Đinh Từ Thức

Tiếng Dân

30-10-2024

Gọi là chuyện dài, vì bắt đầu từ cả chục năm trước và chưa biết bao giờ chấm dứt.

Hồi 1: Hillary và Trump, vừa bầu vừa bực, năm 2016

Trong bài ‘Vừa bầu vừa bực’ đăng trên Da Màu ngày 18-10-2016, người viết có nhận xét: “Sống tại Mỹ trên bốn thập niên, trải qua mười cuộc tổng tuyển cử, chưa có cuộc bầu cử tổng thống nào lạ lùng và gây bực mình như năm nay”.

Tại sao bực mình? Ở Việt Nam người ta thường nói “đảng cử dân bầu”, có ý chê trách một thứ bầu cử lấy lệ, không có tự do và công bằng. Ở Mỹ cũng đảng cử dân bầu, nhưng khác VN ở chỗ, Mỹ có nhiều đảng, trong số này, hai đảng lớn nhất là Dân Chủ và Cộng Hoà, mỗi đảng, theo một thủ tục chọn lựa sơ bộ rất gay go, cử ra đại diện khá nhất của đảng, để cử tri toàn quốc tự do bầu chọn theo lương tâm mình. Vì đã qua cuộc chọn lựa sơ bộ, đáng lẽ người đại diện mỗi đảng, ít nhất phải là người có đủ tư cách, khả năng và những đức tính căn bản cần thiết cho người lãnh đạo. Trong ngày tổng tuyển cử, cử tri toàn quốc chỉ chú tâm vào đường lối, chính sách của mỗi đảng để quyết định, không phải bận tâm về kẻ xấu người tốt, mà là lựa chọn giữa ai là người hợp với mình hơn.

Cả hai ứng cử viên đại diện Dân Chủ và Cộng Hoà trong cuộc bầu cử năm 2016 đều không xứng đáng với chức vụ tổng thống. Vì thế nên cử tri bực mình. Căn cứ vào đâu để nói cả hai đều bất xứng?

Trước hết, đại diện đảng Dân Chủ là bà Hillary Clinton, cựu đệ nhất phu nhân. Cựu ngoại trưởng và cựu nghị sĩ. Không ai cấm bà theo đuổi tham vọng trở thành nữ tổng thống đầu tiên của Mỹ, nhưng quá nhiều tham vọng, chứng tỏ là người có lòng tham không đáy. Bầu tổng thống cũng giống như chọn người giúp việc, tin cẩn người quá tham lam, có ngày sạt nghiệp.

Đó không chỉ là nhận xét riêng của người viết này. Một nhân vật uy tín cũng nói như thế. Đại Tướng Colin Powell, Ngoại Trưởng tiền nhiệm của bà Hillary, cũng nói bà ấy là người tham lam. Cựu Ngoại Trưởng Powell nhận xét vào năm 2015: Mọi sự Hillary Clinton đụng tới, bà ấy đều làm hư với sự ngạo mạn (Everything HRC touches she kind of screws up with hubris). Ông còn nói bà ấy là người tham lam, lố bịch (greedy, foolish).

Nhưng nghe người khác nói, không bằng nghe và nhìn chính lời nói và việc làm của bà ấy. Trong cuộc gây quỹ bầu cử vào ngày 9-9-2016, bà Hillary nói rằng một nửa số người ủng hộ ông Trump, đối thủ của bà, là một giỏ rác rưởi (Basket of deplorables); họ thuộc thành phần kỳ thị chủng tộc, giới tính, đồng tính, bài ngoại và chống hồi giáo. Tranh cử là mời gọi sự ủng hộ dành cho mình, không phải là chửi bới, gây hận thù với người khác. Hôm sau bà đã phải xin lỗi, nhưng lời nói, một khi ra khỏi miệng, như nước đổ xuống đất, không thể thu lại được.

Về việc làm, có nhiều chuyện đáng chê về bà Clinton, nhưng lẫn lộn công tư là điều không thể bỏ qua đối với một người giữ chức vụ quan trọng như Ngoại Trưởng. Vụ dùng emails của một hãng tư trong giao dịch công vụ, là chuyện đáng ngại nhất.Theo ghi nhận của FBI: “17.448 email không được bàn giao cho tổng thanh tra. Ngoài ra còn có 33.000 emails đã bị xóa”.

Ông Nixon đã bị mất chức vì xóa băng ghi âm, chẳng lẽ nước Mỹ nên bầu một tổng thống khác có thói quen xóa emails? Theo những ghi chú của FBI, bà Clinton nói bà không hề biết một số emails bà nhận được chứa thông tin bảo mật, bởi vì bà không biết rằng ký hiệu “C” có nghĩa là “Classified” (bảo mật)”. Ngay cả người dân vô học cũng không thể nại cớ trước tòa để chạy tội rằng mình không biết luật.

Kể chuyện bực mình về ứng cử viên Hillary Clinton như vậy cũng tạm đủ, vì bà đã thất cử.

 

 Biếm họa bà Hillary Clinton bị giam trong cũi đặt gần Đại Hội đảng Cộng Hòa ở Cleveland, Ohio, 20-7-2016. Nguồn: Reuters/ Shannon Stapleton

Dầu sao, cũng cần ghi nhận, tuy thua, bà Hillary Clinton đã chịu thua với một thái độ rất đàng hoàng, người lớn; không cay cú la lối rằng đã bị đối thủ ăn gian, mặc dù số phiếu cử tri đại chúng của bà nhiều hơn ông Trump tới gần ba triệu phiếu. Theo kết quả bầu cử chính thức, bà Hillary được 65.853.514 phiếu (48,18%), ông Trump được 62.984.828 phiếu (46,9%). Nhưng bà thua ông Trump về phiếu cử tri đoàn; Hillary 227, so với Trump 305.

***

Về phần ông Trump, tuy đắc cử, nhưng chuyện bực mình về ông ta nhiều hơn. Bực mình nhất là về tư cách, thô lỗ và nói năng ẩu tả.

Trở lại nhận xét của Tướng Colin Powell, vì là cựu Ngoại Trưởng thuộc chính quyền Cộng Hòa, cùng đảng với ông Trump nên phát biểu của ông không thể coi là thiên vị đảng phái. Ông nhận xét rằng, ứng viên tổng thống đại diện đảng Cộng Hòa Donald Trump là “sự hổ thẹn quốc gia và là kẻ bị quốc tế khinh bỉ. Ông ta không biết xấu hổ” (national disgrace and an international pariah. He has no sense of shame).

Tại Đại hội đảng Cộng Hòa, trong phần mở đầu diễn văn quan trọng nhất của mình, ông Trump tuyên bố “chúng ta sẽ đưa đất nước trở lại an ninh, thịnh vượng và hòa bình. Chúng ta sẽ là một đất nước của bao dung và nhiệt tình. Nhưng chúng ta cũng là một nước của luật pháp và trật tự”. (We will lead our country back to safety, prosperity and peace. We will be a country of generosity and warmth. But we will also be a country of law and order). Chỉ với mấy chục chữ này, đủ để chứng tỏ ông Trump là một người ba xạo:

– Ông Trump hứa làm cho đất nước thịnh vượng và hòa bình, trong khi thú nhận chính mình là người đã góp phần làm cho đất nước bị nhũng loạn, đổ vỡ. Trong cuộc vận động sơ bộ, ông nói: “Tôi sẽ nói với các bạn rằng chế độ của chúng ta đã đổ vỡ. Tôi đã cho rất nhiều người… Tôi cho mọi người. Khi họ gọi, tôi cho. Và bạn biết không? Vài ba năm sau, khi tôi cần điều gì từ họ, tôi gọi, và họ sẵn sàng giúp tôi” (I will tell you that our system is broken. I gave to many people, I give to everybody. When they call, I give. And do you know what? When I need something from them two years later, three years later, I call them, they are there for me).

Ông còn nói rõ rằng những người nhận tiền rồi đáp lại bằng việc làm, “không nhất thiết họ làm những gì đúng cho đất nước. Họ sẽ làm những gì phù họp với quyền lợi đặc biệt của họ, của người cho tiền, của các nhà vận động… Không tốt cho đất nước” (They won’t necessarily do what’s right for the country. They’ll do what’s right for their special interests, their donor, their lobbyists, et cetera. Not good for the country).

Trong cuộc vận động tại Iowa vào đầu năm 2016, ông Trump nói thẳng: “Tôi phải cho họ, vì khi tôi cần gì, tôi sẽ đạt được. Khi tôi gọi, họ hôn đít tôi (“I’ve got to give to them, because when I want something, I get it. When I call, they kiss my ass”).

Nói vậy rồi ông Trump vỗ ngực tự khoe: “Không ai biết rõ chế độ hơn tôi, đó là điều tại sao chỉ mình tôi có thể sửa chữa nó” (Nobody knows the system better than me, which is why I alone can fix it). Một người chủ động góp phần vào việc làm cho chế độ và xã hội băng hoại, rồi tự phụ chỉ có mình sửa được những sai lầm đó, khác gì một kẻ cướp yêu cầu mọi người chọn mình làm lãnh chúa, vì chỉ có mình biết được cách đem lại an bình, thịnh vượng.

– Ông Trump hứa hẹn một đất nước bao dung và nhiệt tình, trong khi ông tuyên chiến với nhiều thành phần, cả người cùng đảng và dọa bỏ tù cả đối thủ của mình. Ông nói về bà Clinton: “Giam mụ ấy lại là đúng. Mụ ấy phải vào tù” (“Lock her up is right. She has to go to jail”). Dân chủ, bao dung và nhiệt tình không phải là nhốt đối thủ vào tù.

– Ngoài ra, qua vụ băng ghi âm, gọi là Access Hollywood tape do Washington Post tiết lộ ngày 7-10-2016, mà chính ông Trump đã phải xin lỗi, ông đã bộc lộ những điều quá tục tĩu. Ông khỏe, đã từng cố gắng hết sức để cưỡng dâm một phụ nữ có chồng, nhưng không thành công. Ông cũng tự nhận, hễ thấy phụ nữ vừa mắt là ông không thể đợi được, “hôn liền, và cứ chộp ngay vào chỗ kín của họ; mình là sao, muốn làm gì thì làm”. Điều này, không thể chấp nhận đối với một kẻ phàm phu tục tử, huống chi là một nguyên thủ quốc gia. Nhà truyền thông Billy Bush nghe ông nói bậy từ tháng 9 năm 2005 mà không tỏ thái độ, đã bị cách chức. Chỉ nghe ông nói bậy đã đáng bị mất chức, còn kẻ nói bậy là ông, sẽ thành tổng thống!

***

Tuy bực mình trước cả hai ứng cử viên chính trong cuộc bầu cử 2016, người viết này vẫn đi bầu, nhưng không bầu cho ai làm tổng thống. Chỉ bầu cho các chức vụ khác, với ý định, nếu không ai có đủ số phiếu tối thiểu là 270 của cử tri đoàn để đắc cử, thì Quốc Hội sẽ phải bầu chọn theo thủ tục đã được quy định bởi Hiến Pháp. Đồng thời, dự đoán rằng: Hillary Clinton hay Donald Trump vào Nhà Trắng, bực thì vẫn bực, nhưng chưa phải là ngày tận thế của nước Mỹ.

Đinh Từ Thức

31-10-2024

Kỳ 2: Biden và Trump, lớn và không chịu lớn, năm 2020

Mở đầu bài Trump và Biden trên Da Màu và Tiếng Dân ngày 3-11-2020, người viết này đã nhận xét: Cuộc bầu cử ngày 3 tháng 11 năm 2020, là một sự kiện lịch sử ít khi xảy ra lần thứ hai trong đời một người. Cuộc bầu cử này không phải là cơ hội lựa chọn bình thường về sự khác nhau trong chính sách cai trị giữa hai đảng vẫn thay nhau cầm quyền, cũng không phải chỉ lựa chọn về cá nhân giữa hai ứng cử viên, mà là một lựa chọn có tính cách sống còn. Một lựa chọn giữa thất vọng và hy vọng, giữa đi tới hay đi lui, giữa đoàn kết hay chia rẽ, giữa yêu thương hay hận thù, giữa cô lập hay hòa đồng, giữa lỗ mãng hay tử tế, giữa ích kỷ hay vị tha, giữa dối trá hay chân thành. Tiêu biểu cho tất cả những khác biệt nêu trên là hai ứng cử viên, Donald Trump và Joseph Biden.

Người viết đã đoán sai, khi nghĩ rằng cuộc bầu cử gây cấn diễn ra ngày 3-11-2020, ít khi xảy ra lần thứ nhì trong đời một người. Nhưng, chỉ bốn năm sau, một cuộc bầu cử giống như thế và còn gây cấn hơn, diễn ra vào ngày 5-11-2024. Nhưng đó là chuyện sẽ nói tới trong Hồi 3. Bây giờ xin nhắc lại chuyện cũ trong Hồi 2:

Donald Trump, “thiên tài” không chịu lớn

Donald Trump tự nhận mình là thiên tài, cái gì cũng hơn người, hạng nhất về mọi phương diện. Hình trên đây, người viết chụp từ một bích hoạ tại khu triển lãm lộ thiên ở Miami, vào dịp nghỉ lễ Giáng Sinh năm 2017. Qua chữ ký của hoạ sĩ, mầu trắng mờ, ở phía dưới góc bên phải, giống như ba chữ DNK ’17, có thể đoán là hình vẽ năm 2017, sau khi Trump đắc cử tháng 11 năm 2016.

Hình một đứa trẻ còn mặc tã, phóng uế trên Hiến Pháp Mỹ, với những biểu hiệu chim Twitter bay ra từ miệng, phía sau là sọ người, tượng trưng nhiều người chết và lửa cháy dữ dội, trên trời là địa cầu với bản đồ châu Mỹ. Bức hoạ mang tính tiên tri, vì vài ba năm sau mới có nạn cháy rừng ở Cali và hơn một triệu người chết vì Covid-19 ở Mỹ. Tuy Twitter đã thay đổi, mang tên mới là X, và chủ mới là Elon Musk, nhưng chủ mới của Twitter ủng hộ ông Trump nhiệt tình hơn chủ cũ. Còn việc phóng uế trên hiến pháp và luật lệ, vẫn không có gì thay đổi.

Nói chung, nét chính nổi bật về Trump, dưới mắt nhiều người, tuy thuộc nhiều thành phần khác nhau, nhưng có cùng nhận xét, là tuy đã ở tuổi 78, Trump vẫn hành động như một đứa trẻ.

Sau đây là một số nhân chứng, từ người trong gia đình, đến những cộng sự có cơ hội gần gũi Trump.

Trước hết là Mary Trump, một nhà tâm lý học, là cháu gái của Trump, viết trong cuốn sách về chú ruột mình, Too Much and Never Enough: How My Family Created the World’s Most Dangerous Man (Quá nhiều và không bao giờ đủ: Chuyện gia đình tôi đã tạo ra một người nguy hiểm nhất thế giới). Mary viết: “Tôi luôn tin rằng từ thâm tâm Donald là một đứa trẻ sợ hãi”. (I’ve always believed that deep down Donald is a terrified little boy).

Nhân chứng thứ nhì là John Bolton, kiên trì theo Cộng Hòa bảo thủ từ khi còn đi học, từng là Phụ Tá Ngoại Trưởng và Đại Sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc thời George W. Bush, là Cố Vấn Anh Ninh Quốc Gia thứ nhì của Trump, viết trong cuốn hồi ký ‘The Room Where It Happened’ (Căn phòng nơi nó xảy ra), rằng: “Tôi không nghĩ ông ta có nhân cách hay thích hợp để làm tổng thống. Có lần tôi nói với một nhà tâm lý học rằng Trump không có nhân cách và ổng nói, chắc ông ta có chứ, nhưng có một nhân cách bị khuyết tật”. (I don’t think he has the character or fitness to be president. I once said to a psychologist that Trump doesn’t have character and he said, sure he does, he has a character defect).

Vẫn trong hồi ký trên, Bolton kể: “Charles Krauthammer, một nhà bình luận sắc bén, nói với tôi rằng trước đây ông đã sai khi cho rằng tác phong của Trump giống một đứa bé 11 tuổi. Krauthammer nhận định, ‘Tôi đã sai 10 năm. Ông ấy giống như đứa trẻ một tuổi. Mọi sự được nhìn qua lăng kính liệu nó có phù hợp với quyền lợi Donald Trump không’”. (“Charles Krauthammer, a sharp critic of his, told me he had been wrong earlier to characterize Trump’s behavior as that of an eleven-year-old boy. ‘I was off by ten years,’ Krauthammer remarked. ‘He’s like a one-year-old. Everything is seen through the prism of whether it benefits Donald Trump’”.)

Nhân chứng thứ ba là Anthony Scaramucci, một người hoạt động trong lãnh vực tài chánh ở New York, theo đảng Cộng Hòa, được Trump bổ nhiệm làm Giám Đốc Truyền Thông tại Bạch Ốc vào tháng 7-2017. Chỉ tại chức được 11 ngày trước khi bị sa thải. Mất việc rồi, ông ta vẫn tiếp tục lên tiếng bênh vực Trump, cho rằng mình theo Cộng Hòa, có bổn phận ủng hộ tổng thống Cộng Hòa. Cho đến năm 2019, khi Trump công kích Dân Biểu Ilhan Omar (D-Minn.) và mấy bạn đồng viện da mầu khác của bà này, là sao mấy người không về nước mình sống mà tranh đấu, Scaramucci mới tỉnh ngộ, rằng ông của mình cũng là di dân đến từ Ý một trăm năm trước.

Ông Scaramucci bắt đầu nói ra nhận xét về Trump: “Bạn phải nhìn vào cái tác phong bốc đồng, sự vô lý, thiếu trưởng thành. Ông ấy không phải là một người đã phát triển thành người lớn. Ông ấy đang làm những chuyện kỳ cục và tôi sợ cho thế giới và tôi sợ cho đất nước”. (You just have to look at the manic behaviour, the absurdity, the lack of maturity. He’s not a fully developed adult. He’s out there doing ridiculous things and I fear for the world and I fear for the country).

Nhân chứng thứ tư là Miles Taylor, cựu chánh văn phòng bộ An Ninh Nội Đia; một bộ lớn trong chính phủ với 240.000 nhân viên; người vào năm 2018 đã viết một bài quan điểm trên báo New York Times, nêu ra nhiều lỗi lầm của Trump, ký tên Vô Danh (anonymous). Trump ra lệnh cố tìm tông tích tác giả, nhưng không thành công. Ngày 28-10-2020, Miles Taylor lên tiếng nhận mình là tác giả, và đưa ra tuyên bố, giải thích lý do tại sao đã viết quan điểm ẩn danh, và bây giờ ra mặt.

Taylor cũng là tác giả giấu tên một cuốn sách, tựa là A Warning (Một báo động), trong đó có nhận xét rằng: Trump như một “đứa trẻ mười hai tuổi trong tháp kiểm soát an ninh không lưu, nhấn bừa bãi vào những nút điều khiển, không màng tới những máy bay đang trượt trên đường băng” (Trump as a 12-year-old in an air traffic control tower, pushing the buttons of government indiscriminately, indtfferent to the planes skidding across the runway).

***

Đọc một số nhận xét tiêu biểu của những người biết rõ ông Trump, nói rằng ông ta giống một đứa trẻ con, người viết này cảm thấy bất bình, và chỉ có thể đồng ý một nửa. Bất bình, vì nói tổng quát như thế là vô tình phạm tới danh dự của đại đa số thành phần trẻ con. Không cần bàn cãi nhiều. Tất cả mọi người lớn đều đã trải qua thời kỳ là trẻ con, và ai cũng biết, không phải tất cả trẻ con đều giống nhau. Có trẻ con ngoan và trẻ con hư, trẻ con sáng dạ và trẻ con tối dạ. Trẻ con vâng lời, và trẻ con rắn mặt. Trẻ con chăm chỉ và trẻ con lười biếng; trẻ con kỷ luật và trẻ con phá phách; trẻ con có giáo dục và trẻ con mất dậy. Có những trẻ con dễ thương và trẻ con đáng ghét. Trẻ con thành thật và trẻ con gian manh. Trẻ con thương người và trẻ con độc ác. Tuy thành phần xấu thường không nhiều, nhưng khi nói ai giống trẻ con, cần xác định trẻ con thuộc loại nào, để khỏi mang tiếng chung cho toàn thể trẻ con.

Theo cuốn sách của Mary Trump đã nói tới ở trên, vào năm 1959, ở tuổi 13, đang học lớp 7 tại một trường tư danh tiếng gần nhà ở Queens, là Kew-Forest school, chú Trump được chuyển trường, nhập học tại New York Academy, cách nhà gần trăm cây số. Qua vụ này, có người nghĩ rằng, vĩ nhân có khác, yêu nước từ nhỏ, mới 13 tuổi đã nhập trường võ bị, để sớm được rèn luyện thành chiến sĩ bảo vệ quốc gia. Có người còn nói rằng ông Trump xuất thân từ trường Võ Bị Quốc Gia West Point.

Nhờ cuốn sách của Mary Trump, người ta được biết, hồi học ở Kew-Forest, cậu Trump phá quá, cứng đầu, ngỗ nghịch, chẳng những đánh nhau với đồng bạn, có lần còn tấn công cả thầy giáo. Trong khi ấy, bố cậu là Fred Trump, một ngời giầu có, từng giúp đỡ nhiều, và đồng thời là thành viên của hội đồng quản trị nhà trường. Bố cậu đã mất nhiều thì giờ họp với đại diện trường về hạnh kiểm của cậu. Là chỗ ân tình, nhà trường chưa áp dụng biện pháp kỷ luật cuối cùng là đuổi cậu, nhưng có người cảm thấy ái ngại, đề nghị với ông Fred Trump nên cho cậu nhập học viện quân sự (New York Military Academy) để cậu có cơ hội được làm quen với kỷ luật. Thế là ông chấp thuận, và cậu đổi trường, học tại NYMA cho đến hết lớp 12. Những người thân quen và chính ông Trump sau này cho biết, bản tính ông từ nhỏ đến lớn vẫn thế, chẳng có gì thay đổi.

Tới đây, chắc bạn đọc đã có thể dễ dàng định vị cho ông Trump vào loại trẻ con nào.

Cũng vì nghĩ ông Trump giống trẻ con, nên vào đầu nhiệm kỳ, một số nhân vật quan trọng trong chính quyền, như Ngoại Trưởng, Bộ Trưởng Quốc Phòng, Bộ Trưởng Tư Pháp, Chánh Văn Phòng Bạch Ốc, thường gặp riêng thảo luận về những vấn đề quan trọng, và hẹn nhau lúc nào cũng phải có một “người lớn” trong số họ ở gần ông Trump, để phòng ngừa ông có quyết định sai lầm. Nhưng kế hoạch này không tồn tại lâu, vì khi ông tổng thống già không chịu lớn này nắm vững quyền hành, các “người lớn” lần lượt bị sa thải, thay bằng đám bộ hạ lắm mưu nhiều chước, sẵn sàng tung hô lãnh tụ, và trung thành phục vụ theo ý ông, bất chấp luật lệ.

Vụ Covid-19, với gần bốn trăm ngàn người chết và khoảng mười triệu người nhiễm bệnh ở Mỹ tính đến cuối năm 2020, là thử thách lớn nhất dành cho ông Trump. Là tài tử chính nổi tiếng nhờ chương trình “Truyền hình thực tế” (Reality show), những chuyện gây sôi nổi trên thực tế là cơ hội ông không thể vắng mặt. Cho nên, thay vì để các chuyên gia y tế đối phó với đại dịch, giải thích và hướng dẫn người dân phòng ngừa đúng cách, đích thân Tổng Thống đã giành lấy vai chính, tự mình giải thích và đưa ra các biện pháp nhắm vào mục đích ưu tiên là tái đắc cử!

Tổng Thống Trump được Chánh Văn Phòng Bạch Ốc báo trước từ cuối tháng 1-2020, rằng đại dịch sắp tới vô cùng nguy hiểm, khi nó chưa chính thức được ghi nhận ở Mỹ. Một tháng sau, Trump vẫn cả quyết không có gì đáng ngại, mọi chuyện đều trong vòng kiểm soát. Ông sợ, nếu báo động sớm, giá chứng khoán xuống, sẽ làm ông mất phiếu! Tính mạng người dân không đáng quan tâm bằng địa vị của ông!

Dân Mỹ chỉ bằng 4% dân số thế giới, số tử vong vì Covid tại Mỹ cao tới 25% trong tổng số nạn nhân thế giới, nhưng ông Trump vẫn cho rằng Mỹ đã đối phó rất tốt với đại dịch. Ông lý luận: “Nếu tách riêng các tiểu bang xanh ra, chúng ta ở mức tôi nghĩ không đâu trên thế giới có thể sánh được. Chúng ta thực sự ở mức rất thấp trừ một số tiểu bang – họ là những tiểu bang xanh, và bang xanh quản trị” (If you take the blue states out, we’re at a level that I don’t think anybody in the world would be at. We’re really at a very low level but some of the states – they were blue states, and blue-state managed”).

Đúng là lý luận lấy được, theo kiểu trẻ con tối dạ. Tổng Thống Mỹ được bầu cử trên cả nước Mỹ, cai trị và có trách nhiệm với toàn quốc Mỹ, bất kể Blue States (Dân Chủ) hay Red States (Cộng Hòa). Ông Tổng Thống nói như một người môi giới địa ốc ba xạo, thuyết phục khách hàng: Cái nhà này tốt lắm, nếu không kể cái hầm bị nước vào thường xuyên do bọn thợ xây cất làm ẩu, thì trong tình trạng hoàn hảo, không có nhà nào khác cùng giá có thể sánh được!

Nhắc lại về ứng cử viên Donald Trump như vậy trong cuộc bầu cử 2020, coi như tạm đủ, vì tài tử này còn tái xuất trong Kỳ 3.

Biden: Lớn lên từ lỗi lầm

Trong bài Trump và Biden bốn năm trước, người viết này đã ghi lại một giai thoại: Cuộc tranh cử tổng thống vòng sơ bộ, giữa các ứng cử viên thuộc đảng Dân Chủ vào tháng 4-1987, ở New Hampshire, một cử tri, nhà giáo Frank Fahey, hỏi ứng cử viên Biden: “Thưa Nghị Sĩ, tôi có một câu hỏi rất nhanh: Ông đã theo học trường luật nào, và ông xếp hạng mấy?”

Biden có vẻ bực mình, quật lại, “Tôi nghĩ rất có thể tôi có chỉ số thông minh IQ cao hơn ông nhiều, tôi nghĩ vậy. Tôi rất vui lòng ngồi xuống và so sánh IQ của tôi với ông, nếu ông muốn”. (“I think I probably have a much higher IQ than you do, I suspect. I`d be delighted to sit back and compare my IQ with yours, if you’d like”).

Thái độ trên đây của Biden nhiều năm trước, rất giống với phản ứng quen thuộc của Trump như nhiều người đã biết, mỗi khi bị ai vặn hỏi về trình độ thông minh của mình. Điều này cho thấy, đã có thời, Biden và Trump giống nhau. Nhưng Trump vẫn thế, không chịu lớn, trong khi Biden nhận lỗi và lớn lên từ lỗi lầm của mình.

Trump ứng cử tổng thống sau Biden ba thập niên, có lẽ nhờ kinh nghiệm người đi trước, đã cho luật sư Cohen viết thư cho các trường Trump từng theo học, dọa không được công bố điểm của Trump, nếu làm vậy, sẽ bị kiện. Nhờ thế, Trump được yên thân về học lực của mình.

Về phần Biden, sau thái độ khó thương nêu trên, đã lãnh đủ hậu quả. Nhiều báo, toàn là các cơ quan truyền thông có khuynh hướng thân Dân Chủ, như Newsweek, New York Times, và tờ báo địa phương ở Iowa, The Des Moines Register, đã phanh phui đủ chuyện sai trái của ứng cử viên ngựa non háu đá này, như:

– Thời còn học trường luật, Biden đã bị kỷ luật vì sao chép một phần từ Law Review mà không ghi xuất xứ; đã không nói đúng về điểm và thứ hạng trong lớp.

– Khi vận động tranh cử, đã lấy từ diễn văn của Robert Kennedy, Hubert Humphrey, và quan trọng nhất, từ Neil Kinnock, một lãnh tụ đảng Lao Động Anh cùng thời, mà vẫn theo thói quen, “quên” ghi nguồn gốc.

Trái với Trump không bao giờ chịu nhận mình sai, Biden đã tức thì nhận lỗi, và quyết định rút lui. Trước khi rút lui, Biden đã công bố lời thú nhận:

– “Tôi đã không ra trường với thứ hạng trong năm mươi phần trăm đầu của lớp tốt nghiệp trường luật và trí nhớ của tôi đã không chính xác”. (“I did not graduate in the top half of my class at law school and my recollection on this was inaccurate”).

– Đã bị rớt năm thứ nhất trường luật vì trong bài thi có năm trang lấy từ law review mà không ghi rõ nguồn gốc.

Báo CHICAGO TRIBUNE ngày 22-9-1987, cho biết, theo điểm trong học bạ được công bố, Biden tốt nghiệp cử nhân với điểm “C” trung bình, thứ hạng 506 trên 688, và ra trường luật với thứ hạng 76 trên 85.

Ngày 7 tháng 9 năm 2020, báo Guardian của Anh cho biết, Neil Kinnock, người đã bị Joe Biden đạo văn trên ba chục năm trước, nhận định về vụ tai tiếng này, rằng: “Ông ta xứng đáng thắng giải ‘Joe là một gã thành thật’ (he deserves to win: ‘Joe’s an honest guy’.”

Vẫn theo nhận định của Kinnock, “Joe thành thật, ông ta can đảm, ông ta biết nhiều và kinh nghiệm, và trên mọi sự, ông ta hợp lý, tất cả những thứ khác với Trump. Một trong những điểm mạnh nhất của Joe, tôi nghĩ, chắc tự nhiên có, là ông ta bình thường”. (Joe is honest, he’s courageous, he’s well-informed and experienced, and most of all, he’s rational, all things that Trump isn’t. One of Joe’s greatest strengths, I think, certainly a natural attribute is that he’s normal).

Trước phản ứng của dư luận, Biden đã chính thức rút lui khỏi cuộc tranh cử vào ngày 23 tháng 9 năm 1987, không đổ lỗi cho ai, ngoài chính mình. Biden nói: “Tôi giận chính tôi đã đặt tôi vào vị trí này”. (‘I’m angry at myself for having been put in the position – put myself in the position). Chẳng những không chửi bới, Biden đã biết ơn báo chí: “Tôi biết ơn sự quan tâm của quý vị. Tôi biết ơn sự có mặt của quý vị ở dây”. (I appreciate your consideration. I appreciate your being here).

Trong khi loan báo rút lui, Biden tuyên bố cuộc đua của mình đã bị che phủ bởi “bóng râm phóng đại” (exaggerated shadow’). Ông nhận đã phạm một số lỗi lầm (I made some mistakes). Tuy nhiên, Biden không hoàn toàn bỏ cuộc. Ông chỉ rút lui để chấn chỉnh lại, học hỏi từ lỗi lầm, hứa hẹn ở những cuộc đua trong tương lai. Biden nói: “Sẽ còn những cuộc tranh cử tổng thống khác, và tôi sẽ có mặt hàng đầu” (‘There will be other Presidential campaigns, and I’ll be there, out front’).

Hai chục năm sau, Biden tranh cử lần thứ nhì, năm 2007. Lần này, Biden không mắc những lỗi lầm tệ hại như trước, nhưng không thể qua mặt Hillary và Obama. Cuối cùng, nhờ giàu kinh nghiệm trong lãnh vực ngoại giao, được Obama chọn làm phó, và trở thành Phó Tổng Thống hai nhiệm kỳ (2009 – 2017). Bây giờ, tranh cử lần thứ ba, bị đối thủ Trump gọi là “Joe buồn ngủ”, vì là ứng cử viên già nhất trong lịch sử Mỹ.

Trong cuộc tranh luận đầu tiên giữa tất cả ứng viên Dân Chủ vòng sơ bộ, Biden là người nhiều tuổi và nổi tiếng nhất, đã bị tất cả các ứng viên khác tấn công để được chú ý. Bị cú nặng nhất phóng ra từ một nữ ứng viên trẻ, là Nghị sĩ Liên Bang Kamala Harris, từng là bạn của con Biden. Cô này không lên án Biden kỳ thị, nhưng buộc tội ông, khi còn là Nghị Sĩ, đã cộng tác thân mật với các đồng nghiệp kỳ thị nổi tiếng ở Thượng Viện, và đã chống lại chương trình dùng xe bus chở trẻ da màu tới học chung trường với trẻ da trắng; với bằng chứng hiển nhiên, “Tôi là một bé gái da mầu trong số đó”.

Nhiều tháng sau, nhớ lại chuyện này, Jill Biden, người sẽ là đệ nhất phu nhân, vẫn chưa quên vụ tấn công nhắm vào chồng bà, ví nó như một cú đấm vào chỗ hiểm, “like a punch to the gut”. Thay vì chửi lại hay trả thù, Biden cuối cùng đã chọn Harris đứng chung liên danh với mình ở địa vị phó. Một nét đáng chú ý của Biden: Ưa kết hợp hơn hận thù.

Sau đây là lời của hai cứng cử viên dành cho nhau. Biden nói về Trump:

“Nếu bạn cho Donald Trump tám năm ở Bạch Ốc, ông ta sẽ làm thay đổi mãi mãi cá tính căn bản của đất nước này, chúng ta là ai, và tôi không thể đứng nhìn chuyện đó xảy ra” (If we give Donald Trump eight years in the White House, he will forever and fundamentally alter the character of this nation, who we are, and I cannot stand by and watch that happen).

Trump nói về Biden:

Cuộc bầu cử này là lựa chọn giữa một TRUMP PHỤC HỒi hay một BIDEN SUY SỤP. Là lựa chọn giữa kế hoạch giết con virus – hay kế hoạch của Biden giết Giấc mơ Mỹ. Nếu bạn bầu cho Biden, nghĩa là trường không có trẻ con, không có lễ tốt nghiệp, không đám cưới, không lễ Tạ Ơn, không Giáng Sinh và không có cả lễ Độc lập. (This election is a choice between a TRUMP RECOVERY or a BIDEN DEPRESSION. It’s a choice between our plan to Kill the virus – or Biden’s plan to kill the American Dream! If you vote for Biden, it means no kids in school, no graduations, no weddings, no Thanksgiving, no Christmas and no Fourth of July together”.

Khẩu trang: Nhìn vật biết người

Trong cuộc bầu cử năm 2020, còn một yếu tố đặc biệt chưa từng có trong các vuộc bầu cử trước, đó là cái mặt nạ, hay khẩu trang. Chỉ cần nhìn vật nhỏ bé này, người ta có thể biết nhân cách của một người, cả ứng cử viên và cử tri. Đeo khẩu trang trong đại dịch, không phải chỉ để bảo vệ mình, mà bộc độ mối quan tâm tới an sinh của những người chung quanh; một thái độ hòa đồng, vị tha. Không đeo khẩu trang là chỉ nghĩ tới mình, làm theo ý mình, không chịu hoà nhập, coi thường an sinh cộng đồng.

Tổng Thống Trump không chịu đeo khẩu trang. Ông nói vào tháng Tư năm 2020 với báo Wall Street Journal rằng, những người đeo khẩu trang là muốn chứng tỏ họ không chấp nhận ông. Ông sẽ không cho báo chí cơ hội “thoả mãn” khi nhìn thấy ông đeo khẩu trang nơi công cộng. Ông còn nói, ông không thể đeo khẩu trang khi tiếp các “tổng thống, thủ tướng, nhà độc tài, vua, hoàng hậu”.

Tin CNN ngày 26-6-2020 cho biết: Joe Biden tuyên bố nếu thắng cử, ông sẽ buộc mọi người trên toàn quốc phải đeo khẩu trang nơi công cộng. Ông chủ trương khẩu trang được cung cấp miễn phí cho dân chúng. Không ai sẽ phải dùng tiền riêng của mình, kể cả trong việc chủng ngừa Covid sau này.

Theo kết quả chính thức, cuộc bầu cử ngày 3 tháng 11 năm 2020, ông Biden đã thắng với 306 phiếu cử tri đoàn, và 81 triệu, 268 ngàn, 924 phiếu cử tri đại chúng, tỉ lệ 51.31%. Ông Trump chỉ được 232 phiếu cử tri đoàn, và 74 triệu, 216 ngàn, 154 phiếu cử tri đại chúng, tỉ lệ 46.86%. Tính ra, ông Trump kém ông Biden tới 74 phiếu cử tri đoàn, và trên 7 triệu phiếu đại chúng. Một sự chênh lệch giữa thắng và thua quá rõ ràng.

Nhưng trái với cách cư xử người lớn của bà Hillary bốn năm trước, ông Trump đã nhất định không chịu thua; bốn năm sau vẫn chưa chịu thua. Thua cả trên 60 vụ kiện về cáo buộc “gian lận bầu cử” tại đủ cấp toà án vì thiếu bằng chứng khả tín, vẫn cho rằng đối phương đã đánh tráo kết quả bầu cử. Trẻ con mà như vậy, xếp vào loại nào? Nếu bạn nào có con cháu với tính khí bất thường như vậy, thực tình các bạn có muốn giúp nó trở thành Tổng Thống Mỹ không?

***

Theo ghi nhận của New York Times ngày 1 tháng 11 năm 2020, bà Marilyn Crowder, 60 tuổi, nói khi đợi trong hàng dài cả dẫy phố dọc theo Anna B. Day School ở Tây Bắc Philadelphia tuần cuối tháng 10: “Tôi sẽ bầu như đây là lý do sinh tồn”. (I’m going to vote like my life depends on it). Phát biểu này đã nói đầy đủ tầm quan trọng của cuộc bầu cử năm 2020. Quan trọng đến mức, chưa tới ngày bầu cử, đại đa số, 90 triệu trên 150 triệu, cử tri đã đi bầu.

Khác với năm 2016, vừa bầu vừa bực, nên không bầu cho ai. Trong cuộc bầu cử 2020, người viết đã bầu cho Biden/ Harris, không phải vì liên danh này hoàn hảo, nhưng vì nhu cầu bứng ông Trump khỏi Nhà Trắng. Bài viết về bầu cử tổng thống năm 2020 đã kết thúc như sau:

Trong cuộc bầu cử năm nay, không cần biết coi tướng số, chỉ cần nói bạn bầu cho ai, người ta biết ngay bạn là người như thế nào.