10-12-2020
Vụ Texas kiện Pennsylvania, Wisconsin, Georgia và Michigan vi phạm Hiến pháp liên bang liên quan đến luật bầu cử.
Texas, tiểu bang mà đảng Cộng hòa chiếm đa số (trong bầu cử gọi là bang đỏ) đệ đơn kiện bốn tiểu bang chiến trường Georgia, Michigan, Pennsylvania và Wisconsin lên thẳng Tối cao Pháp viện liên bang mà không qua thủ tục thông thường.
Quả là một vụ kiện “bất thường”, dễ hiểu là đơn kiện đã quá hạn theo luật bầu cử liên bang và cũng vì nó (vụ kiện) là hậu quả của một kỳ bầu cử tổng thống bất thường.
Tổng cộng 4 tiểu bang bị kiện có 60 phiếu đại cử tri. Ông Joe Biden đã thắng tất cả các tiểu bang trên.
Phát động vụ kiện này là Tổng chưởng lý Texas Ken Paxton, thành viên đảng Cộng hòa và là đồng minh chính trị thân cận với Tổng thống Donald Trump.
Đơn kiện cho rằng, những luật thay đổi thể thức bầu cử để đối phó với Covid 19 để cho phép bầu cử bằng thư (mail-in ballot) ở các tiểu bang này là vi hiến nên cần hủy bỏ kết quả bầu cử ở các tiểu bang này. Đơn kiện cũng yêu cầu Tối cao Pháp viện liên bang hoãn ngày bỏ phiếu của các đại cử tri (14/12/20), một ngày vốn đã trở thành nhất định theo luật liên bang từ năm 1887.
Ông Paxton biện minh cho việc kiện thẳng lên Tối cao Pháp viện của ông là nhờ vào “Thẩm quyền căn bản của Tòa án do Hiến pháp liên bang minh định” (original jurisdiction).
Một điều bất thường về thủ tục khởi kiện cần biết là, một vụ kiện của chính quyền tiểu bang lên Tối cao Pháp viện sẽ do “Tổng chưởng lý tiểu bang bên cạnh Tối cao Pháp viện liên bang” (the solicitor general of Texas) – người đại diện bảo vệ quyền lợi (luật sư) của chính quyền tiểu bang – là ông Kyle Hawkins phát động, chứ không phải do Tổng chưởng lý Paxton phát động. Ông Kyle Hawkins đã không ký vào đơn khởi kiện.
Theo giáo sư Justin Levitt của trường luật Loyola Law School ở California thì việc này khả dĩ chấp nhận được. Ông Hawkins không phản hồi khi được hỏi lý do.
Tổng thống Donald Trump gọi vụ kiện này là một vụ kiện “khủng” (the Big one) và nói rằng ông sẽ tìm cách can thiệp vào vụ kiện.
Các quan chức chính quyền từ Georgia, Michigan, Pennsylvania và Wisconsin gọi vụ kiện này là đòn tấn công vào nền dân chủ Mỹ.
***
Rebecca Green, giáo sư trường Luật William & Mary Law School ở Virginia, cho rằng, tiểu bang Texas không có tư cách kiện các tiểu bang khác. “Quả thật đây là một vụ kiện bất thường, đi ngược lại thẩm quyền của các tiểu bang đã được Hiến pháp liên bang trao cho. Việc một tiểu bang này đi kiện một tiểu bang khác là chuyện vớ vẩn“.
(Nếu quan tâm, xin đọc Hiến pháp 1787 ủy quyền cho chính quyền các tiểu bang điển chế luật bầu cử tổng thống, các điều khoản Hiến-định Elections Clause, tức Điều I, phần 4 khoản 1; và Electors Clause, tức Điều II, phần 1 khoản 2).
Giáo sư Green cũng cho rằng, vụ kiện mở ra một tiền lệ xấu mở màn cho nhiều vụ kiện tương tự như trên ở nước Mỹ.
Giáo sư Jonathan Adler của trường luật Case Western Reserve University School of Law ở Ohio cho rằng, các thẩm phán Cộng hòa có thể thụ-lý vụ kiện (grant) trên cơ sở “thẩm quyền căn bản”; nhưng điều đó không có nghĩa là Tối cao Pháp viện bênh vực ông Paxton.
Giáo sư Adler còn nói thêm, sở dĩ ông Paxton phát động vụ kiện là chỉ để mong chờ được ông Trump ban cho lệnh Đại xá vì ông Paxton đang bị Công tố viện tiểu bang điều tra về tội “hối lộ” và tội “hối mại quyền thế”.
Theo Giáo sư Josh Blackman, chuyên gia về luật bầu cử của trường luật South Texas College of Law, thì “cứ cho là lý-đoán (biện minh trạng) của ông Paxton có lý, nhưng kết quả không thể khả quan hơn vì thỉnh cầu của ông là thiếu-thực-tế khi vứt bỏ hàng chục triệu phiếu bầu” và “đó không phải là mục tiêu tối hậu của luật bầu cử“.
(Đòi hủy bỏ kết quả bầu cử ở 4 tiểu bang, tức tước quyền bầu cử của công dân, hoãn ngày bầu cử của các đại cử tri, tức một cách gián tiếp làm vô hiệu một đạo luật bầu cử liên bang được tôn trọng từ năm 1887).
Joshua Douglas, một giáo sư về luật bầu cử của đại học Kentucky (University of Kentucky), thì nói rằng, “khiếu nại và thỉnh cầu của nguyên đơn thật đáng tức cười. Đây là một vụ kiện vớ vẩn và không nên xem xét nó vì tính chất vớ vẩn của nó“.
***
Trong khi ông Trump đã nộp đơn xin dự-sự (intervene) với tư cách cá nhân do luật sư John Eastman làm đại diện, thì 17 tiểu bang ủng hộ thỉnh cầu hoãn ngày bỏ phiếu của đại cử tri từ Texas, bao gồm Missouri, Alabama, Arkansas, Florida, Indiana, Kansas, Louisiana, Mississippi, Montana, Nebraska, North Dakota, Oklahoma, South Carolina, South Dakota, Tennessee, Utah và West Virginia.
Sự ủng hộ của 17 tiểu bang trên thông qua một Bản Lý nghị (Amici Curiae, bản Góp-ý, Đề-nghị có tính tham khảo nhiệm ý chứ không bắt buộc) trên cơ sở chính quyền các tiểu bang là “Thân hữu của Tòa” (Friend of the Court, amicus curiae).
Lưu ý: Cần xác định tính chất chuyên môn của Bản Lý nghị. Tài liệu này KHÔNG có giá trị pháp lý vì 17 tiểu bang chỉ lên tiếng ủng hộ chứ KHÔNG tham gia với Texas như một đồng nguyên đơn (Co-plaintiff).
Tối cao pháp viện liên bang gồm 9 thẩm phán, trong đó có 3 người do ông Trump đề cử trong số 6 thẩm phán Cộng hòa, và đây là điều mà ông Trump cùng người ủng hộ ông “bám víu” vào những giây phút cuối cùng khép lại cuộc bầu cử tổng thống 2020.
Cần nhắc lại, vì Tối cao Pháp viện liên bang không phải là một cấp xét xử theo thường-luật nên Pháp viện không có nghĩa vụ xét xử các Đơn Thượng-cầu (gọi là Đơn-Kiện lên Tối cao Pháp viện liên bang cho dễ hiểu chứ ngữ nghĩa không chính xác về chuyên môn). Chính vì thế mà Pháp viện không cần nêu lý do.
Xét xử tại Tối cao Pháp viện liên bang phải qua 2 thủ tục: Trước tiên phải được ít nhất 4/5 thẩm phán chấp nhận thụ lý (grant: nhận đơn), và sau đó là xét xử với kết quả chung quyết 5/4 thẩm phán./.
Chuyên gia Mỹ: Vụ bang Texas kiện để đảo ngược kết quả bầu cử rất khó thành công
Như vậy là bang Texas đã chính thức đệ đơn kiện 4 bang Georgia, Michigan, Pennsylvania và Wisconsin ra trước Tòa Án Tối Cao Hoa Kỳ với hy vọng bác bỏ chiến thắng của ông Joe Biden tại 4 nơi này. Tuy nhiên, theo hầu hết các chuyên gia về luật pháp Mỹ, vụ kiện này có rất ít khả năng thành công.
Về đơn kiện do tổng chưởng lý bang Texas, ông Ken Paxton, đệ trình, nội dung chính kêu gọi Tòa Án Tối Cao Mỹ trì hoãn cuộc bỏ phiếu của đại cử tri ở 4 bang Georgia, Michigan, Pennsylvania và Wisconsin, để cho phép tiếp tục điều tra “các vấn đề liên quan đến quy trình bỏ phiếu”, cụ thể là các bang này đã thay đổi một cách “bất hợp pháp” thủ tục bỏ phiếu khi mở rộng hình thức bầu qua bưu điện.
Đơn kiện của Texas cũng yêu cầu Tòa Án Tối Cao dời ngày đại cử tri bỏ phiếu bầu tổng thống và phó tổng thống ra sau ngày 14/12 như đã được luật bầu cử năm 1887 ấn định
Theo tính toán của Texas, hiện nay, theo các kết quả đã được chứng thực ở cấp tiểu bang, ông Joe Biden đã giành được 306 phiếu đại cử tri, trong đó 4 bang bị kiện đóng góp đến 62 phiếu đại cử tri. Nếu kết quả tại 4 nơi này bị hủy bỏ, ông Biden sẽ không đủ mức tối thiểu 270 đại cử tri để đắc cử.
Tuy nhiên, theo hãng tin Anh Reuters, các chuyên gia về luật bầu cử Mỹ đã cho rằng vụ kiện này có rất ít cơ hội thành công và thiếu giá trị pháp lý.
Ông Justin Levitt, giáo sư luật bầu cử tại Trường Luật Loyola ở bang California khẳng định: “Cả về mặt thủ tục và nội dung, đơn kiện là một mớ hỗn độn. Khả năng là Tòa Án Tối Cao đồng ý thụ lý vụ kiện là con số không”.
Hãng truyền thông NBC News dẫn lời chủ trang blog SCOTUSblog, Tom Goldstein, nhận xét rằng vụ kiện của bang Texas là “vô vọng” vì Texas “không có quyền khởi kiện về thủ tục bầu cử ở các bang khác”.
Đài NBC đã nêu bật một số yếu tố khiến cho vụ kiện mà Texas khỏi xướng thất bại.
Yếu tố thứ nhất, theo chuyên gia Edward Foley, Đại Học bang Ohio, vụ kiện này là vi hiến. Ông Foley chỉ ra rằng Điều II, Mục 4 của hiến pháp Mỹ quy định quốc hội có thể chọn ngày mà các đại cử tri nhóm họp để bỏ phiếu, cùng một thời điểm trên toàn nước Mỹ. Năm nay, thời điểm đó là ngày 14-12.
Thứ hai, bang Texas không có quyền tuyên bố rằng quan chức ở những nơi khác không tuân thủ quy tắc do cơ quan lập pháp của bang này đặt ra. Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ trên nguyên tắc diễn ra ở cấp bang nên một bang không có tư cách pháp lý để kiện những bang còn lại.
Theo ông Goldstein, cũng là một luật sư ở Washington, các thẩm phán sẽ cho rằng vụ kiện của bang Texas nên được đệ trình lên tòa án cấp dưới trước thay vì đưa thẳng lên Tòa Án Tối Cao. Cho dù Tòa Án Tối Cao Mỹ là nơi để một bang khởi kiện một bang khác nhưng trước tiên họ phải chứng minh không có nơi nào khác thụ lý vụ kiện.
Điểm thứ ba, vụ kiện dường như được chuẩn bị một cách vội vàng. Ví dụ, đơn kiện cho biết 4 bang bị đơn có tổng số 72 phiếu đại cử tri nhưng trên thực tế chỉ có 62 phiếu đại cử tri.
Thứ tư, bản thân ông Paxton đang gặp những rắc rối pháp lý riêng. Năm 2015, ông Paxton bị truy tố về cáo buộc gian lận chứng khoán và vẫn đang chờ giải quyết. Trong năm nay, có tin là ông bị các trợ lý hàng đầu cáo buộc về một số hành vi sai trái khác
Đến nay, những nỗ lực tại tòa án của ông Trump để thách thức kết quả bầu cử đều thất bại. Giới thân cận của ông Trump đã nhiều lần nói rằng họ muốn cuộc bầu cử được quyết định bởi Tòa Án Tối Cao, ngay cả khi hơn 50 vụ kiện sau bầu cử thất bại ở cấp thấp hơn.
Về phần mình Tòa Án Tối Cao đã từng giáng một đòn cho ông Trump và các đồng minh bằng cách từ chối một đơn kiện đối với kết quả bầu cử tại Pennsylvania./.