳ, khi ông cương quyết không chịu thua.
Nếu đắc cử, trong nhiệm kỳ 2, tất cả những người bị kết án liên hệ tới vụ 6 tháng 1 sẽ được ân xá, như ông đã hứa. Những người nổi loạn theo sự xúi giục của ông, mà ông gọi là những người yêu nước, họ sẽ làm gì để đền ơn ông, và để trả thù?
Nếu có nhiệm kỳ 2, ông Trump đã biết rõ ai là những người sống chết với ông, và ai là “những kẻ nội thù”.
Vào cuối tháng 7, lên tiếng tại cuộc họp mặt Thượng đỉnh Tín hữu, Believers Summit, tại West Palm Beach, Florida, ông Trump kêu gọi: “Các Tín hữu Thiên Chúa hãy đi bầu, chỉ lần này thôi. Các bạn sẽ không phải làm như vậy nữa… Trong bốn năm, các bạn sẽ không phải đi bầu nữa. Chúng tôi sẽ chấn chỉnh rất tốt, các bạn sẽ khỏi phải đi bầu”.
Nếu có nhiệm kỳ 2, người thay thế Mike Pence để chính thức hóa kết quả bầu cử năm 2028, sẽ là JD Vance. Ông này đã nói rõ, nếu ở địa vị ông Pence, ông ta đã không làm như ông Pence trong cuộc bầu cử 2020, nghĩa là, ông sẽ làm theo ý ông Trump.
Mà theo ý ông Trump, như đã nói với các tín hữu nêu trên, bốn năm nữa, tức là 2028, sẽ không cần tới bầu cử nữa, vì ông đã chấn chình mọi việc quá tốt.
Tiêu đề của báo Washington Post, tờ báo tiên phong trong nỗ lực bảo vệ tự do dân chủ tại Thủ Đô Mỹ, là Democracy Dies in Darkness – Dân chủ Chết trong Đen tối. Hôm 5 tháng 10, Elon Musk, người giầu nhất nhì thế giới, và mới ra mặt nhiệt liệt ủng hộ ông Trump, đã gặp Trump với quần áo toàn đen, đội mũ đen, tự giới thiệu là “MAGA Đen”, Dark MAGA. Ông Trump vốn đội mũ MAGA Đỏ từ trước tới nay, đã bắt đầu chuyển sang MAGA Đen.
Dân chủ chết, bầu cử hết. Đó là nhiệm kỳ 3 của Donald Trump, nếu có nhiệm kỳ 2.
Ai ít xấu hơn?
Công Giáo La Mã thường tránh can thiệp vào sinh hoạt chính trị tại Mỹ, sợ vi phạm nguyên tắc tách rời tôn giáo khỏi chính quyền. Ngày 13 tháng 9 năm 2024, trên đường bay từ Singapore về Roma, Giáo Hoàng Francis đã phá lệ, lên tiếng về việc bầu chọn ai trong cuộc bầu cử Tổng Thống Mỹ ngày 5 tháng 11. Ngài không nêu tên hai ứng cử viên, nhưng ai cũng biết Ngài ám chỉ ai. Theo Ngài, không giúp đỡ những người di cư tị nạn là tội nặng, là coi thường mạng sống con người. Đồng thời, phá thai là sát nhân. Ngài khuyên nên bầu chọn người tội nhẹ hơn, “choose the lesser evil”.
Lựa chọn của Giáo Hoàng dựa trên nền tảng bác ái và nhân đạo. Nhưng trong cuộc đua giữa ông Trump và bà Harris, bác ái và nhân đạo không phải là nền tảng chính. Ngay từ lần tranh cử đầu tiên, tại Đại Hội Đảng Cộng Hoà năm 2016, ông Trump đã theo chân ông Nixon, hứa hẹn kiến tạo một đất nước tôn trọng luật pháp và trật tự, “Build a country of law and order”. Luật pháp và trật tự là yếu tố quan trọng hàng đầu cho ổn định xã hội. Có ổn định rồi mới có thể nói tới bao bọc dân di cư, săn sóc sản phụ và phát triển kinh tế.
Dưới ánh sáng công lý và trật tự, lựa chọn giữa hai ứng cử viên tổng thống năm nay quá dễ dàng. Một người là phạm nhân đã bị buộc tội; tuy chưa bị tuyên án, và chưa qua thủ tục chống án, vẫn còn hy vọng được phá án; nhưng không thể ít xấu hơn người không có án tích nào.
***
Khi người khổng lồ vấp ngã
Hiếm khi tận mắt chứng kiến người khổng lồ ngã, nhưng hầu như mọi người đều đã có dịp nhìn cảnh một đứa bé ngã. Đang chạy, đang chơi, vấp ngã, có khi lộn một vài vòng, bật dậy, phủi bụi qua loa, rồi thản nhiên chạy tiếp hay trở lại cuộc chơi, như không có chuyện gì xảy ra.
Người khổng lồ chẳng may ngã, là cả một tai nạn sống còn. Nước Mỹ là một người khổng lồ nặng 250 ký lô, đã chao đảo từ hàng chục năm trước, một phần vì thời tiết xấu, một phần do bệnh tật, tuổi già. Phần chính là cái cơ thể ngoại khổ, quá lớn và nặng nề, nên khi vấp ngã đã không thể tự ngồi dậy. Người khổng lồ đã bị ngã, nằm trên lề đường dọc theo quốc lộ USA. Bụng quá lớn, tứ chi quá ngắn, chỉ nằm cựa quậy, không tự mình xoay xở được. Con cháu đứng đầy chung quanh, không ai đủ sức kéo dậy. Thay vì hợp sức cấp cứu, mỗi người một ý, cãi nhau ỏm tỏi, dẫn đến đe doạ, coi nhau như kẻ thù.
Những quốc gia dân chủ non trẻ như Đại Hàn, Đài Loan, đều đã từng vấp ngã một vài lần. Viên chức cao cấp trong chính phủ bị bắt, tổng thống tự sát hay vào tù. Nhờ tuổi trẻ với cơ thể dẻo dai, nhẹ nhõm, mọi việc được giải quyết mau lẹ, mọi hoạt động trở lại bình thường trong thời gian ngắn.
Chưa biết số phận người khổng lồ Mỹ sẽ ra sao; có lẽ phải đợi đến sau ngay 5 tháng 11 mới rõ phần nào.
Lời chót của người viết: Với Bà Harris, nếu chưa quá muộn, nên hứa với cử tri toàn quốc, nếu đắc cử, bà sẽ không tái tranh cử năm 2028, để có thể dồn hết tâm trí vào việc phục vụ đất nước, cố gắng hàn gắn mọi đổ vỡ hiện tại để cùng tiến bước.
Với ông Trump, đã hết thuốc chữa, xin miễn có lời khuyên.