Nguyễn Đình Cống
3-10-2019
Trung, Hiếu, Tiết, Nghĩa là bốn đức tính được Đạo Nho đề cao từ trên hai ngàn năm. Đến nay khái niệm về Trung đã biến đổi nhiều. Từ chỗ Trung với Vua, chuyển thành Trung với Nước và Trung với Đảng. Trung với vua là gốc, có từ xưa, khái niệm “trung với đảng” là mơ hồ, do ai đó vì xu nịnh mà buột miệng nói ra, rồi những kẻ khác vì kém trí tuệ và cuồng Đảng mà hùa vào, hoặc có người biết sai mà không nói.
Trung là một lòng, một dạ đi theo, làm theo mệnh lệnh, mong muốn, ý chí của một người nào đó, thà chịu chết chứ không làm trái lại. Người ấy là vua chúa, là ông chủ. Gốc gác là Trung Quân, Ái Quốc.
Tại sao “trung với vua” là khái niệm chặt chẽ còn “trung với đảng” là khái niệm mơ hồ? Vì rằng vua là một con người cụ thể, còn đảng là một tổ chức, đóng vai trò công cụ (tôi đã viết và công bố bài: Phải chăng đảng chỉ là công cụ, ngày 9/9/2019).
Gốc là Trung Quân. Thời thế đổi thay, Quân (Vua, Hoàng đế) bị đánh đổ, nhưng người ta tưởng rằng Trung là đức tính tốt cần giữ lại. Thế là họ nghĩ ra và phổ biến khái niệm Trung với Nước (hoặc Trung với Tổ Quốc, sau còn thêm Hiếu với Dân). Thời quân chủ cũng như ở nhiều nước cộng hòa, người ta chỉ nói Yêu Nước, bảo vệ Đất Nước mà không nói Trung với Nước. Vì sao vậy? Vì đó là sự gán ghép nghe không được chuẩn. Trung chủ yếu là đối với một con người.
Rất cần phân biết Đất Nước (nói chung) và những con người sồng trên đất nước ấy, nhờ vào đất nước ấy. Nếu Trung với Nước nghe đã không chuẩn, thì Trung với Đảng là sự bịa đặt khái niệm. Đối với Đảng và Đất Nước, đúng ra chỉ dùng khái niệm Trung thành. Có lẽ mang máng hiểu được điều này nên ĐCSVN không kêu gọi toàn Đảng, toàn Dân Trung với Đảng mà chỉ dành cho Quân đội Nhân dân.
Chữ Trung dùng riêng có nghĩa thiêng liêng, còn chữ kép Trung Thành dùng để chỉ thái độ trước sau như một, giữ vững cam kết.
Đảng là công cụ của những người lập ra nó hoặc đứng đầu nó để hoạt động chính trị. Phải chăng Trung với Đảng là trung với những con người ấy. Vì thế mà đối với ĐCSVN có người muốn phân biệt thành đảng của Hồ Chí Minh và đảng của Nguyễn Phú Trọng. Thực ra hai đảng này chỉ khác nhau về chất lượng đảng viên, còn chính cương, điều lệ giống nhau.
Đảng chính trị cầm quyền ở các nước dân chủ không bao giờ đòi hỏi dân chúng trung thành với họ, không yêu cầu quân đội trung với họ, chỉ cầu mong dân chúng ủng hộ họ mà thôi. Mà để được ủng hộ, việc trước tiên cần chứng tỏ là không độc tài.
Các đảng cách mạng trong thời kỳ hoạt động bí mật rất cần đòi hỏi đảng viên trung thành. Khi đảng cách mạng đã nắm chính quyền và với các đảng chính trị cầm quyền thì yêu cầu trung thành có thể không cần đặt ra. Chỉ có các thể chế độc tài, luôn luôn lo sợ nhân dân chống lại mới bắt buộc người ta trung thành. Đã không cần “Trung thành” thì có lẽ nào lại bắt người ta “Trung”.
Phải chăng Trung với Đảng là một chiêu trò của ĐCSVN áp đặt cho Quân đội, nhằm củng cố sự độc tài toàn trị. Ở Đại hội XIII sắp tới liệu có đại biểu nào dám mạnh dạn nêu ra và đề nghị bãi bỏ yêu cầu này, xóa bỏ khái niệm sai trái này.