Hãng truyền thông cánh hữu Fox News và công ty Dominion Voting Systems đã đạt được một thỏa thuận dàn xếp vào phút cuối trị giá $787.5 triệu vào chiều thứ Ba 18 tháng Tư 2023 ngay trước khi bồi thẩm đoàn bắt đầu xem xét vụ kiện mà Dominion – công ty sản xuất máy bầu cử – kiện hãng Fox News về tội phỉ báng gây thiệt hại cho công ty, đòi bồi thường $1.6 tỷ.

Vụ kiện được công chúng và giới truyền thông Mỹ quan tâm sâu sắc không chỉ vì số tiền đòi bồi thường rất lớn mà còn vì nó liên quan tới quyền tự do ngôn luận – một quyền thiêng liêng của người dân Hoa Kỳ giữa lúc đất nước đang vật vã với nạn tin giả tràn lan. Báo The New York Times cho rằng, vụ kiện được coi là phép thử lớn đối với Tu Chính Án thứ Nhất, đặt vấn đề liệu các luật lệ chống phỉ báng đã đủ để bảo vệ các nạn nhân của các chiến dịch xuyên tạc trên truyền thông hay không.

“Các bên đã giải quyết vụ việc của họ,” Thẩm phán Eric Davis của Tòa án Thượng thẩm Delaware thông báo vào đầu buổi chiều thứ Ba 19 tháng Tư và cho biết nhiệm vụ của bồi thẩm đoàn đã kết thúc. 

Thỏa thuận dàn xếp này đã chấm dứt cuộc chiến pháp lý kéo dài hơn hai năm chung quanh câu hỏi, có phải hãng truyền thông Fox News có phỉ báng nhà sản xuất máy bỏ phiếu hay không khi họ đưa lên sóng truyền hình các thuyết âm mưu rằng cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 đã bị gian lận.

Thỏa thuận dàn xếp cũng tránh cho các nhân vật quan trọng của hãng Fox Corporation – kể cả Chủ tịch Rupert Murdoch, các người dẫn chương trình Tucker Carlson, Sean Hannity và Maria Bartiromo – khỏi phải ra khai báo trước tòa.

Thỏa thuận dàn xếp tránh được một cuộc xét xử kéo dài nhưng vẫn là một trường hợp hiếm hoi về truy cứu trách nhiệm những kẻ âm mưu phá hoại tính chính đáng trong chiến thắng của Tổng thống Joe Biden, quảng bá những lý thuyết sai lầm về gian lận bầu cử được cựu Tổng thống Donald Trump và tay chân của ông ta đưa ra.

Chưa rõ các điều khoản cụ thể của thỏa thuận. Nhưng luật sư Justin Nelson, đại diện cho nguyên đơn Dominion, nói rằng: “Sự thật rất quan trọng. Nói láo thì phải chịu hậu quả… Hơn hai năm trước, một dòng thác những lời dối trá đã quét các viên chức bầu cử khắp nước Mỹ vào một vũ trụ các thuyết âm mưu, gây ra những tổn hại trầm trọng cho công ty Dominion và cho đất nước”

Về phần mình, hãng Fox ra tuyên bố cho biết: “Chúng tôi hy vọng rằng quyết định giải quyết cuộc tranh chấp với Dominion một cách thân thiện thay vì một cuộc xử án chia rẽ và thù địch, sẽ cho phép đất nước tiến lên từ những vấn đề này.”

Dominion đã kiện Fox vào đầu năm 2021, cho rằng danh tiếng của công ty bị tổn hại nặng nề do Fox liên tục phát sóng những thông tin sai sự thật về máy bỏ phiếu của họ, vu cáo các máy bỏ phiếu đó – được sử dụng ở hơn 20 tiểu bang – “gian lận” kết quả cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 bằng cách chuyển hàng triệu phiếu bầu cho ông Trump sang cho ông Biden. 

Fox phủ nhận hành vi sai trái, nói rằng họ chỉ đơn thuần đưa tin về những cáo buộc đáng tin cậy đến từ ông Trump và các luật sư của ông ta và rằng họ đã được Tu Chính Án thứ Nhất bảo vệ khi làm như vậy.

Nhưng các hồ sơ pháp lý đã công khai hàng nghìn trang thư điện tử, tin nhắn văn bản và các thông tin liên lạc khác, tiết lộ rằng các nhà báo, người dẫn chương trình và giám đốc điều hành của Fox News biết những tuyên bố rằng cuộc bầu cử bị “gian lận” là sai sự thật nhưng họ vẫn tiếp tục đưa chúng lên sóng nhằm giữ chân những khán giả trung thành của họ là những người ủng hộ cựu tổng thống Trump.

Thẩm phán Eric M. Davis trước đây đã phán quyết rằng những tuyên bố mà Fox đã phát sóng về Dominion là sai sự thật. Ông cũng quyết định rằng, Fox không thể tự bào chữa rằng họ phát những thông tin sai sự thật đó trên cơ sở rằng đó là yếu tố tin tức và không cố ý phỉ báng ai.

Tại phiên tòa dự tính sẽ mở ra, bồi thẩm đoàn sẽ được giao nhiệm vụ trả lời câu hỏi liệu Fox có hành động với “ác ý thực sự” hay không – nghĩa là họ đã cố ý phát tán những lời nói dối hoặc đã liều lĩnh bỏ qua bằng chứng rõ ràng rằng những lời tuyên bố đó là sai sự thật.

 Nhóm luật sư đại diện bị đơn Fox News rời tòa với vẻ buồn rầu sau khi phải chấp nhận thỏa thuận dàn xếp ngoài tòa, theo đó Fox News phải trả cho nguyên đơn Dominion $787.5 triệu để tránh một vụ xét xử kéo dài và tai tiếng. Ảnh Chip Somodevilla/Getty Images

Các luật sư và phóng viên báo chí đã ngồi đợi trong phòng xử án hơn hai tiếng đồng hồ, phần khai mạc phiên xử dự kiến sẽ bắt đầu vào chiều thứ Ba. Tuy vậy, Thẩm phán Davis đã trở lại phòng xử án ngay trước lúc 4 giờ chiều và thông báo vụ dàn xếp ngoài tòa với các luật sư chính của vụ án vội vã bước theo sau ông.

Thỏa thuận dàn xếp giữa Fox News và Dominion chưa phải là dấu chấm hết cho cuộc tranh chấp pháp lý liên quan đến cáo buộc gian lận bầu cử năm 2020. Về phần Fox New, Trong các phiên điều trần trước khi xét xử, Thẩm phán Eric Davis đã phạt bị đơn Fox News vì đã không cung cấp bằng chứng, đồng thời khiển trách họ vì đã không thẳng thắn với tòa. Hôm thứ Ba, Thẩm phán Davis cũng chỉ định một công tố viên đặc biệt điều tra xem Fox có tuân thủ đầy đủ việc khai báo theo lệnh của tòa án hay không.

Về phía Dominion, thỏa thuận dàn xếp với Fox News là tiền lệ tốt để công ty tiếp tục theo đuổi các vụ kiện chống phỉ báng liên mà công ty đã kiện chống lại các đối thủ cạnh tranh của Fox như hãng truyền thông Newsmax, OAN, ông chủ công ty gối Mike Lindell, nhà sáng lập mạng Overstock.com Patrick Byrne và các luật sư Rudy Giuliani và Sidney Powell – luật sư riêng của cựu Tổng thống Trump.

Dù hai bên đã gặp riêng trước ngày xét xử ấn định nhưng chưa thể đạt được thỏa thuận về khoản bồi thường phỉ báng trị giá $1.6 tỷ do Dominion đưa ra.

Vụ án khó nhằn

Trong những năm tháng đầy biến động, đế chế truyền thông của tỷ phú Rupert Murdoch đã viết nhiều tấm séc lớn để không xảy ra các cuộc chiến tòa án rắc rối và sự tọc mạch của giới truyền thông. Tại Vương Quốc Anh, trong thập niên qua đã có hơn $100 triệu được trả cho những người nổi tiếng liên quan các tờ báo lá cải do Murdoch làm chủ.

Chỉ trong năm tài chính mới nhất, $50 triệu đã được trả cho một số nữ nhân viên bị quấy rối tình dục tại Fox News và $15 triệu cho một cựu dẫn chương trình phàn nàn rằng bà và các nhân viên hưởng lương ít hơn nhiều so với các đồng nghiệp nam. Và sau khi cha mẹ của một người theo đảng Dân chủ Mỹ bị giết kiện Fox vì tung tin giả thuyết âm mưu về cái chết của anh ta, gã khổng lồ tin tức truyền hình cáp đã âm thầm giải quyết vụ việc với khoản tiền bảy chữ số.

Tuy nhiên, Murdoch vẫn chưa dàn xếp xong cuộc chiến pháp lý nguy hiểm nhất cho đến nay: vụ Dominion kiện phỉ báng đòi bồi thường 1.6 tỷ về những tuyên bố không có thật rằng công ty công nghệ bầu cử này đã gian lận cuộc bỏ phiếu tổng thống Mỹ năm 2020.

Trên thực tế, đã có một số nỗ lực dàn xếp bên ngoài toà án nhưng chưa thành công. Cuối năm ngoái, các luật sư của công ty Dominion Voting Systems đã ngồi lại với các luật sư của Fox News để cố gắng thu hẹp những khác biệt. Cuộc họp được dàn xếp bởi một tòa án ở Delaware, nơi đơn kiện được gửi, nhằm tránh tổ chức phiên tòa kéo dài và tốn kém dự kiến ​​bắt đầu vào tháng Tư. Nhưng cuộc đàm phán bị thất bại sớm, khi bên này chế giễu lập trường của bên kia và huỷ cuộc gặp (The Washington Post cho biết).

Một số chi tiết không có lợi cho Fox được tiết lộ trong các tài liệu của tòa án cho thấy các giám đốc điều hành của Fox hiểu rõ rằng các cáo buộc gian lận phiếu bầu lan truyền trên sóng của họ là sai nhưng họ sợ sẽ mất lượng khán giả bảo thủ MAGA nếu thẳng thừng bác bỏ.

Hai bên có thể “nói chuyện phải quấy” bên ngoài pháp đình?

Với Dominion, khi cân nhắc về thỏa thuận dàn xếp, họ sẽ phải quyết định xem nên chấp nhận ít tiền bồi thường hơn, hay nên tiếp tục chiến đấu để lấy lại uy tín. Việc một vụ kiện phỉ báng phải xét xử tại toà là điều rất ít khi xảy ra. Các thẩm phán, bảo vệ các quyền của Tu chính án thứ nhất của các nhà báo thường bác bỏ nhiều cáo buộc của bên kiện. Các công ty truyền thông cũng sẵn sàng giải quyết các vụ kiện ngoài toà án để tránh những phức tạp phát sinh khi ra trước bồi thẩm đoàn. Các nguyên đơn thường đồng ý nhận số tiền bồi thường mà họ cảm thấy là đủ.

Tuy nhiên, những toan tính sau hậu trường có vẻ sẽ đưa vụ án “bom tấn” về tiền bồi thường “Dominion chống Fox News” đến bờ vực của một cuộc đấu khẩu tại phòng xử án.

Một bên là sự khăng khăng của Dominion rằng các thuyết âm mưu gian lận phiếu bầu do Fox loan truyền đã phá hủy triển vọng kinh doanh trong tương lai của hãng, do đó số tiền bồi thường đến 10 con số là xứng đáng.

Phần mình, Fox đã trích dẫn các quyền trong Tu chính án thứ nhất và quyền tự do đưa tin để tự tự vệ trước cáo buộc của Dominion. Trong khi Dominion lập luận rằng Fox đã “bôi nhọ một cách không công bằng” khi cho phép các đồng minh của cựu Tổng thống Donald Trump đưa ra những tuyên bố vô căn cứ về gian lận bầu cử thì Fox phản bác rằng Dominion đã vi phạm quyền tự do ngôn luận của một tổng thống đương nhiệm.

Tuy nhiên, toan tính của các bên là một chuyện. Kinh nghiệm cho thấy các công ty truyền thông và các ông chủ của họ thường viện các lý do nhẹ nhàng hơn để quyết định nên dàn xếp hay chiến đấu tại toà.

Như với hầu hết các vụ kiện tụng, tiền luôn là yếu tố chính. Trong các tuyên bố công khai, đại diện của Fox đã nổi giận trước yêu cầu bồi thường thiệt hại $1.6 tỷ của Dominion, gọi đó là “hoàn toàn không tương xứng” và lưu ý rằng nhà đầu tư chính của Dominion, công ty Staple Street Capital chỉ trả $38,3 triệu để mua 76% cổ phần của Dominion vào năm 2018.

Gút mắt của vấn đề: Đâu là ranh giới giữa lan truyền tin giả và quyền tự do ngôn luận?

Dominion phản bác, gọi doanh nghiệp của mình là “công việc kinh doanh có giá trị, phát triển nhanh chóng” cho đến khi Fox bắt đầu “ủng hộ những lời nói dối vô căn cứ”, khiến công ty phải trả hàng triệu đôla phí pháp lý, quảng bá và an ninh, đồng thời đánh mất các hợp đồng lớn với chính phủ Mỹ. Thậm chí có lúc Dominion bàn đến việc đổi tên để thoát khỏi dư luận xấu nhưng thấy cách làm này không hiệu quả. Giám sát chiến lược pháp lý của Fox là Viet Dinh, quan chức pháp lý cấp cao nhất tại Fox Corp và là đồng minh thân cận của gia đình Murdoch.

Chấp thuận ra toà trong một vụ kiện phỉ báng cũng có một số tiền lệ. Năm ngoái, tờ New York Times chọn chống lại một vụ kiện phỉ báng cấp cao tại tòa án hơn là dàn xếp. Times đã thắng sau khi thuyết phục được cả thẩm phán và bồi thẩm đoàn rằng bài xã luận có thông tin sai lệch về cựu Thống đốc Alaska Sarah Palin “không phải được xuất bản với sự ác ý thực sự nên không phải hành vi phỉ báng”.

Nhưng trường hợp của Times, liên quan đến một bài báo được sửa lại ngay, đơn giản hơn nhiều so với vụ Dominion kiện Fox, khi Fox News lặp đi lặp lại nhiều tuần các tuyên bố gian lận phiếu bầu do các đồng minh Trump “sáng tạo” ra cùng với sự tham gia của những người dẫn chương trình.

Nhân vụ Dominion, các luật sư truyền thông nhắc lại vụ kiện blog Gawker Media. Năm 2016, blog này đã bị đưa ra tòa sau khi đô vật chuyên nghiệp Hulk Hogan tố cáo Gawker Media xâm phạm quyền riêng tư của ông bằng cách phát tán một cuốn băng sex có mặt ông. Bồi thẩm đoán xử Gawker thua và khoản tiền bồi thường $140 triệu đã khiến công ty phá sản.

Gần đây hơn, The Washington Post, CNN và NBC phải dàn xếp ngoài toà án vụ gia đình của một thiếu niên Kentucky kiện tội bôi nhọ khi đưa tin về cuộc gặp gỡ năm 2019 của con họ với một người biểu tình người Mỹ bản địa tại Đài tưởng niệm Lincoln. Trong một trường hợp nổi bật khác, ABC News chấp nhận ra tòa trong vụ một nhà sản xuất thịt kiện hãng tin phỉ báng khi đặt câu hỏi về sự an toàn của một loại thịt do hãng chế biến. Nhưng vụ việc được dàn xếp ổn thỏa sau ba tuần lấy lời khai. Công ty mẹ Disney sau đó tiết lộ rằng đã trả $177 triệu để giải quyết vụ kiện.

Murdoch có kiểu dàn xếp của riêng mình trước khi xét xử (đặc biệt là làm sao cho bị cáo bỏ cuộc giữa chừng). Tay cáo già truyền thông này có kinh nghiệm dàn xếp kiện tụng trong 13 năm qua với số tiền bồi thường lên tới $750 triệu (tốn kém nhất là khoản thanh toán $500 triệu cho một công ty ở Michigan sau khi công ty kiện các nhân viên của News Corp do Murdoch làm chủ đột nhập vào máy tính của công ty để đánh cắp bí mật thương mại).

Cách tốt nhất là dàn xếp hạ thấp số tiền bồi thường, nhưng làm thế sẽ khiến nhiều khán giả MAGA tức giận, vì bồi thường được hiểu là Fox công khai thừa nhận những tuyên bố của Trump về một cuộc bầu cử bị đánh cắp là dối trá. Dù thế nào, việc dàn xếp với Dominion cũng là để Fox tránh rơi vào cảnh Murdoch 92 tuổi đứng trước bồi thẩm đoàn gồm các cư dân Delaware mà khoảng 60% trong số họ bỏ phiếu cho “người nhà” Joe Biden.

Tuy nhiên, mọi tính toán về việc dàn xếp với Dominion có thể không đơn giản bởi Fox còn phải đối mặt với vụ kiện phỉ báng thứ hai từ Smartmatic, một công ty công nghệ bỏ phiếu khác đang đòi bồi thường thiệt hại $2.7 tỷ với các cáo buộc tương tự Dominion.

Nếu Fox và Dominion suy nghĩ lại về lập trường hiện tại của họ đối với thoả thuận dàn xếp thì phải cũng phải chờ thẩm phán Eric M. Davis quyết định có từ chối lời đề nghị của Fox đưa vụ kiện ra khỏi tòa án hay không, hoặc ông có thể phán rằng số tiền đòi bồi thường của Dominion là quá nhiều.