Âm hưởng

An nhiên

Cuộc sống an nhiên chính là đi tìm sự yên bình trong tâm hồn khiến nó luôn luôn thư thái, không có muộn phiền và toan tính.

An nhiên tự tại

Sống không tham sân si, không để bản thân dính bụi trần. Mang thái độ dứt khoát và độc lập khỏi tiền tài danh vọng để có thể tự do cảm nhận từng chi tiết, từng khoảnh khắc tuyệt vời của cuộc sống này mà không cần nghĩ ngợi lo toan điều gì.

Anh hào 

(Từ cũ, Văn chương) anh hùng, hào kiệt (nói chung)

“Đường đường một đấng anh hào, Côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài.” (TKiều)

Đồng nghĩa: anh kiệt

Ăn cỗ

1. Dự một bữa ăn trọng thể nhân một dịp gì. to make a scene, such as by lying on the floor, in order to indulge one’s whim, claim damage, etc.; to throw a tantrum

   Ăn cỗ đi trước, lội nước đi sau. (tục ngữ)

   Ăn vạ

   Ở ỳ, nằm ỳ ra để đòi cho kì được hoặc để bắt đền.

   Không vừa ý, thằng bé nằm lăn ra ăn vạ.

   Ba láp

   (Phương ngữ, Khẩu ngữ) không đứng đắn, không có nghĩa lí gì

   nói toàn chuyện ba láp

   Đồng nghĩa: bá láp

   Bá quyền 

   1. Quyền một mình chiếm địa vị thống trị.

   Bạn vong niên 

   bạn chênh lệch về tuổi tác, nhưng thân thiết, đồng cảm với nhau như bạn bè cùng trang lứa.

   Báng bổ 

   chế giễu, bài bác cái mà người khác cho là linh thiêng

   báng bổ thần thánh

   ăn nói báng bổ

Bàng bạc 

Bản địa

Người bản địa hay thổ dân dùng để chỉ những quần thể người sống nguyên thủy và đầu tiên hay là lâu đời tại một địa phương nào đó.

địa phương nơi sở tại

dân bản địa

nền văn hoá bản địa

Bản xứ

thường được dùng với người, nói về người dân nước đó, hay một nước thuộc địa.

Dân bản xứ.
Chính sách thực dân đối với người bản xứ.

Bảng lảng

(ánh sáng) lờ mờ, chập chờn, không rõ nét

“Trời chiều bảng lảng bóng hoàng hôn, Tiếng ốc xa đưa vẳng trống dồn.” (BHThQuan; 1)

Bạo hành

hành động bạo lực tàn ác

lên án nạn bạo hành trẻ em

Bạo lực

sức mạnh dùng để cưỡng bức, trấn áp hoặc lật đổ

dùng bạo lực trấn áp

đấu tranh bằng bạo lực

Bát nháo 

(Khẩu ngữ) hết sức lộn xộn, lung tung

ăn nói bát nháo

Bánh oản 

Bánh oản hay còn gọi là bánh in, là món bánh được làm từ các loại bột dùng để đưa ra cúng Phật, cúng tổ tiên ông bà trong những dịp lễ Tết, giỗ,…Bánh oản cũng có rất nhiều chủng loại: bánh oản bột nếp, bánh oản bột huỳnh tinh, bánh oản bột đậu xanh, bánh oản bột đậu quyên, bánh oản bột đậu ván, bánh oản hạt sen trần… Bột sau khi làm chín được in và tạo hình bằng các khuôn và thường có hoa văn chữ Thọ, chữ Lễ, chữ Phúc, hay hình hoa sen và trái đào tiên…Đặc trưng của bánh oản là thường được gói bằng giấy gương ngũ sắc nên một số miền còn gọi món bánh này là bánh ngũ sắc.

Bảo bối

vật báu có phép lạ trong truyện thần thoại hoặc vật quý giá cần được trân trọng, giữ gìn

bảo bối của gia tộc

Đồng nghĩa: bảo vật, báu vật, bửu bối

Bảo hành 

(cơ sở sản xuất hoặc bán ra mặt hàng) cam kết sửa chữa miễn phí những lỗi hỏng hóc, nếu có, trong một thời hạn nhất định

máy được bảo hành hai năm

hết thời hạn bảo hành

Bất công

không công bằng

đối xử bất công

Bất đắc dĩ 

(làm việc gì) ở trong cái thế không muốn chút nào mà vẫn phải làm

việc bất đắc dĩ

từ chối không tiện, bất đắc dĩ phải nhận

Đồng nghĩa: cùng bất đắc dĩ, cực chẳng đã, vạn bất đắc dĩ, reluctant, unwilling

Bất cập 

Bệnh trầm kha 

Thói, tật, tình trạng xấu nghiêm trọng kéo dài, khó chữa, khó giải quyết

tham nhũng đã trở thành căn bệnh trầm kha

Bi luỵ

(Văn chương) buồn rơi nước mắt; buồn thương một cách yếu đuối

tình cảm bi luỵ

Bi tráng 

(Văn chương) vừa có tính chất bi ai, vừa có tính chất hùng tráng

bài ca bi tráng

Đồng nghĩa: bi hùng

Biệt tăm biệt tích

hoàn toàn không còn thấy tăm hơi, tung tích đâu cả

đi biệt tăm biệt tích

Đồng nghĩa: mất tăm mất tích

(ngôn ngữ) biểu hiện tình cảm, cảm xúc

ngôn ngữ giàu sức biểu cảm

Biểu dương 

Biểu kiến 

(hiện tượng) có vẻ như vậy, nhưng thật ra không đúng như những gì ta thấy hoặc đo được
chuyển động biểu kiến của Mặt Trời.

Bôi bác

Bội bạc

không nhớ ơn nghĩa, làm những việc sai trái, không xứng với công ơn, tình nghĩa

con người bội bạc

ăn ở bội bạc

Đồng nghĩa: bạc bẽo, bạc tình, bội nghĩa

Trái nghĩa: chung thuỷ, có nghĩa, thuỷ chung

Bồi hồi

ở trong trạng thái có những cảm xúc, ý nghĩ trở đi trở lại, làm xao xuyến không yên (thường là khi nghĩ đến việc đã qua)

trong dạ bồi hồi

“Lòng chàng nghĩ lại bồi hồi, Trước tuy còn giận sau rồi lại thương.” (QÂTK)

Bôn ba

đi đây đi đó, chịu nhiều gian lao, vất vả (để lo liệu công việc)

bôn ba nơi xứ người

cuộc sống bôn ba

Bố cáo

thông báo rộng rãi cho mọi người biết

Bộc trực

có tính nghĩ sao nói vậy một cách thẳng thắn

ăn nói bộc trực

tính khí bộc trực, thẳng thắn

Đồng nghĩa: trực tính

Bỗ bã 

Bức Tranh Vân Cẩu 

Mây và chó, chỉ sự thay đổi mau chóng ở đời. Do hai câu thơ của Đỗ Phủ đời Đường: Trên trời có đám mây nổi trông như cái áo trắng, phút chốc bỗng biến thành con chó xanh. Cung oán ngâm khúc : » Bức tranh vân cẩu vẽ người tang thương «.

Bươn chải

vật lộn một cách khó nhọc, vất vả (thường để kiếm sống)

cuộc sống bươn chải

Bù khú 

(Thông tục) chuyện trò tâm sự hoặc cười nói đùa vui với nhau một cách tâm đắc, thích thú và thường kéo dài.

Cải táng 

Động từ  

lấy hài cốt dưới mộ lên để chuyển đi chôn ở nơi khác (theo phong tục)

Cám cảnh

động lòng thương cảm trước một cảnh ngộ

“Vịt nằm bờ mía rỉa lông, Cám cảnh thương chồng đi học đường xa.” (Cdao)

Cảm thán

biểu lộ tình cảm, cảm xúc.

Can qua

(Từ cũ, Văn chương) mộc và giáo; chỉ chiến tranh, về mặt giết chóc, loạn lạc

“Bao giờ dân nổi can qua, Con vua thất thế, lại ra ở chùa.” (Cdao)

Cát cứ 

chia cắt lãnh thổ để chiếm giữ và lập chủ quyền riêng, không phục tùng chủ quyền trung ương

mỗi người cát cứ một phương

trước đời Đinh, mười hai sứ quân chia nhau cát cứ mỗi vùng

Căn đế

Rễ cây và cuống hoa quả.
Cơ sở, căn cứ.

Thâm căn cố đế

Cái gì đã vững chắc ( rễ sâu cuốn vững ).

Cánh hẩu 

(Từ cũ, Khẩu ngữ) bạn bè tụ tập kết giao với nhau, thường là để chơi bời hoặc làm những việc không chính đáng

tụ tập bọn cánh hẩu để đánh chén

Cát tường

một từ gốc Hán: Cát ( hay còn gọi Kiết) có nghĩa là tốt, tường có nghĩa là phước/ lành hay điều lành. Cát tường ý nói đến đến những điều may mắn, tốt lành.

Cẩm nang

Cầu thị  

Cầu :cần ,muốn ,tìm tòi đòi hỏi ,mong muốn 視　; Thị : nhìn ,quan sát. Cầu thị có nghĩa là mong muốn mở rộng tầm nhìn. progressive

Cấu thành

làm thành, tạo nên

các bộ phận cấu thành của nền kinh tế

yếu tố cấu thành tội phạm

Chân chất 

bộc lộ bản chất tốt đẹp đúng nguyên như tính chất tự nhiên vốn có, không che đậy, giả dối

người nông dân chân chất

một vẻ đẹp chân chất

Đồng nghĩa: chất phác 

Chấn hưng

Làm cho nổi lên hơn trước; Làm cho thịnh vượng hơn trước. Chấn hưng công nghiệp.

Chấp chới

Chấp trước 

giữ chặt lấy, không chấp nhận khác đi, cũng có nghĩa là không chịu buông bỏ.

Chẻ tre

(thế thắng) dồn dập và dễ dàng (ví dễ như chẻ thanh tre). thế chẻ tre

Chi li 

Tính từ

Chiếm dụng

chiếm lấy và sử dụng một cách trái phép

chiếm dụng vỉa hè làm nơi buôn bán

chiếm dụng ruộng đất của nông dân

Chiết trung

(Ít dùng) (phương pháp nghiên cứu hoặc giải quyết vấn đề) dung hoà, thường là một cách khiên cưỡng, các ý kiến khác nhau cho gọi là vừa phải

một ý kiến có tính chất chiết trung

Chiết khấu 

(trong mua bán) giảm một số phần trăm giá quy định

tăng chiết khấu bán lẻ

sách được bán với chiết khấu 30%

Chiêu tuyết

Rửa sạch oan ức

Chín chắn

thận trọng, không nông nổi, không bộp chộp

suy nghĩ chín chắn

càng lớn, nó càng chín chắn hơn

Chính phủ

cơ quan hành pháp và hành chính cao nhất của một nước, thực hiện công việc quản lí nhà nước ở cấp trung ương

thủ tướng chính phủ

dự án được chính phủ phê duyệt

Chính quyền

Chỉnh

Chỉnh lý

Sửa đổi, sắp đặt lại cho đúng hơn, gọn gàng hơn.

Chỉnh lý bảng thống kê.

Choán

Chóp bu 

(Khẩu ngữ) người hoặc nhóm người đứng đầu, có địa vị, cấp bậc cao nhất

cơ quan chóp bu

các nhân vật chóp bu trong nghị viện

Chông chênh

không vững chãi, không ổn định vì không có chỗ dựa chắc chắn

đứng chông chênh

lập luận chông chênh

Đồng nghĩa: chênh vênh

Chuẩn y

(Trang trọng) (cấp trên) đồng ý cho thực hiện (đúng như cấp dưới đề nghị hoặc dự thảo)

kế hoạch đã được cấp trên chuẩn y

Đồng nghĩa: duyệt y, phê chuẩn, phê duyệt, ưng chuẩn 

Chuyên cần

rất chăm chỉ, siêng năng một cách đều đặn

lao động chuyên cần

chuyên cần học tập

Đồng nghĩa: cần cù

Chuyền

Chuyển dạ 

quá trình diễn ra trong giai đoạn cuối của thai kỳ làm cho thai nhi và bánh nhau được đưa ra khỏi buồng tử cung qua đường âm đạo của người mẹ. Labour, Wehen 

Chưng hửng 

ngẩn ra vì bị mất hứng thú đột ngột do sự việc lại xảy ra trái với điều mình đang mong muốn và tin chắc

chưng hửng vì bị từ chối bất ngờ

mặt chưng hửng

Đồng nghĩa: châng hẩng, tâng hẩng, tưng hửng

Chứng từ 

các văn bản giấy tờ ghi lại nội dung của một sự kiện giao dịch, một nghiệp vụ phát sinh, bằng chứng về việc chi thu, xuất nhập.

Con tạo

(Từ cũ, Văn chương) tạo hoá (với ý trách móc, oán hận)

“Cũng liều nhắm mắt đưa chân, Mà xem con Tạo xoay vần đến đâu!” (TKiều)

Đồng nghĩa: hoá công, hoá nhi, hồng quân

Cơ địa

Cơ địa (Host factor: Tác nhân vật chủ) là thuật ngữ y học đề cập đến đặc điểm của cá nhân hoặc của từng cá thể động vật có ảnh hưởng đến tính mẫn cảm đối với bệnh tật, đặc biệt là so với các cá nhân hoặc cá thể khác.

Cơ man 

số lượng rất nhiều, không biết chính  xác là bao nhiêu. Ngày mùa, nhà cơ man là thóc.

Cơ ngơi

toàn bộ nói chung nhà cửa, ruộng đất và những tài sản khác đã gây dựng được

xây dựng cơ ngơi

một cơ ngơi bề thế

Cơ nhỡ 

(Khẩu ngữ) không may gặp cảnh khó khăn, túng thiếu

giúp đỡ nhau lúc cơ nhỡ

gặp khó khăn, cơ nhỡ

Đồng nghĩa: cơ lỡ

Cơi nới 

Nới cho rộng thêm chút ít 

Cố hữu

Bạn cũ.
Lả lơi bên nói bên cười, bên mừng cố hữu, bên mời tân lang (Bích câu kỳ ngộ)

Tính từ
Sẵn có từ lâu.
Đức tính cố hữu của dân tộc ta
Thuộc một cách tự nhiên, không thể tách khỏi.
Chuyển động là tính chất cố hữu của vật chất.

Cố nhân

Công bộc 

người đầy tớ chung của mọi người

cán bộ là công bộc của dân

Công khai

không giữ kín, không giấu giếm mà để cho mọi người đều có thể biết

phiên toà xét xử công khai

công khai tài chính

Trái nghĩa: bí mật

Công sự

tên gọi chung các công trình quân sự dùng để chiến đấu và phòng tránh như hầm, hào, hố, v.v.

đào công sự

Cổ lai hy 

Tuổi thọ hiếm có hay thất thập cổ lai hy: Nói về tuổi 70, ngày xưa cho là tuổi thọ hiếm có.

Cử hành

tiến hành một cách trang nghiêm

hôn lễ được cử hành trọng thể

cử hành tang lễ

Của nả 

(Khẩu ngữ) như của cải

trong nhà chẳng có của nả gì!

Cục bộ

Cúc cung tận tụy

1. Dốc hết lòng hết sức làm tròn bổn phận.

   hết lòng cúc cung tận tụy trong công việc

Cung khai 

khai những gì đã làm, đã biết, khi bị hỏi cung

lời cung khai của tội nhân

Cung nghinh 

Tiếp rước trọng thể.

Cung phụng

Cung ứng 

 Cung hay cung ứng (supply) là lượng hàng hóa hoặc dịch vụ mà một doanh nghiệp hay một ngành có khả năng và sẵn sàng bán ra.

cung cấp đáp ứng nhu cầu, thường là của sản xuất, hoặc của hành khách phòng cung ứng vật tư

Cưu mang

Cúc dục

(Từ cũ) nuôi nấng dạy dỗ từ thuở bé

“Ơn cha ba năm cúc dục, Nghĩa mẹ chín tháng cưu mang.” (Cdao)

Da diết

(tình cảm) thấm thía và day dứt không nguôi

buồn da diết

nỗi nhớ ngày càng da diết

Dạ khúc

khúc nhạc đêm. Mộ khúc: khúc nhạc chiều

Dãn

Di căn 

(quá trình bệnh lí) truyền sang bộ phận hoặc cơ quan khác của cơ thể ở xa ổ bệnh đầu tiên

ung thư đã đến giai đoạn di căn

Di lí

chuyển đến nơi khác để xử lí

vụ án đã được di lí lên tỉnh

Diêm dân  

dân sống bằng nghề làm muối.

Doanh số

tổng số tiền doanh nghiệp thu được trong một khoảng thời gian nhất định.

Doanh thu

doanh thu không chỉ bao gồm số tiền lợi nhuận thu được từ bán hàng. Mà còn bao gồm cả các lợi ích hoạt động đầu tư (chẳng hạn như cổ phiếu, trái phiếu, cho vay, chứng chỉ quỹ…), hoạt động cho thuê tài sản, lãi suất ngân hàng…

Doanh thu = doanh số – phí giảm giá – chiết khấu – hàng bị trả lại

Dơ dáng

Trơ trẽn, không biết xấu hổ.

Cô kia mặt trẽn, mày trơ, vàng đeo, bạc quấn cũng dơ dáng đời. (ca dao)

Dôi dư 

Thừa ra, không dùng đến

Du thủ du thực

chơi bời lêu lổng, không có nghề nghiệp

Xem Lưu manh và du thủ du thực

Dung nạp

nhận cho tồn tại trong phạm vi thuộc quyền tác động của mình

không dung nạp những kẻ đớn hèn

Đồng nghĩa: thu nạp

Dung tục  

tầm thường và thô thiển, không tinh tế, không tế nhị lời lẽ

Dung túng

(người, bộ phận có trách nhiệm, quyền hành) không ngăn chặn hành vi sai trái của người khác, để cho tha hồ làm bậy

dung túng cho tay chân làm càn

dung túng cho kẻ phản nghịch

Đại trà 

trên diện tích rộng, với quy mô lớn

Đàn hặc

Đành hanh

Đào hoa

(đàn ông) có duyên, được nhiều phụ nữ yêu mến

số đào hoa

Đày ải

Đánh giáp (sáp) lá cà 

(Từ cũ) ruộng vườn, trang trại của quý tộc.

Điền viên

truyền dạy cho con cháu những điều hay lẽ phải phù hợp với gia đình và đạo lý của xã hội

Gia phả

có gia phả để biết công đức của tổ tiên, quá trình tạo dựng dòng họ để giáo dục các thành viên trong gia đình, gia tộc…

Gia pháp 

phép nhà, là những điều trong gia giáo, gia đạo, gia huấn nâng lên thành những điều được coi như phép tắc luật lệ trong gia đình, gia tộc

Xem Khái niệm Gia phong, gia phả, gia huấn, gia pháp

Gia trọng

Gia tiên

tổ tiên của gia đình

lễ gia tiên

bàn thờ gia tiên

Giao diện

Mặt tiếp xúc của một đối tượng, sự vật với thế giới bên ngoài. · (Máy tính) Nơi xảy ra sự trao đổi thông tin giữa các thành phần của hệ thống máy tinh.

Giá thú

việc lấy vợ, lấy chồng, được pháp luật thừa nhận

con ngoài giá thú

lấy nhau nhưng chưa làm giấy giá thú

Đồng nghĩa: hôn thú

Giả định 

coi điều nào đó như là có thật để lấy đó làm căn cứ
tình huống giả định
đưa ra những giả định trái ngược nhau

Giảm thiểu

giảm đến mức thấp nhất (có thể được)

giảm thiểu mọi khoản chi phí

giảm thiểu ô nhiễm

Giác Ngộ

tỉnh ra mà hiểu rõ. Theo Phật giáo, Giác Ngộ là thấu hiểu Bốn Chân Lý Cao Thượng (Tứ Diệu Đế) và loại trừ những phiền não trong tâm.

Giai điệu 

chuỗi âm thanh có tổ chức hoàn chỉnh cả về hình thức và nội dung

bài hát có giai điệu sâu lắng

Giải giáp 

tước vũ khí, disarm, entwaffnen

 Giãi bày 

nói hết ra cho người khác rõ điều chứa chất trong lòng, bày tỏ, bộc bạch, giãi tỏ

giãi bày tâm sự
viết thư giãi bày tình cảm

Gian giảo

Gian truân

ở trong cảnh ngộ gặp nhiều nỗi gian nan, vất vả

gặp bước gian truân

“Nghĩ mình mặt nước cánh bèo, Đã nhiều lưu lạc, lại nhiều gian truân.” (TKiều)

Đồng nghĩa: gian nan

Giáo điều 

Nguôi

(trạng thái tình cảm hay cảm xúc mạnh) giảm bớt dần mức độ

nguôi lòng

nguôi cơn giận

nỗi buồn khôn nguôi

Đồng nghĩa: khuây, nguôi ngoai

Nguôi ngoai

nguôi (nói khái quát)

nỗi đau cũng nguôi ngoai dần theo năm tháng

Đồng nghĩa: khuây khoả

Góa

Góa là tình trạng hôn nhân trong đó một người có chồng hoặc vợ đã chết. Người phụ nữ có chồng đã mất được gọi là góa phụ hay quả phụ, goá chồng ; người đàn ông có vợ đã mất thì gọi là quan phu hay góa vợ. widowed 

Góa bụa

goá chồng (hoặc đôi khi, goá vợ), về mặt đời sống cô đơn .

Hạ thủ

Bắt tay làm; ra tay.

Hạch toán 

ghi chép thực trạng và sự biến đổi của các yếu tố sản xuất về các mặt số lượng và chất lượng

hạch toán kinh doanh

hạch toán lại các khoản thu chi từ đầu năm

 Hanh thông 

(Từ cũ) thuận lợi và may mắn

Hân hạnh

vinh hạnh,vinh dự. Vui mừng, lấy làm may mắn khi được dịp tiếp xúc, quan hệ với ai: hân hạnh được gặp ngài; hân hạnh đón tiếp quý khách.

 Hành thích

(từ cũ) thừa lúc bất ngờ để giết kẻ thù 

Hành vi

toàn bộ những phản ứng, cách cư xử biểu hiện ra ngoài của một người trong một hoàn cảnh cụ thể

hành vi lừa đảo
một hành vi khó hiểu

Hào hoa

rộng rãi và lịch sự trong cách cư xử, giao thiệp

chàng công tử hào hoa

“Phong tư tài mạo tót vời, Vào trong thanh nhã, ra ngoài hào hoa.” (TKiều)

Hào phóng

rộng rãi trong chi tiêu, trong quan hệ đối xử với mọi người

tính hào phóng

rất hào phóng với bạn bè

Đồng nghĩa: phóng khoáng

Trái nghĩa: bủn xỉn

Hào sảng

thanh thoát, rộng rãi, không gò bó

lời văn hào sảng

Hạ du 

Danh từ (Ít dùng) miền đất (thường bằng phẳng) ở vùng hạ lưu của sông; phân biệt với thượng du.

1. Đoạn sông gần ra tới biển. 2. Vùng đất gần cửa sông. Vùng đất thấp ( trái với Thượng du ).

Trung du

Miền đất ở khoảng giữa lưu vực một con sông, đối với thượng du và hạ du. Giữa miền núi và bình nguyên (đồng bằng) thường có một vùng chuyển tiếp, gọi là trung du. Vùng này có nhiều đồi. 

Thượng du

miền rừng núi ở vùng thượng lưu các con sông; phân biệt với hạ du.

Hãn hữu

Ít có, hiếm có, ít xảy ra.

Hãnh tiến

(người) đột nhiên chỉ nhờ may mắn mà có được địa vị cao hoặc trở nên giàu có chứ không phải bằng tài năng và thực lực của mình (hàm ý chê)

những kẻ hãnh tiến

Hẳn

Hẵng

Từ biểu thị ý thuyết phục chỉ nên làm việc nào đó sau khi xong một việc khác hoặc chờ cho qua một thời gian nhất định: như hãy. Ăn cơm xong hẵng về. Việc ấy vài hôm nữa hẵng làm.

Hậu duệ 

con cháu, đời sau, thế hệ sau

Hệ lụy

(Ít dùng) mối quan hệ ràng buộc và thường gây nên những nỗi phiền luỵ

giải thoát mình khỏi những hệ luỵ của cuộc đời

Hiến tế 

việc cung cấp thực phẩm, đồ vật hoặc cuộc sống của động vật hoặc con người cho một mục đích cao hơn, đặc biệt là các thần linh, như một hành động của sự ủng hộ hoặc thờ cúng. Trong khi hiến tế thường ngụ ý giết một con vật mang tính nghi lễ, việc hiến tặng có thể được sử dụng cho sự hiến tế không gây đổ máu bằng thức ăn hay các sản vật. 

Hiệu suất 

Hiệu triệu 

Động từ  

Danh từ  

Hiệu ứng 

sự biến đổi của một hệ nào đó khi chịu tác động của một tác nhân nhất định.

Hiu hắt

ở trạng thái yếu ớt, mong manh, gây cảm giác buồn vắng, cô đơn, cảm giác của cái sắp lụi tàn

hơi may hiu hắt

ngọn đèn hiu hắt

buồn hiu hắt

Đồng nghĩa: hắt hiu, heo hắt

Hoài niệm

(Văn chương) nhớ về, nghĩ về những gì đã qua

hoài niệm về quá khứ

Hoàn lưu

Hoạn lộ

Con đường làm quan

Hoạnh hoẹ

bắt bẻ điều này điều nọ để ra oai, làm khó dễ cho người khác

hoạnh hoẹ đủ điều

Đồng nghĩa: hạch sách, hoạch hoẹ

Hội chứng

Hổ lốn

gồm nhiều thứ, nhiều loại trộn lẫn với nhau một cách lộn xộn

món ăn hổ lốn

một mớ kiến thức hổ lốn

 Huân tước 

hệ thống tước vị Châu Âu có 5 cấp (Công tước,hầu tước,bá tước,tử tước và nam tước) thì từ hầu tước trở xuống đều có thể gọi là huân tước (lord).

Hụt hẫng

Huyễn hoặc  

Khoe khoang để lừa gạt người khác. 

Làm cho lầm lẫn. Lừa gạt bằng thủ đoạn.

làm cho mất sáng suốt, lầm lẫn, tin vào những điều không có thật hoặc có tính chất mê tín

tự huyễn hoặc mình

dùng những chuyện kì bí để huyễn hoặc người khác

Đồng nghĩa: mê hoặc

  Hùn

(Khẩu ngữ) góp chung lại để cùng làm việc gì

hùn vốn kinh doanh

cùng hùn sức để khênh tấm bê tông

 Hưng phấn

(hệ thần kinh) đang ở trạng thái tăng cường hoạt động do có yếu tố kích thích

trạng thái hưng phấn

ức chế hưng phấn

Hưng thịnh

phát đạt, thịnh vượng

cảnh nhà đang lúc hưng thịnh

thời kì hưng thịnh của triều Lý

Đồng nghĩa: cường thịnh, hưng vượng, phồn thịnh

Trái nghĩa: suy tàn, suy vong

Hưởng dương

(Trang trọng) đã được sống trên cõi đời (thường nói về người chết trẻ)

ông đã ra đi, hưởng dương 50 tuổi

Hưởng thọ

(Trang trọng) đã được thọ (bao nhiêu tuổi trước khi mất)

cụ vừa mất, hưởng thọ 80 tuổi

Hữu Hảo 

Thân thiện, thân mật; Thân ái, hòa hợp; Chỉ bạn bè, bằng hữu.

Hữu nghị

hân thiện, có tính chất bè bạn (thường nói về quan hệ giữa các nước)

thắt chặt mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước

chuyến thăm hữu nghị

Đồng nghĩa: hữu hảo

Hữu sinh

có sự sống

thế giới hữu sinh

Trái nghĩa: vô sinh

Kè

Kê biên 

Kê biên tài sản là Biện pháp cưỡng chế nhà nước được áp dụng đối với bị can, bị cáo (hình sự) mà theo quy định của luật có thể bị phạt tiền hoặc đối với người phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại (dân sự).

Khai thị

Khai, nghĩa là mở ra. Thị là thấy. Mở ra, hướng dẫn cho thấy.

Khái quát

Kham nhẫn

nhẫn nại ; nhẫn chịu .

Kham nhẫn có 2 : nội nhẫn và ngoại nhẫn .

1- Nội nhẫn là khả năng kềm chế kiểm soát được tâm trạng cảm xúc , ghét , thích , hờn , giận , sợ , trong lòng mình .

2- Ngoại nhẫn là khả năng chịu đựng trước những bất toại nghịch ý từ bên ngoài vào như : đau , bệnh, nóng , lạnh , đói , khát , ruồi muỗi côn trùng chích đốt , bị tiếng đời dè bĩu , bị đánh , chửi.

Khang trang

rộng rãi và thoáng đẹp

nhà cửa khang trang

Khả thi  

Có khả năng thực hiện được, có thể làm được.

Khảo cứu

tìm hiểu bằng cách nghiên cứu, đối chiếu các sách vở, tài liệu cũ

khảo cứu về đạo Phật

khảo cứu về Truyện Kiều

Khảo sát

xem xét một cách cụ thể để tìm hiểu

cán bộ khảo sát

đi khảo sát thị trường

khảo sát kinh nghiệm

Khánh kiệt

hết sạch của cải, tài sản, do lâm vào bước khó khăn

gia tài khánh kiệt vì cờ bạc

Đồng nghĩa: khánh tận

 Khắc kỉ 

kiềm chế mọi ham muốn, gò mình theo một khuôn đạo đức khổ hạnh

Khất thực

xin ăn, hình thái tu tập theo hệ phái Khất sĩ và Nam tông của người tu theo đạo Phật do Đức Giáo chủ Thích Ca Mâu Ni khai sáng.

Trì bình khất thực (ôm bát đi xin ăn)

Khí tài

các khí cụ, thiết bị, máy móc dùng trong quân đội để phục vụ chiến đấu nhưng không có tác dụng trực tiếp tiêu diệt địch (nói tổng quát)

quân đội được trang bị các loại vũ khí, khí tài hiện đại

Khiên cưỡng 

Gượng ép. Có tính chất gò ép, thiếu tự nhiên. trả lời một cách khiên cưỡng cách lập luận khiên cưỡng

Khôi nguyên

(Từ cũ) người đỗ đầu một khoa thi thời phong kiến.

Khôn cùng

Khôn lường

khó mà tính trước, biết trước được, thường là điều không hay

biến hoá khôn lường

gian khổ khôn lường 

Khuất phục

chịu hoặc làm cho phải chịu tuân theo sự chi phối của một thế lực nào đó

không chịu khuất phục kẻ thù

Khuất tất

không đường hoàng, không rõ ràng

không làm điều gì khuất tất

Đồng nghĩa: ám muội, bất minh, đen tối, mờ ám

Trái nghĩa: minh bạch

Khúc chiết

1. Quanh co, không thẳng thắn: lựa lời khúc chiết để chối quanh.

2. (Diễn đạt) rành mạch, gãy gọn: Bài văn trình bày khá khúc chiết.

Khuynh loát

Bài bác, hủy báng, chèn ép. Làm cho đổ ngã để thủ lợi.

Khuyến mãi 

Hoạt động của người bán nhằm thúc đẩy khách hàng tăng cường việc mua sắm, sử dụng hàng hoá, dịch vụ của người bán bằng cách dành cho khách hàng những lợi ích nhất định.

Ki cóp

gom góp từng tí một để dồn lại thành món lớn

ki cóp được một số vốn kha khá

Kích hoạt

Kiên cố

rất chắc chắn và bền vững, khó có thể phá vỡ

ngôi nhà xây rất kiên cố

chọc vỡ một tuyến phòng thủ kiên cố

Đồng nghĩa: vững chắc

Kiên cường

có khả năng giữ vững ý chí, tinh thần, không khuất phục trước khó khăn, nguy hiểm

cuộc đấu tranh kiên cường

Đồng nghĩa: cương cường

Kiệt tác

tác phẩm nghệ thuật hết sức đặc sắc. Truyện Kiều là một kiệt tác của Nguyễn Du

Kiến quốc

xây dựng đất nước

Kiến văn

 Kim chỉ hướng trong la bàn; thường dùng để ví sự chỉ dẫn đúng đắn về phương hướng, đường lối. La bàn được người Trung Quốc phát minh ra từ rất sớm (thế kỷ I). Các đạo quân từ thời nhà Tần đã có thói quen bành trướng lãnh thổ bằng các cuộc hành binh bình định phương nam. Mỗi đạo quân đều có một la bàn thô sơ với chiếc kim chỉ nam sơn đỏ chói. 

Kinh niên

 (bệnh hoặc tình trạng xấu) kéo dài nhiều năm

Kỳ phùng địch thủ 

Người có tài lại gặp người ngang tài.

Kỳ ngộ

Sự gặp gỡ lạ lùng

Kỳ thủy

Lúc ban đầu.

Kỳ thủy chỉ mới cãi nhau xoàng sau thành to chuyện.

Lai láng

Lai vãng 

qua lại, lui tới

“Hơn nửa tháng nay hắn có lai vãng gì đến nhà này đâu!” (KLân; 6)

Lại quả 

Một thủ tục trong lễ ăn hỏi (lễ đính hôn) là một nghi thức trong phong tục hôn nhân truyền thống của người Việt. … Khi lễ ăn hỏi xong, bánh trái, cau, chè được nhà gái lại quả (chuyển lại) cho nhà trai một ít, còn nhà gái dùng để chia cho họ hàng và người thân.

Xem thêm: Lại quả và tham nhũng (PDF)

 Lam lũ

1. Rách rưới, tồi tàn

ăn mặc lam lũ.

2. Quá vất vả, nặng nhọc trong cảnh thiếu thốn. 

Cuộc sống lam lũ của người nông dân. “

Làm tàng

(Phương ngữ) làm ra vẻ ngang tàng, không coi ai ra gì

đừng có làm tàng!

Làm vì 

Giữ một chức vụ, nhưng thực tế không làm gì.

Chỉ ngồi làm vì.

Lâm chung

(Trang trọng) sắp tắt thở, sắp chết

phút lâm chung
lời dặn dò lúc lâm chung
Đồng nghĩa: hấp hối

Lẩm cẩm

hơi lẫn, có những lời nói, việc làm không đúng lúc, đúng chỗ (thường nói về người già)

chưa già đã sinh lẩm cẩm

nghĩ ngợi lẩm cẩm

Đồng nghĩa: lẫn cẫn, verkalkt, senil

Lang thang

đến chỗ này rồi lại bỏ đi chỗ khác, không dừng lại ở một chỗ nào nhất định

lang thang đây đó

sống lang thang, vất vưởng ngoài đường phố

Lảnh lót

(âm thanh) cao, trong và âm vang, thường nghe vui tai

chim hót lảnh lót

giọng nói lảnh lót

Lãnh đạm

không có biểu hiện tình cảm, tỏ ra không muốn quan tâm đến

thái độ lãnh đạm

Đồng nghĩa: hờ hững, hững hờ, lạnh lùng, lạnh nhạt, thờ ơ

Lăng kính

Lắng đọng 

Lặc lè

từ gợi tả dáng đi nặng nề khó nhọc vì quá béo hoặc phải mang vác quá nặng

xách lặc lè hai chiếc va li lớn

con gấu bước đi lặc lè

Lễnh loãng

rất loãng, như chỉ có nước không, và rất nhạt nhẽo, vô vị. “Mọi người chuyền tay nhau những bát nước chè lễnh loãng, vừa nhai kẹo vừa nói chuyện.

Liêm chính 

(Ít dùng) ngay thẳng và trong sạch, incorruptible, integrity

một ông quan liêm chính

Lịch duyệt

 lịch lãm, có nhiều hiểu biết và kinh nghiệm trong xử thế do đã từng trải

Linh cữu

(Trang trọng) quan tài trong có thi hài, chưa an táng

túc trực bên linh cữu

đưa linh cữu đến nơi an táng

 Linh kiện 

bộ phận có thể tháo lắp, thay thế được trong máy móc, thiết bị

Lòng bi mẫn

là tâm nguyện muốn cho người khác thoát khỏi đau khổ.

Lời phi lộ

phi lộ: bày tỏ, bộc lộ, phơi bày. Lời phi lộ là lời dẫn dắt vào mạch truyện, giống như Lời nói đầu của tác phẩm văn học.

Lộng giả thành chân

Những cái giả để lâu không được cải chính, sẽ khiến người ta tin là thật. Làm cho cái hư thành cái thật 

Lục lạc

chuông con đeo thành chuỗi, khi rung phát ra tiếng nhạc

đứa bé đeo lục lạc ở chân

lục lạc ngựa

Lương tri

khả năng hiểu biết, nhận thức đúng đắn điều phải trái, đúng sai hình thành ở con người qua thực tiễn cuộc sống

một kẻ thiếu lương tri

thức tỉnh lương tri

 Lưu cữu  

lưu lại, tích lại quá lâu ngày cái lẽ ra phải được xử lí, giải quyết từ lâu

món nợ lưu cữu từ đời này sang đời khác

Lưu manh

kẻ du thủ, du thực, rày đây mai đó, không có công việc làm ăn, rồi nghĩa bóng là đứa du côn, bất lương.

Xem Lưu manh và du thủ du thực

Lưu nhiệm

(Trang trọng) giữ lại để tiếp tục làm nhiệm vụ sau khi đã mãn hạn

đến tuổi nghỉ hưu nhưng được lưu nhiệm

Lưu niên 

ở trạng thái kéo dài hoặc được giữ lại từ năm này sang năm khác

Manh mún

ở tình trạng bị chia cắt thành những mảnh, những phần nhỏ và rời rạc (nói khái quát)

kiểu làm ăn manh mún

ruộng đất bị chia xẻ manh mún

 Mày mò 

dò tìm một cách kiên nhẫn, tỉ mỉ để làm việc gì

mày mò mãi rồi cũng làm được

Mặn mà

mặn vừa phải, ăn thấy vừa miệng và ngon

dễ ưa, dễ mến, và càng nghe, càng nhìn, càng thấy ưa, thấy mến

tỏ ra có tình cảm chân thật và thắm thiết đối với ai đó

Mặc định 

Tính từ: Được quy định sẵn, sẽ mặc nhiên được sử dụng khi không có sự can thiệp từ bên ngoài.

Màu đỏ là màu mặc định của các hình tròn trong phần mềm này.

Danh từ: Trạng thái được quy định sẵn, khi không có sự can thiệp nào khác từ bên ngoài.

Theo mặc định, tất cả các hình tròn đều có màu đỏ trong phần mềm này.

 Mặc niệm

Đứng im lặng để tưởng nhớ người đã mất.

Nổi loạn. Can qua: Mộc và giáo

Con vua thì lại làm vua,

Con sãi ở chùa lại quét lá đa.

Bao giờ dân nổi can qua,

Con vua thất thế lại ra quét chùa.

Nữ lưu

 Phụ nữ nói chung (cũ). Giới đàn bà trí thức, thượng lưu.

Oái oăm

trái với bình thường một cách kì quặc

căn bệnh oái oăm

cảnh ngộ oái oăm

Đồng nghĩa: éo le, trớ trêu

Ô trọc

(Văn chương) xấu xa, nhơ bẩn

miệng đời ô trọc

“Đêm đêm lại hỏi trời già, Thân này ô trọc hay là thanh cao?” (TTK)

Đồng nghĩa: ô uế

Ôm đồm

Phái đoàn

đoàn người được chính thức cử đi làm một nhiệm vụ nhất định trong thời gian nhất định

phái đoàn ngoại giao

chuẩn bị đón tiếp phái đoàn

Đồng nghĩa: phái bộ

Phản thùng 

Làm trái lại cái mình đã theo (thtục)

(Khẩu ngữ) phản lại người vốn cùng phe cánh và thường là thân thiết với mình

bị bọn đàn em phản thùng

 Pháp điển hóa

hoạt động nhằm tập hợp và sắp xếp hài hòa các quy phạm pháp luật trong mối liên hệ bên trong của chúng.

Phấn chấn

ở trạng thái hăng hái, hứng khởi do tác động của một sự việc hoặc ý nghĩ tích cực, hợp nguyện vọng

tinh thần phấn chấn

Đồng nghĩa: hào hứng, háo hức, phấn khởi

Phấn khích

phấn khởi do tinh thần được kích động, cổ vũ

được động viên kịp thời, mọi người đều phấn khích

Phên giậu

 (lý) Nói thế cân bằng của một vật, đặt ở bất kỳ vị trí nào cũng vững.

Phiền hà

Phiến diện

 chỉ thiên về một mặt, một phía, không thấy đầy đủ các mặt, các khía cạnh khác của vấn đề

phát biểu một cách phiến diện

cái nhìn phiến diện

Trái nghĩa: toàn diện

Phiến quân

các cá nhân tham gia vào các hoạt động nổi loạn hoặc nổi dậy, đặc biệt là khi được vũ trang.

Phong tỏa

 Bao vây một khu vực hay một nước nào đó để cô lập, cắt đứt giao thông liên lạc với bên ngoài. Phong toả đường biển. Kinh tế bị phong toả.

Phóng khoáng

không bị gò bó, trói buộc bởi những điều vụn vặt

sống phóng khoáng

tính tình phóng khoáng

Đồng nghĩa: hào phóng, khoáng đạt

Phóng túng 

tự do tuỳ tiện, không chịu khép mình vào khuôn phép

ăn chơi phóng túng

sống một cuộc đời phóng túng

Phổ cập 

làm cho trở thành rộng khắp, phổ biến, cho đến được với đông đảo quần chúng
phổ cập giáo dục tiểu học
phổ cập tin học trong nhà trường

Phổ quát

Phù hộ 

(lực lượng siêu nhiên) che chở, giúp đỡ

nhờ trời phù hộ

Đồng nghĩa: độ trì, hộ trì, phù trì, phù trợ

Phú dưỡng 

Phú dưỡng là hiện tượng môi trường tự nhiên khi ao hồ bị dư thừa các chất dinh dưỡng Nito, Photpho. Hiện tượng này không còn xa lạ và dễ dàng nhìn thấy hiện tượng ở những nơi mặt nước ám màu xanh đặc của tảo.

Phũ phàng

tàn nhẫn, gây đau khổ mà không hề có một chút thương cảm

bị đánh đập phũ phàng

Phục chế

làm lại cho đúng hình dáng ban đầu của hiện vật

phục chế cổ vật

phục chế ảnh

Qua cơn bĩ cực đến hồi thái lai 

 Bế tắc hết thì hanh thông trở lại, ý nói hết khổ tới sướng, hết rủi tới may.

Quá cảnh

(vận chuyển hàng hoá, hành khách) đi qua lãnh thổ của một hay nhiều nước để tới một nước khác, trên cơ sở hiệp định đã kí giữa các nước có liên quan

vận chuyển quá cảnh

Quán quân

danh hiệu dành cho người chiếm giải nhất trong một số môn thi đấu thể thao

quán quân quần vợt

đoạt quán quân giải võ cổ truyền toàn quốc

Đồng nghĩa: vô địch

Quang cảnh 

cảnh bày ra rõ ràng trước mắt

quang cảnh ngày mùa

một quang cảnh hãi hùng

Đồng nghĩa: khung cảnh

Cảnh quan

Quá trình

process

1. Con đường biến hóa, tiến triển, phát triển.

   Quá trình xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa.

   Quá trình sinh trưởng của thực vật.

   Nhận thức là cả một quá trình.

Quang lâm 

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng:

Tới và đem ánh sáng tới. Tiếng tôn xưng người trên tới thăm mình.

Quán chiếu

Quán chiếu là nhìn thật sâu vào vấn đề gì đó, soi rọi lại trong Tâm của mình để hiểu nó từ bản thân mình, quán sát chung quanh mình, cụ thể chứ không phải nghiên cứu những danh từ trong sách vở.

Quán triệt

hiểu thấu đáo và thể hiện đầy đủ trong hoạt động, hành động

quán triệt đường lối

quán triệt tinh thần

quán triệt nghị quyết

Quả báo nhãn tiền

Quả báo nhãn tiền là câu thành ngữ liên quan đến Luật nhân quả trong thuyết Phật giáo. Có nghĩa là hậu quả xấu do mình gây ra sẽ xuất hiện trước mắt (chờ sẽ thấy, sẽ ập tới). 

Quả báo là kết quả trả lại của 1 hành động gây ra, có quả báo tốt và quả báo xấu. Nhưng người ta vẫn quen dùng quả báo theo nghĩa là điều xấu. Nhãn tiền: ngay trước mắt (nói về việc không hay)

Qui phạm  

điều quy định chặt chẽ, đòi hỏi phải tuân theo

quy phạm đạo đức
văn bản quy phạm pháp luật

Quy trình

Từ Hán-Việt quy (“trù tính”) + trình (“đường đi, cách thức”).

1. Chương trình đã được quy định.

   Làm việc trái quy trình là phạm kỷ luật.

2. Thứ tự các bước tiến hành

    trong một quá trình sản xuất.

   Quy trình công nghệ phù hợp với điều kiện kinh tế và kĩ thuật hiện nay.

tiếng Anh: procedure

Quốc sỉ 

Sự nhục nhã chung cho cả nước.

Bảo quốc túy, tuyết quốc sỉ

Giữ gìn tinh hoa của dân tộc, rửa sạch tủi nhục cho đất nước

Quốc sĩ

Người tài giỏi của một nước (cũ).

Quốc túy

Đặc sắc về tinh thần và về vật chất vốn có của một dân tộc, và nói lên đức tính ưu việt của dân tộc ấy.

Quyền biến

ứng phó linh hoạt khi có biến, khi có việc bất thường

có tài quyền biến

biết quyền biến lúc lâm nguy

Rang 

làm cho chín bằng cách đảo đi đảo lại trong chảo nóng và khô, rösten

rang lạc
rang hạt tiêu
chuyện nở như ngô rang

Rán

chiên, braten, làm cho chín thức ăn trong dầu, mỡ đun sôi

rán khoai tây đậu rán cá rô rán giòn

Ráng

hiện tượng ánh sáng mặt trời lúc mọc hay lặn phản chiếu vào các đám mây, làm cho một khoảng trời sáng rực, nhuộm màu vàng đỏ hay hồng sẫm

“Áo chàng đỏ tựa ráng pha, Ngựa chàng sắc trắng như là tuyết in.” (CPN)

(Phương ngữ) như cố
ráng chịu đau
ráng học cho thành tài

Rã rượi

có vẻ rũ xuống, rã ra do quá mệt mỏi hoặc buồn bã

chân tay rã rượi

đầu tóc rã rượi

Đồng nghĩa: rũ rượi

Rặn

Rặng 

tập hợp nhiều vật cùng loại (thường là cây hoặc núi) đứng tiếp liền nhau thành dãy dài

rặng tre

mặt trời dần dần khuất sau rặng núi

Râm ran

Rinh

Rôm rả

(Khẩu ngữ) phong phú về nội dung và tạo được không khí sôi nổi, vui vẻ

chuyện trò rôm rả

nối lời cho câu chuyện thêm phần rôm rả

Rộn ràng

Rốp rẻng

nhanh chóng, nhanh nhẹn

Chị khách nhanh nhẹn ghê, quyết định mua hàng xong là chuyển khoản rốp rẻng.

Rốt ráo  

(Khẩu ngữ) nhanh chóng và triệt để

giải quyết rốt ráo mọi khoản nợ

Rực rỡ

có màu sắc tươi sáng đẹp đẽ và nổi bật hẳn lên, làm cho ai cũng phải chú ý

nắng vàng rực rỡ

đẹp rực rỡ

một tương lai rực rỡ

Đồng nghĩa: rạng rỡ

Rửng mỡ

(Thông tục) có cử chỉ đùa bỡn quá trớn, tựa như là thừa dư sức lực mà không biết làm gì (thường dùng để mắng, chửi)

ăn lắm rồi rửng mỡ

Sát sườn

(Khẩu ngữ) có quan hệ trực tiếp đến lợi ích của bản thân

quyền lợi sát sườn

Đồng nghĩa: thiết thân

Sắt son

Nh. Son sắt.

Không thay lòng đổi dạ, trung thành. Lòng sắt son.

Lời nói không lay chuyển, vững vàng như sắt, mặn mà tươi thắm như son, xuất tự lòng son.

Nào lời non nước, nào lời sắt son. Kim Vân Kiều 

Sấn sổ 

dáng bộ hung hăng, lấn tới một cách trắng trợn

Sen đầm

(Ph. Gendarmerie), lực lượng cảnh sát vũ trang đặc biệt của một số nước được tổ chức như quân đội, thực hiện chức năng bảo vệ an ninh chung ở trong nước và trong quân đội.

Sen đầm quốc tế

thuật ngữ được mở rộng từ thuật ngữ sen đầm, được phe cộng sản dùng, để chỉ ý đồ điều khiển thế giới với vai trò cảnh sát quốc tế của Mĩ. họ cho là, dựa vào ưu thế về kinh tế và quân sự, Mĩ đã tiến hành các hoạt động vũ trang xâm lược, can thiệp vào công việc nội bộ của nhiều nước, phá hoại phong trào cách mạng, nhằm áp đặt trật tự thế giới có lợi cho Mĩ, giành địa vị bá chủ thế giới.

Sĩ số

Số học sinh của một trường hay một lớp.

Sính ngoại 

tin là hàng hóa ngoại nhập có chất lượng tốt hơn hàng nội địa.

Sít sao

(Ít dùng) sát sao, chặt chẽ

Hàng thanh lý là hàng mà người bán muốn bán với giá thấp nhất nhằm mục đích đẩy đi hết số lượng hàng đó cho trống chỗ trong kho. 

Thanh lý hợp đồng là biên bản ghi nhận sau khi hoàn tất một công việc nào đó được hai bên tham gia xác nhận lại khối lượng, chất lượng, và các phát sinh sau quá trình hoàn thành công việc đó và hai bên cùng đồng ý ký tên

– hoàn tất việc thực hiện một hợp đồng giữa các bên liên quan

thanh lý hợp đồng

– bán hoặc huỷ bỏ công khai tài sản cố định không dùng nữa

thanh lý một số máy móc cũ

Thao tác 

thực hiện những động tác kĩ thuật để hoàn thành một công việc gì đó

thao tác tháo lắp súng

thao tác vận hành máy

Thả dàn

Ngày xưa không gọi là Đoàn mà gọi là Dàn ( Dàn Nhạc) hoặc Gánh…….( Gánh Xiếc ) …..Gánh cải lương hay Gánh hát bội đi lưu diễn, khi thấy hết khả năng bán vé, người gác dàn thả thanh chắn cổng soát vé xuống, mở cửa cho khán giả không tiền , đám con nít dzô coi thoải mái ( thường là cuối tuồng.) được gọi là “thả dàn” . Sau này từ “Thả dàn” được dân Saigon sử dụng rộng rãi như : Ăn “Thả dàn” …Uống “Thả dàn”….Chơi “Thả dàn”… Mua đứt gánh thì gọi là “Bao dàn” … Lời ăn lỗ chịu !

Thả thính  

cố tình lôi cuốn, hấp dẫn ai đó, làm cho họ thích mình và nảy sinh tình cảm.

“Thính” là một loại gia vị trong ẩm thực Việt Nam, thường gọi là thính gạo. Thông thường, thính được làm bằng cách rang gạo cho vàng rồi giã mịn. Có nơi lại làm thính bằng cách nướng bánh tráng (bánh đa) cho vàng giòn rồi giã mịn. Cũng có một số loại thính không làm từ gạo mà làm từ ngô hoặc vừng vàng. Thính là thành phần không thể thiếu của nhiều món ăn, đặc biệt là nem thính (hay còn gọi là nem chạo).

Thính có mùi thơm rất hấp dẫn, vì thế người ta thường dùng thính để làm mồi câu cá hay đánh vó tôm. Thả thính là hành động thả “thính” xuống để nhử cá đến ở các hồ câu hoặc các tàu thuyền đánh bắt cá, tôm. Chú ý thính khác với mồi, thính là để nhử cá, thính được quăng vào hồ để nhử cá đến còn mồi thì được gắn trực tiếp vào cần câu cho cá ăn. Tùy vào sở thích của cá mà có loại thính thích hợp như cá trắm thích ăn rau cỏ thì cho vào thêm rau muống, mầm mạ. Cá trôi thì tăng thêm hạt ngũ cốc.

Thảo mai  

“thảo mai” dùng để ám chỉ những người có cách giao tiếp khéo léo, ngọt ngào, không mất lòng ai. Tuy vậy, người “thảo mai” lại không được người khác thích vì nó thiên về tính giả tạo, không thật tình, bằng mặt không bằng lòng”.

Thẩm âm

năng khiếu cảm thụ âm thanh, thường nói về âm nhạc, biết thế nào là hay, là dở, vì sao hay, vì sao dở…

Thất bát 

Mất mùa, thu hoạch được ít.

Vụ chiêm thất bát . Được mùa chớ phụ ngô khoai,. Đến khi thất bát lấy ai bạn cùng. (ca dao)

Thất sủng 

(Từ cũ) không còn được người bề trên yêu mến, tin dùng nữa

hoàng hậu bị thất sủng

Thể chất

cơ thể con người, nói về mặt sức khoẻ

thể chất yếu đuối

rèn luyện cả về thể chất lẫn tinh thần

Thị nữ

(Từ cũ) người hầu gái trong cung vua chúa hoặc trong các gia đình quý tộc lớn thời phong kiến.

Đồng nghĩa: a hoàn, nữ tì, thị tì

Thị phi 

những lời bàn tán về một ai đó, một chuyện gì đó có hàm ý tiêu cực, chê bai.

Thiên hướng

khuynh hướng thiên về một cái gì đó, thường là có tính chất tự nhiên

thiên hướng nghệ thuật

có thiên hướng về các môn tự nhiên

Đồng nghĩa: xu hướng

Thiểu năng 

trạng thái một cơ quan nào đó trong cơ thể không thực hiện được đầy đủ chức năng như vốn có

thiểu năng trí tuệ

Thịnh soạn

(bữa ăn) có nhiều món ngon và được chuẩn bị chu đáo, lịch sự

bữa tiệc thịnh soạn

Thoả đáng

đúng đắn và hợp lí

sự việc đã được giải quyết một cách thoả đáng

Đồng nghĩa: thích đáng

Thoái bộ 

 Bước lùi về phía sau — Thụt lùi.

Thơ thẩn

Thờ ơ

tỏ ra lạnh nhạt, không hề quan tâm, để ý tới, không hề có chút tình cảm gì

thờ ơ với thời cuộc

đối xử thờ ơ, lạnh nhạt

Đồng nghĩa: dửng dưng, hờ hững, hững hờ, lãnh đạm

Thổ lộ

nói ra với người khác những điều thầm kín của mình

thổ lộ tình yêu

thổ lộ tâm tư

Đồng nghĩa: bày tỏ, bộc lộ, giãi bày

Thuần hậu 

chất phác, hiền hậu

bản chất thuần hậu

Đồng nghĩa: thuần phác

Thuần thục 

Thuộc địa

nước hoặc vùng lãnh thổ bị một nước đế quốc thực dân xâm chiếm và đô hộ

các dân tộc thuộc địa

nước thuộc địa

Thuộc tính 

đặc tính riêng vốn có của một sự vật, nhờ đó sự vật tồn tại và qua đó con người nhận thức được sự vật, phân biệt được sự vật này với sự vật khác

thuộc tính vật lí

các thuộc tính của sự vật

Đồng nghĩa: tính chất

Thủ cấp

(Từ cũ) đầu của người bị chết chém.

Thục nữ 

(Từ cũ, Văn chương) người con gái hiền dịu, nết na

“Thuyền quyên sánh với anh hùng, Những người thục nữ sánh cùng văn nhân.” (Cdao)

Thuyền quyên

(Từ cũ, Văn chương) người con gái đẹp

gái thuyền quyên

“Thuyền quyên sánh với anh hùng, Những người thục nữ sánh cùng văn nhân.” (Cdao)

Thực dân

Thực địa  

địa bàn, đất đai trên thực tế, phân biệt với sự phản ánh trên giấy tờ, bản đồ, v.v.
khảo sát thực địa

Thực thể

cái có sự tồn tại độc lập

con người là một thực thể của xã hội

Thực tại

tổng thể nói chung những gì hiện đang tồn tại thực tế xung quanh chúng ta, reality

thực tại éo le

mải mơ mộng, quên hết thực tại

Đồng nghĩa: thực tế

Thức giả 

1. Người có học vấn, hiểu biết nhiều. Các bậc thức giả

Thương vong

bị thương và bị chết do chiến tranh, tai nạn (nói khái quát)

hạn chế thương vong

tiểu đội bị thương vong quá nửa

Tiết tháo

khí tiết vững vàng, không chịu khuất phục

Tích hợp 

Gắn kết các vật thể nhỏ lẻ vào một khối lớn hơn.

Tiếng Anh: integrate
Tiếng Đức: einbinden

Được gắn kết, được gắn thêm vào.

Cả 7 bo mạch chủ đều hỗ trợ bo mạch đồ họa tích hợp.
Tiếng Anh: integrated

Tích trữ

Góp dần và trữ lại thành số lượng lớn

tích trữ lương thực phòng khi mất mùa, tích trữ hàng hoá đầu cơ.

Tiên tiến

Tiêu chí

tính chất, dấu hiệu làm căn cứ để nhận biết, xếp loại một sự vật, một khái niệm

tiêu chí đánh giá

tiêu chí phân loại tác phẩm

Tiêu diêu 

(Từ cũ, Văn chương) đi chơi đây đó với tâm hồn thảnh thơi, không vướng bận chuyện đời

thú tiêu dao

“Tiêu dao ngày tháng thong dong, Bạn cùng trăng gió, vui cùng nước mây.” (TS)

Đồng nghĩa: tiêu diêu

Tiêu tùng 

tiêu tan hoàn toàn, không còn tí gì nữa

sự nghiệp tiêu tùng

Tiếm danh

 Dùng danh nghĩa của người khác.

Tiềm ẩn

ngầm ẩn ở bên trong, chưa bộc lộ ra ngoài

khoáng sản tiềm ẩn trong lòng đất
nguy cơ tiềm ẩn
Đồng nghĩa: tiềm tàng

Tiền bối

Người thuộc lớp trước mình

Tiền sự

hành vi phạm pháp (nhưng chưa đến mức bị kết án) đã có trước đó

bị cáo đã có một tiền án và hai tiền sự

Tiến thủ

vươn lên không ngừng để ngày một tiến bộ

có chí tiến thủ

con đường tiến thủ

Tiền tiêu 

nơi canh gác ở phía trước khu vực trú quân, hướng về phía địch

vọng gác tiền tiêu

vị trí tiền tiêu 

Tiếp thị

là quá trình quản lý chịu trách nhiệm xác định, dự đoán và đáp ứng các yêu cầu của khách hàng nhằm mang lại lợi nhuận.

Vermarktung, Marketing

Tiết diện

Tiết diện là hình phẳng có được do cắt một hình khối bằng một mặt phẳng.

Tin cẩn

tin tới mức có thể cho biết hoặc giao cho những việc quan trọng

tay chân tin cẩn

Đồng nghĩa: tin cậy

 Tin cậy 

tin tưởng tới mức hoàn toàn trông cậy vào

nguồn tin đáng tin cậy

một chỗ dựa tin cậy

 Tinh chỉnh

 chỉnh lại, sửa lại cho phù hợp, chính xác hơn

tinh chỉnh một số tính năng của máy

tinh chỉnh lại đội ngũ cán bộ

Tinh giản 

giảm bớt cho tinh gọn

tinh giản bộ máy hành chính

tổ chức quân đội theo hướng tinh giản, gọn nhẹ

Đồng nghĩa: tinh giảm

 Tinh tấn

Tinh là tinh chuyên, thuần nhất, không xen tạp, Tấn là đi tới không thoái lui.

luôn luôn chuyên tâm nhất trí, cố gắng không ngừng để tiến tới một mục đích toàn thiện, tốt đẹp, sáng sủa, an vui. Theo nghĩa thông thường, tinh tấn nghĩa là siêng năng, chuyên cần. Nhưng trong chữ tinh tấn có hàm nghĩa chuyên cần, siêng năng để đạt một mục đích chân chính tốt đẹp, đó là mục đích giải thoát chứ không phải siêng năng, chuyên cần trong mục đích thiếu tốt đẹp, hẹp hòi, ích kỷ.

Tỉ mẩn

tỉ mỉ, kiên nhẫn, chú ý từng chi tiết nhỏ nhất

tỉ mẩn tô lại từng nét vẽ

Đồng nghĩa: tẩn mẩn

Tĩnh tại

ở cố định một nơi, một chỗ, không hoặc rất ít đi lại, chuyển dịch

nhà sư ngồi tĩnh tại

Tọa đàm 

Họp mặt trao đổi, nói chuyện thân mật với nhau về một vấn đề nào đó.

Toạ đàm về công tác giáo dục thiếu niên nhi đồng.

Toạ lạc

(Nhà cửa, đất đai) ở tại nơi nào đó.

Khu đất toạ lạc ở đầu đình.

Tô giới  

phần đất (thường là trong một thành phố) của một nước nửa thuộc địa buộc phải cắt nhường cho một nước đế quốc

tô giới Pháp
tô giới Anh ở Thượng Hải
Đồng nghĩa: nhượng địa

Tôn vinh

tôn lên vị trí, danh hiệu cao quý vì được ngưỡng mộ hoặc vì có năng lực, phẩm chất đặc biệt

tôn vinh cái đẹp

một ca sĩ đang được tôn vinh

Đồng nghĩa: suy tôn

Tố chất 

yếu tố cơ bản có trong con người
đứa bé có tố chất thông minh

Tối ưu

tốt nhất, đưa lại hiệu quả tốt nhất

giải pháp tối ưu

Tối ưu hóa

(optimizing) là quá trình đạt tới một hay nhiều giá trị tốt nhất hay tối ưu. 

 Tối đa hóa 

có nghĩa là cố gắng đạt được kết quả cao nhất hoặc tối đa.

Tranh thủ

Trại

Trắng trợn 

ngang ngược, bất chấp cả luật pháp, lẽ phải

cướp bóc trắng trợn

ăn nói trắng trợn

Trầm mặc

Trầm thống 

Đau ngầm bên trong, nhìn bền ngoài không biết được.

Trầm tĩnh

tỏ ra trầm lặng và bình tĩnh, không để cho có những biến đổi đột ngột, không bối rối, nóng nảy

tính trầm tĩnh, ít nói

Đồng nghĩa: điềm tĩnh

Trập trùng

tiếp liền nhau hết lớp này đến lớp khác thành dãy dài và cao thấp không đều

đồi núi trập trùng

Đồng nghĩa: chập chồng, điệp trùng, trùng điệp

Trẩy

Trẩy hội

đi dự ngày hội hằng năm (thường nói về một số đông người)

trẩy hội chùa Hương

người đông như trẩy hội

Trịch thượng 

ra vẻ như kẻ bề trên, tự cho mình là hơn và tỏ ra khinh thường người khác trong đối xử
giọng trịch thượng
thái độ kiêu căng, trịch thượng

 Tri ân 

biết ơn

tỏ lòng tri ân

Tri kỉ

bạn tâm tình

đôi tri kỉ

bạn tri kỉ

Đồng nghĩa: tri âm

“Trí mạng” hay “chí mạng” 

chí tử

 Trí trá

gian dối, có ý lừa lọc

thái độ trí trá

làm ăn trí trá

Đồng nghĩa: gian trá

Tròm trèm

(Phương ngữ) xấp xỉ

tuổi tròm trèm bảy mươi

Trọng thị

coi trọng

đón tiếp trọng thị

tinh thần trọng thị

Trùm 

Truân chuyên 

Nhiều gian an, khó nhọc, vất vả, up-and-down

“Thuở trời đất nổi cơn gió bụi, khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên” (Chinh Phụ Ngâm);

Trúng thực

ở trong tình trạng các hoạt động tiêu hoá của cơ thể bị rối loạn do ăn uống phải thức ăn có chất độc hoặc kém phẩm chất

trúng thực vì ăn phải nấm độc

Truyền

Trưởng thượng 

Người lớn, ở trên mình.

Tù mù  

như lù mù

(Khẩu ngữ) có cái gì đó không rõ ràng, không minh bạch

Tuân thủ 

Giữ và làm đúng theo điều đã quy định.

Tuân thủ nguyên tắc.

Pháp luật được tuân thủ một cách nghiêm ngặt.

Tuần thú

(Từ cũ) (vua) đi xem xét tình hình các nơi xa kinh đô

nhà vua đi tuần thú

Đồng nghĩa: tuần du

Tuẫn nạn

(Từ cũ, Trang trọng) chết, hi sinh do giặc giã, loạn lạc.

Tùng xẻo 

 Lăng trì (lấn dần một cách chậm chạp) hay xử bá đao hay bá đao trảm quyết.  “Tùng xẻo” tượng trưng cho hành động có một tiếng trống đánh “tùng” thì xẻo một miếng thịt.

Túc số

Đủ số — Con số tối thiểu có thể chấp nhận được.

Tuổi hoa niên

tuổi trẻ, được coi là tuổi tươi đẹp nhất trong đời người. 

Tương phản

có tính chất trái ngược, đối chọi nhau rõ rệt

‘trắng và đen là hai màu tương phản

Tương phùng

(Từ cũ, Văn chương) gặp gỡ nhau

buổi tương phùng

“Lá hồng là mối chỉ hồng, Nước bèo kia cũng tương phùng có phen.” (BC)

Đồng nghĩa: tương ngộ

Tương quan 

có quan hệ qua lại với nhau

mối tương quan

vạn vật tương quan

hai vấn đề tương quan với nhau

Tương tác

Tương thuộc

tự lấy làm thoả mãn về những gì mình đã đạt được, mà không cần phải cố gắng hơn nữa

vẻ mặt tự mãn
tự mãn với thành tích đã đạt được

Tự phụ

tự đánh giá quá cao tài năng, thành tích của mình, do đó coi thường mọi người, kể cả người trên mình

có tính tự phụ
biết mình thông minh nên rất tự phụ

Đồng nghĩa: tự cao, tự kiêu, tự thị
Trái nghĩa: khiêm nhường, khiêm tốn

Tự sự

thể loại văn học trong đó nhà văn phản ánh thế giới bên ngoài bằng cách kể lại sự việc, miêu tả tính cách, thông qua một cốt truyện tương đối hoàn chỉnh

văn tự sự

thể loại tự sự

Tự tại

hư thái, không có điều gì phải lo nghĩ, phiền muộn

an nhiên tự tại

ung dung tự tại

Tự ti

tự đánh giá mình thấp nên tỏ ra thiếu tự tin

tự ti về khả năng của mình

tính hay tự ti

Đồng nghĩa: mặc cảm

Tứ đổ tường 

bốn vách tường bao kín, không có lối thoát ra ngoài

Tửu sắc tài khí tứ đổ tường: Tửu, Sắc, Tài, Khí (cờ bạc, rượu chè, trai gái, hút xách), hễ con người đam mê dấn thân vào đó thì như là vào bốn bức tường không lối thoát. 

Tưới tiêu

đưa nước vào và làm thoát nước đi theo nhu cầu sinh trưởng của cây trồng (nói khái quát)

hệ thống tưới tiêu

Tuyến tính 

tính chất nối tiếp nhau theo đường thẳng

vận tốc tuyến tính

trật tự tuyến tính

Ùn tắc

ùn lại làm tắc nghẽn giao thông

ùn tắc giao thông

đường sá chật hẹp, dễ gây ùn tắc

Ước thúc

Hạn chế, quản thúc, gò bó.

Uyển ngữ

Là thuật ngữ ngôn ngữ học và văn học dùng để chỉ lối nói tinh tế và tế nhị nhằm để tránh xúc phạm người khác.

Vãn hồi  

làm cho trở lại tình trạng bình thường như trước đó

tình thế khó có thể vãn hồi

Vận hành

(máy móc, thiết bị) hoạt động, làm việc hoặc được làm cho hoạt động, làm việc

quy tắc vận hành máy

Vần vũ

(trời mây) chuyển động cuồn cuộn báo hiệu cơn mưa

mây đen vần vũ

Đồng nghĩa: vần vụ

Vị kỉ

chỉ biết chăm lo đến lợi ích của cá nhân mình, xem thường lợi ích của người khác, của xã hội

lối sống vị kỉ

có đầu óc vị kỉ

Đồng nghĩa: ích kỉ, vị ngã

Trái nghĩa: vị tha

Vị tha

có tinh thần chăm lo đến lợi ích của người khác một cách vô tư, sẵn sàng vì lợi ích của người khác mà hi sinh lợi ích của cá nhân mình

giàu lòng vị tha

sống vị tha

Trái nghĩa: ích kỉ, vị kỉ

Viên mãn 

đầy đủ, trọn vẹn

kết quả viên mãn, mặt đầy vẻ viên mãn, nụ cười viên mãn

Viển vông

không thiết thực, hết sức xa rời thực tế

mơ ước viển vông

toàn nói những chuyện viển vông

Đồng nghĩa: hão huyền

Viên tịch

(Trang trọng) chết (nói về các nhà sư)

sư cụ đã viên tịch

Vỉa hè

phần dọc theo hai bên đường phố, thường được lát gạch chuyên dùng, dành riêng cho người đi bộ

cấm lấn chiếm vỉa hè

Đồng nghĩa: hè, lề đường

Vĩnh hằng 

có tính chất tồn tại mãi mãi như thế

về cõi vĩnh hằng (chết)

Vong thân

Đánh mất chính con người của mình về đạo đức về nhân cách. Tóm lại con người không có nhân sinh quan rỏ ràng, tư tưởng thấp kém.

Võ đoán 

chỉ dựa vào ý chủ quan, không có căn cứ nào cả

kết luận một cách võ đoán
một nhận xét võ đoán

không có lí do, có tính chất tuỳ tiện

tính chất võ đoán của kí hiệu ngôn ngữ

Võ vẽ

ở mức mới biết qua một ít, nên chưa thông thạo

võ vẽ dăm ba chữ thánh hiền

biết võ vẽ

 Vô song 

có một không hai, không ai, không cái gì có thể sánh kịp

sức mạnh vô song

tài nghệ vô song

Vô sinh

Vô uý 

không sợ hãi

Vô ưu

Không nghĩ ngợi lo buồn gì.

Vương vấn

thường cứ phải nghĩ đến, nhớ đến, ngay cả khi đang làm những việc khác, không thể dứt đi được

tơ lòng vương vấn

chẳng có gì vương vấn

Đồng nghĩa: vấn vương

Vượt trội

trội hẳn lên, vượt hẳn trên mức bình thường

chi phí vượt trội

thành tích vượt trội

Xà bần 

(Phương ngữ, Khẩu ngữ) đồ phế thải như gạch ngói, vôi vữa, v.v. từ các công trình xây dựng (nói khái quát)

thu dọn các đống xà bần

Xã luận 

bài chính trình bày quan điểm của tờ báo về một vấn đề thời sự quan trọng, thường đăng ở trang nhất

bài xã luận

Xâm thực 

xói mòn, ăn vào, lấn vào, làm cho bị huỷ hoại

bờ sông bị xâm thực mạnh

nước mặn xâm thực sâu vào đất liền

Xà xẻo

(Khẩu ngữ) ăn bớt, ăn xén từng ít một (nói khái quát)

xà xẻo tiền công của thợ

Đồng nghĩa: bớt xén

 Xiển dương

Phát huy, phát triển, mở rộng

Xiêu lòng

không giữ được lòng kiên định, ngả theo, nghe theo ý của người khác do bị thuyết phục, bị quyến rũ

xiêu lòng chấp thuận

xiêu lòng bởi lời đường mật

Xởi lởi 

Xu thế

Xuất dương 

Đi ra khỏi nước mình bằng đường biển. (Dương: biển)

Xuất gia

đi tu, nguyện suốt đời sống với giáo lý đạo Phật, mang trái tim từ bi sưởi ấm cho chúng sanh.

Xuất giá

đi lấy chồng

Ở giá

khi người con gái ở vậy không kết hôn.

Xuất giá tòng phu

lấy chồng phải phục tùng chồng (theo lễ giáo phong kiến)

Xúc xiểm – xui xiểm

đặt điều xúi giục người này làm hại hoặc gây mâu thuẫn, xích mích với người khác

xúc xiểm người chồng bỏ vợ

nghe lời xúc xiểm

Xung động 

luồng kích thích lan từ nơi này đến nơi khác của cơ thể
xung động thần kinh
hành động có tính chất bột phát, thường do ảnh hưởng của những kích động mạnh
kìm nén cơn xung động
cảm tình xung động

Xung kích

làm nhiệm vụ xung phong trong chiến đấu

(Khẩu ngữ) người làm nhiệm vụ xung phong trong chiến đấu 

(Từ cũ) tiệc lớn (nói khái quát)

mời dự yến tiệc (đại yến)

Yếu điểm

(Ít dùng) điểm quan trọng nhất

bảo vệ yếu điểm quân sự

yếu điểm của vấn đề

Yếu nhân

Người có vai trò quan trọng