“Thải bỏ Trump” chỉ là bước khởi đầu cho “kỷ nguyên mới xấu xí” của nhà tài phiệt báo chí Rupert Murdoch, người được Tổng thống Joe Biden gọi là “người nguy hiểm nhất thế giới”.

Ông trùm Rupert Murdoch (vừa ly hôn với vợ cũ và với cả cựu Tổng thống Donald Trump) là người luôn muốn giành quyền kiểm soát đế chế truyền thông lẫn nền chính trị Mỹ. Rupert Murdoch không chỉ “thải bỏ” Trump mà còn âm mưu phục hồi danh xưng “ông trùm truyền thông đáng sợ nhất thế giới”. Ở tuổi 91, Murdoch đã rũ bỏ những gì ông cảm thấy là gông cùm của sự ràng buộc và đang trong quá trình giành lại toàn quyền kiểm soát đế chế truyền thông toàn cầu cũng như xác lập lại ảnh hưởng chính trị của mình ở Mỹ.

Để thực hiện điều này, trước hết Murdoch phải thuyết phục những người nắm giữ cổ phiếu ở hai nửa đế chế mà ông giúp thành lập, Fox Corp và News Corp, rằng họ nên chấp nhận hợp nhất thành một, với việc ông quay lại vai trò đầu tầu sau gần một thập niên News Corp tốn chi phí pháp lý khổng lồ cho vụ bê bối hack điện thoại lấy tin cho các tờ báo lá cải mà tập đoàn này quản lý. Tuy nhiên, quyết định sáp nhập lại hai người khổng lồ truyền thông của Murdoch đã khiến các cổ đông của cả hai công ty tức giận vì những lý do khác nhau.

 

Nhiều nhà đầu tư vào News Corp, nơi sở hữu các tờ báo lá cải Murdoch để lại, không muốn sáp nhập với Fox News. Một người nói với Financial Times: “Fox News là một loại độc hại phải dè chừng!”. Ngược lại, các nhà đầu tư của Fox Corp lo ngại lợi nhuận của họ sẽ mất đi khi phải ôm các tờ báo lá cải đang gặp khó khăn. Tóm lại, khó có ai nghĩ rằng việc sáp nhập sẽ mang lại thêm lợi thế kinh doanh; và nhiều người cũng không xem đây là bước đi cần thiết để chuyển giao triều đại Murdoch khi ông trùm nghỉ hưu hoặc qua đời.

“Ảnh hưởng to lớn của Murdoch đối với chính trị và nền dân chủ Mỹ thông qua Fox News sẽ là di sản lâu dài nhất ông ta để lại. Sáp nhập là một động thái nhằm tập trung mọi thứ xung quanh ông ta ở Mỹ – Claire Enders của công ty Enders Analysis, nơi theo dõi sát nhất đế chế Murdoch, giải thích – Ông ta muốn trở lại với tư cách cổ đông hàng đầu có quyền chi phối và nắm giữ truyền thông trong tay”. Enders Analysis cho biết, các điều khoản của việc sáp nhập sẽ không có lợi cho các cổ đông Fox Corp; và nhắc lại vụ sáp nhập tương tự thất bại của Viacom và CBS khiến công ty mới Paramount Global mất giá trị hơn $13 tỷ so với lúc hai bên chưa sáp nhập.

Bất luận thế nào, mọi chú ý bây giờ là dồn vào sự thay đổi thái độ của Murdoch đối với Trump, mà trong thực tế, đã quay ngoắt từ thời điểm bầu cử tổng thống Mỹ 2020. Giờ đây, Murdoch công khai quay ngược nòng bắn vào Trump. Thể hiện bản năng giống như cá mập say máu, Murdoch có mặt tại New York khi con tàu Trump gặp nạn trong cuộc bầu cử giữa kỳ 2022 để cho tờ báo lá cải New York Post của đế chế mình tung ra bài báo đả kích Trump thậm tệ. Một trang nhất khác của New York Post giới thiệu Thống đốc tiểu bang Florida Ron DeSantis với dòng chữ “DeFuture”; và tờ Wall Street Journal, tờ báo đứng đắn hơn của Murdoch, xổ thẳng: “Trump đã dẫn dắt đảng Cộng hòa vào hết thất bại chính trị này đến thất bại chính trị khác”.

 

The Daily Beast cho biết, Fox Corp là cỗ máy kiếm $14 tỷ một năm; Fox News cũng kiếm bộn nhờ việc (từng) ủng hộ Trump. Nhiệm kỳ tổng thống của Trump đã đưa Fox News lên đỉnh cao sự nghiệp khi Toà Bạch Ốc và Fox News luôn sát cánh bên nhau. Lúc đó Murdoch nói chuyện hàng tuần với Trump và những người phụ trách Fox News, đặc biệt là Sean Hannity, được xem là “người biết nhiều chuyện về Trump”. Tuy nhiên, giờ đây Murdoch tin rằng Fox News tiếp tục hốt bạc bằng việc… phản Trump. Mười ngày trước cuộc bầu cử giữa kỳ, Tucker Carlson của Fox News còn gọi Biden là “một tổng thống khiếm khuyết về tinh thần và hầu như không thể nói được”.

Murdoch luôn nhìn thấy lợi ích thương mại trực tiếp khi khơi dậy sự ồn ào chính trị đảng phái cực đoan. Fox News, với tư cách là kênh tin tức được xem nhiều nhất tại Mỹ, là người hưởng lợi lớn nhất từ ​​làn sóng quảng cáo tấn công chính trị xuất hiện ngày càng nhiều trên truyền hình.

Tại sao Murdoch đầu tư vào các tờ báo của mình ở Mỹ hơn là những tờ lá cải của ông ở Anh? Đơn giản, ông đang kiếm bộn từ thị trường Mỹ, với việc khai thác tốt sự rạn nứt trong đời sống chính trị Mỹ. Trong quý gần đây nhất, WSJ thuộc sở hữu Murdoch có doanh thu tăng 26% lên $565 triệu và có 3.1 triệu người đăng ký ấn bản số, khiến nó trở thành một trong ít ấn phẩm in truyền thống chuyển đổi sang kỹ thuật số thành công nhất. Là một mỏ vàng truyền thông, Fox Corp kiếm tiền hơn Fox News rất nhiều. Fox Corp có phạm vi tiếp cận rộng lớn ở Mỹ, cung cấp tin tức, thể thao và giải trí đến 208 đài địa phương, trong đó có 18 đài do nó sở hữu và điều hành. Fox Corp cũng cung cấp tin tức và thể thao cho 75 triệu người đăng ký thông qua các nhà khai thác cáp và băng thông rộng như Comcast, Verizon và AT&T.

Trong khi đó, ở London, có một sự thay đổi đáng kể khi các tờ báo lá cải không còn tạo ra sự giàu có cho News Corp. Năm 2010, hai tờ báo của tập đoàn này lỗ $42 triệu bảng Anh. Năm 2021, họ lãi 45 triệu bảng nhờ các ấn bản kỹ thuật số, trong khi The Sun bản in lỗ tiếp $44 triệu bảng. Mail Online hiện là một trong những trang web được xếp hạng hàng đầu ở Mỹ và thế giới trong khi The Sun chỉ mới có bản kỹ thuật số ở Mỹ, nhưng không thu hút vì thiếu nội dung hấp dẫn liên tục.

Một cách tổng quát, sự trở lại của Murdoch thông qua Fox News và New York Post cũng như Wall Street Journal trong bối cảnh chính trường Mỹ hiện tại chỉ thuần túy là cách ông kiếm tiền, đặc biệt bằng việc “thải loại” Trump. Như đã nói, Rupert Murdoch muốn để lại một “di sản” không chỉ trong làng truyền thông Mỹ mà còn trong nền chính trị Hoa Kỳ.

Những người ủng hộ Tổng thống Trump đang chỉ trích dữ dội thái độ “trở mặt” của Fox News. Thượng nghị sĩ Cộng hòa Kevin Cramer (North Dakota) nói rằng “Fox News nợ người Mỹ một lời xin lỗi”. Trong một cuộc biểu tình phản đối kết quả bầu cử, nhóm người ủng hộ ông Trump ở hạt Maricopa (Arizona) đã hét to: “Bọn Fox chó chết” (“Fox sucks”!). Không ít người thậm chí cho rằng Fox News đã bị… Trung Quốc mua chuộc và bán đứng Tổng thống Trump cho các “thế lực ngầm” thao túng sân khấu chính trường Hoa Kỳ…

Ông Trump và Fox News

Trong suốt bốn năm tổng thống của ông Trump, Fox News được xem là hãng tin “trung thực” và “đáng tin cậy” hơn so với “bọn fake news CNN, New York Times, Washington Post…”. Quan hệ giữa ông Trump và Fox News là điều rõ ràng. Ông Trump luôn đánh giá cao sự trung thành của Fox News. Một số nhân vật quan trọng của Fox News thậm chí là cố vấn thân cận của ông, trong đó có Sean Hannity, Lou Dobbs, Jeanine Pirro… Ông lọc ra danh sách các cộng tác viên Fox News để bổ nhiệm vào những vị trí trọng yếu trong Tòa Bạch Ốc và thậm chí cân nhắc đưa họ vào Nội các (NPR, 7-11-2020).

Quan hệ này có vẻ như luôn ổn định. Ông Trump từng nói Fox News là “đài của tôi” (“my network”) và rằng nhờ ông mà Fox News mới đạt được tỉ lệ view “khủng” (“I give Fox these mega-ratings. It’s all me”). Vào ngày cuối cùng của chiến dịch tranh cử, một cú điện được gọi Fox News để ông Trump xuất hiện trong chương trình “Fox & Friends”. Lúc ấy ông Trump vẫn vui vẻ nói: “Chúng tôi đã có một mối quan hệ tuyệt vời và các bạn sẽ có một chương trình tuyệt vời. Do đó, đây là niềm vinh hạnh của tôi” (Washington Post, 9-11-2020).

Cú sốc Arizona

Tất cả đổ sập chỉ vài ngày sau. Đêm bầu cử (3-11), khi bản đồ Florida đỏ rực, Tổng thống Trump và nhóm cố vấn quần tụ trong Tòa Bạch Ốc tỏ ra phấn khích trước khả năng một chiến thắng vang dội lặp lại như bốn năm trước. Trong Phòng Đông (the East Room), hàng trăm người, trong đó có nhiều bộ trưởng, các đại sứ và cựu viên chức liên bang đang ăn nhẹ. Đột nhiên, lúc 11g20 tối, Fox News bất ngờ tạt một gáo nước lạnh, khi loan bố Arizona thuộc về ứng cử viên Joe Biden, khi chỉ mới 73% phiếu được đếm (New York Times, 7-11-2020).

Fox News là hãng tin đầu tiên đăng tin này. Việc tuyên bố ứng cử viên Joe Biden giành được Arizona thật sự là một cú sốc. Tiểu bang này là nơi khai sinh phong trào bảo thủ của Barry Goldwater, nơi mà chỉ duy nhất một lần biến thành xanh kể từ năm 1948. Phản ứng của ông Trump cùng một số người thân cận là sự giận dữ tột độ. Đứng trong Phòng Đông lúc 2g30 sáng, ông Trump phủ nhận kết quả kiểm phiếu, nói rằng cuộc bầu cử là gian trá, rằng ông muốn chấm dứt việc kiểm phiếu và để việc quyết định kết quả bầu cử cho Tối cao pháp viện.

Thống đốc Arizona, Doug Ducey (Cộng hòa), thức suốt đêm đó, trao đổi điện thoại với các viên chức Tòa Bạch Ốc lẫn viên chức thuộc bộ máy tranh cử Trump. Jason Miller, cố vấn chính trị của tổng thống, bày tỏ phẫn nộ trên Twitter, yêu cầu Fox News rút lại kết quả công bố. Jared Kushner, con rể của tổng thống, gọi thẳng cho Rupert Murdoch (ông chủ của Fox News).

Tùy viên Hope Hicks nhắn tin cho Raj Shah, cựu nhân viên Tòa Bạch Ốc, người mà Hope Hicks trước đó tuyển mộ từ Fox News, nói về việc làm thế nào để rút lại vụ Arizona. Trong khi đó, cố vấn cấp cao Kellyanne Conway bốc máy gọi cho Bret Baier, chánh ban biên tập chính trị các chương trình phát sóng của đài, để than phiền (Washington Post, 9-11-2020).

Sáng hôm sau (4-11), Bill Stepien – giám đốc chiến dịch tranh cử của ông Trump – khẳng định rằng ông Trump sẽ thắng Arizona với chênh lệch 30.000 phiếu. Phần mình, Jared Kushner tiếp tục gọi mọi nơi có thể, đến những luật sư “cỡ như James Baker” (người từng giúp thành công ứng cử viên George W. Bush việc đòi tái kiểm trong cuộc tranh cử tổng thống năm 2000). Donald Trump Jr, con trai ông Trump, cũng tăng tốc “chữa cháy” từ tổng hành dinh tranh cử ở Virginia. Cậu ấm Eric Trump và vợ (Lara) tổ chức họp báo ở Philadelphia, với sự tham gia của Rudolph W. Giuliani, cựu thị trưởng New York, cố vấn pháp lý riêng của ông Trump (New York Times, 7-11-2020).

Gần cuối buổi sáng ngày 5-11-2020, nhóm tranh cử của ông Trump bắt đầu tấn công nhà báo Arnon Mishkin, người loan “cái tin chết tiệt Arizona” (Washington Post, 5-11-2020), khi xuất hiện một tweet cùng màn hình chụp cho thấy Mishkin từng ủng hộ tài chính cho phe Dân chủ, trong đó có hơn 1.500 USD trong chiến dịch tranh cử tổng thống của ông Barack Obama năm 2008 và gần đây là 50 USD cho chương trình ActBlue của Dân chủ vào tháng 5-2019. Là nhà phân tích thời sự của Fox News từ năm 1998 đến nay, Mishkin bị quy chụp là “điệp viên Dân chủ” (“Democrat operative”) và là một người Dân chủ “bỏ phiếu cho Clinton và đóng góp cho Biden” (“Clinton-voting, Biden-donating Democrat”)…

“Tổng thống tân cử Joe Biden” – một sự “phản phé” công khai!

Vụ Arizona chưa xong thì Fox News chơi tiếp một cú nặng hơn. CNN là nơi đầu tiên gọi ông Joe Biden là “tổng thống tân cử”. Đó là lúc 11g24 sáng giờ Bờ Đông, ngày 7-11-2020. Sau đó là NBC và CBS (lúc 11g25), ABC và Associated Press (lúc 11g26) – theo USA Today. Phần mình, Fox News xác nhận tin này lúc 11g40 sáng. Chris Wallace của Fox News xuất hiện trên màn hình: “Joe Biden đã trở thành tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ”.

Tổng thống “Trump sẽ kết thúc cuộc tranh cử với nhiều phiếu bầu hơn bất kỳ ai trong lịch sử, trừ Joe Biden năm nay” – Chris Wallace nói thêm – “Ông ấy sẽ là một tay chơi lớn. Ông ấy sẽ không rời đi và im lặng”. Chuyện gì thật sự xảy ra trong Fox News thời điểm đó? Theo CNN (6-11-2020), họ có được hai bản ghi nhớ (memo) của Fox News, nhắc nhở nội bộ rằng không được gọi Joe Biden là “Tổng thống tân cử” (“President-elect”) khi loan bố kết quả, mà chỉ nên dùng cách nói đại loại Biden “đã có đủ phiếu đại cử tri để giành ghế tổng thống”. Tuy nhiên, tại sao giờ chót Fox News thay đổi quan điểm thì còn là một bí ẩn nội bộ.

Ngày 9-11, Fox News lại tiếp tục “trở mặt”, khi cắt sóng chương trình họp báo của tùy viên báo chí Tòa Bạch Ốc Kayleigh McEnany, khi bà đang cáo buộc phe Dân chủ  “chơi bẩn”. “Ồ, ồ, ồ, chúng tôi phải nói cho rõ: bà ấy đang cáo buộc phía bên kia… Trừ phi bà ấy có nhiều chi tiết hơn để khẳng định điều đó, tôi không thể thấy thoải mái khi tiếp tục phát cho quý vị bản tin này” – người dẫn chương trình Neil Cavuto nói. Đây là quyết định riêng của Neil Cavuto chứ không phải từ áp lực ở cấp cao hơn, theo Washington Post (9-11-2020).

Cần nói thêm, Cavuto từ lâu đã là cái gai trong Fox News đối với ông Trump. Vào giai đoạn cao điểm của dịch bệnh đầu năm nay, Cavuto từng nói với khán giả rằng việc Tổng thống Trump ủng hộ dùng thuốc trị sốt rét hydroxychloroquine để trị Covid là “nguy hiểm” và “thậm chí có thể chết người”. Tháng 8-2019, trên sóng truyền hình, Cavuto cũng nói: “Ngài Tổng thống, ngài Tổng thống, tôi không làm việc cho ngài. Công việc của tôi là tường thuật, không phải đè bẹp hay xé xác ông, mà chỉ đơn giản tường thuật về ông. Điều đó được gọi là công bằng và cân bằng; công bằng ở chỗ ông sẽ không thích khi sự cân bằng bao gồm những gì ông không muốn nghe hoặc những dữ kiện ông không thích muốn hỏi” (Washington Post, 30-8-2019).

Murdoch và Trump

Vài tháng gần đây râm ran tin đồn Rupert Murdoch đã nói riêng những người thân cận rằng ông Trump sẽ thua. Washington Post (29-10-2020) thuật rằng ông trùm tỉ phú của tập đoàn truyền thông Fox, Rupert Murdoch 89 tuổi, sẽ từ chức nếu Biden thắng. Nguồn này cũng cho biết, Murdoch từng nhắc rằng các chỉ số thăm dò của ông Trump bị tụt hạng là do “những sai lầm không đáng có” lặp đi lặp lại mà có thể tránh được nếu Tổng thống nghe lời ông. Murdoch đã phái một trong những tùy viên thân cận nhất, Robert Thomson (CEO tập đoàn News Corp), đến gặp Trump để cảnh báo về dịch bệnh. Tucker Carlson, một “chủ xị” (host) nổi tiếng của Fox News, cũng đến Mar-a-Lago vào đầu tháng 3, với lời khuyên nên xem vấn đề dịch bệnh một cách nghiêm túc.

Thật ra Murdoch không ưa Trump. “Khi nào Donald Trump mới ngưng quấy nhiễu bạn bè, huống hồ cả nước?” – Murdoch từng tweet vào tháng 7-2015. Murdoch trước đó ủng hộ Hillary Clinton và chỉ quay sang Trump khi thấy “tiềm năng chiến thắng” của ông Trump.

Nếu không nói quá lời, Fox News xem Tổng thống Trump như một “sản phẩm truyền thông” giúp họ kiếm tiền. Sự khôn ngoan nắm bắt khả năng hốt bộn nhờ Trump bằng cách xây dựng quan hệ tốt để có thể tiếp cận những thông tin nội bộ Tòa Bạch Ốc đã giúp mang lại những khoản doanh thu khổng lồ cho Fox News. S&P Global Market Intelligence dự báo doanh thu quảng cáo Fox News năm 2020 có thể đạt 1,15 tỉ USD. Tháng 10-2020, khán giả giờ vàng (prime-time) của Fox News đạt tỉ lệ nhiều hơn bất kỳ chương trình nào khác của hệ thống truyền hình cáp toàn nước Mỹ, kể cả chương trình “Celebrity Family Feud” và “The Bachelorette” của ABC hay “The Weakest Link” của NBC.

Nếu ông Trump thua, việc tiếp cận “nguồn độc quyền” từ Tòa Bạch Ốc có thể bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, Fox News không để điều đó trở thành một bất lợi. Những ngôi sao lớn ở bộ phận tin tức (news-side) tận dụng tốt quan hệ với những chính trị gia Dân chủ để giúp Fox News có thể sống tốt khi họ “thiếu Trump”. Thống đốc Dân chủ  Gretchen Whitmer (tiểu bang Michigan) gần đây đã xuất hiện trên chương trình “Fox News Sunday” của Chris Wallace, nơi bà bóng gió rằng Tổng thống Trump đã ngầm khuyến khích một vụ bắt cóc bất thành nhằm vào bà.

Lachlan Murdoch, con trai của Rupert Murdoch, hiện là đồng chủ tịch News Corp và CEO của Fox Corporation, tin tưởng rằng việc ông Joe Biden đắc cử tổng thống sẽ không ảnh hưởng đến doanh thu Fox News. Với Fox News, cần nhắc lại, ông Trump chỉ là một sản phẩm truyền thông. Sự hấp dẫn của ông Trump vẫn sẽ “ăn khách” (nếu thật sự ông phải rời Tòa Bạch Ốc). Tuy nhiên, lúc đó, việc miêu tả ông Trump sẽ khác. Ngay thời điểm này, Fox News cho thấy họ dường như vẫn có những nguồn tin riêng, để biết được và tính toán được họ làm gì và làm như thế nào…