Khủng hoảng nhà đất hiện đe dọa sự tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc. Ngành xây cất chiếm 30% GDP (so với Hoa Kỳ 15-18% GDP) và là đầu tàu tăng trưởng thay thế cho xuất khẩu chậm lại sau khủng hoảng kinh tế ở Âu-Mỹ kể từ năm 2008. Nay đến lượt thị trường nhà đất suy thoái thì Bắc Kinh phải tìm cho ra đầu tàu mới để thay thế nhằm đạt mục tiêu phát triển 5% mỗi năm trong khi chính nhà nước còn đang lúng túng giải quyết khối nợ xấu khổng lồ ở các địa phương và của những công ty xây dựng. Bài 3 này đúc kết nhiều dữ kiện đã trình bày trước đây trong phần 1 và 2 để có cái nhìn toàn diện về khủng hoảng nhà đất ở Trung Quốc.

Báo China Morning Post xếp các thành phố ở Trung Quốc theo 4 thứ hạng: hạng nhất gồm 5 thành phố lớn nhất là Bắc Kinh, Thượng Hải, Thiên Tân và Quảng Châu; hạng nhì gồm Thẩm Quyến, Vũ Hán, Nam Kinh…tức những cổ máy tăng trưởng kinh tế; xuống đến hạng 3 và 4 gồm các đô thị nhỏ, ít dân với thu nhập thấp. Mỗi lần khủng hoảng địa ốc thì giá nhà ở các thành phố hạng 1&2 trồi sụt lên xuống nhưng rồi tăng vọt trở lại (kiểu giống Cali bên Mỹ) trong khi hạng 3&4 khó phục hồi do tăng trưởng kém cộng với nợ nần cao.

Ngành địa ốc ở Trung Quốc chia ra làm 4 thời kỳ: 

1. 1992-1998: thị trường nhà đất chỉ bắt đầu hiện diện kể từ sau chuyến Nam Du (Southern Tour) của Đặng Tiểu Bình đẩy mạnh các cải cách vào năm 1992. Dân Tàu lần đầu tiên được mua bán và sở hữu nhà đất kể từ sau khi đảng Cộng Sản lên nắm quyền năm 1948. Luật lệ và thị trường còn nhiều thiếu sót nên chỉ vài năm sau đó bơm lên bong bóng địa ốc đầu tiên. Tuy nhiên ngành nhà đất chưa chiếm phần quan trọng trong GDP nên không để lại ảnh hưởng lâu dài.

1. 1998-2008: có 3 đặc điểm đáng ghi nhận trong khoảng thời gian này:

• Nhà cầm quyền ngưng tài trợ hay cung cấp chỗ ở, thay vào đó nhà đất mua bán theo giá thị trường (gọi là commodity housing)

• Dân chúng và các công ty xây dựng vay mượn tiền ngân hàng đầu tư và mua bán bất động sản. Chỉ dân cư mang hộ khẩu thành phố mới vay được tiền mua nhà với lãi xuất ưu đãi và đăng ký quyền sở hữu đất đai ở đô thị nên khu vực 1&2 nằm ngoài tầm tay của hàng trăm triệu công nhân viên từ thôn quê lên đô thị sinh sống. Giá nhà tăng cao ngất ngưỡng không kém gì ở New York hay thung lũng điện tử bên Mỹ khiến dân chúng tranh giành mua bán tạo ra nhiều cơ hội đầu cơ.

• Nhà cầm quyền địa phương trưng dụng rồi đấu thầu khai thác đất đai “của toàn dân”. Các ngân hàng địa phương nới lỏng tín dụng cho những tập đoàn thân hữu vay mượn đầu tư xây cất. Giá nhà tăng đều khắp nơi nhưng bốc hỏa nơi các đô thị lớn. Bắc Kinh lo ngại bong bóng nên siết chặt tín dụng vào năm 2005-07 khiến giá nhà khựng lại trong các thành phố hạng 1&2 nhưng rớt xuống 30% ở hạng 3&4.

Một điểm đáng chú ý là trữ lượng ngoại tệ tăng vọt kể từ khi Trung Quốc gia nhập WTO vào năm 2001. Bắc Kinh dùng đó cho ra đời một quỹ đầu tư quốc gia (sovereign wealth fund) mang tên Central Huijin để tái cấp vốn cho các ngân hàng mang nhiều nợ xấu trong đợt khủng hoảng vào cuối thập niên 1990. Qua đó Bắc Kinh dùng cơ chế của thị trường (dưới hình thức quỹ đầu tư) để gián tiếp can thiệp vào thị trường – thay vì nhà nước trực tiếp can thiệp vào thị trường nếu trung ương ra mặt tiếp quản các ngân hàng yếu kém. Nói cách khác, các chủ nợ hay chủ đầu tư sẽ liên lạc với quỹ đầu tư Central Huijin thay vì với Bộ Tài Chánh hay Ngân Hàng Trung Ương; Central Huijin có tiếng nói trong ban quản trị để thay mặt chính quyền trung ương góp phần hoạch định đường hướng kinh doanh của các ngân hàng.Vai trò của Central Huijin và các quỹ đầu tư quốc gia sẽ còn được nhắc đến trong các bài viết sau này về tài chánh ở Trung Quốc.       

1. 2008-2013: xuất khẩu chậm lại do khủng hoảng kinh tế ở Âu-Mỹ. Trung Quốc tránh khủng hoảng bằng cách tung ra gói kích cung khổng lồ trị giá 586 tỷ USD (12.5% GDP), nhưng thay vì tăng chi thì Bắc Kinh lại nới lỏng tín dụng để các ngân hàng địa phương dễ dãi cho vay xây cất hạ tầng và bất động sản. Giá nhà sau khi chậm đi vào năm 2007-08 nay tăng vọt trở lại vào năm 2009. Bắc Kinh lo ngại bong bóng nên siết chặt tín dụng vào 2010-11, rồi lại nới lỏng vào năm 2012 do thị trường địa ốc mất giá quá nhanh.

Trong ba thập niên đầu tiên sau ngày mở cửa Trung Quốc là nước chậm tiến nên rất cần xây cất hạ tầng để đô thị hóa, nhưng đến 2010 nhu cầu này giảm nhiều do xuất khẩu chậm lại. Tín dụng lại dư thừa dẫn đến đầu tư kém hiệu quả và nợ xấu. Nhiều dấu hiệu xấu bắt đầu hiện rõ kể từ năm 2011 khi Bộ Trưởng Đường Sắt Lưu Chí Vân đầy quyền lực bị thanh trừng vì tội tham nhũng. Năm 2013 báo chí quốc tế phanh phui đăng tải về các thành phố ma, những phi trường không khách đến, các thương xá vắng bóng người. Nhiều công trình kiến trúc quái gở xuất hiện bên Tàu nhưng bắt chước rập khuôn Paris, London, Venice, Florence – kiểu giống như Phú Quốc ngày nay!

1. 2013 cho đến nay: Bắc Kinh thúc đẩy dân chúng nông thôn dọn lên thành phố một mặt để giải quyết tình trạng các thành phố ma trong hạng 3&4 đồng thời tập trung đất đai canh tác theo diện rộng. Tuy nhiên một số đông dân quê không thích hợp với nếp sống thành thị nên nhanh chóng xài hết tiền mà cũng không tìm ra công ăn việc làm nên kế hoạch này gặp nhiều trở ngại. Dù vậy vẫn không cản trở các quan chức địa phương và những công ty xây dựng tiếp tục xây cất hạ tầng và các thành phố trong hạng 3&4 với hy vọng đây là cơ hội làm giàu đuổi theo các đô thị hạng 1&2. Đến năm 2013 có dấu hiệu các ngân hàng địa phương gánh nhiều nợ xấu.

Các đô thị hạng 1&2 quá lớn nên diện tích không được mở rộng khiến giá nhà bốc hỏa. Bắc Kinh một mặt siết chặt tín dụng ngân hàng nhằm (1) chận đứng giá cả trong khu vực 1&2, và (2) kiểm soát nợ xấu ở các địa phương 3&4; nhưng mặt khác lại buôn lỏng cho các địa phương và ngân hàng ấn hành những sản phẩm đầu tư lời nhiều (tạm dịch của wealth management product) để hấp dẫn dân chúng bỏ tiền mua nhằm gây vốn tiếp tục xây cất hạ tầng và đô thị hạng 3&4. Do tiết kiệm cần an toàn còn đầu tư lời ăn lỗ chịu nên ngân hàng trung ương chỉ theo dõi nợ xấu vay mượn từ tiết kiệm gởi ngân hàng nhưng không giám sát các sản phẩm đầu tư lời nhiều nói trên. Nhờ vậy các ngân hàng địa phương ấn hành sản phẩm dầu tư mà không bị liệt vào thứ hạng mạnh hay yếu. Nhưng lý do chính khiến Bắc Kinh làm ngơ vì nhiều công trình đang xây cất dang dỡ không thể bị bỏ ngang nên đành nhắm mắt cho các địa phương bán sản phẩm đầu tư gây vốn để hoàn tất. Loại vốn này không dựa trên trương mục tiết kiệm để mập mờ đánh lận con đen che dấu nợ xấu.

Nhưng sự thật không thể bị che giấu mãi mãi dưới ánh mặt trời. Các sản phẩm đầu tư hứa hẹn phân lời cao trong thời hạn ngắn (short term product, khoảng 1 năm) nên gần đến mỗi định kỳ thì địa phương và ngân hàng lại phải gấp rút nâng lãi suất để vay nợ mới trả nợ cũ do các khoảng đầu tư xấu không mang lại thu nhập. Cuối cùng Tập Cận Bình tuyên bố nhà đất mua để ở chớ không phải đầu cơ rồi vạch ra 3 lằn ranh đỏ (three red lines) siết chặt cả tín dụng ngân hàng lẫn sản phẩm đầu tư. Nhưng bị ảnh hưởng đầu tiên lại là thị trường chứng khoán vì siết chặt tín dụng lây lan sang hệ thống ngân hàng bóng đêm (shadow banking) mua bán cổ phiếu. Hậu quả khiến sàn chứng khoán Thượng Hải thủng đáy làm đồng Nhân Dân Tệ mất giá và chảy máu ngoại tệ mất 1000 tỷ USD vào năm 2016.

Do cạn nguồn vốn nên các công ty xây dựng bị phá sản. Trường hợp điển hình là đại công ty Evergrande vay mượn để xây cất từ năm 2009-2017 với tổng số nợ lớn nhất thế giới lên đến 340 tỷ USD. Evergrande trễ hạn trả nợ vào cuối năm 2021 rồi khai phá sản vào 2023. Đến tháng 2/2024 tòa án Hồng Kông quyết định giải tán Evergrande bắt bán tháo tài sản nhằm trả nợ.

Câu hỏi là tại sao tòa án Hồng Kông lại quyết định về một công ty Trung Quốc. Các bài viết trước cho thấy Bắc Kinh giới hạn vay nợ nước ngoài nên nhiều công ty Trung Quốc mượn vốn qua cửa ngõ Hồng Kông. Hồng Kông áp dụng bộ luật thương mại của Anh Quốc nên được xem là đáng tin cậy hơn Trung Quốc. Nay Bắc Kinh khống chế Hồng Kông nên giới đầu tư ngoại quốc đang sốt ruột theo dõi xem phán quyết của tòa án Hồng Kông có giá trị hay không. Cụ thể là Bắc Kinh có giải tán Evergrande hay không, và nếu bán tháo tài sản để thanh toán nợ thì liệu nợ trong nước được ưu tiên trả trước (để tránh dân Tàu nổi loạn do bị quịt tiền) hay trả nợ nước ngoài (hay quốc tế có còn dám tin cậy bỏ vốn đầu tư ở Trung Quốc hay không.)

Thị trường địa ốc chiếm 30% GDP nên lúc suy thoái kéo tăng trưởng rơi xuống còn 5%, trong khi nhiều nhà quan sát cho rằng thật sự chỉ 1.5-2%. Nợ năm 2003 tăng 13.5% so với 2022 (tổng số nợ lên 287% GDP) tức nợ tăng nhanh hơn khả năng trả nợ. Trước mắt các công ty xây dựng ngừng xây cất và dân chúng giảm chi tiêu do tiền bị quịt và nhà mất giá khiến tiểu thương điêu đứng và công nhân thất nghiệp. Trong dài hạn, nhu cầu nhà đất còn tiếp tục xuống thấp do (1) thanh niên lập gia đình trễ nên không cần dọn ra nhà mới (tiếng Anh gọi là low household formation), và (2) tình trạng lão hóa. Nhiều chuyên viên cho rằng Trung Quốc sẽ đánh mất nhiều thập kỷ tăng trưởng chậm (the lost decade) trong quá trình thanh toán nợ (de-leveraging) giống như nước Nhật từ đầu thập niên 1990 cho đến nay.

Nhiều kinh tế gia thúc đẩy Trung Quốc tung ra một gói kích cầu, cụ thể là Bắc Kinh bỏ tiền cho hoàn tất các chung cư đang xây cất dang dở để dân chúng dọn vào và tăng tiêu xài, qua đó vừa tạo công ăn việc làm lại thúc đẩy tiêu thụ nhằm nâng đỡ tiểu thương và tăng trưởng kinh tế. Nhưng bài học quá khứ cho thấy mỗi lần Bắc Kinh chùn tay hỗ trợ thị trường địa ốc thì cả dân chúng lẫn các nhà đầu tư lại tiếp tục ỷ thế làm càng. Thay vào đó Tập Cận Bình muốn chữa trị bằng liều thuốc đắng. Họ Tập không tin vào trợ cấp của nhà nước và tuyên bố Trung Quốc sẽ không biến thành xã hội tế bần (welfare state) theo kiểu Tây Phương vì sẽ mang đến tính ỷ lại và lười biếng trong dân chúng.  Thay vào đó báo chí hô hào thanh niên không tìm được việc làm tốt vẫn phải chấp nhận việc làm dưới khả năng theo kiểu “khi đói thì đầu gối cũng bò” thay vì nằm phè (lie flat).

Bắc Kinh tạm hòa dịu với Hoa Kỳ để hấp dẫn tư bản nước ngoài đầu tư. Từ năm 2021 Trung Quốc bỏ vốn ào ạt vào các ngành công nghệ tiên tiến như sản xuất chip điện tử, năng lượng tái tạo, xe hơi điện EV và trí tuệ nhân tạo. Một mặt Bắc Kinh muốn thoát ra khỏi vòng vây phong tỏa của Mỹ trong kỹ thuật hiện đại, mặc khác Trung Quốc cần chuyển hướng đầu tư từ nhà đất sang công nghiệp cao để nâng cao năng suất bù đắp cho tình trạng lão hóa. Đây sẽ là đề tài cho những bài sau về chính sách kinh tế trong thời đại Tập Cận Bình. 

Đoàn Hưng Quốc

 

 Photo by Michael Ho Wai Lee/SOPA Images/LightRocket via Getty Images)

Chương 4 tìm hiểu bốn khía cạnh trong ngành tài chánh ở Trung Quốc: (1) giải quyết nợ, (2) không bị lệ thuộc vào USD, (3) xử dụng thặng dư ngoại tệ, và (4) xử dụng nguồn vốn trong nước.

1. Nợ

Cho đến cuối năm 2023 Hoa Kỳ và Trung Quốc mỗi nước đều mang một núi nợ cao bằng nhau lên đến 270% GDP. Núi nợ nào sụp trước sẽ quyết định tương lai của thế giới vì nước còn lại sẽ trở thành cường quốc hàng đầu trong thế kỷ 21. 

Mỹ là con nợ lớn nhất hoàn cầu hiện chiếm 30% tổng số nợ trên thế giới; Trung Quốc chiếm 20% nợ trên quốc tế nhưng đồng thời lại là chủ nợ lớn nhất hành tinh. Tàu vay trong nước nên nợ nước ngoài chỉ chiếm 13.7% GDP trong khi Mỹ nợ thế giới lên đến 95% GDP. Mỹ vay mượn bằng USD nên in USD trả nợ. Tàu nhờ vào dự trữ ngoại tệ hay in NDT (Nhân Dân Tệ) thanh toán nợ trong nước. In bạc khiến tiền mất giá nên mỗi nhà nước bị hạn chế bởi lạm phát. Nợ của Mỹ nhảy vọt do chia rẽ nội bộ vì đảng Dân Chủ không giảm chi (cho bớt nợ) còn đảng Cộng Hòa không tăng thuế (để trả nợ). Nợ bên Tàu khó giải quyết do tăng trưởng chậm và nạn lão hóa.

Nếu tiếp tục bàn về nợ sẽ còn kéo dài nên xin tạm ngừng nơi đây.   

1. Trung Quốc không muốn bị lệ thuộc vào USD

Trung Quốc của chìm và nổi hiện lên đến 6 ngàn tỷ USD. Tàu là đối tác thương mại hàng đầu với hơn 100 quốc gia nhưng lại dùng USD để mua bán với nước ngoài. Có ý kiến cho rằng Bắc Kinh mưu đồ cho đồng NDT (Nhân Dân Tệ) soán ngôi USD để trở thành đơn vị tiền quốc tế, nhưng hiện Bắc Kinh phòng thủ nhiều hơn tấn công nhằm thoát khỏi sự kiềm tỏa của USD dựa trên các bài học của 3 mốc điểm thời gian:

• 2008: trước đó Trung Quốc dùng dự trữ ngoại hối để mua nợ công nước Mỹ nhưng lãi xuất thấp. Khi ngành địa ốc ở Hoa Kỳ bốc hỏa thì Bắc Kinh mua nợ nhà đất của Mỹ để kiếm lời nhưng lỗ nặng (trên giấy tờ) trong Khủng Hoảng Địa Ốc và Tài Chánh năm 2008. Từ đó Trung Quốc đa dạng hóa đầu tư ngoại hối bằng cách mua tài sản nước ngoài: hùn vốn với nhiều công ty Tây Phương (Volvo, Peugeot, Smithfield…); đầu tư vào các startups; mua hải cảng ở Hy Lạp, Úc; nhà máy dầu hỏa ở Canada; thuê mua đất đai canh tác, các mỏ dầu, quặng khoáng sản và đất hiếm ở Phi Châu; xây nhà máy ở Đông Âu và Mexico v.v…nhằm giảm lượng dự trữ tiền mặt.

• 2014: Tây Phương đòi loại trừ Nga ra khỏi hệ thống SWIFT vì Nga chiếm bán đảo Crimea của Ukraine. SWIFT là xương sống cho các giao dịch thanh toán tiền bạc toàn cầu. Cho dù Âu-Mỹ không thực hiện lời đe dọa nói trên nhưng sự kiện này thức tỉnh Trung Quốc cùng các nước Ấn Độ, Brazil, Saudi Arabia…lo sợ áp lực của Tây Phương. Bắc Kinh bắt đầu thiết lập các đường dây hoán chuyển ngoại tệ song phương (bilateral swap line) với vài nước trong khối BRICS để thanh toán tiền bạc dùng NDT (Nhân Dân Tệ) thay thế USD nhằm tránh không đi qua hệ thống ngân hàng toàn cầu của Âu-Mỹ. Nói cách khác, dù NDT không soán ngôi USD nhưng Bắc Kinh đa dạng hóa để thoát không bị buộc chặt vào USD.

• 2021: Nga tấn công Ukraine nên Mỹ và EU chẳng những khai trừ Nga ra khỏi SWIFT mà còn phong tỏa 300 triệu USD dự trữ ngoại tệ ký thác sang Tây Phương. Sang năm 2023 Hoa Kỳ và Âu Châu lại có thêm ý kiến đòi tịch thu số tiền này của Nga để chi viện cho Ukraine. Nhiều nước phương Nam (global South) kinh ngạc cho rằng hành động này không khác gì Tây Phương ăn cướp tiền của nước khác nên đánh mất lòng tin của giới gởi tiền.

Trung Quốc dù là đối tác thương mại lớn nhất của hơn 100 quốc gia nhưng nhập khẩu nguyên vật liệu rồi xuất khẩu hàng hóa đều dùng USD phải chịu thiệt thòi. Bắc Kinh lo bị phong tỏa kinh tế trong trường hợp chiến tranh với Đài Loan. Ngay như không bắn nhau nhưng một tổng thống như Donald Trump đòi Trung Quốc phải bồi thường hàng ngàn tỷ USD do gây ra dịch bệnh Vũ Hán. Với Trump thì chuyện gì cũng có thể xảy ra…cho nên Bắc Kinh ráo riết huy động quỹ dự trữ ngoại tệ và nguồn vốn trong nước vào hai mục tiêu kinh tế và địa chính trị phòng chống phong tỏa.

Sức mạnh của Hoa Kỳ một phần nhờ giá dầu quốc tế tính bằng USD (ngoại trừ những nước như Iran và Nga bị Hoa Kỳ cấm vận nên bán dầu qua nhiều đường dây khác). Nay thế giới chuyển mình sang năng lượng xanh nên Bắc Kinh nhanh tay lợi dụng ưu thế áp đảo  về sản xuất đất hiếm để thành hình các văn phòng giao dịch đất hiếm (rare earth exchange) ở Trung Quốc, mục tiêu khiến USD không còn là xương sống của nguồn năng lượng tương lai.

Nói tóm lại, Trung Quốc ngay lúc này chỉ muốn đa dạng hóa mậu dịch xử dụng nhiều loại tiền khác nhau (NDT, tiền điện toán, hay qua các đường dây song phương hoán chuyển ngoại tệ) để không bị kiềm tỏa bởi USD hơn là chuẩn bị cho NDT soán ngôi USD. Đây cũng là chiều hướng của thế giới đa cực trong tương lai, tức là không một đơn vị tiền quốc gia độc quyền đơn cực như USD hiện thời.

1. Sử dụng thặng dư ngoại tệ

Năm 2014 dự trữ ngoại tệ của Trung Quốc lên cao điểm 4 ngàn tỷ USD. Đến nay quỹ ngoại hối trồi sụt khoảng 3 ngàn tỷ USD bề nổi nhưng của chìm ước lượng thêm 3 ngàn tỷ USD trên tổng số 6 ngàn tỷ USD.

Câu hỏi thường đặt ra là Trung Quốc mua rất nhiều nợ công của Mỹ liệu có bán tháo đổ ra thị trường quốc tế nhằm lũng đoạn nền kinh tế Hoa Kỳ hay không? Tuy nhiên Bắc Kinh tránh việc này vì không muốn tự hại mình qua 3 lý do:

• Trung Quốc vẫn cần USD để nhập khẩu nguyên vật liệu và xuất khẩu hàng hóa.
• Quỹ dự trữ ngoại tệ lời to trong nhiều năm khi USD tăng giá còn NDT mất giá.
• Bắc Kinh bán tháo nợ công nước Mỹ sẽ khiến USD mất giá thì Trung Quốc cũng bị thua lỗ.

Cơ quan SAFE (State Administration of Foreign Exchange) thuộc Ngân Hàng Trung Ương (NHTƯ) mang trách nhiệm quản lý quỹ dự trữ ngoại tệ của Trung Quốc. Quỹ ngoại hối lên đến 3 ngàn tỷ USD quá dư thừa nên Bắc Kinh đầu tư phần thặng dư ngoại tệ còn lại vào nhiều quỹ đầu tư quốc gia (sovereign wealth fund hay SWF) khác nhau trong đó gồm 2 quỹ chính:

• Quỹ đầu tư quốc gia Central Huijin do NHTƯ thành lập năm 2003 nhằm rút vốn từ quỹ dự trữ ngoại tệ để tài trợ các ngân hàng nhà nước mang nhiều nợ xấu năm 2003, cho các công ty tài chánh quốc doanh thua lỗ chứng khoán vào năm 2015 và trong cuộc khủng hoảng địa ốc hiện thời. Trọng tâm của Central Huijin nhằm ổn định tình hình tài chánh trong nước. Central Huijin có phần hùn và đại diện trong ban quản trị của các ngân hàng, những công ty tài chánh và bảo hiểm nên được xem như cánh tay nối dài của Bắc Kinh trong ngành tài chánh.

• Quỹ đầu tư nhà nước CIC (China Investment Corporation) do Bộ Tài Chánh thành lập năm 2007. Khác với Central Huijin hướng nội nhằm ổn định tình hình tài chánh trong nước, CIC hướng ngoại với mục tiêu đầu tư ra nước ngoài để phục vụ cho quyền lợi kinh tế và địa chính trị của Trung Quốc. Năm 2008 Central Huijin sát nhập vào CIC để không dẫm chân giữa NHTƯ và Bộ Tài Chánh nhưng hoạt động của Central Huijin tách biệt (firewalled) ra khỏi 2 phần còn lại của CIC gồm:

• CIC Capital đầu tư vào các công ty tài chánh Tây Phương như Blackstone và Morgan Stanley.

• CIC International đầu tư trực tiếp ra nước ngoài bằng nhiều cách:

• 1. Yểm trợ tài chánh cho các công ty quốc doanh Trung Quốc tiến ra hải ngoại như cho vay xây cất hạ tầng trong đại kế hoạch Vòng Đai Con Đường. CIC đã góp vốn xây cất nhà máy nhiệt điện BOT Nam Định tại Việt Nam.
  2. Thuê mua đất đai canh tác ở nhiều nước trên thế giới nhất là Phi Châu và Nam Mỹ để bảo đảm an toàn thực phẩm.
  3. Đầu tư vào dầu hỏa và khí đốt để bảo đảm an toàn năng lượng
  4. Thuê mua các tài nguyên thiên nhiên, quặng khoáng sản và đất hiếm ở Canada, Úc, Nam Mỹ, Phi Châu.. nhằm dẫn đầu ngành năng lượng xanh.
  5. Đầu tư trực tiếp vào các tập đoàn đa quốc gia Âu-Mỹ để (1) mua công nghệ, và (2) dùng tiếng nói cổ đông thúc đẩy các xí nghiệp quốc tế này đầu tư có lợi cho Bắc Kinh như xây nhà máy tại Trung Quốc  hoặc hợp doanh với công ty bản xứ.
  6. Đầu tư vào các công ty start-up nhiều triển vọng ở nước ngoài.

CIC thường hợp tác ẩn mình sau lưng các đại tập đoàn tài chánh Âu-Mỹ như Goldman Sach… để mua công ty Tây Phương mà không bị soi mói do các lý do địa chính trị. Những đầu tư của CIC tuy công khai nhưng mất rất nhiều thời giờ và chuyên môn để tra cứu ngọn ngành vạch lá tìm sâu (người Mỹ gọi là follow the money.)

CIC và Central Huijin đầu tư vào những con gà đẻ trứng vàng ở Trung Quốc như Alibaba (mạng xã hội), BYD (xe hơi điện), Didi (car sharing) và  SMIC (sản xuất chip điện toán), đồng thời cấp vốn cho những ngành nghề công nghiệp chủ lực trong kế hoạch Made In China 2025. 

SAFE, CIC và Central Huijin đều góp vốn cho các quỹ Silk Road Fund (con đường tơ lụa) và Belt and Road Fund (vòng đai con đường).

(Độc giả nào muốn tìm hiểu sâu thêm về các quỹ đầu tư quốc gia Trung Quốc xin tìm đọc sách Sovereign Wealth Funds của tác giả Zongyuan Zoe Liu.)

Trung Quốc hiện là chủ nợ lớn nhất của các nước đang mở mang với tổng số cho vay lên đến 1340 tỷ USD. Kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm nên số tiền cho vay giảm dần, một phần do các nước sợ rơi vào bẫy nợ, mặt khác vì nhiều quốc gia không trả nổi nợ từ sau đại dịch Vũ Hán. Việc điều đình để giảm nợ hay hoãn trả nợ gặp khó khăn do những điều kiện cho vay không công khai và minh bạch nên các nước đi vay khó nhận được sự trợ giúp của IMF và Tây Phương vì Âu-Mỹ-Nhật không muốn nợ của Trung Quốc được ngấm ngầm ưu tiên trả trước nhất.

1. Sử dụng dòng vốn trong nước

Tiết kiệm ở Trung Quốc lên đến 46% GDP trong lúc trên toàn thế giới trung bình 25%, các nước G20 27% GDP còn Mỹ 18% GDP. Trung Quốc nhờ tiết kiệm cao nên không thiếu vốn. Bắc Kinh có ba chọn lựa để dùng nguồn vốn: (1) đầu tư vào mạng lưới an sinh xã hội giúp dân chúng tăng tiêu thụ do bớt lo dành tiền; (2) đầu tư vào hạ tầng và địa ốc; (3) đầu tư hỗ  trợ sản xuất và xuất khẩu.

Tập Cận Bình không chọn giải pháp (1) khi khẳng định Trung Quốc dù sau này giàu có vẫn không theo mô hình “xã hội tế bần” (welfare state) vốn mang đến tính lười biếng và đồi trụy trong các nước Tây Phương. Giải pháp (2) từ năm 2008-2020 dẫn đến khủng hoảng địa ốc và nợ xấu nên không thể tiếp tục. Trái lại từ năm 2021 đến nay Trung Quốc đi theo giải pháp (3) nhằm đẩy mạnh đầu tư trong nước vào các ngành nghề công nghiệp tiên tiến gồm:

• Trí tuệ nhân tạo và sản xuất chip điện toán: hai ngành này là sức mạnh trong thế kỷ thứ 21 nên Trung Quốc phải dẫn đầu hay tự lực mà không sợ bị Mỹ phong tỏa công nghệ.
• Năng lượng xanh: đầu tư vào quặng mỏ và thanh lọc đất hiếm (rare earth); điện mặt trời (solar panel), và sản xuất xe hơi điện.
• Made In China 2025 gồm hàng không, xe lửa, robotic, y sinh vật học, công nghệ sản xuất tiên tiến…

Trung Quốc từ năm 2008 thặng dư đầu tư sinh ra thặng dư sản xuất đẩy vào các nước đang mở mang trong kế hoạch Vòng Đai Con Đường. Bắc Kinh cho vay xây cất hay thuê mua hải cảng, tuyến đường xe lửa, nhà máy than điện và đập thủy điện. Trung Quốc thuê mua dài hạn công nghiệp dầu hỏa, mỏ đất hiếm và đất đai trồng trọt ở nước ngoài để bảo đảm an toàn năng lượng và thực phẩm.

Vấn đề là thặng dư đầu tư sinh ra ngập lụt sản xuất không đủ thị trường tiêu thụ. Thị trường tiêu thụ nội địa thấp hơn khả năng sản xuất. Thị trường xuất khẩu gặp trở ngại vì nhiều lý do:

• Mỹ và Âu châu hiện đều tăng đầu tư vào các ngành công nghiệp cao cấp để (1) phục hồi ngành sản xuất trong nước, (3) tạo công ăn việc làm cho dân chúng, (3) bởi các lý do địa chính trị, và (4) đa dạng hóa nguồn sản xuất không bị lệ thuộc vào Trung Quốc. Xe hơi điện của Trung Quốc hiện tràn ngập Âu Châu trong khi bị chận sang Mỹ nhờ bị Trump đánh thuế 25%. Âu Châu mua 90% tấm bản điện mặt trời (solar panel) từ Trung Quốc với giá rẻ hơn 50% nếu sản xuất nội địa. Ngành xây cất ở Trung Quốc chậm lại khiến Tàu thặng dư sắt trong khi sản xuất các tấm bản mặt trời đủ để thế giới tiêu thụ cho đến năm 2030. Âu-Mỹ-Hoa cùng tăng đầu tư cùng một lúc vào những ngành giống nhau không khỏi dẫn đến các rào cản thương mại để bảo vệ doanh nghiệp và thị trường nội địa.

• Nếu xuất khẩu sang Tây Phương bị cản trở vì rào cản thương mại chỉ còn cách tràn sang các nước đang mở mang, nhưng những quốc gia này đã nặng nợ không thể nhận thêm đầu tư hay hàng hóa từ Trung Quốc.

Chương 5 sẽ đi vào chi tiết của nền kinh tế Trung Quốc trong thời đại Tập Cận Bình.

Cách nhìn của Hoa Kỳ về Trung Quốc thay đổi liên tục kể từ khi đảng Cộng sản lên nắm quyền cho đến nay:

– Từ 1945 cho đến cuối thập niên 1960: Mỹ xem hai nước cộng sản Nga-Hoa là hiểm họa cho thế giới tự do.

-Từ đầu thập niên 1970 cho đến cuối thập niên 1980: Nixon trong chuyến công du sang Bắc Kinh đã vẽ lại thế chân vạc. Bắc Kinh dù không đứng về phía Mỹ nhưng không còn là kình địch, trái lại Liên-Xô phải đối đầu với cả hai phía Mỹ-Trung.

-Từ đầu thập niên 1990 cho đến khi Trung Quốc gia nhập WTO năm 2001: Đặng Tiểu Bình theo chính sách mở cửa nên Hoa Kỳ giúp cho Trung Quốc phát triển kinh tế, một mặt vì quyền lợi của doanh nghiệp Mỹ nhưng đồng thời với niềm tin lạc quan và ngu xuẩn rằng tăng trưởng kinh tế tất yếu sẽ dẫn đến dân chủ hóa¹.

-Từ WTO 2001 cho đến Trump 2016: Mỹ bị hai vố nặng trong lần khủng bố 9/11/2001 và Đại Khủng Hoảng Tài Chánh 2007-08 nên chẳng những lơi là cảnh giác đối với Bắc Kinh mà còn nương tựa vào Trung Quốc như cái phao của ổn định:

2. 1. Trung Quốc bán hàng giá rẻ rồi dùng thặng dư mậu dịch cho Mỹ vay nợ. Nhờ vậy lạm phát ở Hoa Kỳ không tăng cho dù chi phí chiến tranh Iraq và A-Phú-Hãn nhảy vọt giúp Bush (con) tái đắc cử.

2. 2. Bắc Kinh không bán tháo đổ nợ công và các khoản đầu tư ở Mỹ trong cuộc Đại Khủng Hoảng Tài Chánh 2007-08 giúp đồng USD không bị phá giá.

2. 3. Trung Quốc trở thành đầu tàu tăng trưởng cho các nước đang mở mang nhờ vào gói kích cầu trị giá 586 tỷ USD trong khi hai nền kinh tế Âu-Mỹ phục hồi chậm chạp.

Cho dù Hoa Kỳ trong thế yếu không còn thúc đẩy Trung Quốc dân chủ hóa nhưng bù lại cả hai chính quyền Bush (con) và Obama đều bang giao với Trung Quốc như một đối tác trách nhiệm (responsible party). Thực tế trái ngược vì tham vọng địa chính trị của Bắc Kinh tăng theo đà phát triển kinh tế nên Trung Quốc không còn muốn nép mình trong trật tự thế giới tự do (liberal world order) do Mỹ lãnh đạo.

-Trump 2016 cho đến nay: Trump đánh thức giới tinh hoa chính trị của cả hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ rằng Trung Quốc là một kình địch về kinh tế. Biden tiếp tục chính sách của Trump nhưng đưa Trung Quốc lên hàng đối thủ địa chính trị trong khi vẫn mong Bắc Kinh hợp tác chống biến đổi khí hậu.

Bối cảnh chính trị như đã phân tích phần trên giúp chúng ta hiểu đánh giá của Hoa Kỳ về triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc trong những năm gần đây thay đổi như thế nào:

1. Cho đến năm 2021-22 không ít các nhà nghiên cứu Tây Phương cho rằng GDP Tàu sẽ qua mặt Mỹ khoảng cuối thập niên 2020. Tuy đã có dấu hiệu nợ và khủng hoảng địa ốc cản trở đà tăng trưởng từ năm 2013 nhưng đây không phải là lần đầu tiên Bắc Kinh đối phó với bão tố và từng chứng tỏ hiệu năng của một nhà nước độc tài kỷ trị. Uy quyền của Bắc Kinh càng thêm nổi bật trong hai năm đầu đối phó với đại dịch Vũ Hán khi chính sách phong tỏa khắc nghiệt ở thành phố Vũ Hán đã ngăn chận độc trùng phát tán và giúp nền kinh tế Trung Quốc phục hồi nhanh chóng. Trong khi đó đại dịch lan tràn khắp Âu-Mỹ từ 2020-22 dẫn đến nhiều xáo trộn về kinh tế, chính trị và xã hội ở Tây Phương.

2. Từ năm 2022-2023 các nhà nghiên cứu lại đổi ý cho rằng Trung Quốc hoặc đã lên đến đỉnh điểm, hay ít ra Bắc Kinh không ba đầu sáu tay như người ta tưởng tượng. Vào lúc Âu-Mỹ bắt đầu ổn định nhờ vào thuốc tiêm ngừa kể từ năm 2022 thì đại dịch lại tái bùng phát ở Trung Quốc do biến thể Delta và do chính sách zero-Covid độc đoán và ngoan cố của nhà cầm quyền. Bắc Kinh sau đó lại vụng về trong quyết định phong tỏa rồi bất ngờ gỡ bỏ phong tỏa ở các thành phố lớn. Các kinh tế gia Âu-Mỹ ngạc nhiên thấy kinh tế Trung Quốc trì trệ thay vì nhảy vọt sau đại dịch Vũ Hán.

Cũng trong khoảng thời gian này cho thấy Bắc Kinh từ bỏ trào lưu đổi mới của Đặng Tiểu Bình vốn ưu tiên cho phát triển, thay vào đó Tập Cận Bình đặt nặng “hồng hơn chuyên” khiến các nhà đầu tư và doanh nghiệp tư nhân trở nên dè dặt về triển vọng tăng trưởng ở Trung Quốc. Bốn thách thức cho nhà cầm quyền Bắc Kinh bắt đầu lộ rõ, gọi tắt là 4D (debt, deflation, de-risking và demographic):

1. • Nợ (debt): tổng số nợ lên đến 270% GDP đè nặng các địa phương làm ngưng trệ những đầu tư xây cất hạ tầng và địa ốc vốn là đầu tàu tăng trưởng từ năm 2008 và hiện chiếm 30% GDP ở Trung Quốc.

1. • Giảm phát (deflation): kinh tế trì trệ, công ăn việc làm khó tìm, giá địa ốc xuống thấp (giá nhà chiếm 60-80% tài sản của dân chúng) khiến dân Tàu không dám tiêu xài làm doanh nghiệp phải hạ giá hàng hóa, tạo nên vòng xoáy giảm phát giống như ở Nhật kể từ 1990.

1. • Chính sách giảm thiểu rủi ro (de-risking) của Hoa Kỳ để không lệ thuộc vào hàng hóa sản xuất từ Trung Quốc nhất là trong các ngành nghề công nghệ cao và chiến lược khiến đà tăng trưởng của Trung Quốc gặp nhiều khó khăn.

1. • Nạn lão hóa (demographic) ở Trung Quốc lộ rõ từ năm 2022.

3. Dù vậy cho đến cuối năm 2023 sang đầu năm 2024 Trung Quốc lại tạo ra nhiều bất ngờ:

1. • Mặc dù bị Hoa Kỳ phong tỏa về kỹ thuật cao cấp nhưng Huawei sản xuất điện thoại đời mới dùng công nghệ 7nm sản xuất trong nước cạnh tranh với iPhone, cho thấy ngành sản xuất chip điện toán ở Trung Quốc chạy đuổi sát nút TSMC (Đài Loan), Samsung (Nam Hàn) và Intel (Mỹ).

1. • Trung Quốc nhảy vọt trở thành nước xuất cảng xe hơi hàng đầu trên thế giới, với hãng BYD cạnh tranh ngang ngửa với Tesla mà qua mặt BMW, VW, GM, Ford…về xe hơi điện.

1. • Trung Quốc khẳng định ưu thế áp đảo về đất hiếm, điện gió, điện mặt trời, và bình điện xe hơi. Đầu tư của Trung Quốc trong các ngành này đè bẹp những công ty Âu Châu và trở thành đối thủ cạnh tranh với ngân sách 780 tỷ USD của Biden vào năng lượng xanh. Sản phẩm từ Trung Quốc len lỏi sang Việt Nam và Mexico dán nhãn nhằm tránh thuế để thâm nhập vào thị trường Hoa Kỳ trong lúc hàng nhập khẩu từ Trung Quốc tràn ngập thị trường những nước đang mở mang.

Trung Quốc đưa ra khẩu hiệu thúc đẩy “năng lực sản xuất mới với phẩm chất cao” (new, quality productive forces) nhằm thay thế cho các ngành nghề với giá trị lao động thấp. “Bộ ba mới” (new trio) gồm đất hiếm, điện gió & mặt trời, xe hơi điện thay thế “bộ ba cũ” (old trio) gồm may mặc, đồ gỗ và dụng cụ tiêu dùng trong nhà (appliances như Tivi, tủ lạnh…) Bên cạnh đó Bắc Kinh đầu tư ào ạt vào trí tuệ nhân tạo và sản xuất chip điện toán để chạy đua với Hoa Kỳ. Mục tiêu của Trung Quốc nhằm thúc đẩy sáng tạo và tăng trưởng trong các ngành nghề sản xuất công nghệ cao và năng lượng sạch. Trung Quốc có tham vọng trở thành nước dẫn đầu về năng lượng tái tạo của thế kỷ 21 mà không phải lệ thuộc vào nhập cảng dầu hỏa như hiện thời. Nhìn về các mặt này thì tranh hùng Mỹ-Trung hiện thời gây cấn với tỷ số 1/1: Mỹ hơn Tàu từ 1-5 năm về trí tuệ nhân tạo và chip điện toán; Tàu chiếm ưu thế áp đảo ít nhất cho đến năm 2030 về năng lượng sạch.

Ngược lại Bắc Kinh không đưa ra kế hoạch cụ thể để giải quyết nợ nần hay nâng đỡ các địa phương và ngành địa ốc đang suy sụp, mà cũng không kích cầu nhằm hỗ trợ dân Tàu tăng tiêu thụ. Thay vì giúp đỡ dân chúng trong lúc kinh tế trì trệ thì nhà cầm quyền tăng cường kiểm soát để ngăn ngừa xáo trộn xã hội, đồng thời được rảnh tay tập trung đầu tư thúc đẩy các “quả đấm sắt” nhằm chạy đua với Tây Phương và đẩy mạnh vị trí của Trung Quốc trên toàn thế giới. Bên Tây Phương nợ xấu khiến ngân hàng tư hụt vốn không dám cho doanh nghiệp vay mượn đầu tư; trái lại ở Trung Quốc các ngân hàng nhà nước không thiếu vốn vì dựa vào (1) dự trữ ngoại tệ, và (2) dân Tàu tăng tiết kiệm do bớt chi tiêu, nên ngân hàng đủ tiền đầu tư vào các ngành nghề công nghệ chiến lược do đảng đề ra. Ngân hàng nhà nước ôm nợ xấu sẽ thanh toán từ từ vì dân Tàu không dám đòi sợ ở tù.

Nói cách khác, Tập Cận Bình chọn lựa thúc đẩy đầu tư thay vì tiêu thụ – tức là trái hẳn với dự đoán của Âu-Mỹ rằng Trung Quốc sẽ phải cân bằng hóa nền kinh tế giữa đầu tư và tiêu thụ nội địa để đối phó với khủng hoảng và tránh một cuộc chiến tranh thương mại với Tây Phương.

***

Khoảng từ 2007-08 các kinh tế gia Hoa Kỳ cho rằng mô hình phát triển kinh tế lúc đó của Trung Quốc đã đạt đến đỉnh điểm và cần thay đổi: tăng trưởng ở Trung Quốc dựa vào tiết kiệm trong nước thúc đẩy đầu tư nội địa nhằm nâng cao sản xuất và xuất khẩu hàng hóa ra nước ngoài nên lệ thuộc vào nhu cầu tiêu thụ của Tây Phương. Mô hình này lộ rõ khuyết điểm khi sức mua của Âu-Mỹ sụt giảm từ sau Đại Khủng Hoảng Tài Chánh 2007-08 và khủng hoảng đồng Euro 2010-12. Giải pháp mà các chuyên gia Mỹ tiên liệu là Bắc Kinh phải chuyển đổi mô hình từ tăng trưởng qua đầu tư trở thành tăng trưởng bằng tiêu thụ nội địa (thay thế cho xuất khẩu hàng hóa) bằng cách mở rộng mạng lưới an sinh xã hội (thay thế cho đầu tư sản xuất.)

(Dùng thí dụ đơn giản giả sử Trung Quốc là một doanh nghiệp thì lẻ thường khi công ty tăng trưởng tất nhiên nhân công đòi tăng lương để có thêm tiền chi tiêu. Nhưng công ty Trung Quốc không cho công nhân tăng lương mà dùng tiền lời thúc đẩy đầu tư tăng sản xuất hòng bán thêm nhiều hàng hóa ra ngoại quốc, cho đến lúc nước ngoài gặp khó khăn không còn dư tiền nhập cảng thêm hàng hóa.)

Bắc Kinh từ năm 2008 chọn giải pháp trái ngược, thay vì kích cầu (tăng lương thất nghiệp, tiền hưu trí, bảo hiểm y tế và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ) thì lại kích cung với ngân sách 586 tỷ USD cọng thêm 1 ngàn tỷ tín dụng nhằm thúc đẩy xây cất hạ tầng và địa ốc để bù đắp cho xuất khẩu hàng hóa sang Tây Phương. Kết quả kinh tế Trung Quốc tăng vọt từ 2008-13, nhân công không cần tiền thất nghiệp vì tìm ra việc làm trong ngành xây dựng; ngược lại ngành địa ốc chiếm kỷ lục 30% GDP, đầu tư dư thừa khiến nợ xấu tăng vọt lên đến 270% GDP.

Cho đến năm 2020 khi nợ xấu và khủng hoảng địa ốc hiện rõ thì các chuyên viên Tây Phương lại tiên liệu Bắc Kinh sẽ phải tung gói kích cung đầu tư vào mạng lưới an sinh xã hội và tài trợ cho doanh nghiệp nhỏ (theo kiểu Mỹ và Âu Châu kích cung trong hai lần khủng hoảng kinh tế và đại dịch Vũ Hán.) Nhiều chuyên viên còn đề nghị Bắc Kinh tài trợ vốn hoàn tất các công trình xây cất dang dở giúp cho doanh nghiệp và các địa phương sớm thoát ra khỏi quá trình thanh toán nợ (de-leveraging) để dân chúng dọn vào nhà mới, mua sắm bàn ghế, tivi, tủ lạnh…thúc đẩy tiêu thụ nội địa hòng đẩy kinh tế tránh tình trạng suy thoái do bị nợ xấu đè (balance sheet recession).

Trung Quốc một lần nữa chọn giải pháp trái ngược, thay vì kích cầu thì lại kích cung – nhưng thay vì đầu tư vào “Bộ ba củ” (xuất khẩu hàng hóa may mặc, đồ gỗ và đồ dùng trong nhà) hay hạ tầng và địa ốc như trước đây thì nay tung vốn vào “Bộ ba mới” (đất hiếm, điện gió và mặt trời, xe hơi điện) cùng 2 ngành trí tuệ nhân tạo và sản xuất chip điện toán. Bắc Kinh kỳ vọng giá trị gia tăng của năm ngành này sẽ bù đắp cho mức lương thấp trong “Bộ ba củ” và trong ngành xây dựng, bù đắp cho tình trạng lão hóa và bù đắp cho nợ xấu. Quan trọng hơn hết, năm ngành công nghệ chiến lược sẽ giúp cho Trung Quốc trở thành cường quốc hàng đầu trong thế kỷ 21.

Một điều các chuyên viên Tây Phương không bao giờ hiểu là người cộng sản được đào tạo để dùng kinh tế như phương tiện nhằm đạt đến mục tiêu chính trị (hay địa chính trị), hoàn toàn trái ngược với Tây Phương xem kinh tế là cứu cánh mang lại phúc lợi cho dân chúng trong xã hội dân chủ. Cho nên trống đánh xuôi kèn thổi ngược, Bắc Kinh lúc nào cũng đi ngược với các khuyến cáo của Tây Phương.

Gút mắt nơi đây là Mỹ cũng đang đầu tư ào ạt vào “Bộ ba mới”, trí tuệ nhân tạo và sản xuất chip điện toán vì Hoa Kỳ không muốn đánh mất vị thế lãnh đạo trong thế kỷ 21. Âu châu lo sợ trở thành lục địa già nua (old continent) nên hội họp tung ra nhiều cảnh giác bị Mỹ bỏ rơi và bị Nga-Tàu lấn áp nhưng cho tới giờ này chưa thấy đưa ra kế hoạch gì cụ thể. Kế hoạch nào đầu tiên cũng là tiền đâu nhưng Âu Châu không tăng chi đủ cho quốc phòng và các ngành công nghiệp chiến lược của thế kỷ 21.

Bộ trưởng tài chánh Janet Yellen sẽ đến Bắc Kinh cảnh cáo Trung Quốc đầu tư dư thừa đe dọa tràn ngập thế giới với sản phẩm điện gió, điện mặt trời và xe hơi điện². Tuần báo The Economist cảnh giác chính sách đầu tư dư thừa của Tập Cận Bình sẽ dẫn đến chiến tranh thương mại³. Đại diện thương mại Hoa Kỳ Katherine Tai lưu ý Mexico đừng mở cửa sau cho Trung Quốc⁴ (hình như Việt Nam cũng bị bà Tai nhắc khéo).

Hàng hóa Trung Quốc luồn lách tìm đủ cách tràn vào Hoa Kỳ như trường hợp công ty Temu hiện đang cạnh tranh ráo riết với Amazon lợi dụng lỗ hổng thuế má là hàng tiêu dùng do dân Mỹ đặt mua trực tiếp từ công ty Trung Quốc không bị đánh thuế nhập khẩu. Khi Âu-Mỹ dựng hàng rào thương mại với Huawei thì công ty này vẫn đứng vững bán sản phẩm giá rẻ sang các nước đang mở mang. Mexico, Thổ Nhĩ Kỳ (và hình như có cả Việt Nam) đang lên tiếng về chênh lệch cán cân thương mại quá đáng với Trung Quốc.

Trump dọa khi lên tổng thống sẽ đánh thuế 65% vào hàng hóa từ Trung Quốc và 25% từ tất cả các nước khác nhằm tránh tình trạng Mỹ bị lợi dụng. Không khéo thì hàng rào thương mại này sẽ được dựng lên dù Trump hay Biden đắc cử với quá khứ cho thấy chính sách của Biden rồi cũng bắt chước Trump!

Triển vọng tăng trưởng kinh tế ở Trung Quốc chưa rõ vì còn bị đè nặng bởi 4D (debt, deflation, de-risking and demographic) nhưng triển vọng chiến tranh thương mại rất có thật.

Đến đây là chấm dứt loạt bài về Tìm Hiểu Kinh Tế Trung Quốc.

———————-