Sự ủng hộ bền bỉ của phe Cộng hòa đối với cựu Tổng thống Donald Trump, ngay cả sau vu bạo loạn tại Điện Capitol và vụ xử luận tội ông lần thứ hai, khiến một số thành phần bảo thủ tự hỏi đảng này có còn chỗ cho họ hay không.
“Đảng Cộng hòa hiện đang thực sự ở chỗ tối tăm,” bà Olivia Troye, một cựu phụ tá của nguyên Phó Tổng thống Mike Pence, nói. Bà cho biết bà và những người khác như bà hiện đang cảm thấy “vô gia cư” về mặt chính trị.
Bà Troye, từ chức để phản đối cách thức chính quyền ông Trump đối phó với đại dịch virus corona, hiện là giám đốc của Dự án Trách nhiệm Cộng hòa vừa thành lập. Đây là một ủy ban hành động chính trị nhắm lật đổ những đồng minh của ông Trump và bầu chọn những người “bảo thủ nguyên thuỷ.”
“Tôi không nói chúng tôi sẽ phục hồi đảng Cộng hòa một sớm một chiều; chúng tôi còn lâu mới tới đó,” bà nói. “Chúng tôi đang nhìn đến vài năm nữa tìm xem hường nào đảng muốn đi theo.”
Đảng đang trải qua một rạn nứt quan trọng với việc ông Trump chỉ trích lãnh tụ khối thiểu số tại Thượng viện, Mitch McConnell, chỉ vài ngày sau khi lãnh đạo hàng đầu của đảng Cộng hòa bỏ phiếu tha bổng ông Trump trong phiên xử luận tội.
Hôm 16/2, ông Trump gọi ông McConnell là một chính trị gia “ủ rũ, khắc khổ,” thúc đẩy đảng viên Cộng hòa trong Thượng viện tìm một lãnh đạo mới và dọa sẽ ủng hộ những đối thủ của các nghị sĩ Cộng hòa hiện nay trong cuộc bầu cử tới.
Dù ông McConnell bỏ phiếu “không có tội” trong vụ xử luận tội ông Trump vào tuần trước, nhưng sau đó ông chỉ trích gay gắt cựu Tổng thống tại diễn đàn Thượng viện rằng dĩ nhiên ông Trump “có trách nhiệm về mặt thực tế và đạo đức trong việc gây nên những biến cố” vào ngày 6/1, khi đám đông ủng hộ viên của ông Trump xông vào Điện Capitol lúc Thượng Viện phê chuẩn chiến thắng bầu cử của ông Joe Biden thuộc đảng Dân chủ.
Trong khi đó, 7 thượng nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu buộc tội ông Trump xúi giục bạo loạn hiện bị chỉ trích nặng nề trong nội bộ đảng.
Thượng nghị sĩ Richard Burr thuộc bang North Carolina và Bill Cassidy, bang Louisiana, đã chính thức bị đảng Cộng hòa tại tiểu bang liên hệ bỏ phiếu khiển trách. Thượng nghị sĩ Pat Toomey thuộc Pennsylvania và Susan Collins, tiểu bang Maine, cũng đang đối mặt với đe dọa khiển trách.
Việc đấu đá nội bộ diễn ra trong lúc các cuộc thăm dò cho thấy ông Trump vẫn là một lực lược đáng kể trong đảng Cộng hòa. Cuộc thăm dò của Quinnipiac công bố ngày 15/2 cho thấy 75% đảng viên Cộng hòa nói muốn thấy cựu Tổng thống đóng một vai trò quan trọng trong đảng.
Đảng Cộng hòa rạn nứt
Vào ngày 15/2, ban biên tập của tờ Wall Street Journal, một tờ báo bảo thủ do đồng minh của ông Trump là ông Rupert Murdoch làm chủ, cảnh báo là ông Trump sẽ chia rẽ đảng.
Cựu cố vấn tranh cử của ông Trump, ông Jason Miller, bác bỏ những dấu hiệu là có sự rạn nứt trong đảng.
Đối với những người tin rằng chủ nghĩa Trump bám rễ quá sâu, thì có những cuộc thảo luận về một đảng thứ ba. Ông Evan McMullin, một đảng viên Cộng hòa ra tranh cử tổng thống năm 2016 trong tư cách một ứng cử viên độc lập, đang dẫn đạo các cuộc thảo luận với các nhà lập pháp đã nghỉ hưu và các giới chức trong đảng.
Một đảng mới do những đảng viên Cộng hòa chống ông Trump thành lập có thể làm thay đổi cuộc chơi, ông David Baker, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu về Quốc hội và Tổng thống tại Trường đại học American, nói.
“Đảng có thể bắt đầu chiếm được từ 15 đến 20% số phiếu tại một vài nơi,” ông Barker nói, và những người còn lại trong Đảng Cộng hòa của ông Trump sẽ “bắt đầu bị đè bẹp hoàn toàn.”
Ủy ban Điều tra Bạo loạn Điện Capitol
Dù ông Trump được tha bổng, nhưng hành động của ông sẽ chắc chắn còn là trọng tâm vào lúc Hạ viện tiến tới việc thành lập một ủy ban độc lập để điều tra vụ vây hãm Điện Capitol- tương tự như ủy ban nghiên cứu vụ tấn công ngày 11/9 trong 15 tháng và đưa ra một phúc trình toàn diện dẫn đến những thay đổi trong luật pháp nước Mỹ và khung cảnh làm việc để đối phó với khủng bố.
Một số nhà lập pháp Cộng hòa đã ra chỉ dấu ủng hộ ủy ban này. Về phần đảng Dân chủ, ủy ban có thể giúp quy trách cho ông Trump và tiết lộ những tin tức có thể làm giảm bớt ảnh hưởng của ông vào lúc nước Mỹ tiến đến cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm 2022.
Ông Thomas Kean, đảng viên Cộng hòa và là cựu chủ tịch ủy ban 11/9, công bố lời kêu gọi lưỡng đảng thành lập một ủy ban điều tra vụ vây hãm Điện Capitol, nói mục tiêu không nên là quy trách cho cựu Tổng thống.
“Đây không phải là một ủy ban để quy trách nhiệm cho Tổng thống Trump,” ông Kean nói. “Đây là một ủy ban tìm hiểu sự kiện để ngăn ngừa sự việc diễn ra lần nữa.”
Nếu Quốc hội soạn thảo nghị quyết theo lưỡng đảng và chỉ định những người, nam cũng như nữ, đặt đất nước trên hết, ông Kean nói, thì không ai có thể lập luận rằng đây là việc trả thù ông Trump.
Điều tra hình sự
Sự chú ý của truyền thông xuất phát từ những vụ điều tra hình sự, những yêu cầu dân sự và những vụ kiện phỉ báng do hai phụ nữ cáo buộc ông Trump tấn công tình dục cũng có thể quyết định ông Trump sẽ tiếp tục ảnh hưởng lên chính trị của Đảng Cộng hòa như thế nào.
Hiện nay ông Trump vẫn còn được ưa chuộng trong đảng của ông. Theo thăm dò của MorningConsult/Politico, công bố ngày 16/2, hơn một nửa đảng viên Cộng hòa ủng hộ ông Trump trong cuộc bầu cử sơ bộ nếu ông Trump ra ứng cử Tổng thống lần nữa.
“Ông Trump là hiện tại và tương lai của đảng Cộng hòa,” ông Miller, cựu cố vấn của ông Trump, nói. “Không thành vấn đề nếu các cơ quan chính trị truy đuổi ông, dù đó là Cộng hòa hay Dân chủ, Tổng thống không lùi bước.”
Vào ngày 16/2, dân biểu Dân chủ Bennie Thompson và tổ chức dân quyền NAACP kiện ông Trump, luật sư của ông Trump là ông Rudy Giuliano, và hai tổ chức cực hữu Proud Boys và Oath Keepers về vai trò của họ trong cuộc tấn công 6/1. Ông Trump cũng đối phó với 2 vụ kiện mới tại Georgia về những cú điện thoại ông gọi cho các giới chức trong đó dường như ông gây áp lực để đảo ngược kết quả cuộc bầu cử.
Ông cũng đang đối mặt với điều tra hình sự tại New York về cáo buộc gian lận thuế và bảo hiểm.
Thật khó mà nói là liệu những việc này có ảnh hưởng đến tương lai chính trị của ông Trump hay không, ông Barker nói và nhấn mạnh rằng đảng Cộng hòa vẫn gắn kết với ông Trump dù ông thất cử hay đang bị nhắm mục tiêu điều tra.
“Tôi sẽ nói rằng ông ấy có thể vẫn trụ được và vẫn có ảnh hưởng trừ khi những cuộc điều tra hình sự buộc tội ông và ông vào tù,” ông Barker nói./.
Xem thêm loạt bài về đề tài này: Hậu Trump: Tranh cãi trong Đảng Cộng hòa