Vì sao Armenia bị thua đậm ?
Về địa chính trị, báo Le Monde tập trung vào các cuộc khủng hoảng ngoại biên của Liên bang Nga : Đối với hàng ngàn dân Azerbaijan, giờ thực hiện giấc mơ hồi hương và phục hận đã điểm. Trang ý kiến : Olivier Roy, giáo sư chính trị học, chuyên gia về Hồi giáo chính trị phân tích vì sao Armenia bị thua đậm. Erevan cũng như nhiều nhà địa chính trị châu Âu đã tin lầm vào nước Nga, ngỡ rằng Matxcơva là pháo đài cuối cùng chống Hồi giáo chính trị.
Armenia bị thua nhanh chóng tại Thượng Karabakh vì yếu hơn đối phương. Điều đó là hiển nhiên. Sau khi Liên xô tan rã, Armenia độc lập. Nhưng với một truyền thống lịch sử lâu dài trong khuôn khổ liên kết với quân đội Nga hoàng và Liên bang Xô viết, Armenia có một quân đội hùng mạnh hơn Azerbaijan. Erevan chiếm lại được Thượng Karabakh và một vùng lãnh thổ rộng lớn của láng giềng trong cuộc chiến 1994.
Thế thượng phong này chấm dứt từ năm 2003 khi Ilham Aliev lên cầm quyền tại Baku, ký một loạt hiệp định quân sự với Matxcơva và Ankara. Với dân số đông gấp ba, với ngân sánh quốc phòng cao hơn gấp bảy, với tài nguyên dầu khí dồi dào tha hồ mua vũ khí tối tân của Israel và Thổ Nhĩ Kỳ, được Nga và Thổ trợ giúp huấn luyện.
Trong khi đó, Armenia bị đục khoét vì nạn tham ô, bất ổn chính trị, dân số giảm, ngân sách quốc phòng ít ỏi. Quân đội thiếu trang bị và mất tinh thần.
Nhưng không chỉ có thế.
Từ 15 năm nay, Azerbaijan chạy đua võ trang với mục tiêu rõ rệt là chiếm lại những vùng đất cho là của mình. Khác với cha là tổng thống Heydar Aliev, người thua trận vào năm 1994, tổng thống Ilham Aliev xem việc chiếm lại Thượng Karabakh là sứ mệnh cá nhân và không từ bỏ bất cứ một phương tiện nào. Căng thẳng leo thang từ hai năm nay, thế mà phía Armenia không biết sao ? Còn Nga ? Armenia có thể tin cậy vào đồng minh Thiên chúa giáo chống lại mối đe dọa của « Thổ và Hồi giáo » chứ ?
Thế nhưng, nước Nga của Putin cố tình để Armenia thua đậm. Theo giáo sư Olivier Roy, mọi tín hiệu cho thấy Matxcơva biết khi nào Azerbaijan tấn công và có khả năng khuyến cáo. Thế nhưng rất có thể Matxcơva đã đi đêm với Baku, ấn định làn ranh đỏ, không được lấn qua, biên giới còn lại thì cứ chiếm lại hết lãnh thổ, mà theo công pháp quốc tế là của Azerbaijan.
Từ 20 năm nay, nhiều nhà địa chính trị Tây phương, những người thuộc xu hướng cực hữu chống di dân đã tô điểm hình ảnh một nước Nga « Thiên chúa giáo » là đồng minh, là thành trì giúp Tây phương đang bị Hồi giáo đe dọa từ bên ngoài lẫn bên trong, phòng vệ. Trong giới quân sự cũng có tiếng nói cho là Châu Âu thay vì ủng hộ Bosnia, thì nên ủng hộ Serbia, và tiếp tay với Bachar al Assad ở Syria.
Những nhân vật này hoàn toàn không hiểu nhãn quan của Nga, chủ yếu là chính trị thực dụng, là tương quan lực lượng theo quan điểm riêng của Nga không có chút nào là bản sắc Tây phương nói chi đến Thiên chúa giáo.
Trong nhãn quan này, Nga chỉ tìm cách chiếm lại vùng ảnh hưởng. Hồi giáo chỉ là một quân bài được Matxcơva khai thác, ủng hộ hai tỉnh ly khai theo đạo Hồi, để làm suy yếu Gruzia. Khi chiếm lại Tchetchenia thì Putin lấy cớ chống Hồi giáo võ trang. Lãnh đạo độc tài Tchetnia lên tiếng ủng hộ hung thủ, thanh niên Tchetchenia, kẻ giết nhà giáo Pháp Samuel Paty trong khi các đài radio-Matxcơva chế nhạo Pháp để cho Hồi giáo cực đoan xâm nhập các vùng ngoại ô của Pháp.
Giờ đây, chính Azerbaijan Hồi giáo đã đưa Armenia trở vào vòng tay của Nga. Thổ Nhĩ Kỳ cũng không còn là kẻ thù như thời đế chế Ottoman đối với nước Nga. Từ Syria, Lybia cho đến Azerbaijan, lính Thổ, lính Nga hoạt động song song, nếu có đụng nhau gây chết chóc thì xem là « tai nạn ».
Thái độ thâm độc của Nga có thể giúp Tây phương hoặc bắt buộc Tây phương thực tế hơn.