Nhắc tới Oppenheimer, nhiều người nghĩ ngay đến bom nguyên tử – loại vũ khí hủy diệt khủng khiếp nhất từ Thế chiến II. Christopher Nolan từng nói như nhiều người cùng thế hệ, ông bị ám ảnh bởi ngày tận thế khi lần đầu tiên nghe đến cái tên này. “Khi khoảng 12, 13 tuổi, chúng tôi tin chắc mình sẽ chết trong một thảm họa hạt nhân. Tôi nghĩ điều đó giống như cách giới trẻ ngày nay cảm nhận về biến đổi khí hậu. Dù có thích hay không cũng phải thừa nhận J. Robert Oppenheimer là người đàn ông quan trọng nhất từng tồn tại”, Nolan đánh giá.

Đạo diễn đem tới một góc nhìn đa chiều về chiến tranh, khoa học cũng như đào sâu vào tâm lý của nhân vật gây tranh cãi trong lịch sử nhân loại. “Ông ấy đã khiến thế giới mà chúng ta đang sống trở nên tốt đẹp hơn, hoặc tồi tệ đi. Câu chuyện về cuộc đời của Oppenheimer cần phải chứng kiến mới có thể tin được”, đạo diễn nói.

Oppenheimer có hai tuyến truyện song song xuyên suốt chiều dài ba tiếng. Đầu tiên là quá trình từ lúc bắt đầu tới lúc Oppenheimer chiêu mộ các nhà khoa học tới Los Alamos ở New Mexico (Mỹ) – nơi đã tạo nên bom nguyên tử. Câu chuyện còn lại là phiên điều trần khi Oppenheimer bị điều tra an ninh. Với một đề tài tưởng như khô khan và liên quan tới các lĩnh vực học thuật như vật lý, hóa học, thiên văn nhưng Christopher Nolan đã khéo léo sử dụng thứ ngôn ngữ điện ảnh rất mềm mại, chút hài hước và có cả trinh thám. Sau cùng, đạo diễn đưa vào phim những day dứt, trăn trở trước một câu chuyện lịch sử để tìm ra những điểm chạm cảm xúc với người xem.

Nhân vật Oppenheimer có một cuộc đời phức tạp. Là một người gốc Do Thái, ông có thời tuổi trẻ chu du khắp châu Âu học hỏi khoa học từ những bộ não uyên bác nhất rồi tới những năm tháng thăng trầm khi ngoại tình, trầm cảm, được coi như người hùng chấm dứt chiến tranh, cuối cùng bị dư luận bới móc đời tư, quá khứ để hủy hoại thanh danh.

Từng hỷ nộ ái ố trong cuộc đời của Oppenheimer được Christopher Nolan đưa lên màn ảnh qua diễn xuất của tài tử Cillian Murphy – người từng đóng vai phụ trong bom tấn Inception của Nolan năm 2010. Từ nhiệt huyết cả tuổi trẻ cho khoa học, những nỗi đau thầm kín cho tới dằn vặt lương tâm trong nhiều giai đoạn cuộc đời Oppenheimer đều được diễn viên người Ireland thể hiện thuyết phục.

Ngay từ những phút đầu tiên, phim mang tới bầu không khí đặc quánh và dồn nén, như thể một quả bom đang chờ phát nổ mà chẳng ai biết rõ khoảnh khắc ấy sẽ đến khi nào. Oppenheimer có nhiều nhân vật, nhiều thoại và nói rất nhanh, đòi hỏi người xem phải tập trung xuyên suốt 180 phút để không bỏ lỡ chi tiết nào. Christopher Nolan đã xây dựng một “bản đồ” toàn diện mà trong đó, mỗi nhân vật khi xuất hiện, những câu thoại hay cả thời khắc được chờ đợi nhất – bom nguyên tử xuất hiện – đều có sự gắn kết chặt chẽ với nhau. Các yếu tố cùng tạo nên một cấu trúc điện ảnh vẫn đi theo nguyên tắc kể chuyện cổ điển của Hollywood nhưng lại có phá cách trong nhịp độ để người xem tự tìm ra những góc nhìn riêng.

Oppenheimer có thể coi là tác phẩm có hệ thống nhân vật “đồ sộ” nhất của Christopher Nolan, với ít nhất là hơn 30 nhân vật đóng vai trò quan trọng và xuất hiện lần lượt bên cạnh nhân vật chính Oppenheimer. Ngoài Cillian Murphy, phim cũng quy tụ dàn sao, từ những người từng làm việc với Nolan ở các tác phẩm trước như Interstellar (Matt Damon và Casey Affleck), The Dark Knight (Gary Oldman) đến những ngôi sao hạng A như Emily Blunt, Robert Downey Jr, Josh Harnett, Florence Pugh, Rami Malek…

Các ngôi sao có người ít, người nhiều đất diễn nhưng đều ghi dấu ấn riêng. Nổi bật trong dàn phụ là Emily Blunt, Robert Downey Jr và Florence Pugh. “Người Sắt” Robert Downey Jr vào vai Lewis Strauss, trong lịch sử là ủy viên sáng lập của Ủy ban Năng lượng Nguyên tử năm 1947 và đóng vai trò then chốt trong việc định hình chính sách hạt nhân thời hậu chiến của Mỹ. Với lối diễn tinh tế bằng ánh mắt, Robert Downey Jr tạo nên một đối trọng với Cillian Murphy – kẻ nóng, người lạnh – và tạo nên tuyến truyện đầy căng thẳng, kịch tính về phiên điều trần 1954.

Nhiều dự đoán sớm trên các chuyên trang điện ảnh cho rằng Cillian Murphy là ứng viên cho giải nam chính, trong khi Emily Blunt và Robert Downey Jr có thể là nữ phụ và nam phụ xuất sắc của mùa giải thưởng điện ảnh năm sau.

Là phim về cha đẻ của bom nguyên tử nhưng Christopher Nolan đào sâu nhiều hơn về những biến động tâm lý sau khi quả bom phát nổ, từ đó nhận thấy một nỗi buồn chiến tranh. “I Am Become Death, the Destroyer of Worlds” (Ta trở thành Thần chết, kẻ hủy diệt thế giới) – câu nói nổi tiếng của Oppenheimer vang lên vào đúng thời khắc quan trọng. Lằn ranh giữa một người hùng và kẻ tội đồ quả thực mong manh. Một người đàn ông bị những khả năng vô hạn của khoa học quyến rũ, lao mình vào cống hiến để kiến tạo tương lai rồi tạo ra một thứ vũ khí có thể hủy diệt nhân loại trong chớp mắt.

Đó là niềm vui, hay nỗi buồn? Chẳng thể có một câu trả lời chính xác tuyệt đối.

Christopher Nolan chọn lối kể chuyện khách quan cho Oppenheimer cùng một cái đầu lạnh, bởi lẽ khoa học sẽ không ngừng được kiến tạo. Ở đó, không có chỗ cho những trái tim yếu mềm.

Là phim thứ 12 trong sự nghiệp của đạo diễn lừng danh Christopher Nolan, Oppenheimer cũng là tác phẩm có thời lượng dài nhất (180 phút), tiếp nối chủ đề Thế chiến II từ Dunkirk (2017). Sau hai tuần chiếu toàn cầu và đạt doanh thu gần 600 triệu USD, trở thành phim đề tài thế chiến ăn khách nhất mọi thời, Oppenheimer ra mắt khán giả Việt Nam ngày 11/8.

Đúng dự đoán của giới chuyên môn và khán giả, Oppenheimer càn quét Oscar, thắng hạng mục gồm: Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc, Nam chính – phụ, Dựng phim, Nhạc phim và Quay phim xuất sắc. Hollywood Reporter bình luận giải Phim hay nhất và Đạo diễn xuất sắc mang về cho Christopher Nolan buổi tối khó quên bởi lần đầu ông liên tiếp đoạt hai hạng mục quan trọng của Viện Hàn lâm.

Oppenheimer cũng giúp “hóa giải lời nguyền 20 năm cho các phim bom tấn đoạt Phim hay nhất”. Theo đó, tác phẩm thu về 957 triệu USD tại phòng vé toàn cầu, doanh thu cao nhất so với các phim từng đoạt hạng mục này, chỉ xếp sau The Lord of the Rings: The Return of the King năm 2004 (thu 1,15 tỷ USD, thắng Oscar 2004).

Trong cuộc đua đạo diễn năm nay, Nolan được đề cử cùng Justine Triet (Anatomy of a Fall), Martin Scorsese (Killers of the Flower Moon), Yorgos Lanthimos (Poor Things) và Jonathan Glazer (The Zone of Interest). Theo Variety, bất chấp sự cạnh tranh gay gắt, Nolan là cái tên thường xuyên được các lễ trao giải tôn vinh, như BAFTA, Giải thưởng Hiệp hội Đạo diễn Mỹ và Quả Cầu Vàng 2024. “Với chiến thắng ở Oscar, Oppenheimer hoàn thành một mùa giải đầy ấn tượng”, People viết.

Theo Hollywood Reporter, chất lượng đề cử hạng mục quan trọng – Phim hay nhất – khá đồng đều. Oscar lần thứ 96 đánh dấu lần đầu tiên các bộ phim tranh giải hạng mục phải đáp ứng hai trong bốn tiêu chuẩn do Viện Hàn lâm đặt ra, nhằm khuyến khích sự công bằng trong nền công nghiệp điện ảnh, phản ánh đa dạng sắc tộc, giới tính, tôn trọng nhóm người yếu thế trong xã hội.

Ở các liên hoan phim, American Fiction, The Holdovers được giới phê bình đánh giá cao. Past Lives thắng giải phim độc lập Gotham Awards. Anatomy of a Fall và The Zone of Interest lần lượt đoạt Cành Cọ Vàng và giải Grand Prix Liên hoan phim Cannes 2023, trong khi Poor Things thắng Sư Tử Vàng Liên hoan phim Venice.

Trừ Killers the Flower Moon, Past Lives và Maestro trắng tay ở Oscar, các phim còn lại đều nhận giải thưởng ở một số hạng mục. Trong đó, Poor Things đoạt bốn tượng vàng Nữ chính xuất sắc (Emma Stone), Làm tóc và trang điểm xuất sắc, Thiết kế sản xuất xuất sắc, Thiết kế trang phục xuất sắc. The Zone of Interest theo sau với hai giải Phim quốc tế hay nhất và Âm thanh xuất sắc.

Mùa giải năm nay không tránh khỏi ồn ào, tranh cãi. Việc Margot Robbie và Greta Gerwig lần lượt bị loại ở hạng mục Nữ chính xuất sắc và Đạo diễn xuất sắc khiến không ít khán giả tiếc nuối.

Khác với không khí trao giải yên bình năm ngoái, lễ năm nay gây chú ý khi John Cena khỏa thân trước lúc trao giải Thiết kế trang phục xuất sắc. Theo Variety, MC Jimmy Kimmel và John Cena lên kịch bản thực hiện trò đùa này để gợi lại khoảnh khắc kinh điển tương tự ở lễ trao giải Oscar 1974. Năm đó, một người đàn ông khỏa thân cũng chạy lên sân khấu khi David Niven đang giới thiệu về minh tinh Elizabeth Taylor. Khỏa thân làm gián đoạn các sự kiện công cộng từng là xu hướng thể hiện cá tính và phong cách sống tự do của nhiều người ở Mỹ thập niên 1970. Trong khán phòng, khán giả bật cười với tình huống. Tuy nhiên, một số người cho rằng trò đùa của Cena phản cảm và kém duyên.

Ở phần trao giải Phim hay nhất, Al Pacino bỏ qua việc đọc công bố đề cử. Theo truyền thống, người công bố thường sẽ nêu tên ứng viên trước khi gọi tên người chiến thắng. Tài tử mở phong bì và chỉ nói: “Mắt tôi nhìn thấy Oppenheimer“.

Hollywood Reporter nhận định việc Al Pacino không đọc tên đề cử làm giảm đi sự hồi hộp, khiến những tác phẩm khác cùng hạng mục thiếu phần được vinh danh. Trên mạng xã hội X, một tài khoản bình luận: “Ước gì Al đọc tên tất cả phim được đề cử. Tôi rất mong những khoảnh khắc chờ đợi căng thẳng như thế”. Một người khác nói: “Thật là một cách công bố giải thưởng phản cảm”.

Theo Variety, trước khi Oscar diễn ra vài phút, hàng trăm người biểu tình chặn một đoạn đường chính của Hollywood dẫn tới thảm đỏ Oscar, gây tắc nghẽn giao thông, khiến nhiều khách mời không đến đúng giờ trao giải. Họ tuần hành trên đường phố và lái những chiếc xe buýt trường học phủ cờ Palestine, vì vậy, buổi lễ bắt đầu muộn.

Hôm 9/2, đồng biên kịch Luca (2021) – Simon Stephenson – tố cáo tác phẩm The Holdovers – đề cử Phim hay nhất Oscar 2024 – có nhiều điểm tương đồng với kịch bản Frisco của mình. Simon cho biết toàn bộ cốt truyện, cấu trúc, trình tự, cảnh, nội dung hành động và đối thoại từng dòng, nhân vật, cốt truyện, mối quan hệ, chủ đề và giai điệu trong Frisco trùng khớp với chi tiết trong phim của đạo diễn Alexander Payne. Hiện đạo diễn Alexander Payne và biên kịch David Hemingson chưa phản hồi về sự việc.

Oscar 2024 diễn ra trong thời điểm Hollywood hỗn loạn, các dự án ít được sản xuất do ảnh hưởng từ cuộc đình công và sự phát triển của nền tảng chiếu phim trực tuyến. Trong 5 năm qua, các công ty Hollywood dành phần lớn để tung ra các sản phẩm chiếu trên Netflix, Disney+, Paramount+, Peacock hoặc Max. Tuy nhiên, tình hình kinh tế ảm đạm khiến nhiều nhà đầu tư lo ngại về lợi nhuận thu được.

Quế Chi