Trần Ngọc Cư
12-11-2020
Mỗi nền văn hoá và mỗi thời đại dùng biểu tượng một cách khác nhau. Chẳng hạn người Á Đông dùng màu trắng làm biểu tượng tang chế, trong khi người phương Tây dùng màu đen để biểu thị ý nghĩa này.
Một ví dụ khác: Ở Phương Đông, rồng là biểu tượng của sức mạnh siêu nhiên (long mạch), trí tuệ, quyền lực và tài năng tiềm ẩn (ngoạ long). Rồng còn tượng trưng cho nhà vua: Bảo Đại đặt tên hồi ký chính trị của mình là “Con rồng An Nam”. Trong khi đó, văn hoá Thiên Chúa giáo và văn hóa châu Âu cuối thời Trung Cổ, rồng là biểu tượng của cái ác, một loài quỷ. Ngoài ra, trong hầu hết các nền văn hoá, rồng còn là hiện thân của hỗn loạn và thiên tai, những gì làm cho con người sợ hãi. Tiếng Anh có thành ngữ “slay the dragon” (giết con rồng) với nghĩa là đối đầu với một cái gì bất chấp sợ hãi.
Đối với người Việt Nam, cử chỉ quỳ gối gợi lên hình ảnh một kẻ khấn vái, van xin thánh thần hay người có quyền lực. Một người quỳ lụy là một kẻ hèn hạ. “Thà chết đứng hơn sống quỳ”, tục ngữ Việt Nam nói vậy. Người Mỹ không hiểu như thế, họ không thấy quỳ gối là khuất phục mà trái lại, quỳ gối có thể là phản đối.
Rất nhiều người Việt Nam trên cả hai bờ Thái Bình Dương đã hiểu sai việc quỳ gối của ứng cử viên tổng thống Joe Biden khi ông đến viếng lễ tang của George Floyd, một người đàn ông da đen bị một cảnh sát da trắng chèn gối vào cổ đến tắt thở. Trong văn cảnh đó, việc quỳ gối của ông Biden là hoàn toàn phù hợp, vừa biểu lộ sự đồng cảm với gia đình người chết vừa phản đối sự tàn ác của cảnh sát (police brutality) đối với người da đen, một thảm trạng xảy ra khá thường xuyên trong các thành phố Mỹ. Không thấy báo chí dòng chính nào của Mỹ gọi cử chỉ này của ông Biden là hèn hạ, ngoại trừ trên một số báo mạng tiếng Việt.
Kaepernick nói: “Tôi sẽ không đứng lên để thể hiện niềm tự hào về một lá cờ cho một đất nước đàn áp người da đen và người da màu“. Rồi anh thảo luận về động lực của mình với Nate Boyer, một cựu quân nhân và cựu cầu thủ của Liên đoàn Bóng bầu dục Quốc gia (NFL), người đã khuyên Kaepernick nên quỳ gối vì anh ấy nghĩ rằng điều đó chứng tỏ sự tôn trọng đối với các quân nhân đang phục vụ đất nước.
Nhưng vào năm sau, Tổng thống mới nhậm chức Donald Trump nói rằng Kaepernick và bất kỳ cầu thủ nào khác tham gia cùng ông, nên bị đội của họ sa thải. Bình luận của ông đã chia rẽ ý kiến và dẫn đến hàng chục vận động viên, nhà quản lý và huấn luyện viên – ở một số môn thể thao – thực hiện một số kiểu phản đối hoặc cử chỉ đoàn kết vào tháng 9 năm 2017.
Bài thơ đính kèm là ví dụ điển hình trong đó tác giả đã dùng một ẩn dụ truyền thống Việt Nam để hiểu một biểu tượng có cùng dạng thức trong sinh hoạt văn hóa-chính trị Mỹ. Một nỗ lực bất khả thi.
BÙI CHÍ VINH: ĐIẾU VĂN CHO MÀN BẦU CỬ GIAN LẬN CỦA BIDEN
Thà “chết đứng còn hơn sống quỳ”
Khí phách anh hùng Việt Nam xưa nay vẫn vậy
Nhưng Biden thì bản mặt quá lì
Quỳ gối trước dân da đen để chờ bố thí
Ô kê, bố thí cho ngài những thùng phiếu cử tri ma quỷ
Những lá phiếu gửi bằng thư từ dưới đáy mồ
Những lá phiếu của người đã chết
Những người bụng một bồ dao găm mà miệng vẫn nam mô
Giang hồ gọi là “già chẳng nên thân” khi chọn Tàu Cộng bưng bô
Chọn cái thằng xảo quyệt nhất hành tinh để kết tình bằng hữu
Bởi vậy Biden còn gọi là “Bai Đần”
Quá đần độn như lũ lừa Dân Chủ
Bài thơ này làm ra để cho ngài tự xử
Tự “chết đứng” một lần đi, đừng tiếp tục “sống quỳ”
Tự công nhận Đảng mình gian lận đi, đừng đợi phán quyết của Tối Cao Pháp Viện
Rồi quỳ gối suốt đời cùng thằng Tập dưới âm ty !
5-11-2020
